Người ta nói, nếu như bức tường nói được, thì kiến trúc nào cũng sẽ có chuyện để nói nhưng hẳn sẽ ít công trình nào có thể mang lại nhiều câu chuyện thú vị trong nhiều giọng điệu như Hagia Sophia, hay còn gọi là "Trí Tuệ Thần Thánh" Tọa lạc ở nơi giao thoa giữa các lục địa và các nền văn hóa khác nhau kiến trúc này đã chứng kiến bao cuộc đổi thay từ tên thành phố nơi nó tọa lạc cho đến cấu trúc và mục đích sử dụng của nó Và ngày nay, những câu chuyện được góp nhặt qua từng thời đại đã sẵn sàng để du khách thưởng thức Trước khi bạn đặt chân đển Hagia Sophia, những công sự cổ xưa đã bóng gió cho ta biết tầm chiến lược quan trọng của thành phố xung quanh được thành lập và lấy tên là Đế quốc Đông La Mã bởi dân di cư Hy Lạp vào năm 657 TCN sau đó được đổi tên thành Augusta Antonia, New Rome và Constantinople khi nó lần lượt bị xâm lược, tái xâm lược, tàn phá và sau đó là tái xây dựng bởi nhiều nhà cai trị người Hy Lạp, Ba Tư và La Mã suốt nhiều thế kỷ sau đó Chính tại nơi đó, Megale Ekklesia, hay "Đền thờ Lớn" đầu tiên được xây dựng vào thế kỷ thứ tư Tuy đã bị thiêu rụi trong các cuộc bạo loạn đền thờ này đã làm nền móng cho các kiến trúc tôn giáo suốt nhiều thế kỷ tiếp theo Bức phù điêu cẩm thạch ở gần cổng vào là bằng chứng cuối cùng chứng minh sự tồn tại của đền thờ thứ hai Được xây dựng vào năm 415 SCN, đền thờ này bị hủy diệt trong cuộc bạo loạn Nika năm 532 khi đám đông giận dữ tại một cuộc đua ngựa gần như đã lật đổ Hoàng đế, vua Justinian đệ Nhất Trong những nỗ lực ít ỏi nhằm củng cố lại quyền lực nhà vua đã quyết định xây lại đền thờ với quy mô lớn hơn 5 năm sau, lâu đài nguy nga trước mắt bạn đã được hoàn thành Khi bước vào trong, những phiến đá dưới nền và trên tường sẽ thầm thì những câu chuyện từ quê nhà của chúng - Ai Cập và Syria Và những cột trụ được lấy từ đền thờ nữ thần Artemis nhắc lại một quá khứ cổ xưa hơn Những chữ cổ được khắc bởi các Viking của cận vệ Hoàng đế tinh nhuệ ẩn chứa truyền thuyết về những vùng đất phương Bắc xa xôi Nhưng bạn sẽ bị thu hút bởi mái vòm uy nghi biểu tượng của thiên đường Với độ cao hơn 50m và đường kính lên đến hơn 30m được viền bởi nhiều cửa sổ mái vòm bằng vàng này trông như được treo lủng lẳng từ thiên đường được ánh sáng chiếu xuyên vào Dưới biểu tượng vĩ đại đó là những cột trụ chống đỡ vững chắc được mua từ Lebanon sau khi một phần mái vòm ban đầu bị phá hủy bởi một trận động đất năm 558 SCN lặng lẽ nhắc nhở bạn về sự mong manh của mái vòm và kỹ thuật xây dựng đáng ngạc nhiên Nếu một bức ảnh đáng giá ngàn lời thì những bức tranh khảm có mặt vào những thế kỷ tiếp sau đó có nhiều chuyện để kể nhất không chỉ về chủ đề Kinh Thánh của chúng mà còn về những nhà cai trị Byzantine đã đặt mua chúng những người thường được miêu tả cùng với Chúa Nhưng ẩn dưới âm thanh ồn ào và rõ ràng của chúng, người ta nghe thấy tiếng vọng ai oán của những bức khảm và biểu tượng bị hư hại và thất lạc bị báng bổ và cướp bóc trong thời kỳ Latin chiếm đóng vào cuộc Thập tự chinh thứ 4 Trong sàn đền thờ, chữ khắc trên mộ Enrico Danolo, một thủ lĩnh người Venice đã khởi xướng cuộc chiến trên là lời nhắc nhở rõ ràng về 57 năm Hagia Sophia được sử dụng làm nhà thờ Công giáo La Mã trước khi trở lại với cội nguồn chính thống của nó sau cuộc tái chinh phục của đế chế Byzantine Nhưng nó không được sử dụng làm nhà thờ trong một khoảng thời gian dài Bị những cuộc Thập tự chinh làm suy yếu, Constantinople rơi vào tay Đế quốc Ottoman vào năm 1453 và được biết đến là Istanbul sau này Sau khi cho phép binh lính của mình cướp bóc ba ngày hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ Mehmed II bước vào nhà thờ Tuy bị hư hại nặng nề, sự vĩ đại của nó vẫn không hề sút giảm đối với vị hoàng đế trẻ tuổi, người đã dâng ngay nhà thờ này cho thánh Allah tuyên bố nó sẽ trở thành đền thờ Hồi giáo Hoàng gia mới Bốn ngọn tháp được xây dựng vào thế kỷ tiếp theo là dấu hiệu rõ ràng của thời đại này với chức năng chống đỡ bên cạnh mục đích tôn giáo Nhưng vẫn còn rất nhiều biểu tượng khác Những đế đèn cầy tinh xảo kể về cuộc xâm lăng Hungary của vua Suleiman Còn những đĩa thư pháp khổng lồ treo trên trần nhà thờ gợi nhớ du khách về bốn vị lãnh tụ Hồi giáo đầu tiên đi theo Muhammad Tuy công trình mà bạn thấy ngày nay trông vẫn giống một đền thờ Hồi giáo nhưng hiện nó là một bảo tàng - một quyết định vào năm 1935 bởi Kermal Ataturk, Tổng thống tân thời đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ sau sự sụp đổ của đế chế Ottoman Chính sự hoàn tục hóa này đã cho phép gỡ bỏ tấm thảm che giấu nền nhà trang trí bằng đá hoa cương và tấm nhựa che các bức tranh khảm về Chúa Những cuộc trùng tu liên tiếp đã mang trở lại vô số giọng kể về lịch sử lâu đời của Hagia Sophia sau nhiều thế kỷ bị chôn vùi trong im lặng Nhưng xung đột vẫn tiếp diễn Những bức khảm bị ẩn giấu gào thét từ dưới những bức thư pháp Hồi giáo Những phần lịch sử giá trị không thể được hé lộ trừ phi làm hư hại những phần khác Trong lúc đó, cả cộng đồng người Hồi giáo và Công giáo yêu cầu đưa tòa nhà trở lại với mục đích tôn giáo ban đầu Câu chuyện về "Trí Tuệ Thần Thánh" vẫn chưa kết thúc nhưng người ta chỉ có thể hy vọng rằng những giọng nói ở đây có thể kể câu chuyện của mình nhiều năm về sau nữa