0:00:00.000,0:00:10.752
Ասում են` եթե պատերը կարողանային խոսել,[br]ամեն շենք կունենար իր պատմությունը, սակայն

0:00:10.752,0:00:15.843
քչերը կկարողանային պատմել այնքան զարմանալի[br]պատմություններ այնքան տարբեր լեզուներով,

0:00:15.843,0:00:19.384
որքան Սուրբ Սոֆիայի տաճարը[br]կամ Սուրբ Իմաստությունը:

0:00:19.384,0:00:21.815
Լինելով աշխարհամասերի և[br]մշակույթների խաչմերուկում`

0:00:21.815,0:00:25.510
այն ականատես է եղել ահռելի փոփոխություն-[br]ների` սկսած իր տեղակայման քաղաքի

0:00:25.510,0:00:27.990
անվանումից մինչև իր[br]կառուցվածքը և նպատակը:

0:00:27.990,0:00:30.692
Եվ այսօր յուրաքանչյուր[br]դարաշրջանի դետալ ներկա է`

0:00:30.692,0:00:34.011
պատրաստ պատմելու իր պատմությունը[br]յուրաքանչյուր այցելուի, ով կլսի իրեն:

0:00:34.011,0:00:38.403
Նույնիսկ մինչև Սուրբ Սոֆիայի տաճար[br]ժամանելը, հինավուրց ամրությունները

0:00:38.403,0:00:41.403
բացահայտում են ստրատեգիապես կարևոր[br]նշանակություն ունեցող քաղաքը,

0:00:41.403,0:00:46.357
որը հիմնվել է Ք.ա. 657 թվականին հույն[br]նվաճողների կողմից` որպես Բյուզանդիոն:

0:00:46.357,0:00:50.811
Եվ այնուհետև վերանվանվելով Օգուստա[br]Անտոնիա, Նոր Հռոմ և Կոստանդնուպոլիս`

0:00:50.811,0:00:54.398
այն նվաճվեց, վերանվաճվեց,[br]ջախջախվեց և վերակառուցվեց

0:00:54.398,0:00:59.740
տարբեր հույն, պարսիկ և հռոմեացի[br]նվաճողների կողմից դարերի ընթացքում:

0:00:59.740,0:01:04.396
Եվ հենց այդ պատերի ներսում է [br]կառուցվել առաջին Մեգալե Էկլեսիան,

0:01:04.396,0:01:06.494
կամ գլխավոր եկեղեցին, 4-րդ դարում:

0:01:06.494,0:01:08.746
Չնայած նրան, որ այն շուտով այրվեց`[br]

0:01:08.746,0:01:11.822
այն հիմնեց տարածաշրջանի հիմնական[br]կրոնական մարմնի վայրը

0:01:11.822,0:01:13.963
հետագա դարերի համար ևս:

0:01:13.963,0:01:16.470
Մուտքի մոտ ցայտաքանդակներով[br]զարդարված մարմարյա քարերը

0:01:16.470,0:01:19.127
հանդիսանում են երկրորդ [br]եկեղեցու վերջին հիշատակները:

0:01:19.127,0:01:24.306
Կառուցված 415 թվականին` այն ավիրվեց[br]532 թ. Նիկեայի ապստամբության ժամանակ,

0:01:24.306,0:01:26.326
երբ զայրացած ամբոխը մրցավազքի ժամանակ

0:01:26.326,0:01:29.593
գրեթե գահընկեց արեց կայսրին`[br]Հուստինիանոս I-ին:

0:01:29.593,0:01:31.718
Հազիվ կարողանալով վերադարձնել գահը`

0:01:31.718,0:01:35.059
նա մտադրված էր վերակառուցել[br]եկեղեցին լայն մասշտաբով

0:01:35.059,0:01:39.819
և 5 տարի անց ապարանքը, որը Դուք[br]այժմ տեսնում եք, պատրաստ էր:

0:01:39.819,0:01:42.966
Երբ մտնում ես ներս, շենքի[br]քարերը և պատերը

0:01:42.966,0:01:46.573
շշնջում են իրենց հայրենիքների`[br]Եգիպտոսի և Սիրիայի հեքիաթներ,

0:01:46.573,0:01:51.860
մինչդեռ Արտեմիսի տաճարից վերցրած[br]սյուները խոսում են էլ ավելի վաղ անցյալից:

0:01:51.860,0:01:55.226
Վիկինգների կայսեր թիկնապահի կողմից[br]արված ռունական արձանագրությունները

0:01:55.226,0:01:57.641
կրում են հյուսիսային հեռավոր[br]երկրների պատմությունը:

0:01:57.641,0:02:02.696
Հավանաբար Ձեր ուշադրությունը ուղղված է[br]գլխավոր գմբեթի վրա` խորհրդանշող դրախտը:

0:02:02.696,0:02:06.954
Մինչև 50 մետր հասնող բարձրությամբ,[br]ավելի քան 30 մետր տրամագծով

0:02:06.954,0:02:09.589
և հիմքի շուրջը շրջապատված[br]լինելով լուսամուտներով`

0:02:09.589,0:02:12.348
հիմնական գմբեթը դրախտից[br]կասկածելի է թվում`

0:02:12.348,0:02:15.013
անդրադարձնելով լույսն իր[br]ներքին հատվածով:

0:02:15.013,0:02:19.253
Խորը գաղափարախոսությունից զատ`[br]կորնթոսյան հոյակապ սյուները`

0:02:19.253,0:02:22.914
բերված Լիբանանից 558 թվականի [br]երկրաշարժից հետո,

0:02:22.914,0:02:25.651
երբ սկբնական գմբեթը մասամբ ավերվել էր,

0:02:25.651,0:02:27.691
կամաց հիշեցնում են Ձեզ իր փխրունության

0:02:27.691,0:02:31.278
և այն ճարտարագիտական հմտությունները,[br]որոնք հարկավոր են այդ մարմարի դեպքում:

0:02:31.278,0:02:34.337
Եթե նկարը արժի հազար ու մի բառ,

0:02:34.337,0:02:37.416
հետագա դարերի խճանկարները[br]ունեն ամենաշատ ասելիքը

0:02:37.416,0:02:39.890
ոչ միայն իրենց բիբլիական թեմաներից,

0:02:39.890,0:02:42.964
այլ նաև այն պատվիրած[br]Բյուզանդական կայսրերից`

0:02:42.964,0:02:45.438
հաճախ պատկերված Քրիստոսի հետ միասին:

0:02:45.438,0:02:47.481
Սակայն իրենց բարձր և պարզ ձայներում,

0:02:47.481,0:02:51.845
կարող ենք նաև լսել վնասված և կորած[br]խճանկարների և սրբապատկերների արձագանքները`

0:02:51.845,0:02:56.131
պղծված և թալանված 4-րդ խաչակրաց արշավանքի[br]ժամանակ լատինական օկուպացիայի պատճառով:

0:02:56.131,0:02:59.933
Գետնի տակ գերեզմանաքարի արձանագրությունը,[br]որը պատկանում էր Էնրիկո Դանդոլոյին`

0:02:59.933,0:03:02.422
վենետիկյան կառավարչին,[br]ով գլխավորել էր այդ արշավանքը,

0:03:02.422,0:03:08.149
այն 57 տարիների հիշատակն է, որոնց ընթաց-[br]քում Սուրբ Սոֆիայի տաճարը եղել է հռոմեական

0:03:08.149,0:03:13.009
կաթոլիկ եկեղեցի մինչ վերադառնալը իր ուղղա-[br]փառ արմատներին Բյուզանդիայի վերականգնմամբ:

0:03:13.009,0:03:15.227
Սակայն այն չմնաց եկեղեցի երկար ժամանակով:

0:03:15.227,0:03:19.873
Խաչակրաց արշավանքներից թուլացած` 1453 թ.[br]Կոստանդնուպոլիսը ընկավ օսմայան թուրքերին

0:03:19.873,0:03:22.452
և այնուհետև հայտնի դարձավ` որպես Ստամբուլ:

0:03:22.452,0:03:24.828
Իր զինվորներին եռօրյա կողոպուտ[br]թույլատրելուց հետո

0:03:24.828,0:03:27.474
Սուլթան Մահմեդ II-ը[br]մտավ կառույց:

0:03:27.474,0:03:30.579
Չնայած ծանր վնասներին`[br]իր վեհությունը չէր կորել,

0:03:30.579,0:03:33.866
քանզի երիտասարդ Սուլթանը[br]միագամից Ալլահին ուղղեց այդ շենքը`

0:03:33.866,0:03:37.326
հայտարարելով, որ այն լինելու էր[br]նոր կայսերական մզկիթը:

0:03:37.326,0:03:39.462
Հաջորդ դարում կառուցված[br]չորս մինարեթները

0:03:39.462,0:03:41.571
համարվում են այդ շրջանի[br]ամենաակնհայտ նշանը`

0:03:41.571,0:03:45.669
ծառայելով թե՛ իր ճարտարապետական,[br]և թե՛ կրոնական նպատակներով:

0:03:45.669,0:03:47.128
Սակայն կան շատ ուրիշներ:

0:03:47.128,0:03:50.750
Զարդարված մոմակալները վերաբերում են[br]Հունգարիայի նվաճմանը Սուլեյմանի կողմից,

0:03:50.750,0:03:53.283
մինչդեռ առաստաղից կախված[br]գեղագրական սկավառակները

0:03:53.283,0:03:57.625
հիշեցնում են այցելուներին չորս խալիֆների[br]մասին, ովքեր հետևեցին Մուհամեդին:

0:03:57.625,0:04:02.666
Չնայած նրան, որ այսօրվա շենքը ավելի[br]նման է մզկիթի` այժմ այն թանգարան է`

0:04:02.666,0:04:06.698
համաձայն 1935 թ. որոշմանը Քեմալ Աթաթուրքի`

0:04:06.698,0:04:08.798
ժամանակակից Թուրքիայի առաջին[br]նախագահի կողմից

0:04:08.798,0:04:11.608
Օսմանյան կայսրության փլուզումից հետո:

0:04:11.608,0:04:15.158
Հենց այս դեպի աշխարհիկ անցումը[br]թույլատրեց գորգերի հեռացումը,

0:04:15.158,0:04:17.873
որի շնորհիվ էլ բացահայտվեցին[br]մարմարյա հատակի զարդարանքները

0:04:17.873,0:04:20.639
և քրիստոնեական խճանկարներ[br]պարունակող սպեղանիները:

0:04:20.639,0:04:24.614
Տարվող վերականգնողական աշխատանքները[br]թույլ տվեցին Սուրբ Սոֆիայի տաճարի երկար

0:04:24.614,0:04:26.490
պատմության ձայների բազմազանությանը

0:04:26.490,0:04:29.336
կրկին լսվելու դարավոր լռությունից հետո:

0:04:29.336,0:04:31.071
Սակայն պայքարը շարունակվում է:

0:04:31.071,0:04:34.471
Թաքնված խճանկարները գոչում են[br]իսլամական վայելչագրության հետևից,

0:04:34.471,0:04:38.966
պատմության արժեքավոր էջէր են, որոնց անհնար[br]է բացահայտել առանց ոչնչացնելու մնացածը:

0:04:38.966,0:04:42.673
Միևնույն ժամանակ թե՛ մուսուլմանական, և թե՛[br]քրիստոնեական համայնքներ պահանջում են

0:04:42.673,0:04:45.930
վերադարձնել շենքը իր նախկին[br]կրոնական նպատակներին:

0:04:45.930,0:04:49.223
Աստվածային իմաստության պատմությունը[br]կարող է շատ վաղուց վերջացած լինել,

0:04:49.223,0:04:52.624
սակայն հուսանք, որ այնտեղ[br]տեղ գտած բազմահազար ձայները

0:04:52.624,0:04:55.704
կկարողանան լսելի դառնալ[br]տարիների ընթացքում: