[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.39,0:00:10.75,Default,,0000,0000,0000,,Gdyby mury mogły mówić, każda budowla\Nmiałaby historię do opowiedzenia,
Dialogue: 0,0:00:10.75,0:00:15.84,Default,,0000,0000,0000,,ale tylko niektóre byłyby \Ntak fascynujące i różnorodne
Dialogue: 0,0:00:15.84,0:00:19.38,Default,,0000,0000,0000,,jak historia Hagii Sophii, \Nczy też kościoła Mądrości Bożej.
Dialogue: 0,0:00:19.38,0:00:21.82,Default,,0000,0000,0000,,Wzniesiona na skrzyżowaniu \Nkontynentów i kultur
Dialogue: 0,0:00:21.82,0:00:25.51,Default,,0000,0000,0000,,doświadczyła wielkich przemian, \Nzaczynając od nazwy miasta, w którym stoi,
Dialogue: 0,0:00:25.51,0:00:27.99,Default,,0000,0000,0000,,po liczne przebudowy \Ni zmiany przeznaczenia.
Dialogue: 0,0:00:27.99,0:00:30.69,Default,,0000,0000,0000,,Dziś pozostałości minionych wieków
Dialogue: 0,0:00:30.69,0:00:34.25,Default,,0000,0000,0000,,czekają, by opowiedzieć swe historie\Nkażdemu, kto zechce ich wysłuchać.
Dialogue: 0,0:00:34.25,0:00:38.40,Default,,0000,0000,0000,,Zanim dotrzemy do Hagii Sophii,\Nstarożytne fortyfikacje
Dialogue: 0,0:00:38.40,0:00:41.39,Default,,0000,0000,0000,,wskazują na strategiczne znaczenie miasta.
Dialogue: 0,0:00:41.39,0:00:46.36,Default,,0000,0000,0000,,Założone przez greckich kolonizatorów \Njako Bizancjum w 657 roku p.n.e.
Dialogue: 0,0:00:46.36,0:00:48.88,Default,,0000,0000,0000,,i kolejno przemianowane\Nna Augustę Antoninę,
Dialogue: 0,0:00:48.88,0:00:50.81,Default,,0000,0000,0000,,Nowy Rzym i Konstantynopol,
Dialogue: 0,0:00:50.81,0:00:54.63,Default,,0000,0000,0000,,w miarę jak zdobywali je, \Nodbijali, niszczyli i odbudowywali
Dialogue: 0,0:00:54.63,0:00:57.02,Default,,0000,0000,0000,,greccy, perscy i rzymscy władcy
Dialogue: 0,0:00:57.02,0:00:58.79,Default,,0000,0000,0000,,na przestrzeni wieków.
Dialogue: 0,0:00:59.74,0:01:04.84,Default,,0000,0000,0000,,To tutaj zbudowano pierwszy\NMegale Ekklesia, czyli wielki kościół,
Dialogue: 0,0:01:04.84,0:01:06.49,Default,,0000,0000,0000,,w IV wieku n.e.
Dialogue: 0,0:01:06.49,0:01:08.75,Default,,0000,0000,0000,,Choć wkrótce został spalony w zamieszkach,
Dialogue: 0,0:01:08.75,0:01:11.82,Default,,0000,0000,0000,,miejsce, w którym stał,\Nmiało na wieki pozostać lokalizacją
Dialogue: 0,0:01:11.82,0:01:13.96,Default,,0000,0000,0000,,najważniejszych świątyń regionu.
Dialogue: 0,0:01:13.96,0:01:16.47,Default,,0000,0000,0000,,Marmurowe płaskorzeźby przy wejściu
Dialogue: 0,0:01:16.47,0:01:19.13,Default,,0000,0000,0000,,są ostatnimi pozostałościami\Ndrugiego kościoła,
Dialogue: 0,0:01:19.13,0:01:24.15,Default,,0000,0000,0000,,wybudowanego w 415 roku i zniszczonego\Npodczas powstania Nika w 532 roku,
Dialogue: 0,0:01:24.15,0:01:26.41,Default,,0000,0000,0000,,gdy podczas wyścigu rydwanów\Nrozwścieczony tłum
Dialogue: 0,0:01:26.41,0:01:28.100,Default,,0000,0000,0000,,niemal obalił cesarza,\NJustyniana I Wielkiego.
Dialogue: 0,0:01:29.59,0:01:31.72,Default,,0000,0000,0000,,Ledwie utrzymawszy się przy władzy,
Dialogue: 0,0:01:31.72,0:01:35.06,Default,,0000,0000,0000,,Justynian postanowił odbudować \Nkościół na większą skalę
Dialogue: 0,0:01:35.06,0:01:39.82,Default,,0000,0000,0000,,i pięć lat później ukończono budowlę,\Nktórą przed sobą widzicie.
Dialogue: 0,0:01:39.82,0:01:42.97,Default,,0000,0000,0000,,W środku słychać szepty\Nkamiennych fundamentów i ścian,
Dialogue: 0,0:01:42.97,0:01:46.57,Default,,0000,0000,0000,,które mruczą opowieści\Nz ojczystego Egiptu i Syrii,
Dialogue: 0,0:01:46.57,0:01:48.86,Default,,0000,0000,0000,,podczas gdy kolumny\Nz greckiej świątyni Artemidy
Dialogue: 0,0:01:48.86,0:01:51.86,Default,,0000,0000,0000,,przywołują jeszcze odleglejsze czasy.
Dialogue: 0,0:01:51.86,0:01:55.23,Default,,0000,0000,0000,,Runiczne inskrypcje autorstwa \Nwikingów z elitarnej gwardii cesarza
Dialogue: 0,0:01:55.23,0:01:57.64,Default,,0000,0000,0000,,niosą ze sobą wiedzę \Nz dalekich krajów północy.
Dialogue: 0,0:01:57.64,0:02:02.62,Default,,0000,0000,0000,,Najbardziej przykuwa jednak uwagę \Nolbrzymia kopuła reprezentująca niebiosa.
Dialogue: 0,0:02:02.62,0:02:06.95,Default,,0000,0000,0000,,Wysoka na ponad 50 m, \No średnicy powyżej 30 m
Dialogue: 0,0:02:06.95,0:02:09.59,Default,,0000,0000,0000,,i otoczona u podstawy rzędem okien
Dialogue: 0,0:02:09.59,0:02:12.35,Default,,0000,0000,0000,,złota kopuła zdaje się zwisać z nieba
Dialogue: 0,0:02:12.35,0:02:14.93,Default,,0000,0000,0000,,i oświetla wnętrze budowli.
Dialogue: 0,0:02:14.93,0:02:19.25,Default,,0000,0000,0000,,Mimo imponującej symboliki,\Npodtrzymujące kopułę kolumny korynckie
Dialogue: 0,0:02:19.25,0:02:22.91,Default,,0000,0000,0000,,sprowadzone z Libanu\Npo trzęsieniu ziemi w 558 roku,
Dialogue: 0,0:02:22.91,0:02:25.65,Default,,0000,0000,0000,,które zniszczyło oryginalną konstrukcję,
Dialogue: 0,0:02:25.65,0:02:27.69,Default,,0000,0000,0000,,przypominają o delikatności kopuły
Dialogue: 0,0:02:27.69,0:02:31.28,Default,,0000,0000,0000,,oraz o kunszcie inżynierów,\Nktórzy stworzyli to cudowne dzieło.
Dialogue: 0,0:02:31.28,0:02:34.34,Default,,0000,0000,0000,,Jeżeli obraz wart jest tysiąca słów,
Dialogue: 0,0:02:34.34,0:02:37.42,Default,,0000,0000,0000,,mozaiki z następnych wieków\Nmają najwięcej do powiedzenia,
Dialogue: 0,0:02:37.42,0:02:39.63,Default,,0000,0000,0000,,nie tylko jako ilustracje biblijne
Dialogue: 0,0:02:39.63,0:02:42.72,Default,,0000,0000,0000,,lecz też jako zamówienia \Nbizantyjskich cesarzy,
Dialogue: 0,0:02:42.72,0:02:45.44,Default,,0000,0000,0000,,których często przedstawiano\Nna mozaikach obok Jezusa.
Dialogue: 0,0:02:45.44,0:02:47.48,Default,,0000,0000,0000,,Pod tą powłoką
Dialogue: 0,0:02:47.48,0:02:51.84,Default,,0000,0000,0000,,słychać echa uszkodzonych\Noraz zaginionych mozaik i ikon,
Dialogue: 0,0:02:51.84,0:02:55.98,Default,,0000,0000,0000,,zbezczeszczonych i zrabowanych \Npodczas IV wyprawy krzyżowej.
Dialogue: 0,0:02:55.98,0:02:59.60,Default,,0000,0000,0000,,Na podłodze, nagrobek Enrico Dandolo,
Dialogue: 0,0:02:59.60,0:03:01.97,Default,,0000,0000,0000,,weneckiego władcy dowodzącego wyprawą,
Dialogue: 0,0:03:01.97,0:03:04.97,Default,,0000,0000,0000,,jest wyraźnym przypomnieniem 57 lat,
Dialogue: 0,0:03:04.97,0:03:07.96,Default,,0000,0000,0000,,gdy Hagia Sophia służyła \Njako kościół rzymskokatolicki,
Dialogue: 0,0:03:07.96,0:03:10.21,Default,,0000,0000,0000,,nim powróciła do swoich\Nortodoksyjnych korzeni
Dialogue: 0,0:03:10.21,0:03:13.01,Default,,0000,0000,0000,,po odbiciu Konstantynopola \Nprzez bizantyjczyków.
Dialogue: 0,0:03:13.01,0:03:15.23,Default,,0000,0000,0000,,Nie pozostała kościołem na długo.
Dialogue: 0,0:03:15.23,0:03:19.87,Default,,0000,0000,0000,,Osłabiony przez krzyżowców, Konstantynopol\Nzostał podbity przez Turków w 1453 r.
Dialogue: 0,0:03:19.87,0:03:22.45,Default,,0000,0000,0000,,i był odtąd znany jako Stambuł.
Dialogue: 0,0:03:22.45,0:03:24.83,Default,,0000,0000,0000,,Po trzech dniach plądrowania miasta
Dialogue: 0,0:03:24.83,0:03:27.47,Default,,0000,0000,0000,,sułtan Mehmed II Zdobywca\Npostanowił wejść do budowli.
Dialogue: 0,0:03:27.47,0:03:30.58,Default,,0000,0000,0000,,Choć ciężko uszkodzona,\Nnie utraciła swojego majestatu
Dialogue: 0,0:03:30.58,0:03:33.87,Default,,0000,0000,0000,,i młody sułtan natychmiast\Npoświęcił ją Allahowi,
Dialogue: 0,0:03:33.87,0:03:37.33,Default,,0000,0000,0000,,obwołując ją nowym meczetem imperialnym.
Dialogue: 0,0:03:37.33,0:03:38.19,Default,,0000,0000,0000,,Cztery minarety
Dialogue: 0,0:03:38.19,0:03:39.58,Default,,0000,0000,0000,,wzniesione w następnym wieku
Dialogue: 0,0:03:39.58,0:03:41.63,Default,,0000,0000,0000,,są najoczywistszym śladem tamtej epoki,
Dialogue: 0,0:03:41.63,0:03:45.39,Default,,0000,0000,0000,,gdy odgrywały rolę zarówno \Narchitektoniczną jak i religijną.
Dialogue: 0,0:03:45.39,0:03:47.07,Default,,0000,0000,0000,,To nie jedyne ślady.
Dialogue: 0,0:03:47.07,0:03:50.75,Default,,0000,0000,0000,,Ozdobne świeczniki wiążą się \Nz podbojem Węgier przez Sulejmana,
Dialogue: 0,0:03:50.75,0:03:53.28,Default,,0000,0000,0000,,a olbrzymie kaligrafowane dyski\Nzwisające z sufitu
Dialogue: 0,0:03:53.28,0:03:57.62,Default,,0000,0000,0000,,przypominają o czterech pierwszych \Nkalifach po Mahomecie.
Dialogue: 0,0:03:57.62,0:04:00.94,Default,,0000,0000,0000,,Choć Hagia Sophia wciąż przypomina meczet,
Dialogue: 0,0:04:00.94,0:04:02.67,Default,,0000,0000,0000,,to obecnie muzeum.
Dialogue: 0,0:04:02.67,0:04:06.70,Default,,0000,0000,0000,,Zdecydował o tym \Nw 1935 roku Kemal Ataturk,
Dialogue: 0,0:04:06.70,0:04:08.80,Default,,0000,0000,0000,,postępowy pierwszy prezydent Turcji,
Dialogue: 0,0:04:08.80,0:04:11.61,Default,,0000,0000,0000,,po upadku Imperium Osmańskiego.
Dialogue: 0,0:04:11.61,0:04:15.16,Default,,0000,0000,0000,,Sekularyzacja kraju pozwoliła\Nna pozbycie się dywanów,
Dialogue: 0,0:04:15.16,0:04:17.86,Default,,0000,0000,0000,,które zakrywały zdobienia\Nna marmurowej podłodze,
Dialogue: 0,0:04:17.86,0:04:20.64,Default,,0000,0000,0000,,oraz tynku pokrywającego\Nchrześcijańskie mozaiki.
Dialogue: 0,0:04:20.64,0:04:24.61,Default,,0000,0000,0000,,Ciągłe prace konserwacyjne\Numożliwiły wysłuchanie głosów
Dialogue: 0,0:04:24.61,0:04:26.49,Default,,0000,0000,0000,,z długiej historii Hagii Sophii,
Dialogue: 0,0:04:26.49,0:04:29.15,Default,,0000,0000,0000,,które przez wieki tłumiono.
Dialogue: 0,0:04:29.15,0:04:30.95,Default,,0000,0000,0000,,Ale konflikt nadal trwa.
Dialogue: 0,0:04:30.95,0:04:34.47,Default,,0000,0000,0000,,Ukryte mozaiki krzyczą\Nspod islamskich kaligrafii,
Dialogue: 0,0:04:34.47,0:04:38.97,Default,,0000,0000,0000,,cenne fragmenty historii nie mogą być\Nodkryte bez niszczenia innych.
Dialogue: 0,0:04:38.97,0:04:42.47,Default,,0000,0000,0000,,Tymczasem muzułmańskie \Ni chrześcijańskie społeczności żądają
Dialogue: 0,0:04:42.47,0:04:45.93,Default,,0000,0000,0000,,przywrócenia budowli\Njej religijnego przeznaczenia.
Dialogue: 0,0:04:45.93,0:04:49.20,Default,,0000,0000,0000,,Historia kościoła Mądrości Bożej\Nnie chyli się jeszcze ku końcowi,
Dialogue: 0,0:04:49.20,0:04:52.62,Default,,0000,0000,0000,,więc można mieć tylko nadzieję,\Nże zamieszkujące go głosy
Dialogue: 0,0:04:52.62,0:04:56.27,Default,,0000,0000,0000,,będą w stanie opowiedzieć swoją część\Nhistorii jeszcze przez długie lata.