0:00:06.391,0:00:10.752
Người ta nói, nếu như bức tường nói được,[br]thì kiến trúc nào cũng sẽ có chuyện để nói

0:00:10.752,0:00:15.843
nhưng hẳn sẽ ít công trình nào [br]có thể mang lại nhiều câu chuyện thú vị[br]trong nhiều giọng điệu

0:00:15.843,0:00:19.384
như Hagia Sophia, [br]hay còn gọi là "Trí Tuệ Thần Thánh"

0:00:19.384,0:00:21.815
Tọa lạc ở nơi giao thoa [br]giữa các lục địa và các nền văn hóa khác nhau

0:00:21.815,0:00:25.510
kiến trúc này đã chứng kiến bao cuộc đổi thay[br]từ tên thành phố nơi nó tọa lạc

0:00:25.510,0:00:27.990
cho đến cấu trúc và mục đích sử dụng của nó

0:00:27.990,0:00:30.692
Và ngày nay, những câu chuyện [br]được góp nhặt qua từng thời đại

0:00:30.692,0:00:34.011
đã sẵn sàng để du khách thưởng thức

0:00:34.011,0:00:38.403
Trước khi bạn đặt chân đển Hagia Sophia,[br]những công sự cổ xưa

0:00:38.403,0:00:41.393
đã bóng gió cho ta biết[br]tầm chiến lược quan trọng của thành phố xung quanh[br]

0:00:41.393,0:00:46.357
được thành lập và lấy tên là Đế quốc Đông La Mã [br]bởi dân di cư Hy Lạp vào năm 657 TCN

0:00:46.357,0:00:50.811
sau đó được đổi tên thành [br]Augusta Antonia, New Rome và Constantinople

0:00:50.811,0:00:54.398
khi nó lần lượt bị xâm lược, tái xâm lược,[br]tàn phá và sau đó là tái xây dựng

0:00:54.398,0:00:59.740
bởi nhiều nhà cai trị người Hy Lạp, [br]Ba Tư và La Mã suốt nhiều thế kỷ sau đó

0:00:59.740,0:01:04.396
Chính tại nơi đó, Megale Ekklesia, [br]hay "Đền thờ Lớn" đầu tiên

0:01:04.396,0:01:06.494
được xây dựng vào thế kỷ thứ tư

0:01:06.494,0:01:08.746
Tuy đã bị thiêu rụi [br]trong các cuộc bạo loạn

0:01:08.746,0:01:11.822
đền thờ này đã làm nền móng [br]cho các kiến trúc tôn giáo

0:01:11.822,0:01:13.963
suốt nhiều thế kỷ tiếp theo

0:01:13.963,0:01:16.470
Bức phù điêu cẩm thạch ở gần cổng vào

0:01:16.470,0:01:19.127
là bằng chứng cuối cùng[br]chứng minh sự tồn tại của đền thờ thứ hai

0:01:19.127,0:01:24.306
Được xây dựng vào năm 415 SCN, [br]đền thờ này bị hủy diệt [br]trong cuộc bạo loạn Nika năm 532

0:01:24.306,0:01:26.326
khi đám đông giận dữ tại một cuộc đua ngựa

0:01:26.326,0:01:29.593
gần như đã lật đổ Hoàng đế,[br]vua Justinian đệ Nhất

0:01:29.593,0:01:31.718
Trong những nỗ lực ít ỏi [br]nhằm củng cố lại quyền lực

0:01:31.718,0:01:35.059
nhà vua đã quyết định [br]xây lại đền thờ với quy mô lớn hơn

0:01:35.059,0:01:39.819
5 năm sau, lâu đài nguy nga trước mắt bạn[br]đã được hoàn thành

0:01:39.819,0:01:42.966
Khi bước vào trong, [br]những phiến đá dưới nền và trên tường

0:01:42.966,0:01:46.573
sẽ thầm thì những câu chuyện [br]từ quê nhà của chúng - Ai Cập và Syria

0:01:46.573,0:01:51.860
Và những cột trụ được lấy từ [br]đền thờ nữ thần Artemis nhắc lại [br]một quá khứ cổ xưa hơn

0:01:51.860,0:01:55.226
Những chữ cổ được khắc bởi các Viking[br]của cận vệ Hoàng đế tinh nhuệ

0:01:55.226,0:01:57.641
ẩn chứa truyền thuyết [br]về những vùng đất phương Bắc xa xôi

0:01:57.641,0:02:02.696
Nhưng bạn sẽ bị thu hút bởi mái vòm uy nghi[br]biểu tượng của thiên đường

0:02:02.696,0:02:06.954
Với độ cao hơn 50m [br]và đường kính lên đến hơn 30m

0:02:06.954,0:02:09.589
được viền bởi nhiều cửa sổ

0:02:09.589,0:02:12.348
mái vòm bằng vàng này trông như [br]được treo lủng lẳng từ thiên đường

0:02:12.348,0:02:15.013
được ánh sáng chiếu xuyên vào

0:02:15.013,0:02:19.253
Dưới biểu tượng vĩ đại đó[br]là những cột trụ chống đỡ vững chắc

0:02:19.253,0:02:22.914
được mua từ Lebanon[br]sau khi một phần mái vòm ban đầu bị phá hủy

0:02:22.914,0:02:25.651
bởi một trận động đất năm 558 SCN

0:02:25.651,0:02:27.691
lặng lẽ nhắc nhở bạn về sự mong manh của mái vòm

0:02:27.691,0:02:31.278
và kỹ thuật xây dựng đáng ngạc nhiên

0:02:31.278,0:02:34.337
Nếu một bức ảnh đáng giá ngàn lời[br]thì những bức tranh khảm

0:02:34.337,0:02:37.416
có mặt vào những thế kỷ tiếp sau đó [br]có nhiều chuyện để kể nhất

0:02:37.416,0:02:39.890
không chỉ về chủ đề Kinh Thánh của chúng

0:02:39.890,0:02:42.964
mà còn về những nhà cai trị Byzantine [br]đã đặt mua chúng

0:02:42.964,0:02:45.438
những người thường được miêu tả cùng với Chúa

0:02:45.438,0:02:47.481
Nhưng ẩn dưới âm thanh ồn ào và rõ ràng của chúng,[br]người ta nghe thấy

0:02:47.481,0:02:51.845
tiếng vọng ai oán của những bức khảm [br]và biểu tượng bị hư hại và thất lạc

0:02:51.845,0:02:56.131
bị báng bổ và cướp bóc trong thời kỳ [br]Latin chiếm đóng vào cuộc Thập tự chinh thứ 4

0:02:56.131,0:02:59.933
Trong sàn đền thờ, [br]chữ khắc trên mộ Enrico Danolo,

0:02:59.933,0:03:02.382
một thủ lĩnh người Venice [br]đã khởi xướng cuộc chiến trên

0:03:02.382,0:03:08.109
là lời nhắc nhở rõ ràng về 57 năm Hagia Sophia [br]được sử dụng làm nhà thờ Công giáo La Mã

0:03:08.109,0:03:13.009
trước khi trở lại với cội nguồn chính thống của nó[br]sau cuộc tái chinh phục của đế chế Byzantine

0:03:13.009,0:03:15.227
Nhưng nó không được sử dụng làm nhà thờ[br]trong một khoảng thời gian dài

0:03:15.227,0:03:19.873
Bị những cuộc Thập tự chinh làm suy yếu,[br]Constantinople rơi vào tay Đế quốc Ottoman [br]vào năm 1453

0:03:19.873,0:03:22.452
và được biết đến là Istanbul sau này

0:03:22.452,0:03:24.828
Sau khi cho phép binh lính của mình[br]cướp bóc ba ngày

0:03:24.828,0:03:27.474
hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ Mehmed II bước vào nhà thờ

0:03:27.474,0:03:30.579
Tuy bị hư hại nặng nề,[br]sự vĩ đại của nó vẫn không hề sút giảm

0:03:30.579,0:03:33.866
đối với vị hoàng đế trẻ tuổi, [br]người đã dâng ngay nhà thờ này cho thánh Allah

0:03:33.866,0:03:37.326
tuyên bố nó sẽ trở thành [br]đền thờ Hồi giáo Hoàng gia mới

0:03:37.326,0:03:39.462
Bốn ngọn tháp được xây dựng vào thế kỷ tiếp theo

0:03:39.462,0:03:41.571
là dấu hiệu rõ ràng của thời đại này

0:03:41.571,0:03:45.669
với chức năng chống đỡ[br]bên cạnh mục đích tôn giáo

0:03:45.669,0:03:47.128
Nhưng vẫn còn rất nhiều biểu tượng khác

0:03:47.128,0:03:50.750
Những đế đèn cầy tinh xảo kể về [br]cuộc xâm lăng Hungary của vua Suleiman

0:03:50.750,0:03:53.283
Còn những đĩa thư pháp khổng lồ [br]treo trên trần nhà thờ

0:03:53.283,0:03:57.625
gợi nhớ du khách về bốn vị lãnh tụ Hồi giáo đầu tiên[br]đi theo Muhammad

0:03:57.625,0:04:02.666
Tuy công trình mà bạn thấy ngày nay[br]trông vẫn giống một đền thờ Hồi giáo[br]nhưng hiện nó là một bảo tàng -

0:04:02.666,0:04:06.698
một quyết định vào năm 1935 bởi Kermal Ataturk,

0:04:06.698,0:04:08.798
Tổng thống tân thời đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ

0:04:08.798,0:04:11.608
sau sự sụp đổ của đế chế Ottoman

0:04:11.608,0:04:15.158
Chính sự hoàn tục hóa này

0:04:15.158,0:04:17.863
đã cho phép gỡ bỏ tấm thảm [br]che giấu nền nhà trang trí bằng đá hoa cương

0:04:17.863,0:04:20.639
và tấm nhựa che các bức tranh khảm về Chúa

0:04:20.639,0:04:24.614
Những cuộc trùng tu liên tiếp đã mang trở lại

0:04:24.614,0:04:26.490
vô số giọng kể

0:04:26.490,0:04:29.336
về lịch sử lâu đời của Hagia Sophia[br]sau nhiều thế kỷ bị chôn vùi trong im lặng

0:04:29.336,0:04:31.071
Nhưng xung đột vẫn tiếp diễn

0:04:31.071,0:04:34.471
Những bức khảm bị ẩn giấu gào thét [br]từ dưới những bức thư pháp Hồi giáo

0:04:34.471,0:04:38.966
Những phần lịch sử giá trị không thể được hé lộ[br]trừ phi làm hư hại những phần khác

0:04:38.966,0:04:42.653
Trong lúc đó, [br]cả cộng đồng người Hồi giáo và Công giáo

0:04:42.653,0:04:45.930
yêu cầu đưa tòa nhà trở lại [br]với mục đích tôn giáo ban đầu

0:04:45.930,0:04:49.203
Câu chuyện về "Trí Tuệ Thần Thánh" [br]vẫn chưa kết thúc

0:04:49.203,0:04:52.620
nhưng người ta chỉ có thể hy vọng rằng[br]những giọng nói ở đây

0:04:52.630,0:05:01.336
có thể kể câu chuyện của mình[br]nhiều năm về sau nữa