1
00:00:06,391 --> 00:00:10,752
Người ta nói, nếu như bức tường nói được,
thì kiến trúc nào cũng sẽ có chuyện để nói

2
00:00:10,752 --> 00:00:15,843
nhưng hẳn sẽ ít công trình nào 
có thể mang lại nhiều câu chuyện thú vị
trong nhiều giọng điệu

3
00:00:15,843 --> 00:00:19,384
như Hagia Sophia, 
hay còn gọi là "Trí Tuệ Thần Thánh"

4
00:00:19,384 --> 00:00:21,815
Tọa lạc ở nơi giao thoa 
giữa các lục địa và các nền văn hóa khác nhau

5
00:00:21,815 --> 00:00:25,510
kiến trúc này đã chứng kiến bao cuộc đổi thay
từ tên thành phố nơi nó tọa lạc

6
00:00:25,510 --> 00:00:27,990
cho đến cấu trúc và mục đích sử dụng của nó

7
00:00:27,990 --> 00:00:30,692
Và ngày nay, những câu chuyện 
được góp nhặt qua từng thời đại

8
00:00:30,692 --> 00:00:34,011
đã sẵn sàng để du khách thưởng thức

9
00:00:34,011 --> 00:00:38,403
Trước khi bạn đặt chân đển Hagia Sophia,
những công sự cổ xưa

10
00:00:38,403 --> 00:00:41,393
đã bóng gió cho ta biết
tầm chiến lược quan trọng của thành phố xung quanh


11
00:00:41,393 --> 00:00:46,357
được thành lập và lấy tên là Đế quốc Đông La Mã 
bởi dân di cư Hy Lạp vào năm 657 TCN

12
00:00:46,357 --> 00:00:50,811
sau đó được đổi tên thành 
Augusta Antonia, New Rome và Constantinople

13
00:00:50,811 --> 00:00:54,398
khi nó lần lượt bị xâm lược, tái xâm lược,
tàn phá và sau đó là tái xây dựng

14
00:00:54,398 --> 00:00:59,740
bởi nhiều nhà cai trị người Hy Lạp, 
Ba Tư và La Mã suốt nhiều thế kỷ sau đó

15
00:00:59,740 --> 00:01:04,396
Chính tại nơi đó, Megale Ekklesia, 
hay "Đền thờ Lớn" đầu tiên

16
00:01:04,396 --> 00:01:06,494
được xây dựng vào thế kỷ thứ tư

17
00:01:06,494 --> 00:01:08,746
Tuy đã bị thiêu rụi 
trong các cuộc bạo loạn

18
00:01:08,746 --> 00:01:11,822
đền thờ này đã làm nền móng 
cho các kiến trúc tôn giáo

19
00:01:11,822 --> 00:01:13,963
suốt nhiều thế kỷ tiếp theo

20
00:01:13,963 --> 00:01:16,470
Bức phù điêu cẩm thạch ở gần cổng vào

21
00:01:16,470 --> 00:01:19,127
là bằng chứng cuối cùng
chứng minh sự tồn tại của đền thờ thứ hai

22
00:01:19,127 --> 00:01:24,306
Được xây dựng vào năm 415 SCN, 
đền thờ này bị hủy diệt 
trong cuộc bạo loạn Nika năm 532

23
00:01:24,306 --> 00:01:26,326
khi đám đông giận dữ tại một cuộc đua ngựa

24
00:01:26,326 --> 00:01:29,593
gần như đã lật đổ Hoàng đế,
vua Justinian đệ Nhất

25
00:01:29,593 --> 00:01:31,718
Trong những nỗ lực ít ỏi 
nhằm củng cố lại quyền lực

26
00:01:31,718 --> 00:01:35,059
nhà vua đã quyết định 
xây lại đền thờ với quy mô lớn hơn

27
00:01:35,059 --> 00:01:39,819
5 năm sau, lâu đài nguy nga trước mắt bạn
đã được hoàn thành

28
00:01:39,819 --> 00:01:42,966
Khi bước vào trong, 
những phiến đá dưới nền và trên tường

29
00:01:42,966 --> 00:01:46,573
sẽ thầm thì những câu chuyện 
từ quê nhà của chúng - Ai Cập và Syria

30
00:01:46,573 --> 00:01:51,860
Và những cột trụ được lấy từ 
đền thờ nữ thần Artemis nhắc lại 
một quá khứ cổ xưa hơn

31
00:01:51,860 --> 00:01:55,226
Những chữ cổ được khắc bởi các Viking
của cận vệ Hoàng đế tinh nhuệ

32
00:01:55,226 --> 00:01:57,641
ẩn chứa truyền thuyết 
về những vùng đất phương Bắc xa xôi

33
00:01:57,641 --> 00:02:02,696
Nhưng bạn sẽ bị thu hút bởi mái vòm uy nghi
biểu tượng của thiên đường

34
00:02:02,696 --> 00:02:06,954
Với độ cao hơn 50m 
và đường kính lên đến hơn 30m

35
00:02:06,954 --> 00:02:09,589
được viền bởi nhiều cửa sổ

36
00:02:09,589 --> 00:02:12,348
mái vòm bằng vàng này trông như 
được treo lủng lẳng từ thiên đường

37
00:02:12,348 --> 00:02:15,013
được ánh sáng chiếu xuyên vào

38
00:02:15,013 --> 00:02:19,253
Dưới biểu tượng vĩ đại đó
là những cột trụ chống đỡ vững chắc

39
00:02:19,253 --> 00:02:22,914
được mua từ Lebanon
sau khi một phần mái vòm ban đầu bị phá hủy

40
00:02:22,914 --> 00:02:25,651
bởi một trận động đất năm 558 SCN

41
00:02:25,651 --> 00:02:27,691
lặng lẽ nhắc nhở bạn về sự mong manh của mái vòm

42
00:02:27,691 --> 00:02:31,278
và kỹ thuật xây dựng đáng ngạc nhiên

43
00:02:31,278 --> 00:02:34,337
Nếu một bức ảnh đáng giá ngàn lời
thì những bức tranh khảm

44
00:02:34,337 --> 00:02:37,416
có mặt vào những thế kỷ tiếp sau đó 
có nhiều chuyện để kể nhất

45
00:02:37,416 --> 00:02:39,890
không chỉ về chủ đề Kinh Thánh của chúng

46
00:02:39,890 --> 00:02:42,964
mà còn về những nhà cai trị Byzantine 
đã đặt mua chúng

47
00:02:42,964 --> 00:02:45,438
những người thường được miêu tả cùng với Chúa

48
00:02:45,438 --> 00:02:47,481
Nhưng ẩn dưới âm thanh ồn ào và rõ ràng của chúng,
người ta nghe thấy

49
00:02:47,481 --> 00:02:51,845
tiếng vọng ai oán của những bức khảm 
và biểu tượng bị hư hại và thất lạc

50
00:02:51,845 --> 00:02:56,131
bị báng bổ và cướp bóc trong thời kỳ 
Latin chiếm đóng vào cuộc Thập tự chinh thứ 4

51
00:02:56,131 --> 00:02:59,933
Trong sàn đền thờ, 
chữ khắc trên mộ Enrico Danolo,

52
00:02:59,933 --> 00:03:02,382
một thủ lĩnh người Venice 
đã khởi xướng cuộc chiến trên

53
00:03:02,382 --> 00:03:08,109
là lời nhắc nhở rõ ràng về 57 năm Hagia Sophia 
được sử dụng làm nhà thờ Công giáo La Mã

54
00:03:08,109 --> 00:03:13,009
trước khi trở lại với cội nguồn chính thống của nó
sau cuộc tái chinh phục của đế chế Byzantine

55
00:03:13,009 --> 00:03:15,227
Nhưng nó không được sử dụng làm nhà thờ
trong một khoảng thời gian dài

56
00:03:15,227 --> 00:03:19,873
Bị những cuộc Thập tự chinh làm suy yếu,
Constantinople rơi vào tay Đế quốc Ottoman 
vào năm 1453

57
00:03:19,873 --> 00:03:22,452
và được biết đến là Istanbul sau này

58
00:03:22,452 --> 00:03:24,828
Sau khi cho phép binh lính của mình
cướp bóc ba ngày

59
00:03:24,828 --> 00:03:27,474
hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ Mehmed II bước vào nhà thờ

60
00:03:27,474 --> 00:03:30,579
Tuy bị hư hại nặng nề,
sự vĩ đại của nó vẫn không hề sút giảm

61
00:03:30,579 --> 00:03:33,866
đối với vị hoàng đế trẻ tuổi, 
người đã dâng ngay nhà thờ này cho thánh Allah

62
00:03:33,866 --> 00:03:37,326
tuyên bố nó sẽ trở thành 
đền thờ Hồi giáo Hoàng gia mới

63
00:03:37,326 --> 00:03:39,462
Bốn ngọn tháp được xây dựng vào thế kỷ tiếp theo

64
00:03:39,462 --> 00:03:41,571
là dấu hiệu rõ ràng của thời đại này

65
00:03:41,571 --> 00:03:45,669
với chức năng chống đỡ
bên cạnh mục đích tôn giáo

66
00:03:45,669 --> 00:03:47,128
Nhưng vẫn còn rất nhiều biểu tượng khác

67
00:03:47,128 --> 00:03:50,750
Những đế đèn cầy tinh xảo kể về 
cuộc xâm lăng Hungary của vua Suleiman

68
00:03:50,750 --> 00:03:53,283
Còn những đĩa thư pháp khổng lồ 
treo trên trần nhà thờ

69
00:03:53,283 --> 00:03:57,625
gợi nhớ du khách về bốn vị lãnh tụ Hồi giáo đầu tiên
đi theo Muhammad

70
00:03:57,625 --> 00:04:02,666
Tuy công trình mà bạn thấy ngày nay
trông vẫn giống một đền thờ Hồi giáo
nhưng hiện nó là một bảo tàng -

71
00:04:02,666 --> 00:04:06,698
một quyết định vào năm 1935 bởi Kermal Ataturk,

72
00:04:06,698 --> 00:04:08,798
Tổng thống tân thời đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ

73
00:04:08,798 --> 00:04:11,608
sau sự sụp đổ của đế chế Ottoman

74
00:04:11,608 --> 00:04:15,158
Chính sự hoàn tục hóa này

75
00:04:15,158 --> 00:04:17,863
đã cho phép gỡ bỏ tấm thảm 
che giấu nền nhà trang trí bằng đá hoa cương

76
00:04:17,863 --> 00:04:20,639
và tấm nhựa che các bức tranh khảm về Chúa

77
00:04:20,639 --> 00:04:24,614
Những cuộc trùng tu liên tiếp đã mang trở lại

78
00:04:24,614 --> 00:04:26,490
vô số giọng kể

79
00:04:26,490 --> 00:04:29,336
về lịch sử lâu đời của Hagia Sophia
sau nhiều thế kỷ bị chôn vùi trong im lặng

80
00:04:29,336 --> 00:04:31,071
Nhưng xung đột vẫn tiếp diễn

81
00:04:31,071 --> 00:04:34,471
Những bức khảm bị ẩn giấu gào thét 
từ dưới những bức thư pháp Hồi giáo

82
00:04:34,471 --> 00:04:38,966
Những phần lịch sử giá trị không thể được hé lộ
trừ phi làm hư hại những phần khác

83
00:04:38,966 --> 00:04:42,653
Trong lúc đó, 
cả cộng đồng người Hồi giáo và Công giáo

84
00:04:42,653 --> 00:04:45,930
yêu cầu đưa tòa nhà trở lại 
với mục đích tôn giáo ban đầu

85
00:04:45,930 --> 00:04:49,203
Câu chuyện về "Trí Tuệ Thần Thánh" 
vẫn chưa kết thúc

86
00:04:49,203 --> 00:04:52,620
nhưng người ta chỉ có thể hy vọng rằng
những giọng nói ở đây

87
00:04:52,630 --> 00:05:01,336
có thể kể câu chuyện của mình
nhiều năm về sau nữa