1
00:00:06,391 --> 00:00:10,752
Kažu da, kada bi zidovi mogli govoriti,
svaka zgrada bi mogla da ispriča priču.

2
00:00:10,752 --> 00:00:15,843
Ali malo njih bi ispričalo toliko mnogo 
fascinantnih priča u toliko mnogo glasova

3
00:00:15,843 --> 00:00:19,384
kao Aja Sofija, ili Sveta Mudrost.

4
00:00:19,384 --> 00:00:21,815
Smeštena na raskrsnicama
kontinenata i kultura,

5
00:00:21,815 --> 00:00:25,510
videla je ogromne promene,
od imena grada u kome stoji,

6
00:00:25,510 --> 00:00:27,990
do svoje sopstvene
strukture i svrhe

7
00:00:27,990 --> 00:00:30,692
A danas, elementi svakog razdoblja

8
00:00:30,692 --> 00:00:34,011
su spremni da ispričaju svoje priče
svakom posetiocu koji će da sluša.

9
00:00:34,011 --> 00:00:38,403
Pre nego što stignete
do Aja Sofije, drevna utvrđenja

10
00:00:38,403 --> 00:00:41,393
označavaju stratešku važnost
grada koji okružuju,

11
00:00:41,393 --> 00:00:46,357
koji su grčki kolonisti osnovali
kao Bizantium, 657 g. p.n.e.

12
00:00:46,357 --> 00:00:50,811
Uspešno je preimenovan u Augusta Antonia,
Novi Rim i Konstantinopolj,

13
00:00:50,811 --> 00:00:54,398
kako su ga osvajali, preosvajali,
uništavali i ponovo izgrađivali,

14
00:00:54,398 --> 00:00:59,070
grčki, persijski i rimski
vladari u narednim vekovima.

15
00:00:59,690 --> 00:01:04,396
U ovim zidinama je Megale Eklesia
ili Velika crkva

16
00:01:04,396 --> 00:01:06,494
prvi put izgrađena u četvrtom veku.

17
00:01:06,494 --> 00:01:08,746
Iako je ubrzo u pobunama
spaljena do temelja,

18
00:01:08,746 --> 00:01:11,822
utvrdila je lokaciju za glavnu
versku građevinu u regionu

19
00:01:11,822 --> 00:01:13,353
za nadolazeće vekove.

20
00:01:13,963 --> 00:01:16,470
Blizu ulaza, mermerne ploče sa reljefima

21
00:01:16,470 --> 00:01:19,127
su poslednji podsetnici na drugu crkvu.

22
00:01:19,127 --> 00:01:24,306
Sagrađena 415. godine, uništena je
tokom ustanka Nika 532. godine,

23
00:01:24,306 --> 00:01:26,486
kada su besne gomile ljudi
na trkama dvokolica

24
00:01:26,486 --> 00:01:29,143
skoro zbacile sa trona cara Justinijana I.

25
00:01:29,593 --> 00:01:31,718
Nakon što je jedva povratio moć,

26
00:01:31,718 --> 00:01:35,059
odlučio je da izgradi
crkvu većih razmera,

27
00:01:35,059 --> 00:01:39,819
i pet godina kasnije, izgradnja
zdanja koje vidite je završena.

28
00:01:39,819 --> 00:01:42,966
Kada uđete unutra,
kamenje temelja i zidovi

29
00:01:42,966 --> 00:01:46,573
šapuću priče o svojim
domovinama, Egiptu i Siriji,

30
00:01:46,573 --> 00:01:51,860
dok se stubovi iz Artemizinog
hrama prisećaju davnijih vremena.

31
00:01:51,860 --> 00:01:55,226
Runski natpisi koje su urezali
elitni vikinški carevi telohranitelji

32
00:01:55,226 --> 00:01:57,641
nose znanje udaljenih severnih zemalja.

33
00:01:57,641 --> 00:02:02,696
Ali vaša pažnja je zaokupljena velikom
kupolom koja predstavlja nebesa.

34
00:02:02,696 --> 00:02:06,954
Sa svojih 50 metara visine
i preko 30 metara prečnika,

35
00:02:06,954 --> 00:02:09,589
okružena prozorima oko osnovice,

36
00:02:09,589 --> 00:02:12,348
zlatna kupola izgleda
kao da visi sa neba

37
00:02:12,348 --> 00:02:15,013
sa odsjajem svetlosti
u svojoj unutrašnjosti.

38
00:02:15,013 --> 00:02:19,253
Ispod svog grandioznog simbolizma
čvrsti korintski stubovi,

39
00:02:19,253 --> 00:02:22,914
doneti iz Libana nakon delimičnog
rušenja prvobitne kupole

40
00:02:22,914 --> 00:02:25,651
usled zemljotresa 558. godine,

41
00:02:25,651 --> 00:02:27,691
tiho podsećaju na svoju krhkost

42
00:02:27,691 --> 00:02:31,278
i graditeljske veštine
kakve ovo čudo zahteva.

43
00:02:31,278 --> 00:02:34,337
Ako slika jeste vredna hiljadu reči,

44
00:02:34,337 --> 00:02:37,416
mozaici iz sledećih nekoliko vekova
imaju najviše da kažu,

45
00:02:37,416 --> 00:02:39,890
ne samo o svojim biblijskim temama,

46
00:02:39,890 --> 00:02:42,964
nego i o vizantijskim carevima
koji su ih naručili,

47
00:02:42,964 --> 00:02:45,438
često oslikanim zajedno sa Hristom.

48
00:02:45,438 --> 00:02:47,481
Ali ispod njihovih glasnih
i jasnih glasova,

49
00:02:47,481 --> 00:02:51,845
mogu se čuti proganjajući odzvuci
oštećenih i nestalih mozaika i ikona,

50
00:02:51,845 --> 00:02:56,131
oskrnavljenih i opljačkanih tokom latinske
okupacije tokom IV krstaškog rata.

51
00:02:56,131 --> 00:02:59,933
Unutar poda, grobni natpis
Enrika Dandola,

52
00:02:59,933 --> 00:03:02,382
mletačkog vladara
koji je predvodio kampanju,

53
00:03:02,382 --> 00:03:08,109
je snažan podsetnik na 57 godina kada je
Aja Sofija bila rimokatolička crkva,

54
00:03:08,109 --> 00:03:13,009
nakon čega se vratila pravoslavnim
korenima po vizantinskom osvajanju.

55
00:03:13,009 --> 00:03:15,227
Ali nije zadugo ostala crkva.

56
00:03:15,227 --> 00:03:19,873
Oslabljen zbog Krstaša, Konstantinopolj
pada u ruke Osmanlija 1453. godine

57
00:03:19,873 --> 00:03:22,452
i od tada je poznat kao Istanbul.

58
00:03:22,452 --> 00:03:25,218
Nakon što je svojim vojnicima
dozvolio trodnevnu pljačku,

59
00:03:25,218 --> 00:03:27,474
sultan Mehmed II je ušao u zgradu.

60
00:03:27,474 --> 00:03:30,809
Iako je bila teško oštećena, 
mladi sultan je uvideo

61
00:03:30,809 --> 00:03:33,866
njenu grandioznost i posvetio ju je Alahu,

62
00:03:33,866 --> 00:03:37,326
proglašavajući je novom carskom džamijom.

63
00:03:37,326 --> 00:03:39,462
Četiri minareta, 
sagrađena u idućem veku,

64
00:03:39,462 --> 00:03:41,571
su najočigledniji znak ovog razdoblja

65
00:03:41,571 --> 00:03:45,669
koji služe arhitektonskoj,
kao i verskoj svrsi.

66
00:03:45,669 --> 00:03:47,128
Ali postoje i mnogi drugi.

67
00:03:47,128 --> 00:03:50,750
Ukrašeni svećnjaci vezani su za 
osvajanje Mađarske sultana Sulejmana,

68
00:03:50,750 --> 00:03:53,283
dok ogromni kaligrafski diskovi
koji vise sa plafona

69
00:03:53,283 --> 00:03:57,625
podsećaju posetioce na prvu četvoricu
kalifa koji su sledili Muhameda.

70
00:03:57,625 --> 00:04:02,666
Iako građevina još uvek izgleda
kao džamija, ona je zapravo muzej,

71
00:04:02,666 --> 00:04:06,698
što je 1935. godine odlučio Kemal Ataturk,

72
00:04:06,698 --> 00:04:08,798
modernizujući prvi predsednik Turske

73
00:04:08,798 --> 00:04:11,608
nakon pada Osmanskog carstva.

74
00:04:11,608 --> 00:04:15,158
Ova sekularizacija
dozvolila je uklanjanje

75
00:04:15,158 --> 00:04:17,863
tepiha koji su skrivali podne 
mermerne ukrase

76
00:04:17,863 --> 00:04:20,639
i maltera koji je pokrivao
hrišćanske mozaike.

77
00:04:20,639 --> 00:04:24,614
Ti restauratorski radovi dozvolili
su mnoštvu glasova

78
00:04:24,614 --> 00:04:26,490
iz duge istorije Aja Sofije

79
00:04:26,490 --> 00:04:29,336
da se ponovo čuju nakon vekova tišine.

80
00:04:29,336 --> 00:04:31,071
Ali sukob ostaje.

81
00:04:31,071 --> 00:04:34,471
Skriveni mozaici viču ispod
islamske kaligrafije,

82
00:04:34,471 --> 00:04:38,966
vredni delovi istorije koji ne mogu
biti otkriveni bez uništavanja drugih.

83
00:04:38,966 --> 00:04:42,653
Za to vreme, muslimanske
i hrišćanske zajednice traže

84
00:04:42,653 --> 00:04:45,710
vraćanje zgrade njenim 
nekadašnjim svrhama.

85
00:04:45,930 --> 00:04:49,203
Priča o božanskoj mudrosti možda
je daleko od završene,

86
00:04:49,203 --> 00:04:52,624
ali se možemo nadati samo
da će mnogi tamošnji glasovi

87
00:04:52,624 --> 00:04:55,704
biti u mogućnosti da ispričaju
sve u godinama koje dolaze.