WEBVTT

00:00:06.391 --> 00:00:10.752
Kažu da, kada bi zidovi mogli govoriti,
svaka zgrada bi mogla da ispriča priču.

00:00:10.752 --> 00:00:15.843
Ali malo njih bi ispričalo toliko mnogo 
fascinantnih priča u toliko mnogo glasova

00:00:15.843 --> 00:00:19.384
kao Aja Sofija, ili Sveta Mudrost.

00:00:19.384 --> 00:00:21.815
Smeštena na raskrsnicama
kontinenata i kultura,

00:00:21.815 --> 00:00:25.510
videla je ogromne promene,
od imena grada u kome stoji,

00:00:25.510 --> 00:00:27.990
do svoje sopstvene
strukture i svrhe

00:00:27.990 --> 00:00:30.692
A danas, elementi svakog razdoblja

00:00:30.692 --> 00:00:34.011
su spremni da ispričaju svoje priče
svakom posetiocu koji će da sluša.

00:00:34.011 --> 00:00:38.403
Pre nego što stignete
do Aja Sofije, drevna utvrđenja

00:00:38.403 --> 00:00:41.393
označavaju stratešku važnost
grada koji okružuju,

00:00:41.393 --> 00:00:46.357
koji su grčki kolonisti osnovali
kao Bizantium, 657 g. p.n.e.

00:00:46.357 --> 00:00:50.811
Uspešno je preimenovan u Augusta Antonia,
Novi Rim i Konstantinopolj,

00:00:50.811 --> 00:00:54.398
kako su ga osvajali, preosvajali,
uništavali i ponovo izgrađivali,

00:00:54.398 --> 00:00:59.070
grčki, persijski i rimski
vladari u narednim vekovima.

00:00:59.690 --> 00:01:04.396
U ovim zidinama je Megale Eklesia
ili Velika crkva

00:01:04.396 --> 00:01:06.494
prvi put izgrađena u četvrtom veku.

00:01:06.494 --> 00:01:08.746
Iako je ubrzo u pobunama
spaljena do temelja,

00:01:08.746 --> 00:01:11.822
utvrdila je lokaciju za glavnu
versku građevinu u regionu

00:01:11.822 --> 00:01:13.353
za nadolazeće vekove.

00:01:13.963 --> 00:01:16.470
Blizu ulaza, mermerne ploče sa reljefima

00:01:16.470 --> 00:01:19.127
su poslednji podsetnici na drugu crkvu.

00:01:19.127 --> 00:01:24.306
Sagrađena 415. godine, uništena je
tokom ustanka Nika 532. godine,

00:01:24.306 --> 00:01:26.486
kada su besne gomile ljudi
na trkama dvokolica

00:01:26.486 --> 00:01:29.143
skoro zbacile sa trona cara Justinijana I.

00:01:29.593 --> 00:01:31.718
Nakon što je jedva povratio moć,

00:01:31.718 --> 00:01:35.059
odlučio je da izgradi
crkvu većih razmera,

00:01:35.059 --> 00:01:39.819
i pet godina kasnije, izgradnja
zdanja koje vidite je završena.

00:01:39.819 --> 00:01:42.966
Kada uđete unutra,
kamenje temelja i zidovi

00:01:42.966 --> 00:01:46.573
šapuću priče o svojim
domovinama, Egiptu i Siriji,

00:01:46.573 --> 00:01:51.860
dok se stubovi iz Artemizinog
hrama prisećaju davnijih vremena.

00:01:51.860 --> 00:01:55.226
Runski natpisi koje su urezali
elitni vikinški carevi telohranitelji

00:01:55.226 --> 00:01:57.641
nose znanje udaljenih severnih zemalja.

00:01:57.641 --> 00:02:02.696
Ali vaša pažnja je zaokupljena velikom
kupolom koja predstavlja nebesa.

00:02:02.696 --> 00:02:06.954
Sa svojih 50 metara visine
i preko 30 metara prečnika,

00:02:06.954 --> 00:02:09.589
okružena prozorima oko osnovice,

00:02:09.589 --> 00:02:12.348
zlatna kupola izgleda
kao da visi sa neba

00:02:12.348 --> 00:02:15.013
sa odsjajem svetlosti
u svojoj unutrašnjosti.

00:02:15.013 --> 00:02:19.253
Ispod svog grandioznog simbolizma
čvrsti korintski stubovi,

00:02:19.253 --> 00:02:22.914
doneti iz Libana nakon delimičnog
rušenja prvobitne kupole

00:02:22.914 --> 00:02:25.651
usled zemljotresa 558. godine,

00:02:25.651 --> 00:02:27.691
tiho podsećaju na svoju krhkost

00:02:27.691 --> 00:02:31.278
i graditeljske veštine
kakve ovo čudo zahteva.

00:02:31.278 --> 00:02:34.337
Ako slika jeste vredna hiljadu reči,

00:02:34.337 --> 00:02:37.416
mozaici iz sledećih nekoliko vekova
imaju najviše da kažu,

00:02:37.416 --> 00:02:39.890
ne samo o svojim biblijskim temama,

00:02:39.890 --> 00:02:42.964
nego i o vizantijskim carevima
koji su ih naručili,

00:02:42.964 --> 00:02:45.438
često oslikanim zajedno sa Hristom.

00:02:45.438 --> 00:02:47.481
Ali ispod njihovih glasnih
i jasnih glasova,

00:02:47.481 --> 00:02:51.845
mogu se čuti proganjajući odzvuci
oštećenih i nestalih mozaika i ikona,

00:02:51.845 --> 00:02:56.131
oskrnavljenih i opljačkanih tokom latinske
okupacije tokom IV krstaškog rata.

00:02:56.131 --> 00:02:59.933
Unutar poda, grobni natpis
Enrika Dandola,

00:02:59.933 --> 00:03:02.382
mletačkog vladara
koji je predvodio kampanju,

00:03:02.382 --> 00:03:08.109
je snažan podsetnik na 57 godina kada je
Aja Sofija bila rimokatolička crkva,

00:03:08.109 --> 00:03:13.009
nakon čega se vratila pravoslavnim
korenima po vizantinskom osvajanju.

00:03:13.009 --> 00:03:15.227
Ali nije zadugo ostala crkva.

00:03:15.227 --> 00:03:19.873
Oslabljen zbog Krstaša, Konstantinopolj
pada u ruke Osmanlija 1453. godine

00:03:19.873 --> 00:03:22.452
i od tada je poznat kao Istanbul.

00:03:22.452 --> 00:03:25.218
Nakon što je svojim vojnicima
dozvolio trodnevnu pljačku,

00:03:25.218 --> 00:03:27.474
sultan Mehmed II je ušao u zgradu.

00:03:27.474 --> 00:03:30.809
Iako je bila teško oštećena, 
mladi sultan je uvideo

00:03:30.809 --> 00:03:33.866
njenu grandioznost i posvetio ju je Alahu,

00:03:33.866 --> 00:03:37.326
proglašavajući je novom carskom džamijom.

00:03:37.326 --> 00:03:39.462
Četiri minareta, 
sagrađena u idućem veku,

00:03:39.462 --> 00:03:41.571
su najočigledniji znak ovog razdoblja

00:03:41.571 --> 00:03:45.669
koji služe arhitektonskoj,
kao i verskoj svrsi.

00:03:45.669 --> 00:03:47.128
Ali postoje i mnogi drugi.

00:03:47.128 --> 00:03:50.750
Ukrašeni svećnjaci vezani su za 
osvajanje Mađarske sultana Sulejmana,

00:03:50.750 --> 00:03:53.283
dok ogromni kaligrafski diskovi
koji vise sa plafona

00:03:53.283 --> 00:03:57.625
podsećaju posetioce na prvu četvoricu
kalifa koji su sledili Muhameda.

00:03:57.625 --> 00:04:02.666
Iako građevina još uvek izgleda
kao džamija, ona je zapravo muzej,

00:04:02.666 --> 00:04:06.698
što je 1935. godine odlučio Kemal Ataturk,

00:04:06.698 --> 00:04:08.798
modernizujući prvi predsednik Turske

00:04:08.798 --> 00:04:11.608
nakon pada Osmanskog carstva.

00:04:11.608 --> 00:04:15.158
Ova sekularizacija
dozvolila je uklanjanje

00:04:15.158 --> 00:04:17.863
tepiha koji su skrivali podne 
mermerne ukrase

00:04:17.863 --> 00:04:20.639
i maltera koji je pokrivao
hrišćanske mozaike.

00:04:20.639 --> 00:04:24.614
Ti restauratorski radovi dozvolili
su mnoštvu glasova

00:04:24.614 --> 00:04:26.490
iz duge istorije Aja Sofije

00:04:26.490 --> 00:04:29.336
da se ponovo čuju nakon vekova tišine.

00:04:29.336 --> 00:04:31.071
Ali sukob ostaje.

00:04:31.071 --> 00:04:34.471
Skriveni mozaici viču ispod
islamske kaligrafije,

00:04:34.471 --> 00:04:38.966
vredni delovi istorije koji ne mogu
biti otkriveni bez uništavanja drugih.

00:04:38.966 --> 00:04:42.653
Za to vreme, muslimanske
i hrišćanske zajednice traže

00:04:42.653 --> 00:04:45.710
vraćanje zgrade njenim 
nekadašnjim svrhama.

00:04:45.930 --> 00:04:49.203
Priča o božanskoj mudrosti možda
je daleko od završene,

00:04:49.203 --> 00:04:52.624
ali se možemo nadati samo
da će mnogi tamošnji glasovi

00:04:52.624 --> 00:04:55.704
biti u mogućnosti da ispričaju
sve u godinama koje dolaze.