WEBVTT

00:00:00.930 --> 00:00:04.238
Elke dag worden we geconfronteerd
met problemen als klimaatverandering

00:00:04.238 --> 00:00:05.718
of de veiligheid van vaccins,

00:00:05.718 --> 00:00:08.528
waar we vragen moeten beantwoorden
waarvan de antwoorden

00:00:08.528 --> 00:00:11.989
sterk afhankelijk zijn
van wetenschappelijke informatie.

00:00:11.989 --> 00:00:15.380
Wetenschappers vertellen ons
dat de wereld aan het opwarmen is.

00:00:15.380 --> 00:00:17.411
Ook dat vaccins veilig zijn.

00:00:17.411 --> 00:00:19.465
Maar hoe weten we
of ze gelijk hebben?

00:00:19.465 --> 00:00:21.429
Waarom moeten we de wetenschap geloven?

00:00:21.429 --> 00:00:24.898
Feit is dat velen 
de wetenschap niet geloven.

00:00:24.898 --> 00:00:27.074
Uit opiniepeilingen blijkt nog steeds

00:00:27.074 --> 00:00:30.084
dat een groot percentage
van het Amerikaanse volk

00:00:30.084 --> 00:00:33.625
niet gelooft dat het klimaat
opwarmt door menselijke activiteiten,

00:00:33.625 --> 00:00:36.564
niet denkt dat er evolutie is
door natuurlijke selectie,

00:00:36.564 --> 00:00:40.465
en niet overtuigd is
van de veiligheid van vaccins.

00:00:40.465 --> 00:00:43.776
Waarom zouden we de wetenschap geloven?

00:00:43.776 --> 00:00:47.707
Wetenschappers zien wetenschap 
niet graag voorgesteld als een geloof.

00:00:47.707 --> 00:00:50.294
In feite stellen ze wetenschap 
tegenover geloof.

00:00:50.294 --> 00:00:53.260
Ze zeggen dat geloof 
thuishoort bij (religieus) geloof.

00:00:53.260 --> 00:00:57.038
En dat geloof is iets anders
dan wetenschap.

00:00:57.038 --> 00:01:00.190
Zij vinden dat religie gebaseerd is
op dat soort geloof

00:01:00.190 --> 00:01:03.884
of misschien op Pascals gok.

00:01:03.884 --> 00:01:06.180
Blaise Pascal 
was een 17e-eeuwse wiskundige

00:01:06.180 --> 00:01:09.370
die een wetenschappelijk antwoord
probeerde te geven op de vraag

00:01:09.370 --> 00:01:11.242
of hij in God moest geloven.

00:01:11.242 --> 00:01:13.846
Hij gokte als volgt:

00:01:13.846 --> 00:01:16.395
“Als God niet bestaat,

00:01:16.395 --> 00:01:18.420
maar ik besluit om in Hem te geloven,

00:01:18.420 --> 00:01:20.238
is er echt niet veel verloren.

00:01:20.238 --> 00:01:22.011
Misschien een paar uur op zondag.”

00:01:22.011 --> 00:01:23.004
(Gelach)

00:01:23.004 --> 00:01:26.385
“Maar als Hij bestaat
en ik niet in Hem geloof,

00:01:26.385 --> 00:01:28.402
dan kom ik zwaar in de problemen.”

00:01:28.402 --> 00:01:31.438
En dus zei Pascal dat we maar
beter in God konden geloven.

00:01:31.438 --> 00:01:33.610
Of zoals een van mijn professoren zei:

00:01:33.610 --> 00:01:35.836
"Hij greep de houvast van het geloof."

00:01:35.836 --> 00:01:37.772
Hij maakte een geloofssprong

00:01:37.772 --> 00:01:42.296
en liet wetenschap en rationalisme
voor wat ze waren.

00:01:42.296 --> 00:01:44.992
Feit is dat voor de meesten van ons

00:01:44.992 --> 00:01:48.126
de meeste wetenschappelijke claims
een geloofssprong vragen.

00:01:48.126 --> 00:01:52.511
We kunnen wetenschappelijke claims
meestal niet zelf beoordelen.

00:01:52.511 --> 00:01:55.351
Dit geldt eigenlijk ook
voor de meeste wetenschappers

00:01:55.351 --> 00:01:57.681
als het buiten 
hun eigen specialisatie valt.

00:01:57.681 --> 00:02:00.551
Als je erover nadenkt,
kan een geoloog je niet vertellen

00:02:00.551 --> 00:02:01.951
of een vaccin veilig is.

00:02:01.951 --> 00:02:04.951
De meeste chemici zijn geen experts
in de evolutietheorie.

00:02:04.951 --> 00:02:06.620
Een natuurkundige kan,

00:02:06.620 --> 00:02:09.122
ondanks de beweringen
van een aantal onder hen,

00:02:09.122 --> 00:02:12.007
je niet vertellen
of tabak kanker veroorzaakt.

00:02:12.007 --> 00:02:14.457
Als zelfs wetenschappers

00:02:14.457 --> 00:02:17.663
buiten hun eigen gebied
een geloofssprong moeten maken,

00:02:17.663 --> 00:02:21.583
waarom accepteren ze dan de beweringen
van andere wetenschappers?

00:02:21.583 --> 00:02:23.881
Waarom geloven ze dan elkaars claims?

00:02:23.881 --> 00:02:27.171
Waarom zouden wij
die claims moeten geloven?

00:02:27.171 --> 00:02:29.947
Ik wil ervoor pleiten dat we dat moeten,

00:02:29.947 --> 00:02:32.830
maar niet om de reden
waar de meesten aan denken.

00:02:32.830 --> 00:02:34.480
We hebben op school geleerd

00:02:34.480 --> 00:02:38.572
dat we in de wetenschap moeten geloven
omwille van de wetenschappelijke methode.

00:02:38.572 --> 00:02:41.488
We hebben geleerd
dat wetenschappers een methode volgen

00:02:41.488 --> 00:02:43.324
en dat deze methode

00:02:43.324 --> 00:02:45.840
de waarheid van hun beweringen garandeert.

00:02:45.840 --> 00:02:48.770
De methode die de meesten van ons
op school geleerd hebben,

00:02:48.770 --> 00:02:50.836
kunnen we de handboekmethode noemen.

00:02:50.836 --> 00:02:53.620
Het is de hypothetisch-deductieve methode.

00:02:53.620 --> 00:02:56.714
Volgens het standaardmodel,
het handboekmodel,

00:02:56.714 --> 00:02:59.671
ontwikkelen wetenschappers hypothesen,

00:02:59.671 --> 00:03:02.131
leiden ze de gevolgen 
van deze hypothesen af,

00:03:02.131 --> 00:03:04.191
proberen ze ze uit in de praktijk
en zeggen:

00:03:04.191 --> 00:03:06.215
"Komt mijn voorspelling uit?

00:03:06.215 --> 00:03:09.548
Kunnen we het zien gebeuren
in de natuurlijke wereld?”

00:03:09.548 --> 00:03:12.148
Als ze waar zijn,
zeggen de wetenschappers:

00:03:12.148 --> 00:03:14.574
"Geweldig, we weten
dat de hypothese juist is."

00:03:14.574 --> 00:03:18.153
In de geschiedenis van de wetenschap 
vind je veel beroemde voorbeelden

00:03:18.153 --> 00:03:20.062
waarbij wetenschappers precies dit doen.

00:03:20.062 --> 00:03:22.120
Een van de bekendste voorbeelden

00:03:22.120 --> 00:03:24.063
komt uit het werk van Albert Einstein.

00:03:24.063 --> 00:03:27.055
Toen Einstein de
algemene relativiteitstheorie ontwikkelde,

00:03:27.055 --> 00:03:29.171
was een van de gevolgen van zijn theorie

00:03:29.171 --> 00:03:32.010
dat de ruimte-tijd
niet zomaar lege ruimte was

00:03:32.010 --> 00:03:33.769
maar dat ze gestructureerd was.

00:03:33.769 --> 00:03:35.890
En dat die structuur vervormd werd

00:03:35.890 --> 00:03:38.900
door massieve objecten zoals de zon.

00:03:38.900 --> 00:03:41.649
Als zijn theorie waar was,
dan betekende dat het licht

00:03:41.649 --> 00:03:43.177
afgebogen zou worden

00:03:43.177 --> 00:03:45.345
als het langs de zon passeerde.

00:03:45.345 --> 00:03:49.353
Dat was een vrij verrassende voorspelling
en het duurde een paar jaar

00:03:49.353 --> 00:03:52.131
voordat wetenschappers
in staat waren om ze te testen.

00:03:52.131 --> 00:03:55.561
Dat gebeurde in 1919
en ze bleek nog waar te zijn ook.

00:03:55.561 --> 00:03:59.129
Sterrenlicht buigt af
als het langs de zon passeert.

00:03:59.129 --> 00:04:01.303
Dat was een enorme bevestiging
van de theorie.

00:04:01.303 --> 00:04:03.648
Het werd beschouwd
als bewijs van de waarheid

00:04:03.648 --> 00:04:05.270
van dit radicaal nieuwe idee.

00:04:05.270 --> 00:04:08.982
Het werd in vele kranten
over de hele wereld vermeld.

00:04:09.030 --> 00:04:14.344
Soms wordt deze theorie 
het deductief-nomologische model genoemd.

00:04:14.344 --> 00:04:18.298
Academici zeggen de dingen
nu eenmaal graag een beetje moeilijk.

00:04:18.298 --> 00:04:22.869
Maar het gaat in het ideale geval
ook over wetten gaat.

00:04:22.869 --> 00:04:26.061
Nomologisch wil zeggen
dat het met wetten te maken heeft.

00:04:26.061 --> 00:04:29.485
In het ideale geval is de hypothese
niet alleen zomaar een idee,

00:04:29.485 --> 00:04:31.811
in het ideale geval 
is het een natuurwet.

00:04:31.811 --> 00:04:34.098
Waarom is dat belangrijk?

00:04:34.098 --> 00:04:36.826
Als het een wet is,
kan ze niet worden gebroken.

00:04:36.826 --> 00:04:38.934
Als het een wet is,
moet ze altijd waar zijn,

00:04:38.934 --> 00:04:42.368
altijd en overal,
maakt niet uit wat de omstandigheden zijn.

00:04:42.384 --> 00:04:45.613
Jullie kennen allen ten minste
één voorbeeld van zo’n wet:

00:04:45.613 --> 00:04:49.368
Einsteins beroemde formule: 
E = m.c2,

00:04:49.368 --> 00:04:51.168
die ons vertelt wat de relatie is

00:04:51.168 --> 00:04:53.361
tussen energie en massa.

00:04:53.361 --> 00:04:57.361
Die relatie geldt altijd en overal.

00:04:57.361 --> 00:05:01.010
Nu blijkt echter dat er verschillende 
problemen zijn met dit model.

00:05:01.010 --> 00:05:04.645
Het grootste probleem is
dat het verkeerd is.

00:05:04.645 --> 00:05:08.147
Het is gewoon niet waar.
(Gelach)

00:05:08.147 --> 00:05:10.870
Ik haal drie redenen aan
waarom het verkeerd is.

00:05:10.870 --> 00:05:13.549
De eerste reden is een logische reden.

00:05:13.549 --> 00:05:17.065
Het is het probleem van de drogreden
‘bevestiging door de consequentie’.

00:05:17.065 --> 00:05:19.891
Dat is weer zo’n leuke,
academische manier om te zeggen

00:05:19.891 --> 00:05:22.561
dat valse theorieën
juiste voorspellingen kunnen doen.

00:05:22.561 --> 00:05:24.555
Dat een voorspelling uitkomt,

00:05:24.555 --> 00:05:27.777
is nog geen logisch bewijs
dat de theorie klopt.

00:05:27.777 --> 00:05:31.708
Een goed voorbeeld komt ook weer
uit de geschiedenis van de wetenschap.

00:05:31.708 --> 00:05:34.403
Dit is een beeld
van het Ptolemeïsche universum

00:05:34.403 --> 00:05:36.265
met de aarde in het midden ervan

00:05:36.265 --> 00:05:38.510
terwijl de zon en de planeten
errond draaien.

00:05:38.510 --> 00:05:40.890
Het Ptolemeïsche model
werd vele eeuwen lang

00:05:40.890 --> 00:05:44.143
door veel heel slimme mensen geloofd.

00:05:44.143 --> 00:05:45.879
Waarom?

00:05:45.879 --> 00:05:48.986
Omdat het veel voorspellingen maakte
die uitkwamen.

00:05:48.986 --> 00:05:51.332
Het Ptolemeïsche systeem 
liet astronomen toe

00:05:51.332 --> 00:05:54.082
planetenbewegingen nauwkeurig 
te voorspellen.

00:05:54.082 --> 00:05:56.601
In feite gaf het eerst
meer accurate voorspellingen

00:05:56.601 --> 00:06:00.925
dan de Copernicaanse theorie
waarvan we nu zeggen dat ze waar is.

00:06:00.925 --> 00:06:03.907
Dat is één probleem van het leerboekmodel.

00:06:03.907 --> 00:06:06.303
Een tweede probleem
is een praktisch probleem,

00:06:06.303 --> 00:06:09.538
het probleem van hulphypothesen.

00:06:09.538 --> 00:06:12.367
Hulphypothesen zijn aannames

00:06:12.367 --> 00:06:14.146
die wetenschappers maken

00:06:14.146 --> 00:06:17.189
terwijl ze er zich soms niet
bewust van zijn dat ze ze maken.

00:06:17.189 --> 00:06:19.850
Een belangrijk voorbeeld hiervan

00:06:19.850 --> 00:06:21.945
komt van het Copernicaanse model,

00:06:21.945 --> 00:06:25.137
dat uiteindelijk
het Ptolemeïsche systeem verving.

00:06:25.137 --> 00:06:26.777
Toen Nicolaus Copernicus zei

00:06:26.777 --> 00:06:29.467
dat de Aarde niet 
het centrum van het universum was,

00:06:29.467 --> 00:06:32.095
maar dat de zon het centrum was
van het zonnestelsel

00:06:32.104 --> 00:06:33.577
en de Aarde om de zon bewoog,

00:06:33.577 --> 00:06:36.285
zeiden wetenschappers:
“Oké, Nicolaus, als dat waar is

00:06:36.285 --> 00:06:38.619
moeten we in staat zijn om de beweging

00:06:38.619 --> 00:06:40.577
van de aarde rond de zon te detecteren.”

00:06:40.577 --> 00:06:44.433
Deze dia hier illustreert
het concept 'stellaire parallax'.

00:06:44.441 --> 00:06:48.263
Astronomen zeiden dat als de Aarde beweegt

00:06:48.263 --> 00:06:51.463
en we naar een opvallende ster kijken,
laten we zeggen, Sirius -

00:06:51.463 --> 00:06:54.797
ik weet wel dat jullie in Manhattan 
geen sterren kunnen zien,

00:06:54.797 --> 00:06:57.608
maar stel je voor 
dat je op de buiten bent -

00:06:57.608 --> 00:07:00.475
en we kijken naar een ster in december,
dan zien we die ster

00:07:00.475 --> 00:07:03.240
tegen een achtergrond
van verder afgelegen sterren.

00:07:03.240 --> 00:07:06.194
Als we nu zes maanden later
dezelfde observatie maken,

00:07:06.194 --> 00:07:10.006
als de aarde in juni
naar deze positie is verplaatst,

00:07:10.006 --> 00:07:14.105
dan zien we dezelfde ster 
tegen een andere achtergrond.

00:07:14.105 --> 00:07:18.287
Dat hoekverschil
noemen we de stellaire parallax.

00:07:18.287 --> 00:07:21.150
Dit is een voorspelling
van het Copernicaanse model.

00:07:21.150 --> 00:07:23.711
Astronomen zochten 
naar die stellaire parallax

00:07:23.711 --> 00:07:28.693
en ze vonden niets, helemaal niets.

00:07:28.693 --> 00:07:32.559
En veel mensen betoogden dat dit bewees
dat het Copernicaanse model vals was.

00:07:32.559 --> 00:07:34.047
Wat was het geval?

00:07:34.047 --> 00:07:36.730
Achteraf gezien kunnen we zeggen
dat de astronomen

00:07:36.730 --> 00:07:39.277
twee hulphypothesen maakten,

00:07:39.277 --> 00:07:41.940
beide incorrect zoals we nu weten.

00:07:41.940 --> 00:07:45.575
De eerste was een aanname
over de grootte van de aardbaan.

00:07:45.575 --> 00:07:48.611
Astronomen veronderstelden
dat de baan van de aarde groot was

00:07:48.611 --> 00:07:50.949
ten opzichte van de afstand 
tot de sterren.

00:07:50.949 --> 00:07:53.413
Vandaag zou het beeld er meer zo uitzien,

00:07:53.413 --> 00:07:54.580
- dit komt van NASA -

00:07:54.580 --> 00:07:57.443
en je ziet de baan van de Aarde
eigenlijk heel klein is.

00:07:57.443 --> 00:08:00.174
In feite zelfs nog veel
kleiner dan hier getoond.

00:08:00.174 --> 00:08:01.713
De stellaire parallax

00:08:01.713 --> 00:08:05.297
is dus zeer klein
en eigenlijk heel moeilijk te detecteren.

00:08:05.297 --> 00:08:07.271
Dat leidt tot de tweede reden

00:08:07.271 --> 00:08:09.532
waarom de voorspelling niet werkte,

00:08:09.532 --> 00:08:11.793
omdat wetenschappers ook veronderstelden

00:08:11.793 --> 00:08:14.055
dat hun telescopen gevoelig genoeg waren

00:08:14.055 --> 00:08:15.955
om de parallax te detecteren.

00:08:15.955 --> 00:08:17.972
Ook dat bleek niet waar te zijn.

00:08:17.972 --> 00:08:20.506
Pas in de 19e eeuw

00:08:20.506 --> 00:08:22.190
konden wetenschappers

00:08:22.190 --> 00:08:23.726
de stellaire parallax aantonen.

00:08:23.726 --> 00:08:26.372
Er is nog een derde probleem.

00:08:26.372 --> 00:08:29.150
Het derde probleem is gewoon het feit

00:08:29.150 --> 00:08:31.966
dat veel van de wetenschap
niet past in het leerboekmodel.

00:08:31.966 --> 00:08:35.969
Veel wetenschap is helemaal 
niet deductief, maar inductief.

00:08:36.006 --> 00:08:38.523
We bedoelen dat wetenschappers niet per se

00:08:38.523 --> 00:08:40.754
beginnen met theorieën en hypothesen.

00:08:40.754 --> 00:08:42.623
Vaak beginnen ze gewoon met waarnemen

00:08:42.623 --> 00:08:45.032
van wat er gebeurt in de wereld.

00:08:45.032 --> 00:08:47.602
Het bekendste voorbeeld daarvan
is wel Charles Darwin,

00:08:47.602 --> 00:08:50.667
een van de beroemdste wetenschappers ooit.

00:08:50.667 --> 00:08:53.829
Toen Darwin als jonge man
op reis ging met de Beagle,

00:08:53.829 --> 00:08:57.441
had hij geen hypothese, geen theorie.

00:08:57.441 --> 00:09:00.507
Hij wist alleen dat hij
een carrière als wetenschapper wilde

00:09:00.507 --> 00:09:02.519
en begon gegevens te verzamelen.

00:09:02.519 --> 00:09:05.249
Hij wist vooral 
dat hij geneeskunde haatte.

00:09:05.249 --> 00:09:07.067
Hij kon niet tegen bloed

00:09:07.067 --> 00:09:09.335
en wilde een alternatieve carrière.

00:09:09.335 --> 00:09:11.469
Hij begon met verzamelen van gegevens.

00:09:11.469 --> 00:09:14.635
Hij verzamelde van alles,
waaronder ook zijn beroemde vinken.

00:09:14.635 --> 00:09:17.385
Toen hij deze vinken verzamelde,
gooide hij ze in een zak

00:09:17.385 --> 00:09:19.185
zonder enig idee van hun betekenis.

00:09:19.185 --> 00:09:21.472
Vele jaren later terug in Londen

00:09:21.472 --> 00:09:23.705
bekeek Darwin zijn gegevens opnieuw

00:09:23.705 --> 00:09:26.153
en begon er een uitleg 
voor te ontwikkelen.

00:09:26.153 --> 00:09:29.451
Die uitleg was de
theorie van natuurlijke selectie.

00:09:29.451 --> 00:09:31.510
Naast inductieve wetenschap,

00:09:31.510 --> 00:09:34.446
maken wetenschappers ook vaak modellen.

00:09:34.446 --> 00:09:36.782
Wat ze in de eerste plaats willen,

00:09:36.782 --> 00:09:39.050
is de oorzaken van dingen verklaren.

00:09:39.050 --> 00:09:40.568
Hoe doen ze dat?

00:09:40.568 --> 00:09:42.820
Een manier is een model bouwen

00:09:42.820 --> 00:09:44.562
om een idee uit te testen.

00:09:44.562 --> 00:09:46.493
Dit is Henry Cadell,

00:09:46.493 --> 00:09:49.359
een Schotse geoloog uit de 19e eeuw.

00:09:49.359 --> 00:09:53.212
Je kunt aan zijn deerstalkermuts 
en laarzen zien dat hij een Schot is.

00:09:53.212 --> 00:09:55.334
(Gelach)

00:09:55.334 --> 00:09:56.900
Cadell wilde weten

00:09:56.900 --> 00:09:58.668
hoe bergen worden gevormd.

00:09:58.668 --> 00:10:00.184
Hij had opgemerkt

00:10:00.184 --> 00:10:02.758
dat als je naar bergen
zoals de Appalachen kijkt,

00:10:02.758 --> 00:10:04.391
je vaak ziet dat de rotsen erin

00:10:04.391 --> 00:10:07.500
op een bepaalde manier 
opgevouwen lijken.

00:10:07.506 --> 00:10:08.950
Dit gaf hem het idee

00:10:08.950 --> 00:10:11.899
dat ze vanaf de zijkant
samengedrukt waren.

00:10:11.899 --> 00:10:14.297
Dit idee zou later
een belangrijke rol spelen

00:10:14.297 --> 00:10:16.440
bij discussies over continentale drift.

00:10:16.440 --> 00:10:19.536
Hij bouwde dit model,
dit gekke ding met hendels en hout.

00:10:19.536 --> 00:10:23.468
Hier zie je zijn kruiwagen,
emmers en grote voorhamer.

00:10:23.510 --> 00:10:25.408
Geen idee 
waarom hij laarzen aanheeft.

00:10:25.408 --> 00:10:26.985
Misschien regende het.

00:10:26.985 --> 00:10:33.495
Met dit fysische model
kon hij aantonen

00:10:33.495 --> 00:10:36.709
dat je in rotsen,
of zoals hier in modder,

00:10:36.709 --> 00:10:38.935
patronen kon maken
die veel leken op bergen

00:10:38.935 --> 00:10:41.721
als je het van opzij samendrukte.

00:10:41.721 --> 00:10:44.235
Het was een argument over
de oorzaak van bergen.

00:10:44.235 --> 00:10:47.453
Tegenwoordig werken de meeste 
wetenschappers liever binnenshuis,

00:10:47.453 --> 00:10:49.880
ze bouwen niet zo vaak meer
fysische modellen.

00:10:49.880 --> 00:10:52.241
Ze doen het met computersimulaties.

00:10:52.241 --> 00:10:55.080
Maar ook een computersimulatie
is een soort model.

00:10:55.080 --> 00:10:56.943
Het is een wiskundig model,

00:10:56.943 --> 00:11:00.176
en net als de fysische modellen
van de 19e eeuw,

00:11:00.176 --> 00:11:03.674
is het erg belangrijk
voor het denken over oorzaken.

00:11:03.674 --> 00:11:06.569
Een van de grote vragen
gaat over de klimaatverandering.

00:11:06.569 --> 00:11:08.372
We hebben enorme hoeveelheden bewijs

00:11:08.372 --> 00:11:10.252
dat de aarde aan het opwarmen is.

00:11:10.252 --> 00:11:12.716
Op deze dia hier toont de zwarte lijn

00:11:12.716 --> 00:11:15.879
de metingen van de laatste 150 jaar

00:11:15.879 --> 00:11:19.899
waaruit blijkt dat de temperatuur 
van de aarde gestaag is toegenomen.

00:11:19.899 --> 00:11:22.689
Je kunt zien dat we in het bijzonder
in de laatste 50 jaar

00:11:22.689 --> 00:11:24.453
een dramatische toename hadden

00:11:24.453 --> 00:11:26.793
van bijna 1 graad Celsius,

00:11:26.793 --> 00:11:29.168
of bijna 2 graden Fahrenheit.

00:11:29.168 --> 00:11:31.605
Wat veroorzaakt deze verandering?

00:11:31.605 --> 00:11:33.940
Hoe achterhalen we de oorzaak

00:11:33.940 --> 00:11:35.456
van de waargenomen opwarming?

00:11:35.456 --> 00:11:39.520
Wetenschappers kunnen het modelleren
met een computersimulatie.

00:11:39.538 --> 00:11:41.880
Dit diagram illustreert 
een computersimulatie

00:11:41.880 --> 00:11:44.451
die rekening hield 
met de verschillende factoren

00:11:44.451 --> 00:11:47.526
waarvan we weten dat ze
het klimaat op aarde beïnvloeden,

00:11:47.526 --> 00:11:49.808
zoals sulfaatdeeltjes 
van luchtvervuiling,

00:11:49.808 --> 00:11:52.778
vulkanisch stof 
van vulkanische uitbarstingen,

00:11:52.778 --> 00:11:55.012
veranderingen in zonnestraling,

00:11:55.012 --> 00:11:57.390
en, natuurlijk, broeikasgassen.

00:11:57.390 --> 00:11:59.208
Ze stelden de vraag,

00:11:59.208 --> 00:12:02.904
welke set van variabelen in een model

00:12:02.904 --> 00:12:05.880
reproduceert wat we in het echt zien.

00:12:05.880 --> 00:12:07.900
De zwarte lijn geeft de metingen weer.

00:12:07.900 --> 00:12:10.180
De lichtgrijze is het model.

00:12:10.180 --> 00:12:13.810
En het model dat alles omvat,

00:12:13.810 --> 00:12:16.858
is antwoord E op de toets,
'alle antwoorden zijn juist'.

00:12:16.858 --> 00:12:18.784
de enige manier waarop je

00:12:18.784 --> 00:12:21.602
de waargenomen temperatuurmetingen
kan reproduceren

00:12:21.602 --> 00:12:23.580
is door al deze dingen te combineren,

00:12:23.580 --> 00:12:25.719
met inbegrip van de broeikasgassen.

00:12:25.719 --> 00:12:28.270
Merk in het bijzonder op dat de stijging

00:12:28.270 --> 00:12:30.154
van de broeikasgassen

00:12:30.154 --> 00:12:32.360
die zeer dramatische temperatuurstijging

00:12:32.360 --> 00:12:33.840
in de afgelopen 50 jaar volgt.

00:12:33.840 --> 00:12:36.274
Dit is de reden
waarom klimaatwetenschappers zeggen

00:12:36.274 --> 00:12:39.382
dat we niet alleen weten dat
klimaatverandering een feit is,

00:12:39.382 --> 00:12:44.880
maar ook dat broeikasgassen
daar een belangrijk aandeel in hebben.

00:12:44.880 --> 00:12:48.748
Over al die verschillende dingen
die wetenschappers doen,

00:12:48.757 --> 00:12:51.803
deed de filosoof Paul Feyerabend
zijn bekende uitspraak:

00:12:51.803 --> 00:12:53.869
"Het enige principe in de wetenschap

00:12:53.869 --> 00:12:57.848
dat de vooruitgang niet remt, 
is 'alles mag'.”

00:12:57.848 --> 00:13:00.464
Nu wordt dit citaat vaak
uit zijn verband gerukt.

00:13:00.464 --> 00:13:02.582
Feyerabend bedoelde niet

00:13:02.582 --> 00:13:04.532
dat in de wetenschap alles kan.

00:13:04.532 --> 00:13:07.886
Hier komt dan ook het volledige citaat,

00:13:07.900 --> 00:13:09.990
"Als u me prest om te zeggen

00:13:09.990 --> 00:13:12.206
wat de methode van de wetenschap is,

00:13:12.206 --> 00:13:15.265
moet ik zeggen: alles mag.”

00:13:15.265 --> 00:13:16.343
Wat hij wilde zeggen,

00:13:16.343 --> 00:13:18.910
is dat wetenschappers
veel verschillende dingen doen.

00:13:18.910 --> 00:13:21.218
Wetenschappers zijn creatief.

00:13:21.218 --> 00:13:23.328
Maar dan kaatst deze vraag de bal terug:

00:13:23.328 --> 00:13:26.799
“Als wetenschappers
geen bepaalde methode gebruiken,

00:13:26.799 --> 00:13:28.698
hoe beslissen ze dan

00:13:28.698 --> 00:13:30.156
wat juist is en wat fout?”

00:13:30.156 --> 00:13:32.050
En wie beoordeelt dat?

00:13:32.050 --> 00:13:34.130
Het antwoord is: wetenschappers,

00:13:34.130 --> 00:13:37.013
en zij oordelen door
naar het bewijsmateriaal te kijken.

00:13:37.013 --> 00:13:40.422
Wetenschappers verzamelen
op allerlei manieren bewijsmateriaal,

00:13:40.422 --> 00:13:42.044
maar hoe ze het ook verzamelen,

00:13:42.044 --> 00:13:44.621
het moet aan controle 
worden onderworpen.

00:13:44.621 --> 00:13:47.181
Dit bracht de socioloog 
Robert Merton ertoe

00:13:47.181 --> 00:13:49.641
zich bezig te houden met de vraag
hoe wetenschappers

00:13:49.641 --> 00:13:51.520
gegevens en bewijzen onderzoeken.

00:13:51.520 --> 00:13:55.147
Hij zei dat ze het doen
door ‘georganiseerd scepticisme’.

00:13:55.147 --> 00:13:57.651
Hij bedoelde 
dat het georganiseerd is

00:13:57.651 --> 00:13:59.129
omdat ze het collectief doen ,

00:13:59.129 --> 00:14:00.758
ze doen het als groep,

00:14:00.758 --> 00:14:03.054
en scepticisme, omdat ze het doen

00:14:03.054 --> 00:14:05.028
vanuit een positie van wantrouwen.

00:14:05.028 --> 00:14:06.990
Dat wil zeggen, de bewijslast

00:14:06.990 --> 00:14:09.471
ligt bij de persoon met een nieuwe claim.

00:14:09.471 --> 00:14:12.614
In deze zin is wetenschap
intrinsiek conservatief.

00:14:12.614 --> 00:14:15.186
De wetenschappelijke gemeenschap 
zal niet vlug zeggen

00:14:15.186 --> 00:14:18.897
"Ja, we weten iets, het is waar."

00:14:18.897 --> 00:14:22.753
Ondanks de populariteit van het concept
van paradigma-verschuivingen,

00:14:22.753 --> 00:14:27.054
zien we dat echt grote veranderingen
in het wetenschappelijk denken

00:14:27.059 --> 00:14:30.779
relatief zeldzaam zijn
in de geschiedenis van de wetenschap.

00:14:30.779 --> 00:14:34.342
Dat brengt ons bij nog een idee:

00:14:34.342 --> 00:14:38.050
doordat wetenschappers bewijs
collectief beoordelen,

00:14:38.050 --> 00:14:40.612
zijn historici zich gaan bezighouden

00:14:40.612 --> 00:14:42.031
met de vraag van consensus.

00:14:42.031 --> 00:14:47.260
Uiteindelijk is wetenschap,
wetenschappelijke kennis,

00:14:47.260 --> 00:14:50.389
de consensus 
van wetenschappelijke deskundigen

00:14:50.389 --> 00:14:54.643
die door dit proces van
georganiseerde, collectieve controle,

00:14:54.643 --> 00:14:56.610
het bewijsmateriaal hebben beoordeeld

00:14:56.610 --> 00:15:00.827
en tot een conclusie komen:
ofwel ja, ofwel nee.

00:15:00.827 --> 00:15:03.608
Dus kunnen we 
aan wetenschappelijke kennis denken

00:15:03.608 --> 00:15:05.660
als aan een consensus van deskundigen.

00:15:05.660 --> 00:15:09.022
We kunnen de wetenschap
ook zien als een soort jury,

00:15:09.022 --> 00:15:11.524
maar dan een heel speciaal soort jury.

00:15:11.524 --> 00:15:13.628
Het is geen jury van collega's,

00:15:13.628 --> 00:15:15.524
maar een jury van geeks.

00:15:15.524 --> 00:15:19.158
Het is een jury van mannen en vrouwen 
met een doctorstitel,

00:15:19.158 --> 00:15:21.600
en in tegenstelling 
tot een conventionele jury,

00:15:21.600 --> 00:15:23.290
die slechts twee keuzes heeft,

00:15:23.290 --> 00:15:25.975
schuldig of niet schuldig,

00:15:25.975 --> 00:15:29.376
heeft de wetenschappelijke jury
in feite meerdere keuzes.

00:15:29.376 --> 00:15:32.160
Wetenschappers kunnen zeggen:
“Ja, iets is waar.”

00:15:32.160 --> 00:15:34.740
Wetenschappers kunnen zeggen:
“Nee, het klopt niet.”

00:15:34.740 --> 00:15:38.160
Of : “Goed, het kan waar zijn,
maar we moeten er nog wat aan werken

00:15:38.160 --> 00:15:40.324
en meer bewijsmateriaal verzamelen.”

00:15:40.324 --> 00:15:41.940
Ofwel:
“Het zou waar kunnen zijn,

00:15:41.940 --> 00:15:43.640
maar we zijn er nog niet uit,

00:15:43.640 --> 00:15:47.850
houden het even in beraad
en komen er later misschien op terug.”

00:15:47.873 --> 00:15:51.875
Dat is wat wetenschappers
'onbehandelbaar’ noemen.

00:15:51.875 --> 00:15:54.481
Maar dit leidt ons
naar een laatste probleem:

00:15:54.481 --> 00:15:57.419
Als wetenschap is
wat wetenschappers zeggen dat het is,

00:15:57.419 --> 00:15:59.960
gebruiken ze dan niet gewoon
een gezagsargument?

00:15:59.960 --> 00:16:01.302
En leerden we niet op school

00:16:01.302 --> 00:16:04.249
dat het gezagsargument
een logische denkfout is?

00:16:04.249 --> 00:16:06.621
Hier heb je de paradox
van de moderne wetenschap,

00:16:06.621 --> 00:16:09.553
de paradox van de conclusie
waartoe historici,

00:16:09.553 --> 00:16:12.154
filosofen en sociologen
zijn gekomen, om te zeggen

00:16:12.154 --> 00:16:15.655
dat wetenschap wel 
beroep doet op autoriteit,

00:16:15.655 --> 00:16:19.431
maar niet op het gezag van het individu,

00:16:19.431 --> 00:16:21.830
hoe slim die persoon dan ook mag zijn,

00:16:21.830 --> 00:16:25.695
zoals een Plato, Socrates of Einstein.

00:16:25.695 --> 00:16:28.809
Het is het gezag 
van de collectieve gemeenschap.

00:16:28.809 --> 00:16:31.795
Je kan eraan denken
als een soort wijsheid van de menigte,

00:16:31.795 --> 00:16:35.921
maar een zeer speciaal soort menigte.

00:16:35.921 --> 00:16:37.811
Wetenschap doet beroep op autoriteit,

00:16:37.811 --> 00:16:39.861
maar niet gebaseerd op één individu,

00:16:39.861 --> 00:16:42.327
maakt niet uit 
hoe slim die persoon kan zijn.

00:16:42.327 --> 00:16:44.478
Het is gebaseerd 
op de collectieve wijsheid,

00:16:44.478 --> 00:16:46.840
de collectieve kennis, 
het collectieve werk,

00:16:46.840 --> 00:16:50.925
van alle wetenschappers
die eraan hebben gewerkt.

00:16:50.925 --> 00:16:54.251
Wetenschappers hebben een cultuur
van collectief wantrouwen,

00:16:54.251 --> 00:16:56.111
een ‘toon het me aan’-cultuur,

00:16:56.111 --> 00:16:58.401
hier geïllustreerd
door deze aardige mevrouw

00:16:58.401 --> 00:17:00.903
die aan haar collega's
haar bewijsmateriaal toont.

00:17:00.903 --> 00:17:03.580
Deze mensen zien er niet
uit als echte wetenschappers.

00:17:03.580 --> 00:17:05.326
Ze staan er veel te tevreden bij.

00:17:05.326 --> 00:17:09.338
(Gelach)

00:17:09.338 --> 00:17:13.660
Oké, dat brengt me bij mijn laatste punt.

00:17:13.660 --> 00:17:16.308
We staan ‘s morgens op

00:17:16.308 --> 00:17:17.718
en vertrouwen op onze auto's.

00:17:17.718 --> 00:17:20.540
Voor Manhattan
is dit een slechte analogie,

00:17:20.558 --> 00:17:23.382
maar de meeste Amerikanen
die niet in Manhattan wonen,

00:17:23.382 --> 00:17:25.119
springen ‘s morgens in hun auto's

00:17:25.119 --> 00:17:27.648
starten ze en hun auto's werken,

00:17:27.648 --> 00:17:29.650
ze werken zelfs ongelooflijk goed.

00:17:29.650 --> 00:17:32.365
De moderne auto laat het zelden afweten.

00:17:32.365 --> 00:17:35.148
Waarom? Waarom doen auto’s het zo goed?

00:17:35.148 --> 00:17:37.652
Niet door het genie van een Henry Ford,

00:17:37.652 --> 00:17:40.743
Karl Benz of zelfs Elon Musk.

00:17:40.743 --> 00:17:42.885
Maar omdat de moderne auto

00:17:42.885 --> 00:17:47.919
het product is van meer dan 100 jaar werk

00:17:47.919 --> 00:17:50.829
van honderden, duizenden,
tienduizenden mensen.

00:17:50.845 --> 00:17:52.956
De moderne auto is het product

00:17:52.956 --> 00:17:55.745
van het verzamelde werk, 
wijsheid en ervaring

00:17:55.745 --> 00:17:57.832
van iedere man en vrouw

00:17:57.832 --> 00:17:59.700
die ooit aan een auto hebben gewerkt.

00:17:59.700 --> 00:18:02.615
De betrouwbaarheid van de technologie
is het resultaat

00:18:02.615 --> 00:18:05.298
van die geaccumuleerde inspanning.

00:18:05.298 --> 00:18:09.245
Wij profiteren niet alleen
van het genie van Benz, Ford en Musk,

00:18:09.245 --> 00:18:14.020
maar van de collectieve intelligentie
en het harde werk van alle mensen

00:18:14.020 --> 00:18:15.910
die aan de moderne auto
hebben gewerkt.

00:18:15.910 --> 00:18:17.960
Hetzelfde geldt voor de wetenschap,

00:18:17.960 --> 00:18:20.804
alleen is de wetenschap nog ouder.

00:18:20.804 --> 00:18:23.378
Ons vertrouwen in de wetenschap
is eigenlijk hetzelfde

00:18:23.378 --> 00:18:25.742
als ons vertrouwen
in de technologie,

00:18:25.742 --> 00:18:29.839
en hetzelfde 
als ons vertrouwen in alles:

00:18:29.839 --> 00:18:31.807
het berust op ervaring.

00:18:31.807 --> 00:18:34.161
Maar het moet geen blind vertrouwen zijn,

00:18:34.161 --> 00:18:36.921
net zomin als we in alles
blind moeten vertrouwen.

00:18:36.921 --> 00:18:39.762
Ons vertrouwen in de wetenschap,
zoals de wetenschap zelf,

00:18:39.762 --> 00:18:41.385
moet gebaseerd zijn op bewijs,

00:18:41.385 --> 00:18:43.377
en dat betekent dat wetenschappers

00:18:43.377 --> 00:18:45.225
beter moeten gaan communiceren.

00:18:45.225 --> 00:18:48.112
Ze moeten ons niet alleen vertellen
wat ze weten,

00:18:48.112 --> 00:18:49.840
maar ook hoe ze het weten.

00:18:49.840 --> 00:18:53.730
Dat betekent dat wij 
betere luisteraars moeten worden.

00:18:53.730 --> 00:18:55.149
Heel hartelijk bedankt.

00:18:55.149 --> 00:18:57.452
(Applaus)