1
00:00:00,930 --> 00:00:04,058
Mỗi ngày, chúng ta phải đối mặt với 
những vấn đề như thay đổi khí hậu

2
00:00:04,058 --> 00:00:05,488
hay sự an toàn của vác-xin

3
00:00:05,488 --> 00:00:08,528
nơi chúng ta phải trả lời những câu hỏi

4
00:00:08,528 --> 00:00:11,989
phụ thuộc rất nhiều vào 
các thông tin khoa học.

5
00:00:11,989 --> 00:00:14,870
Khoa học nói với chúng ta rằng
trái đất đang nóng dần lên.

6
00:00:14,870 --> 00:00:17,411
Khoa học nói với chúng ta rằng 
vác-xin là an toàn.

7
00:00:17,411 --> 00:00:19,465
Nhưng làm sao chúng ta biết 
họ nói đúng hay không?

8
00:00:19,465 --> 00:00:21,429
Tại sao lại phải tin vào khoa học?

9
00:00:21,429 --> 00:00:24,898
Sự thật là, rất nhiều người trong chúng ta
không tin vào khoa học.

10
00:00:24,898 --> 00:00:27,074
Các cuộc thăm dò dư luận
đều cho thấy

11
00:00:27,074 --> 00:00:30,084
rằng một tỷ lệ đáng kể người dân Mỹ

12
00:00:30,084 --> 00:00:33,625
không tin rằng khí hậu nóng dần lên
là do hoạt động của con người,

13
00:00:33,625 --> 00:00:36,564
không tin rằng có sự tiến hóa
bởi chọn lọc tự nhiên,

14
00:00:36,564 --> 00:00:40,465
và không bị thuyết phục 
bởi tính an toàn của vác-xin.

15
00:00:40,465 --> 00:00:44,096
Thế thì, tại sao chúng ta 
nên tin tưởng vào khoa học?

16
00:00:44,096 --> 00:00:47,707
Vâng, các nhà khoa học không thích 
nói về khoa học như là một vấn đề của niềm tin.

17
00:00:47,707 --> 00:00:50,294
Trong thực tế, 
có sự tương phản giữa khoa học và đức tin,

18
00:00:50,294 --> 00:00:53,260
và họ sẽ nói rằng 
niềm tin là một lĩnh vực của đức tin.

19
00:00:53,260 --> 00:00:57,038
Và đức tin là một thứ riêng biệt 
và khác biệt hẳn với khoa học.

20
00:00:57,038 --> 00:01:00,190
Thật vậy, họ có thể nói
tôn giáo là dựa trên đức tin

21
00:01:00,190 --> 00:01:03,884
hay có thể tính toán 
việc cá cược của Pascal.

22
00:01:03,884 --> 00:01:06,560
Blaise Pascal là một nhà toán học thế kỷ 17

23
00:01:06,560 --> 00:01:09,370
người đã cố gắng để 
mang lý luận khoa học cho câu hỏi

24
00:01:09,370 --> 00:01:11,242
có nên tin vào Chúa,

25
00:01:11,242 --> 00:01:13,846
và sự cá cược của ông ấy như sau:

26
00:01:13,846 --> 00:01:16,395
Vâng, nếu Chúa không tồn tại

27
00:01:16,395 --> 00:01:18,420
nhưng tôi lại quyết định tin vào Ngài

28
00:01:18,420 --> 00:01:20,398
không có gì thật sự mất đi.

29
00:01:20,398 --> 00:01:22,011
Có thể chỉ là vài tiếng đồng hồ 
vào ngày chủ nhật.

30
00:01:22,011 --> 00:01:23,004
(Cười lớn)

31
00:01:23,004 --> 00:01:26,385
Nhưng nếu Ngài có tồn tại
và tôi không tin vào điều này,

32
00:01:26,385 --> 00:01:28,402
thì tôi sẽ gặp rắc rối lớn.

33
00:01:28,402 --> 00:01:31,438
Và vì thế, Pascal đã nói,
tốt nhất là nên tin vào Chúa.

34
00:01:31,438 --> 00:01:33,610
Hay là một trong số 
những giáo sư đại học của tôi cũng nói,

35
00:01:33,610 --> 00:01:35,836
"Hãy bám chặt lấy cái lan can của đức tin"

36
00:01:35,836 --> 00:01:37,772
Ông ấy đã tạo ra được 
một bước nhảy vọt của đức tin

37
00:01:37,772 --> 00:01:42,296
bỏ lại phía sau 
khoa học và chủ nghĩa duy lý.

38
00:01:42,296 --> 00:01:44,992
Mặc dù, thực tế hiện nay là,
hầu hết chúng ta,

39
00:01:44,992 --> 00:01:47,609
hầu hết các tuyên bố khoa học
là một bước nhảy vọt của đức tin.

40
00:01:48,686 --> 00:01:52,914
Chúng ta thật sự không thể tự đánh giá
các tuyên bố khoa học 
trong hầu hết các trường hợp.

41
00:01:52,942 --> 00:01:55,351
Và thật vậy, điều này cũng thật sự đúng
với hầu hết các nhà khoa học

42
00:01:55,351 --> 00:01:57,681
với những vấn đề 
nằm ngoài chuyên môn của họ.

43
00:01:57,681 --> 00:02:00,201
Nếu bạn nghĩ về nó, thì một nhà địa chất học 
sẽ không thể nói cho bạn biết

44
00:02:00,201 --> 00:02:01,951
vắc-xin có an toàn hay không.

45
00:02:01,951 --> 00:02:04,951
Hầu hết các nhà hóa học, không phải 
là chuyên gia trong lý thuyết tiến hóa.

46
00:02:04,951 --> 00:02:07,210
Một nhà vật lý học không thể cho bạn biết,

47
00:02:07,210 --> 00:02:08,653
mặc cho một vài tuyên bố của họ,

48
00:02:08,653 --> 00:02:12,007
thuốc lá có gây ung thư hay không.

49
00:02:12,007 --> 00:02:14,457
Vì thế, cho dù là chính các nhà khoa học

50
00:02:14,457 --> 00:02:15,733
cũng phải thực hiện
một bước nhảy vọt của niềm tin

51
00:02:15,733 --> 00:02:17,655
với những thứ bên ngoài lĩnh vực của họ,

52
00:02:17,655 --> 00:02:21,583
đó là lý do tại sao họ chấp nhận
những tuyên bố của những nhà khoa học khác.

53
00:02:21,583 --> 00:02:23,881
Tại sao họ lại tin vào 
những tuyên bố của nhau?

54
00:02:23,881 --> 00:02:27,171
Và chúng ta có nên tin vào
những tuyên bố đó?

55
00:02:27,171 --> 00:02:29,947
Điều mà tôi muốn tranh luận ở đây là có, chúng ta nên tin

56
00:02:29,947 --> 00:02:32,830
nhưng không phải là vì lý do
mà hầu hết trong chúng ta nghĩ tới

57
00:02:32,830 --> 00:02:35,160
Hầu hết chúng ta được dạy ở trường
lý do mà chúng ta nên

58
00:02:35,160 --> 00:02:38,572
tin tưởng vào khoa học 
là vì các phương pháp khoa học.

59
00:02:38,572 --> 00:02:41,488
Chúng ta được dạy rằng
các nhà khoa học tuân theo một phương pháp

60
00:02:41,488 --> 00:02:43,844
và phương pháp này bảo đảm

61
00:02:43,844 --> 00:02:45,840
cho tính đúng đắn về các tuyên bố của họ.

62
00:02:45,840 --> 00:02:49,260
Phương pháp mà hầu hết chúng ta
được dạy ở trường,

63
00:02:49,260 --> 00:02:50,836
chúng ta có thể gọi nó là
phương pháp sách giáo khoa,

64
00:02:50,836 --> 00:02:53,620
là phương pháp suy diễn giả thiết.

65
00:02:53,620 --> 00:02:56,714
Theo mô hình chuẩn, 
mô hình sách giáo khoa,

66
00:02:56,714 --> 00:02:59,671
các nhà khoa học phát triển những giả thiết,
và họ suy diễn

67
00:02:59,671 --> 00:03:02,131
những kết quả của những giả thiết đó,

68
00:03:02,131 --> 00:03:03,841
và sao đó họ đi ra ngoài
và nói với thế giới,

69
00:03:03,841 --> 00:03:06,215
"Được rồi, à, 
có phải những kết quả đó là đúng?"

70
00:03:06,215 --> 00:03:09,548
Chúng ta có thể quan sát chúng
đang diễn ra trong thế giới tự nhiên không?

71
00:03:09,548 --> 00:03:12,148
Và nếu kết quả đưa ra là đúng,
thì các nhà khoa học sẽ nói rằng,

72
00:03:12,148 --> 00:03:15,004
"Tuyệt vời, 
chúng tôi biết giả thiết đó là đúng mà"

73
00:03:15,004 --> 00:03:17,183
Vì thế mà có rất nhiều 
những ví dụ nổi tiếng trong lịch sử khoa học

74
00:03:17,183 --> 00:03:20,062
của các nhà khoa học 
làm chính xác những điều như vậy.

75
00:03:20,062 --> 00:03:22,120
Một trong những ví dụ nổi tiếng nhất

76
00:03:22,120 --> 00:03:24,333
đến từ tác phẩm của Albert Einstein.

77
00:03:24,333 --> 00:03:26,855
Khi Einstein phát triển
Lý thuyết tương đối tổng quát,

78
00:03:26,855 --> 00:03:29,171
một trong những kết quả của thuyết này

79
00:03:29,171 --> 00:03:32,010
là thời gian - không gian không 
chỉ là một khoảng trống rổng

80
00:03:32,010 --> 00:03:33,919
nhưng nó thật sự có một kết cấu.

81
00:03:33,919 --> 00:03:35,520
Và kết cấu đó đã bị uốn cong

82
00:03:35,520 --> 00:03:38,900
bởi sự hiện diện của một vật thể to lớn
như mặt trời.

83
00:03:38,900 --> 00:03:41,649
Vì thế, nếu lý thuyết này là đúng
thì điều đó có nghĩa là ánh sáng

84
00:03:41,649 --> 00:03:43,177
khi đi qua mặt trời

85
00:03:43,177 --> 00:03:45,345
nên bị bẻ cong đi xung quanh nó.

86
00:03:45,345 --> 00:03:47,745
Đó là một dự đoán gây sửng sốt

87
00:03:47,745 --> 00:03:49,733
và phải mất vài năm 
trước khi các nhà khoa học

88
00:03:49,733 --> 00:03:51,011
có thể kiểm chứng nó

89
00:03:51,011 --> 00:03:53,521
nhưng họ đã kiểm chứng nó vào năm 1919,

90
00:03:53,521 --> 00:03:55,971
và thật lạ, nó đúng là sự thật

91
00:03:55,971 --> 00:03:59,129
Ánh sáng đã thật sự bị bẻ cong
khi nó đi qua mặt trời.

92
00:03:59,129 --> 00:04:01,623
Đây là một sự khẳng định rất lớn 
của lý thuyết này.

93
00:04:01,623 --> 00:04:03,428
Nó được xem như là bằng chứng của sự thật

94
00:04:03,428 --> 00:04:04,740
của ý tưởng mới triệt để này,

95
00:04:04,740 --> 00:04:06,592
và nó được đăng trên rất nhiều tờ báo

96
00:04:06,592 --> 00:04:09,130
trên toàn cầu.

97
00:04:09,130 --> 00:04:11,480
Bây giờ, đôi khi lý thuyết này 
hay mô hình này

98
00:04:11,480 --> 00:04:14,914
được gọi tắt là mô hình giảng giải lo-gíc diễn dịch,

99
00:04:14,914 --> 00:04:18,298
chủ yếu là vì các học giả muốn làm cho
mọi thứ trở nên phức tạp.

100
00:04:18,298 --> 00:04:23,559
Nhưng cũng bởi vì trong trường hợp lý tưởng,
thì đó là định luật.

101
00:04:23,559 --> 00:04:26,061
Vì thế, giảng giải lo-gíc có nghĩa là 
phải làm gì với các định luật.

102
00:04:26,061 --> 00:04:29,485
Và trong trường hợp lý tưởng,
giả thiết không chỉ là một ý tưởng:

103
00:04:29,485 --> 00:04:31,811
lý tưởng, đó là một định luật của tự nhiên.

104
00:04:31,811 --> 00:04:34,098
Tại sao nó lại quan trọng 
khi nó là một định luật của tự nhiên?

105
00:04:34,098 --> 00:04:36,826
Bởi vì nếu là luật,
thì nó không thể bị phá vỡ.

106
00:04:36,826 --> 00:04:38,934
Nếu nó là luật
thì nó sẽ luôn luôn đúng

107
00:04:38,934 --> 00:04:40,178
ở mọi lúc mọi nơi

108
00:04:40,178 --> 00:04:42,384
trong bất cứ trường hợp nào.

109
00:04:42,384 --> 00:04:45,613
Và tất cả các bạn đều biết ít nhất 
một ví dụ của 1 định luật nổi tiếng:

110
00:04:45,613 --> 00:04:49,368
Phương trình nổi tiếng của Einstein
E=MC2,

111
00:04:49,368 --> 00:04:51,168
phương trình nói lên mối quan hệ

112
00:04:51,168 --> 00:04:53,361
giữa năng lượng và khối lượng.

113
00:04:53,361 --> 00:04:57,361
Và bất kể như thế nào thì mối quan hệ đó là đúng.

114
00:04:57,361 --> 00:05:01,010
Bây giờ, thành ra, mặc dù,
có vài vấn đề với mô hình này.

115
00:05:01,010 --> 00:05:04,645
Vấn đề chính là nó sai.

116
00:05:04,645 --> 00:05:08,147
Nó không đúng.
(Cười lớn)

117
00:05:08,147 --> 00:05:10,870
Và tôi sẽ nói về 3 lý do 
tại sao nó sai.

118
00:05:10,870 --> 00:05:13,549
Lý do thứ nhất là về lo-gíc.

119
00:05:13,549 --> 00:05:17,065
Nó là sự sai lầm của việc ảo tưởng
khẳng định kết quả.

120
00:05:17,065 --> 00:05:19,891
Đó là một cách thú vị khác, 
một cách hàn lâm khi nói

121
00:05:19,891 --> 00:05:22,561
lý thuyết sai lầm đó 
có thể dẫn đến một dự đoán đúng.

122
00:05:22,561 --> 00:05:24,555
Vì thế, chỉ vì dự đoán đó đúng

123
00:05:24,555 --> 00:05:27,777
cũng không thực sự hợp lý khi
chứng minh rằng lý thuyết đó đúng.

124
00:05:27,777 --> 00:05:31,708
Và tôi cũng có một ví dụ hay về điều này,
cũng là từ lịch sử khoa học.

125
00:05:31,708 --> 00:05:34,403
Đây là một bức ảnh của vũ trụ
thuộc triều đại Ptolemy

126
00:05:34,403 --> 00:05:36,265
với Trái đất là trung tâm của vũ trụ

127
00:05:36,265 --> 00:05:38,860
và Mặt trời và các hành tinh 
đi xung quanh nó.

128
00:05:38,860 --> 00:05:40,890
Mô hình của triều đại Ptolemy 
đã được tin tưởng

129
00:05:40,890 --> 00:05:44,143
bởi rất nhiều những người thông minh
trong nhiều thế kỷ,

130
00:05:44,143 --> 00:05:45,879
Vâng, tại sao?

131
00:05:45,879 --> 00:05:49,316
Là bởi vì nó làm cho 
rất nhiều dự đoán trở thành sự thật.

132
00:05:49,316 --> 00:05:51,332
Hệ thống Ptolemy 
cho phép các nhà thiên văn học

133
00:05:51,332 --> 00:05:54,082
đưa ra các dự đoán chính xác
về sự chuyển động của hành tinh,

134
00:05:54,082 --> 00:05:56,601
trên thực tế, nhiều dự đoán chính xác hơn lúc đầu

135
00:05:56,601 --> 00:06:00,925
so với lý thuyết Copernicus
mà hiện tại chúng ta cho là đúng.

136
00:06:00,925 --> 00:06:03,907
Và đó là một vấn đề 
của mô hình sách giáo khoa.

137
00:06:03,907 --> 00:06:06,303
Vấn đề thứ hai là vấn đề thực tiễn,

138
00:06:06,303 --> 00:06:09,538
và nó là vấn đề của các giả thiết phụ trợ.

139
00:06:09,538 --> 00:06:12,367
Các giả thiết phụ trợ là những giả định

140
00:06:12,367 --> 00:06:14,146
mà các nhà khoa học đang thực hiện

141
00:06:14,146 --> 00:06:17,189
mà họ có thể có hoặc không có ý thức
rằng họ đang thực hiện nó.

142
00:06:17,189 --> 00:06:19,850
Một ví dụ quan trọng của vấn đề này

143
00:06:19,850 --> 00:06:21,945
là mô hình Copernicus,

144
00:06:21,945 --> 00:06:25,137
cuối cùng đã thay thế hệ thống Ptolemy.

145
00:06:25,137 --> 00:06:27,177
Khi Nicolaus Copernicus nói

146
00:06:27,177 --> 00:06:29,827
thật ra, Trái đất không phải là 
trung tâm của vũ trụ,

147
00:06:29,827 --> 00:06:31,745
và mặt trời là trung tâm của
hệ thái dương,

148
00:06:31,745 --> 00:06:33,127
Trái đất quay xung quanh Mặt trời.

149
00:06:33,127 --> 00:06:36,855
Các nhà khoa học nói, à vâng, Nicolaus,
nếu điều đó là đúng

150
00:06:36,855 --> 00:06:38,619
thì chúng ta phải có thể phát hiện ra
chuyển động

151
00:06:38,619 --> 00:06:40,577
của Trái đất xung quanh Mặt trời.

152
00:06:40,577 --> 00:06:42,633
Và slide này sẽ minh họa cho một khái niệm

153
00:06:42,633 --> 00:06:44,441
được gọi là thị sai của sao (stellar parallax).

154
00:06:44,441 --> 00:06:48,263
Và các nhà thiên văn học cho biết,
nếu Trái đất đang chuyển động

155
00:06:48,263 --> 00:06:51,463
và chúng ta nhìn vào một ngôi sao nổi bật,
giả sử, sao Thiên Lang -

156
00:06:51,463 --> 00:06:53,877
tôi biết là tôi đang ở Manhattan
nên các bạn sẽ không thể nhìn thấy nó,

157
00:06:53,877 --> 00:06:57,608
nhưng hãy hình dung, bạn ở ngoài vùng này,
bạn đang ở gần với cuộc sống nông thôn --

158
00:06:57,608 --> 00:07:00,475
và chúng ta đang ngắm sao vào tháng 12,
chúng ta nhìn thấy ngôi sao đó

159
00:07:00,475 --> 00:07:03,240
trong bối cảnh của các ngôi sao ở xa kia.

160
00:07:03,240 --> 00:07:06,194
Nếu bây giờ, chúng ta thực hiện 
một cuộc quan sát cho 6 tháng sau đó

161
00:07:06,194 --> 00:07:10,006
khi Trái đất đã di chuyển đến vị trí này 
vào tháng 6,

162
00:07:10,006 --> 00:07:14,105
chúng ta sẽ nhìn vào cùng ngôi sao ấy
nhưng ở vào một bối cảnh khác.

163
00:07:14,105 --> 00:07:18,287
Sự khác biệt đó, sự chênh lệch góc đó,
đó là thị sai sao.

164
00:07:18,287 --> 00:07:21,150
Và đây là dự đoán mà mô hình Copernicus thực hiện.

165
00:07:21,150 --> 00:07:23,711
Các nhà thiên văn học tìm kiếm thị sai sao

166
00:07:23,711 --> 00:07:28,693
và họ không tìm thấy gì cả, không có gì.

167
00:07:28,693 --> 00:07:32,559
Và nhiều người lập luận rằng, 
điều này cho thấy mô hình Copernicus là sai.

168
00:07:32,559 --> 00:07:34,047
Thế chuyện gì đã xảy ra?

169
00:07:34,047 --> 00:07:36,730
Vâng, khi nhìn lại, chúng ta có thể nói 
rằng các nhà thiên văn học đã tạo ra

170
00:07:36,730 --> 00:07:39,277
2 giả thiết phụ trợ, và cả hai

171
00:07:39,277 --> 00:07:41,940
chúng ta có thể nói là không đúng.

172
00:07:41,940 --> 00:07:45,575
Đầu tiên là giả định về kích cỡ
của quỹ đạo Trái đất.

173
00:07:45,575 --> 00:07:48,611
Các nhà thiên văn học đã giả định
rằng trái đất có quỹ đạo lớn

174
00:07:48,611 --> 00:07:50,949
so với khoảng cách tới các ngôi sao.

175
00:07:50,949 --> 00:07:53,413
Ngày nay, chúng ta có thể vẽ ra hình ảnh như thế này,

176
00:07:53,413 --> 00:07:54,760
điều này đến từ NASA,

177
00:07:54,760 --> 00:07:57,183
và bạn có thể thấy đấy,
quỹ đạo Trái đất thật sự khá nhỏ.

178
00:07:57,183 --> 00:08:00,174
Trên thực tế, nó thật ra nhỏ hơn rất nhiều
so với những gì được thấy ở đây.

179
00:08:00,174 --> 00:08:01,713
Vì vậy, thị sai sao

180
00:08:01,713 --> 00:08:05,297
sẽ rất là nhỏ 
và thật sự rất khó để có thể phát hiện ra.

181
00:08:05,297 --> 00:08:07,271
Và điều đó dẫn đến lý do thứ 2

182
00:08:07,271 --> 00:08:09,130
tại sao dự đoán đó không đúng,

183
00:08:09,130 --> 00:08:11,045
bởi vì các nhà khoa học cũng giả thiết

184
00:08:11,045 --> 00:08:14,055
rằng kính viễn vọng mà họ có đủ nhạy

185
00:08:14,055 --> 00:08:15,955
để phát hiện ra thị sai.

186
00:08:15,955 --> 00:08:17,972
Và nó thành ra không đúng.

187
00:08:17,972 --> 00:08:20,506
Cho đến thế kỷ 19

188
00:08:20,506 --> 00:08:22,190
các nhà khoa học mới có thể phát hiện ra

189
00:08:22,190 --> 00:08:23,726
thị sai sao.

190
00:08:23,726 --> 00:08:26,372
Vì thế, đó cũng là vấn đề thứ 3.

191
00:08:26,372 --> 00:08:29,150
Vấn đề thứ 3 là đơn giản một vấn đề thực tế,

192
00:08:29,150 --> 00:08:31,966
rất nhiều khoa học không phù hợp
với mô hình sách giáo khoa.

193
00:08:31,966 --> 00:08:34,239
Rất nhiều khoa học không suy diễn gì cả,

194
00:08:34,239 --> 00:08:36,007
nó chính xác là quy nạp.

195
00:08:36,007 --> 00:08:38,523
Và do đó, chúng tôi nghĩ rằng 
các nhà khoa học không nhất thiết

196
00:08:38,523 --> 00:08:40,754
phải bắt đầu với các giả thiết và lý thuyết,

197
00:08:40,754 --> 00:08:42,623
thường thì họ chỉ cần bắt đầu quan sát

198
00:08:42,623 --> 00:08:45,032
những thứ đang xảy ra trên thế giới.

199
00:08:45,032 --> 00:08:47,602
Một ví dụ nổi tiếng trong số đó là

200
00:08:47,602 --> 00:08:50,667
về một nhà khoa học nổi tiếng nhất,
Charles Darwin.

201
00:08:50,667 --> 00:08:53,829
Khi Darwin còn trẻ rong ruổi trên hành trình của tàu Beagle,

202
00:08:53,829 --> 00:08:57,441
ông không có các giải thiết, 
hay lý thuyết nào cả.

203
00:08:57,441 --> 00:09:00,507
Ông chỉ biết rằng ông
muốn có một sự nghiệp của một nhà khoa học

204
00:09:00,507 --> 00:09:02,519
và ông bắt đầu thu thập các dữ liệu.

205
00:09:02,519 --> 00:09:05,249
Chủ yếu thì ông biết rằng 
ông ấy ghét các loại thuốc

206
00:09:05,249 --> 00:09:07,067
bởi vì nhìn thấy máu 
làm ông phát ốm

207
00:09:07,067 --> 00:09:09,335
vì thế, ông cần phải có một 
con đường sự nghiệp khác.

208
00:09:09,335 --> 00:09:11,469
Ông bắt đầu thu thập các dữ liệu.

209
00:09:11,469 --> 00:09:14,635
Ông ấy đã thu thập rất nhiều thứ,
bao gồm cả con chim sẻ nổi tiếng của mình.

210
00:09:14,635 --> 00:09:16,845
Khi ông lượm những con chim sẻ này,
ông ấy ném chúng vào trong một cái túi

211
00:09:16,845 --> 00:09:18,387
và không có một ý tưởng gì với chúng.

212
00:09:19,929 --> 00:09:21,472
Nhiều năm sau đó, khi trở về London,

213
00:09:21,472 --> 00:09:23,705
Darwin xem xét lại các dữ liệu của mình 
một lần nữa và bắt đầu

214
00:09:23,705 --> 00:09:26,153
phát triển lời giải thích,

215
00:09:26,153 --> 00:09:29,451
và lời giải thích đó chính là 
Thuyết chọn lọc tự nhiên.

216
00:09:29,451 --> 00:09:31,510
Bên cạnh khoa học quy nạp,

217
00:09:31,510 --> 00:09:34,446
các nhà khoa học cũng thường xuyên 
tham gia vào các mô hình hóa.

218
00:09:34,446 --> 00:09:36,782
Một trong những thứ mà các nhà khoa học
muốn làm trong cuộc sống

219
00:09:36,782 --> 00:09:39,050
là giải thích nguyên nhân của sự vật, sự việc.

220
00:09:39,050 --> 00:09:40,568
Và chúng ta làm điều đó như thế nào?

221
00:09:40,568 --> 00:09:42,820
Vâng, một cách mà bạn có thể làm được đó là
xây dựng một mô hình

222
00:09:42,820 --> 00:09:44,562
để kiểm tra một ý tưởng.

223
00:09:44,562 --> 00:09:46,493
Đây là bức tranh của Henry Cadell,

224
00:09:46,493 --> 00:09:49,359
một nhà địa chất người Scotland thế kỷ 19.

225
00:09:49,359 --> 00:09:50,792
Bạn có thể nói anh ta là người Scotland 
vì anh ta đang đội

226
00:09:50,792 --> 00:09:53,180
một chiếc mũ deerstalker
và mang ủng Wellington.

227
00:09:53,180 --> 00:09:55,334
(Cười lớn)

228
00:09:55,334 --> 00:09:56,900
Và Cadell muốn trả lời câu hỏi

229
00:09:56,900 --> 00:09:58,668
các ngọn núi được hình thành như thế nào?

230
00:09:58,668 --> 00:10:00,184
Và một trong những thứ mà anh ta đã quan sát

231
00:10:00,184 --> 00:10:02,758
là nếu bạn nhìn vào các ngọn núi như
dãy núi Appalachia,

232
00:10:02,758 --> 00:10:04,391
bạn sẽ thấy những tảng đá trên núi

233
00:10:04,391 --> 00:10:05,860
có nếp gấp,

234
00:10:05,860 --> 00:10:07,506
và chúng bị gấp theo một cách đặc biệt,

235
00:10:07,506 --> 00:10:08,950
đã đưa anh ta đến với ý tưởng

236
00:10:08,950 --> 00:10:11,899
rằng những viên đá đó bị nén
từ một phía.

237
00:10:11,899 --> 00:10:13,987
Và ý tưởng này đóng vai trò quan trọng

238
00:10:13,987 --> 00:10:16,410
trong các cuộc thảo luận về
vấn đề trôi dạt lục địa.

239
00:10:16,410 --> 00:10:18,916
Vì thế, anh ta đã xây dựng mô hình này,
đây là cái máy điên rồ

240
00:10:18,916 --> 00:10:21,068
với các đòn bẩy và gỗ,
và đây là chiếc xe cút kít của anh ta,

241
00:10:21,068 --> 00:10:23,510
những cái xô 
và một chiếc búa tạ lớn.

242
00:10:23,510 --> 00:10:25,408
Tôi không biết tại sao anh ta lại mang
đôi ủng Wellington.

243
00:10:25,408 --> 00:10:26,985
Có lẽ trời sẽ mưa.

244
00:10:26,985 --> 00:10:30,070
Và anh ta đã tạo ra mô hình vật lý này

245
00:10:30,070 --> 00:10:34,035
để mô tả rằng bạn có thể, trên thực tế,

246
00:10:34,035 --> 00:10:36,709
tạo ra các mô hình trên đá, hay ít nhất, 
trong trường hợp này, là ở trên bùn

247
00:10:36,709 --> 00:10:38,935
nó trông rất giống một ngọn núi

248
00:10:38,935 --> 00:10:40,777
nếu bạn nén một bên.

249
00:10:40,777 --> 00:10:44,405
Vì thế, có một sự tranh cãi 
về nguyên nhân tạo thành núi.

250
00:10:44,405 --> 00:10:47,453
Ngày nay, hầu hết các nhà khoa học 
thích làm việc trong nhà,

251
00:10:47,453 --> 00:10:49,880
vì thế họ không xây dựng một mô hình vật lý

252
00:10:49,880 --> 00:10:52,241
mà thực hiện mô phỏng trên máy tính.

253
00:10:52,241 --> 00:10:55,080
Nhưng việc mô phỏng máy tính 
là một loại của mô hình.

254
00:10:55,080 --> 00:10:56,943
Nó là mô hình được làm bằng toán học,

255
00:10:56,943 --> 00:11:00,176
và giống như mô hình vật lý thế kỷ 19,

256
00:11:00,176 --> 00:11:03,954
nó rất quan trọng 
cho việc suy nghĩ về các nguyên nhân.

257
00:11:03,954 --> 00:11:06,569
Và một trong số những câu hỏi lớn về biến đổi khí hậu,

258
00:11:06,569 --> 00:11:08,372
chúng ta có một lượng lớn các bằng chứng

259
00:11:08,372 --> 00:11:10,252
rằng Trái đất đang nóng lên.

260
00:11:10,252 --> 00:11:12,716
Ở slide này, đường màu đen cho thấy

261
00:11:12,716 --> 00:11:14,836
các phép đo mà các nhà khoa học đã làm

262
00:11:14,836 --> 00:11:16,799
trong 150 năm qua

263
00:11:16,799 --> 00:11:18,209
cho thấy nhiệt độ Trái đất

264
00:11:18,209 --> 00:11:19,843
luôn tăng lên đều đặn,

265
00:11:19,843 --> 00:11:22,689
và bạn có thể thấy, 
đặc biệt là trong 50 năm qua,

266
00:11:22,689 --> 00:11:24,453
có một sự tăng đột biến

267
00:11:24,453 --> 00:11:26,793
gần 1 độ C,

268
00:11:26,793 --> 00:11:29,168
hay nói cách khác là gần 2 độ F.

269
00:11:29,168 --> 00:11:31,605
Vì vậy, tuy nhiên, 
cái gì đã tạo nên sự thay đổi đó?

270
00:11:31,605 --> 00:11:33,940
Làm sao chúng ta biết được nguyên nhân

271
00:11:33,940 --> 00:11:35,456
của hiện tượng nóng lên toàn cầu?

272
00:11:35,456 --> 00:11:37,170
Vâng, các nhà khoa học có thể 
mô hình hóa nó

273
00:11:37,170 --> 00:11:39,538
bằng cách sử dụng mô phỏng máy tính.

274
00:11:39,538 --> 00:11:42,330
Sơ đồ này minh họa một mô hình mô phỏng máy tính

275
00:11:42,330 --> 00:11:44,451
đã xem xét tất cả các yếu tố khác nhau

276
00:11:44,451 --> 00:11:47,056
mà chúng ta biết có thể tác động 
đến nhiệt độ của Trái đất,

277
00:11:47,056 --> 00:11:49,808
như các phân tử sunfat sinh ra từ không khí ô nhiễm,

278
00:11:49,808 --> 00:11:52,778
bụi núi lửa từ các đợt phun trào,

279
00:11:52,778 --> 00:11:55,012
những thay đổi trong bức xạ mặt trời,

280
00:11:55,012 --> 00:11:57,390
và dĩ nhiên, khí nhà kính nữa.

281
00:11:57,390 --> 00:11:59,208
Và họ đã đặt câu hỏi,

282
00:11:59,208 --> 00:12:02,904
tổ hợp các biến đổi nào khi đưa vào mô hình

283
00:12:02,904 --> 00:12:05,880
sẽ tái tạo ra được điều mà chúng ta thấy
trong đời thực?

284
00:12:05,880 --> 00:12:07,900
Và đây là cuộc sống thực trong màu đen.

285
00:12:07,900 --> 00:12:10,180
Đây là mô hình trong ánh sáng màu xám này,

286
00:12:10,180 --> 00:12:11,740
và câu trả lời là

287
00:12:11,740 --> 00:12:16,127
một mô hình bao gồm, 
nó là câu trả lời E trên SAT,

288
00:12:16,127 --> 00:12:18,268
tất cả các yếu tố trên.

289
00:12:18,268 --> 00:12:19,774
Cách duy nhất bạn có thể tái tạo lại

290
00:12:19,774 --> 00:12:21,602
các phép đo nhiệt độ quan sát được

291
00:12:21,602 --> 00:12:23,580
là đặt tất cả chúng lại với nhau,

292
00:12:23,580 --> 00:12:25,719
bao gồm cả khí nhà kính,

293
00:12:25,719 --> 00:12:28,270
và đặc biệt, bạn có thể thấy rằng
sự tăng lên

294
00:12:28,270 --> 00:12:30,154
trong việc theo dõi khí nhà kính

295
00:12:30,154 --> 00:12:32,360
làm nhiệt độ tăng lên đột ngột

296
00:12:32,360 --> 00:12:33,840
trong vòng 50 năm qua.

297
00:12:33,840 --> 00:12:36,274
Và đây là lý do tại sao 
các nhà khoa học khí hậu nói rằng

298
00:12:36,274 --> 00:12:39,382
Đó không chỉ là điều chúng ta biết rằng
biến đổi khí hậu đang xảy ra

299
00:12:39,382 --> 00:12:42,150
mà là khí nhà kính là một phần quan trọng

300
00:12:42,150 --> 00:12:44,880
trong các lý do.

301
00:12:44,880 --> 00:12:47,268
Và bây giờ, 
bởi vì tất cả những điều khác nhau

302
00:12:47,268 --> 00:12:48,757
mà các nhà khoa học làm,

303
00:12:48,757 --> 00:12:52,243
nhà triết gia nổi tiếng Paul Feyerabend 
đã nói,

304
00:12:52,243 --> 00:12:53,869
"Nguyên tắc duy nhất của khoa học

305
00:12:53,869 --> 00:12:57,848
mà không gây cản trở tiến trình là: 
thử bất cứ thứ gì."

306
00:12:57,848 --> 00:13:00,464
Bây giờ, trích dẫn này 
thường được đưa ra khỏi ngữ cảnh,

307
00:13:00,464 --> 00:13:02,582
bởi vì Feyerabend không thật sự nói

308
00:13:02,582 --> 00:13:04,532
rằng trong khoa học, 
mọi thứ đều có thể thử.

309
00:13:04,532 --> 00:13:05,876
Điều mà ông ấy đã nói là,

310
00:13:05,876 --> 00:13:07,900
thật ra, trích dẫn đầy đủ là,

311
00:13:07,900 --> 00:13:09,990
"Nếu bạn thúc giục tôi để nói

312
00:13:09,990 --> 00:13:11,636
phương pháp của kho học là gì,

313
00:13:11,636 --> 00:13:15,265
tôi sẽ nói là: thử bất cứ thứ gì."

314
00:13:15,265 --> 00:13:16,343
Điều mà ông cố gắng để truyền đạt

315
00:13:16,343 --> 00:13:18,910
đó là các nhà khoa học
thực hiện rất nhiều việc khác nhau.

316
00:13:18,910 --> 00:13:21,218
Các nhà khoa học rất sáng tạo.

317
00:13:21,218 --> 00:13:23,328
Nhưng sau đó, lại có những câu hỏi như:

318
00:13:23,328 --> 00:13:26,799
Nếu các nhà khoa học không chỉ sử dụng
duy nhất 1 phương pháp,

319
00:13:26,799 --> 00:13:28,698
thì làm sao họ quyết định được

320
00:13:28,698 --> 00:13:30,156
cái gì là đúng và cái gì là sai?

321
00:13:30,156 --> 00:13:32,050
Và ai sẽ đánh giá điều đó?

322
00:13:32,050 --> 00:13:34,130
Và câu trả lời là, 
các nhà khoa học sẽ đánh giá,

323
00:13:34,130 --> 00:13:37,013
và họ đánh giá 
bằng việc đánh giá các bằng chứng.

324
00:13:37,013 --> 00:13:40,422
Các nhà khoa học thu thập các bằng chứng
theo nhiều cách khác nhau,

325
00:13:40,422 --> 00:13:42,044
khi bất cứ khi nào họ thu thập chứng cứ,

326
00:13:42,044 --> 00:13:44,621
họ phải chịu sự giám sát.

327
00:13:44,621 --> 00:13:47,181
Và điều này dẫn đến việc nhà xã hội học
Robert Merton

328
00:13:47,181 --> 00:13:49,361
tập trung hơn vào câu hỏi
làm sao các nhà khoa học

329
00:13:49,361 --> 00:13:51,040
có thể xem xét kỹ lưỡng 
các dữ liệu và chứng cứ,

330
00:13:51,040 --> 00:13:53,848
và anh ta nói rằng họ làm nó theo cách
mà anh ta gọi là

331
00:13:53,848 --> 00:13:55,767
"Tính hoài nghi"

332
00:13:55,767 --> 00:13:57,651
Ý anh ta là sự hoài nghi là cố tổ chức hẳn hoi

333
00:13:57,651 --> 00:13:59,129
vì các nhà khoa học làm theo một tập thể,

334
00:13:59,129 --> 00:14:00,758
họ làm việc theo nhóm,

335
00:14:00,758 --> 00:14:03,574
và hoài nghi, bởi vì họ làm việc trên vị thế

336
00:14:03,574 --> 00:14:05,028
của sự ngờ vực.

337
00:14:05,028 --> 00:14:06,990
Tức là, nghĩa vụ chứng minh

338
00:14:06,990 --> 00:14:09,471
thuộc về người có tuyên bố mới.

339
00:14:09,471 --> 00:14:12,076
Và theo nghĩa này, 
khoa học có tính chất bảo thủ.

340
00:14:13,281 --> 00:14:15,186
Hơi khó khăn để thuyết phục 
cộng đồng khoa học

341
00:14:15,186 --> 00:14:18,897
để nói rằng, 
"Vâng, chúng tôi biết, điều này là đúng."

342
00:14:18,897 --> 00:14:21,393
Vì vậy, mặc cho sự phổ biến của khái niệm

343
00:14:21,393 --> 00:14:22,990
thay đổi khuôn mẫu nhận thức
(paradigm shift),

344
00:14:22,990 --> 00:14:24,274
cái cuối cùng chúng ta tìm thấy là,

345
00:14:24,274 --> 00:14:27,059
những thay đổi chủ yếu trong tư duy khoa học

346
00:14:27,059 --> 00:14:30,779
là tương đối hiếm trong lịch sử khoa học.

347
00:14:30,779 --> 00:14:34,342
Vì thế, cuối cùng 
điều đó mang chúng ta đến một ý tưởng khác:

348
00:14:34,342 --> 00:14:38,050
Nếu các nhà khoa học đánh giá 
các bằng chứng theo tập thể,

349
00:14:38,050 --> 00:14:40,612
điều này làm các nhà sử học
lại tập trung vào câu hỏi

350
00:14:40,612 --> 00:14:42,031
của sự đồng thuận,

351
00:14:42,031 --> 00:14:43,926
và cuối cùng, để nói rằng

352
00:14:43,926 --> 00:14:45,860
khoa học là,

353
00:14:45,860 --> 00:14:47,530
kiến thức khoa học là,

354
00:14:47,530 --> 00:14:50,909
là sự đồng thuận của các 
chuyên gia khoa học

355
00:14:50,909 --> 00:14:53,063
người thông qua 
quá trình giám sát có tổ chức,

356
00:14:53,063 --> 00:14:55,368
giám sát tập thể,

357
00:14:55,368 --> 00:14:56,610
đánh giá các bằng chứng

358
00:14:56,610 --> 00:14:59,407
và đi tới kết luận về chúng,

359
00:14:59,407 --> 00:15:01,884
dù có hoặc không.

360
00:15:01,884 --> 00:15:03,608
Vì thế, chúng ta có thể nghĩ về
các kiến thức khoa học

361
00:15:03,608 --> 00:15:05,660
như là một sự đồng thuận của các chuyên gia.

362
00:15:05,660 --> 00:15:07,432
Chúng ta cũng có thể nghĩ về khoa học

363
00:15:07,432 --> 00:15:09,010
giống như một bồi thẩm đoàn,

364
00:15:09,010 --> 00:15:11,524
ngoại trừ việc bồi thẩm đoàn này là 1 thể loại đặc biệt

365
00:15:11,524 --> 00:15:13,628
Không chỉ là bồi thẩm đoàn của đồng môn

366
00:15:13,628 --> 00:15:15,524
mà là bồi thẩm đoàn của
các chuyên gia.

367
00:15:15,524 --> 00:15:19,158
Đó là bồi thẩm đoàn của nam giới và nữ giới
có bằng tiến sĩ,

368
00:15:19,158 --> 00:15:21,600
và không giống như 
một bồi thẩm đoàn thông thường,

369
00:15:21,600 --> 00:15:23,290
chỉ có 2 lựa chọn,

370
00:15:23,290 --> 00:15:25,975
có tội hay không có tội,

371
00:15:25,975 --> 00:15:29,376
bồi thẩm đoàn khoa học có một số lựa chọn.

372
00:15:29,376 --> 00:15:32,160
Các nhà khoa học có thể nói có,
nếu điều đó là đúng.

373
00:15:32,160 --> 00:15:34,740
Họ có thể nói không nếu là sai.

374
00:15:34,740 --> 00:15:37,280
Hoặc, họ cũng có thể nói,
vâng, có lẽ đúng

375
00:15:37,280 --> 00:15:40,324
nhưng chúng tôi cần phải làm việc nhiều hơn
và thu thập nhiều bằng chứng hơn.

376
00:15:40,324 --> 00:15:41,940
Hoặc, họ cũng có thể nói có lẽ đúng

377
00:15:41,940 --> 00:15:43,640
nhưng chúng tôi không biết làm sao 
để trả lời câu hỏi

378
00:15:43,640 --> 00:15:44,950
và chúng tôi sẽ để nó sang một bên

379
00:15:44,950 --> 00:15:47,873
và có lẽ chúng tôi sẽ xem xét lại sau.

380
00:15:47,873 --> 00:15:51,875
Đó là thứ mà các nhà khoa học gọi là 
"nan giải"

381
00:15:51,875 --> 00:15:54,481
Và điều này dẫn chúng ta đến
vấn đề cuối cùng:

382
00:15:54,481 --> 00:15:57,419
Nếu khoa học 
là điều mà các nhà khoa học nói đúng như vậy

383
00:15:57,419 --> 00:15:59,960
sau đó thì không phải chỉ là viện dẫn thẩm quyền sao?

384
00:15:59,960 --> 00:16:01,022
Không phải chúng ta được dạy ở trường

385
00:16:01,022 --> 00:16:04,249
rằng viện dẫn thẩm quyền là lỗi logic sao?

386
00:16:04,249 --> 00:16:07,281
Vâng, 
đây là nghịch lý của khoa học hiện đại,

387
00:16:07,281 --> 00:16:09,553
nghịch lý của kết luận
mà tôi nghĩ các nhà lịch sử học

388
00:16:09,553 --> 00:16:12,154
triết học và xã hội học đã gặp,

389
00:16:12,154 --> 00:16:15,655
đó là, trên thực tế,
khoa học là sự viện dẫn thẩm quyền

390
00:16:15,655 --> 00:16:19,431
nhưng đó không phải là thẩm quyèn của một cá nhân

391
00:16:19,431 --> 00:16:21,830
không quan trọng là cá nhân có thông minh đến đâu,

392
00:16:21,830 --> 00:16:25,695
như Plato hay Socrates hay Einstein.

393
00:16:25,695 --> 00:16:28,809
Nó là quyền lực của một cộng đồng tập thể.

394
00:16:28,809 --> 00:16:31,795
Bạn có thể nghĩ về nó như một kiểu
trí tuệ của đám đông,

395
00:16:31,795 --> 00:16:35,921
nhưng là một kiểu đám đông rất đặc biệt.

396
00:16:35,921 --> 00:16:37,811
Khoa học là thực hiện viện dẫn thẩm quyền,

397
00:16:37,811 --> 00:16:39,861
nhưng không dựa trên bất cứ cá nhân nào,

398
00:16:39,861 --> 00:16:42,447
không quan trọng là cá nhân đó có thông minh đến đâu.

399
00:16:42,447 --> 00:16:44,198
Khoa học dựa trên trí tuệ tập thể,

400
00:16:44,198 --> 00:16:46,840
kiến thức tập thể, làm việc tập thể,

401
00:16:46,840 --> 00:16:48,738
của tất cả các nhà khoa học làm việc

402
00:16:48,738 --> 00:16:51,455
trong một vấn đề cụ thể.

403
00:16:51,455 --> 00:16:54,251
Các nhà khoa học có một kiểu văn hóa
của sự ngờ vực tập thể,

404
00:16:54,251 --> 00:16:56,451
văn hóa "thể hiện bản thân",

405
00:16:56,451 --> 00:16:58,401
minh họa bằng người phụ nữ xinh đẹp ở đây

406
00:16:58,401 --> 00:17:01,483
cho đồng nghiệp 
xem các bằng chứng của mình.

407
00:17:01,483 --> 00:17:03,340
Dĩ nhiên, những người này 
trông không giống như những nhà khoa học,

408
00:17:03,340 --> 00:17:05,326
bởi vì họ quá vui vẻ.

409
00:17:05,326 --> 00:17:09,338
(Cười lớn)

410
00:17:09,338 --> 00:17:13,660
Được thôi, 
và điều đó đưa tôi đến kết luận.

411
00:17:13,660 --> 00:17:16,308
Hầu hết chúng ta thức dậy vào buổi sáng.

412
00:17:16,308 --> 00:17:17,718
Hầu hết chúng ta 
tin tưởng vào chiếc xe hơi của mình.

413
00:17:17,718 --> 00:17:19,260
Vâng, bây giờ tôi đang suy nghĩ,
tôi đang ở Manhattan,

414
00:17:19,260 --> 00:17:20,558
đây là một phép loại suy xấu.

415
00:17:20,558 --> 00:17:23,382
nhưng hầu hết người Mỹ không sống ở Manhattan

416
00:17:23,382 --> 00:17:25,120
thức dậy vào buổi sáng và bước vào xe

417
00:17:25,120 --> 00:17:27,649
và kích hoạt động cơ, 
và chiếc xe hoạt động,

418
00:17:27,649 --> 00:17:29,650
và họ làm việc cực kỳ tốt.

419
00:17:29,650 --> 00:17:32,365
Những ô tô hiện đại
hầu như không bao giờ bị hư hỏng.

420
00:17:32,365 --> 00:17:35,148
Tại sao?
Tại sao những chiếc xe hơi lại chạy rất tốt?

421
00:17:35,148 --> 00:17:37,652
Không phải vì sự thiên tài 
của Henry Ford

422
00:17:37,652 --> 00:17:40,743
hay Karl Benz 
hay ngay cả Elon Musk.

423
00:17:40,743 --> 00:17:42,885
Mà bởi vì những ô tô hiện đại

424
00:17:42,885 --> 00:17:47,919
là sản phẩm của hơn 100 năm làm việc

425
00:17:47,919 --> 00:17:49,509
của hàng trăm hàng ngàn

426
00:17:49,509 --> 00:17:50,845
và hàng chục ngàn người.

427
00:17:50,845 --> 00:17:52,956
Những ô tô hiện đại là sản phẩm

428
00:17:52,956 --> 00:17:55,745
của làm việc tập thể 
và trí tuệ và kinh nghiệm

429
00:17:55,745 --> 00:17:58,092
của mỗi người cả nam lẫn nữ đã từng làm việc

430
00:17:58,092 --> 00:17:59,700
về xe hơi,

431
00:17:59,700 --> 00:18:02,615
và độ tin cậy của công nghệ này là kết quả

432
00:18:02,615 --> 00:18:05,298
của sự tích lũy nổ lực đó.

433
00:18:05,298 --> 00:18:08,155
Chúng ta được hưởng lợi không chỉ từ
sự khôn ngoan của Benz

434
00:18:08,155 --> 00:18:09,221
và Ford và Musk

435
00:18:09,221 --> 00:18:11,989
mà là tự trí tuệ tập thể 
và làm việc chăm chỉ

436
00:18:11,989 --> 00:18:14,240
của tất cả mọi người đã làm việc

437
00:18:14,240 --> 00:18:15,910
trên chiếc xe hơi hiện đại này.

438
00:18:15,910 --> 00:18:17,960
Và điều tương tự cũng đúng với khoa học,

439
00:18:17,960 --> 00:18:20,804
chỉ là khoa học thì cũ xưa hơn.

440
00:18:20,804 --> 00:18:23,378
Điều cơ bản để tin vào khoa học 
cũng giống như

441
00:18:23,378 --> 00:18:26,052
điều cơ bản khi chúng ta tin vào công nghệ,

442
00:18:26,052 --> 00:18:30,039
và giống với các điều cơ bản 
khi chúng ta tin vào bất cứ thứ gì,

443
00:18:30,039 --> 00:18:32,317
cụ thể là, kinh nghiệm.

444
00:18:32,317 --> 00:18:34,161
Nhưng đó không thể là niềm tin mù quáng

445
00:18:34,161 --> 00:18:36,921
khi chúng ta tin mù quáng vào bất cứ thứ gì.

446
00:18:36,921 --> 00:18:39,762
Niềm tin của chúng ta trong khoa học,
giống như bản thân khoa học,

447
00:18:39,762 --> 00:18:41,675
nên dựa trên các bằng chứng,

448
00:18:41,675 --> 00:18:43,177
và điều đó nghĩa là các nhà khoa học

449
00:18:43,177 --> 00:18:45,225
phải trở thành người truyền thông tốt hơn.

450
00:18:45,225 --> 00:18:48,112
Họ phải giải thích cho chúng ta
không chỉ cái họ biết

451
00:18:48,112 --> 00:18:49,840
mà còn là làm sao họ biết điều đó,

452
00:18:49,840 --> 00:18:53,730
và điều đó cũng có nghĩa là
chúng ta phải trở thành người nghe tốt hơn.

453
00:18:53,730 --> 00:18:55,149
Cảm ơn rất nhiều.

454
00:18:55,149 --> 00:18:57,452
(Vỗ tay)