WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:10.752
Ասում են` եթե պատերը կարողանային խոսել,
ամեն շենք կունենար իր պատմությունը, սակայն

00:00:10.752 --> 00:00:15.843
քչերը կկարողանային պատմել այնքան զարմանալի
պատմություններ այնքան տարբեր լեզուներով,

00:00:15.843 --> 00:00:19.384
որքան Սուրբ Սոֆիայի տաճարը
կամ Սուրբ Իմաստությունը:

00:00:19.384 --> 00:00:21.815
Լինելով աշխարհամասերի և
մշակույթների խաչմերուկում`

00:00:21.815 --> 00:00:25.510
այն ականատես է եղել ահռելի փոփոխություն-
ների` սկսած իր տեղակայման քաղաքի

00:00:25.510 --> 00:00:27.990
անվանումից մինչև իր
կառուցվածքը և նպատակը:

00:00:27.990 --> 00:00:30.692
Եվ այսօր յուրաքանչյուր
դարաշրջանի դետալ ներկա է`

00:00:30.692 --> 00:00:34.011
պատրաստ պատմելու իր պատմությունը
յուրաքանչյուր այցելուի, ով կլսի իրեն:

00:00:34.011 --> 00:00:38.403
Նույնիսկ մինչև Սուրբ Սոֆիայի տաճար
ժամանելը, հինավուրց ամրությունները

00:00:38.403 --> 00:00:41.403
բացահայտում են ստրատեգիապես կարևոր
նշանակություն ունեցող քաղաքը,

00:00:41.403 --> 00:00:46.357
որը հիմնվել է Ք.ա. 657 թվականին հույն
նվաճողների կողմից` որպես Բյուզանդիոն:

00:00:46.357 --> 00:00:50.811
Եվ այնուհետև վերանվանվելով Օգուստա
Անտոնիա, Նոր Հռոմ և Կոստանդնուպոլիս`

00:00:50.811 --> 00:00:54.398
այն նվաճվեց, վերանվաճվեց,
ջախջախվեց և վերակառուցվեց

00:00:54.398 --> 00:00:59.740
տարբեր հույն, պարսիկ և հռոմեացի
նվաճողների կողմից դարերի ընթացքում:

00:00:59.740 --> 00:01:04.396
Եվ հենց այդ պատերի ներսում է 
կառուցվել առաջին Մեգալե Էկլեսիան,

00:01:04.396 --> 00:01:06.494
կամ գլխավոր եկեղեցին, 4-րդ դարում:

00:01:06.494 --> 00:01:08.746
Չնայած նրան, որ այն շուտով այրվեց`


00:01:08.746 --> 00:01:11.822
այն հիմնեց տարածաշրջանի հիմնական
կրոնական մարմնի վայրը

00:01:11.822 --> 00:01:13.963
հետագա դարերի համար ևս:

00:01:13.963 --> 00:01:16.470
Մուտքի մոտ ցայտաքանդակներով
զարդարված մարմարյա քարերը

00:01:16.470 --> 00:01:19.127
հանդիսանում են երկրորդ 
եկեղեցու վերջին հիշատակները:

00:01:19.127 --> 00:01:24.306
Կառուցված 415 թվականին` այն ավիրվեց
532 թ. Նիկեայի ապստամբության ժամանակ,

00:01:24.306 --> 00:01:26.326
երբ զայրացած ամբոխը մրցավազքի ժամանակ

00:01:26.326 --> 00:01:29.593
գրեթե գահընկեց արեց կայսրին`
Հուստինիանոս I-ին:

00:01:29.593 --> 00:01:31.718
Հազիվ կարողանալով վերադարձնել գահը`

00:01:31.718 --> 00:01:35.059
նա մտադրված էր վերակառուցել
եկեղեցին լայն մասշտաբով

00:01:35.059 --> 00:01:39.819
և 5 տարի անց ապարանքը, որը Դուք
այժմ տեսնում եք, պատրաստ էր:

00:01:39.819 --> 00:01:42.966
Երբ մտնում ես ներս, շենքի
քարերը և պատերը

00:01:42.966 --> 00:01:46.573
շշնջում են իրենց հայրենիքների`
Եգիպտոսի և Սիրիայի հեքիաթներ,

00:01:46.573 --> 00:01:51.860
մինչդեռ Արտեմիսի տաճարից վերցրած
սյուները խոսում են էլ ավելի վաղ անցյալից:

00:01:51.860 --> 00:01:55.226
Վիկինգների կայսեր թիկնապահի կողմից
արված ռունական արձանագրությունները

00:01:55.226 --> 00:01:57.641
կրում են հյուսիսային հեռավոր
երկրների պատմությունը:

00:01:57.641 --> 00:02:02.696
Հավանաբար Ձեր ուշադրությունը ուղղված է
գլխավոր գմբեթի վրա` խորհրդանշող դրախտը:

00:02:02.696 --> 00:02:06.954
Մինչև 50 մետր հասնող բարձրությամբ,
ավելի քան 30 մետր տրամագծով

00:02:06.954 --> 00:02:09.589
և հիմքի շուրջը շրջապատված
լինելով լուսամուտներով`

00:02:09.589 --> 00:02:12.348
հիմնական գմբեթը դրախտից
կասկածելի է թվում`

00:02:12.348 --> 00:02:15.013
անդրադարձնելով լույսն իր
ներքին հատվածով:

00:02:15.013 --> 00:02:19.253
Խորը գաղափարախոսությունից զատ`
կորնթոսյան հոյակապ սյուները`

00:02:19.253 --> 00:02:22.914
բերված Լիբանանից 558 թվականի 
երկրաշարժից հետո,

00:02:22.914 --> 00:02:25.651
երբ սկբնական գմբեթը մասամբ ավերվել էր,

00:02:25.651 --> 00:02:27.691
կամաց հիշեցնում են Ձեզ իր փխրունության

00:02:27.691 --> 00:02:31.278
և այն ճարտարագիտական հմտությունները,
որոնք հարկավոր են այդ մարմարի դեպքում:

00:02:31.278 --> 00:02:34.337
Եթե նկարը արժի հազար ու մի բառ,

00:02:34.337 --> 00:02:37.416
հետագա դարերի խճանկարները
ունեն ամենաշատ ասելիքը

00:02:37.416 --> 00:02:39.890
ոչ միայն իրենց բիբլիական թեմաներից,

00:02:39.890 --> 00:02:42.964
այլ նաև այն պատվիրած
Բյուզանդական կայսրերից`

00:02:42.964 --> 00:02:45.438
հաճախ պատկերված Քրիստոսի հետ միասին:

00:02:45.438 --> 00:02:47.481
Սակայն իրենց բարձր և պարզ ձայներում,

00:02:47.481 --> 00:02:51.845
կարող ենք նաև լսել վնասված և կորած
խճանկարների և սրբապատկերների արձագանքները`

00:02:51.845 --> 00:02:56.131
պղծված և թալանված 4-րդ խաչակրաց արշավանքի
ժամանակ լատինական օկուպացիայի պատճառով:

00:02:56.131 --> 00:02:59.933
Գետնի տակ գերեզմանաքարի արձանագրությունը,
որը պատկանում էր Էնրիկո Դանդոլոյին`

00:02:59.933 --> 00:03:02.422
վենետիկյան կառավարչին,
ով գլխավորել էր այդ արշավանքը,

00:03:02.422 --> 00:03:08.149
այն 57 տարիների հիշատակն է, որոնց ընթաց-
քում Սուրբ Սոֆիայի տաճարը եղել է հռոմեական

00:03:08.149 --> 00:03:13.009
կաթոլիկ եկեղեցի մինչ վերադառնալը իր ուղղա-
փառ արմատներին Բյուզանդիայի վերականգնմամբ:

00:03:13.009 --> 00:03:15.227
Սակայն այն չմնաց եկեղեցի երկար ժամանակով:

00:03:15.227 --> 00:03:19.873
Խաչակրաց արշավանքներից թուլացած` 1453 թ.
Կոստանդնուպոլիսը ընկավ օսմայան թուրքերին

00:03:19.873 --> 00:03:22.452
և այնուհետև հայտնի դարձավ` որպես Ստամբուլ:

00:03:22.452 --> 00:03:24.828
Իր զինվորներին եռօրյա կողոպուտ
թույլատրելուց հետո

00:03:24.828 --> 00:03:27.474
Սուլթան Մահմեդ II-ը
մտավ կառույց:

00:03:27.474 --> 00:03:30.579
Չնայած ծանր վնասներին`
իր վեհությունը չէր կորել,

00:03:30.579 --> 00:03:33.866
քանզի երիտասարդ Սուլթանը
միագամից Ալլահին ուղղեց այդ շենքը`

00:03:33.866 --> 00:03:37.326
հայտարարելով, որ այն լինելու էր
նոր կայսերական մզկիթը:

00:03:37.326 --> 00:03:39.462
Հաջորդ դարում կառուցված
չորս մինարեթները

00:03:39.462 --> 00:03:41.571
համարվում են այդ շրջանի
ամենաակնհայտ նշանը`

00:03:41.571 --> 00:03:45.669
ծառայելով թե՛ իր ճարտարապետական,
և թե՛ կրոնական նպատակներով:

00:03:45.669 --> 00:03:47.128
Սակայն կան շատ ուրիշներ:

00:03:47.128 --> 00:03:50.750
Զարդարված մոմակալները վերաբերում են
Հունգարիայի նվաճմանը Սուլեյմանի կողմից,

00:03:50.750 --> 00:03:53.283
մինչդեռ առաստաղից կախված
գեղագրական սկավառակները

00:03:53.283 --> 00:03:57.625
հիշեցնում են այցելուներին չորս խալիֆների
մասին, ովքեր հետևեցին Մուհամեդին:

00:03:57.625 --> 00:04:02.666
Չնայած նրան, որ այսօրվա շենքը ավելի
նման է մզկիթի` այժմ այն թանգարան է`

00:04:02.666 --> 00:04:06.698
համաձայն 1935 թ. որոշմանը Քեմալ Աթաթուրքի`

00:04:06.698 --> 00:04:08.798
ժամանակակից Թուրքիայի առաջին
նախագահի կողմից

00:04:08.798 --> 00:04:11.608
Օսմանյան կայսրության փլուզումից հետո:

00:04:11.608 --> 00:04:15.158
Հենց այս դեպի աշխարհիկ անցումը
թույլատրեց գորգերի հեռացումը,

00:04:15.158 --> 00:04:17.873
որի շնորհիվ էլ բացահայտվեցին
մարմարյա հատակի զարդարանքները

00:04:17.873 --> 00:04:20.639
և քրիստոնեական խճանկարներ
պարունակող սպեղանիները:

00:04:20.639 --> 00:04:24.614
Տարվող վերականգնողական աշխատանքները
թույլ տվեցին Սուրբ Սոֆիայի տաճարի երկար

00:04:24.614 --> 00:04:26.490
պատմության ձայների բազմազանությանը

00:04:26.490 --> 00:04:29.336
կրկին լսվելու դարավոր լռությունից հետո:

00:04:29.336 --> 00:04:31.071
Սակայն պայքարը շարունակվում է:

00:04:31.071 --> 00:04:34.471
Թաքնված խճանկարները գոչում են
իսլամական վայելչագրության հետևից,

00:04:34.471 --> 00:04:38.966
պատմության արժեքավոր էջէր են, որոնց անհնար
է բացահայտել առանց ոչնչացնելու մնացածը:

00:04:38.966 --> 00:04:42.673
Միևնույն ժամանակ թե՛ մուսուլմանական, և թե՛
քրիստոնեական համայնքներ պահանջում են

00:04:42.673 --> 00:04:45.930
վերադարձնել շենքը իր նախկին
կրոնական նպատակներին:

00:04:45.930 --> 00:04:49.223
Աստվածային իմաստության պատմությունը
կարող է շատ վաղուց վերջացած լինել,

00:04:49.223 --> 00:04:52.624
սակայն հուսանք, որ այնտեղ
տեղ գտած բազմահազար ձայները

00:04:52.624 --> 00:04:55.704
կկարողանան լսելի դառնալ
տարիների ընթացքում: