WEBVTT

00:00:00.385 --> 00:00:01.887
Sonuncu videoda meyoz haqqında,

00:00:01.887 --> 00:00:04.459
hətta daha dəqiq desək
I meyoz və I profaza haqqında

00:00:04.459 --> 00:00:06.398
danışmağa başladıq.

00:00:06.398 --> 00:00:08.964
I profaza barədə bir qədər
çox danışmış ola bilərik,

00:00:08.964 --> 00:00:11.018
çünki burada çoxlu maraqlı şeylər

00:00:11.018 --> 00:00:12.783
baş verir.

00:00:12.783 --> 00:00:15.198
Mitozun profazasında olduğu
kimi maraqlı şeylərlə rastladıq.

00:00:15.198 --> 00:00:19.226
Məsələn nüvə qılafının itməsi və ya

00:00:19.226 --> 00:00:22.462
itməyə başlaması, xromosomların
spirallaşıb yoğunlaşaraq

00:00:22.462 --> 00:00:24.705
mikroskop altında görülə
bilən klassik formaya

00:00:24.705 --> 00:00:26.505
keçməsi kimi maraqlı şeylər
baş verir.

00:00:26.505 --> 00:00:29.395
Lakin xüsusilə I meyoz və
I profazada baş verən ən nadir

00:00:29.395 --> 00:00:32.820
hadisələrdən biri xromosom
krossinqoveri adlı

00:00:32.820 --> 00:00:35.479
prosesin həyata keçməsidir.

00:00:35.479 --> 00:00:39.484
Bu I meyozda həyata keçən
olduqca adi bir prosesdir.

00:00:39.484 --> 00:00:43.303
Proses səliqəli şəkildə gedir,
yəni homoloji cütlərin

00:00:43.303 --> 00:00:47.238
homoloji hissələri arasında

00:00:47.238 --> 00:00:50.469
krossinqover gedir və

00:00:50.469 --> 00:00:53.199
xromosomun bu hissələri
eyni genləri kodlaşdırır.

00:00:53.199 --> 00:00:55.482
Onlar eyni genin
müxtəlif variantlarıdırlar.

00:00:55.482 --> 00:00:57.343
Müxtəlif alellərə sahib ola bilərlər.

00:00:57.343 --> 00:00:59.653
Bir daha onu qeyd edək ki,

00:00:59.653 --> 00:01:02.277
cinsi çoxlama müxtəlifliyi artırır və

00:01:02.277 --> 00:01:04.970
bu səliqəli bir şəkildə baş verir.

00:01:04.970 --> 00:01:07.436
Gəlin meyoz , xüsusilə də,
I meyoz barədə danışmağa

00:01:07.436 --> 00:01:09.718
davam edək və növbəti fazanın

00:01:09.718 --> 00:01:11.993
adını təxmin edə bilərsiniz.

00:01:11.993 --> 00:01:16.993
Bu I metafazadır. O, mitozun

00:01:17.554 --> 00:01:21.814
metafazası ilə bəzi oxşarlıqlara sahibdir.

00:01:21.814 --> 00:01:24.943
I metafazada, icazə verin hüceyrəni

00:01:25.727 --> 00:01:30.231
çəkim. Bu hüceyrə qılafıdır.

00:01:30.231 --> 00:01:32.413
Burda eyni zamanda bölünmədə
böyük

00:01:32.413 --> 00:01:34.800
rol oynayan sentrosomlar var.

00:01:35.153 --> 00:01:38.032
Nüvə qılafı yox olub. Mitozun

00:01:38.032 --> 00:01:41.527
metafazasında olduğu kimi

00:01:41.527 --> 00:01:43.674
meyozun metafazasında da
xromosomlar

00:01:43.674 --> 00:01:48.225
mərkəzdə bir xətt boyunca
düzülməyə başlayırlar.

00:01:48.225 --> 00:01:49.595
Gəlin bunu çəkək.

00:01:49.595 --> 00:01:52.956
Burada biri duracaq.

00:01:53.774 --> 00:01:57.182
Bir xromosomda iki bacı
xromatid var və

00:01:57.245 --> 00:01:58.905
xromosomda krossinqover gedir.

00:01:58.905 --> 00:02:00.507
Buranı çəhrayı rəngdə edəcəm.

00:02:00.507 --> 00:02:01.775
Tez-tez rəngləri dəyişmək

00:02:01.775 --> 00:02:03.189
bir qədər vaxtımı aparacaq.

00:02:03.189 --> 00:02:05.685
Sonra burda daha bir
xromosom var. Onların

00:02:05.685 --> 00:02:07.792
əksəriyyətini ananızdan
alırsınız.

00:02:07.972 --> 00:02:09.063
Bu hissədə bir balaca

00:02:09.063 --> 00:02:12.134
xromosom krossinqoveri baş verib.

00:02:12.290 --> 00:02:14.096
İcazə verin

00:02:14.403 --> 00:02:15.587
bunu çəkim.

00:02:15.587 --> 00:02:17.004
Burda atanızdan aldığınız

00:02:17.004 --> 00:02:19.082
başqa bir xromosoma

00:02:19.082 --> 00:02:23.221
rast gəlirik.

00:02:23.221 --> 00:02:25.582
İkiləşdiyi üçün onun
iki bacı xromatidi var.

00:02:25.582 --> 00:02:27.191
Ananızdan aldığınız buradadır.

00:02:27.191 --> 00:02:30.226
Xromosomların arasında gedən
krossinqoveri sizə göstərəcəyəm.

00:02:30.226 --> 00:02:32.171
Burda baş verməyə bilər.

00:02:32.525 --> 00:02:34.818
Bəlkə də, burada homoloji
xromosom yoxdur.

00:02:35.311 --> 00:02:37.360
Deyək ki, bunlar qısadır.

00:02:38.248 --> 00:02:40.379
Gəlin sentromerləri çəkim.

00:02:40.605 --> 00:02:43.095
Sentromerləri göy rənglə
çəkəcəm.

00:02:43.449 --> 00:02:47.442
Bir neçə sentromer çəkdikdən

00:02:47.442 --> 00:02:48.824
sonra onları bir-birindən

00:02:48.824 --> 00:02:51.262
itələyərək ayırmağa başlayan

00:02:51.262 --> 00:02:54.303
mikroborucuq çəkəcəm.

00:02:54.303 --> 00:02:58.529
Həmçinin, onlar kinetoxorlar
vasitəsilə xromosomlara

00:02:58.529 --> 00:03:01.159
bu şəkildə birləşə bilirlər.

00:03:01.159 --> 00:03:03.646
Bunlar mikroborucuqdur.
İnsanlar bu birləşmə barədə

00:03:03.646 --> 00:03:07.028
çox danışacaqlar. Onlar ətrafdakı
strukturları hərəkət etdirə bilirlər.

00:03:07.028 --> 00:03:08.203
Lakin mən bunun möhtəşəm

00:03:08.203 --> 00:03:10.579
olduğunu düşünürəm.
Baxın siz müxtəlif kimyəvi və

00:03:10.579 --> 00:03:13.447
termodinamiki proseslər
sayəsində xromosomu hüceyrənin

00:03:13.447 --> 00:03:17.986
istənilən bir hissəsinə

00:03:17.986 --> 00:03:19.901
apara bilən çoxlu zülal
sintez edirsiniz.

00:03:19.901 --> 00:03:24.684
Yəni demək istədiyim odur ki,

00:03:24.684 --> 00:03:27.401
belə zülallar cinsi çoxalmada
iştirak edən

00:03:27.401 --> 00:03:30.965
qametləri də hərəkətə gətirə bilərlər.

00:03:30.965 --> 00:03:32.300
Bu möhtəşəmdir

00:03:32.300 --> 00:03:37.300
və o, milyard il davam edən
təkamül prosesi nəticəsində

00:03:38.325 --> 00:03:41.157
meydana çıxıb. Lakin onun
ağıla sığmaz mürəkkəbliyi

00:03:41.157 --> 00:03:42.504
hələ də, tam şəkildə

00:03:42.504 --> 00:03:43.874
dərk olunmayıb.

00:03:43.874 --> 00:03:46.436
Xromosomları hərəkətə
gətirən hərəki zülallara

00:03:46.436 --> 00:03:50.836
sahibsiniz və mikroborucuqlar
maraqlı yolla

00:03:51.199 --> 00:03:53.753
uzana və qısala bilir.

00:03:53.753 --> 00:03:55.761
Həqiqətən də, valehedici proseslərdir.

00:03:55.761 --> 00:03:58.733
Hər nəysə bütün bunlar
I metafazada baş verir.

00:03:58.733 --> 00:04:01.252
Sonra baş verənləri
təxmin edə bilərsiniz.

00:04:01.252 --> 00:04:03.632
I anafazaya

00:04:03.632 --> 00:04:06.581
keçid edirik.

00:04:06.581 --> 00:04:08.004
Bunu yazım.

00:04:08.113 --> 00:04:11.533
Mitozun anafazasında

00:04:12.014 --> 00:04:14.881
olduğu kimi burda da xromosomlar

00:04:14.881 --> 00:04:19.072
qütblərə çəkilir, lakin bir
vacib

00:04:19.072 --> 00:04:21.893
fərq var ki, bunu mütləq

00:04:21.893 --> 00:04:24.349
qeyd etməliyik.

00:04:24.378 --> 00:04:29.378
Mitozda bacı xromatidlər
qütblərə çəkilir.

00:04:30.159 --> 00:04:32.121
Bacı xromatidlər qütblərə çəkilir və

00:04:32.121 --> 00:04:34.779
onlardan iki qız xromosom əmələ gəlir.

00:04:34.779 --> 00:04:37.554
I anafazada isə bu belə olmur.

00:04:37.554 --> 00:04:41.849
I anafazada bacı xromatidlər
yerlərində qalır.

00:04:41.849 --> 00:04:45.942
Homoloji cütlər qütblərə çəkilir.

00:04:45.970 --> 00:04:47.370
Bunu çəkim.

00:04:47.549 --> 00:04:49.952
Deməli, homoloji xromosomlar
qütblərə çəkilir.

00:04:49.952 --> 00:04:52.959
İki bacı xromatid qütblərə çəkilmir.

00:04:52.959 --> 00:04:56.901
Belə ki, xromosomun biri bu tərəfə,

00:04:57.533 --> 00:05:00.017
digəri isə bu tərəfə çəkilir.

00:05:00.017 --> 00:05:03.395
O, bir qədər orijinal materiala

00:05:03.395 --> 00:05:06.037
sahibdir ki, onu burda çəkəcəm.

00:05:06.077 --> 00:05:09.102
Digər hissəsi isə bu
tərəfə doğru dartılır.

00:05:09.548 --> 00:05:13.017
Rənglərlə bacardığım kimi çəkəcəm

00:05:13.017 --> 00:05:15.075
və təqribən buna bənzəyir.

00:05:15.075 --> 00:05:17.628
Əslində belə xromosomlar
rəng dəyişdikləri üçün

00:05:17.628 --> 00:05:19.787
onları saymaq daha asanddır.

00:05:19.787 --> 00:05:22.824
O biri xromosom isə bu tərəfə dartılır.

00:05:23.375 --> 00:05:25.035
Biri bu tərəfə çəkiləcək.

00:05:25.035 --> 00:05:30.035
Nəhayət, digəri bu tərəfə doğru çəkilər.

00:05:32.372 --> 00:05:34.178
İcazə verin sentrosomları çəkim.

00:05:34.178 --> 00:05:36.160
Sentrosomlarım burdadır,

00:05:36.160 --> 00:05:38.420
yadda saxlayın, o, xromosomları

00:05:38.420 --> 00:05:41.144
dartır. Xromosomları hərəkət
etdiyini və bu strukturların

00:05:41.144 --> 00:05:43.077
əks tərəflərə dartıldığını deyə bilərik.

00:05:43.077 --> 00:05:45.722
İki sentrosom hüceyrənin
əks tərəflərinə getmək üçün

00:05:45.722 --> 00:05:48.671
dartılmış ola bilərlər, lakin
onlar özləri ilə birlikdə

00:05:48.671 --> 00:05:50.609
xromosomları da gətirirlər.

00:05:50.609 --> 00:05:52.165
Bu çox maraqlı mexanizmdir,

00:05:52.165 --> 00:05:54.313
Homoloji cütlər ayrılır və
mikroborucuqlar

00:05:54.313 --> 00:05:56.150
tərəfindən xromosomlar

00:05:56.150 --> 00:05:58.204
hüceyrənin əks qütblərinə çəkilirlər.

00:05:58.204 --> 00:05:59.932
Onlar təsadüfi yolla ayrılırlar.

00:05:59.932 --> 00:06:02.686
Əslində çəhrayı hissə sağda,
narıncı hissə isə sol tərəfdə

00:06:02.686 --> 00:06:04.937
və ya əksinə ola bilərdi.
Bir daha qeyd etmək

00:06:04.937 --> 00:06:06.858
istəyərdim ki, bu qametlər

00:06:06.858 --> 00:06:10.388
arasında müxtəlifliyin yaranmasına

00:06:12.365 --> 00:06:15.685
səbəb olur, yəni bölünmədən
sonra əmələ gələn qametlərin

00:06:15.685 --> 00:06:18.513
hamısı müxtəlif genetik
informasiyaya sahib ola bilərlər.

00:06:18.513 --> 00:06:20.042
Bu I anafazadır.

00:06:20.042 --> 00:06:22.979
Bunu bir-birindən dartıb
ayırdıqdan sonra I telofazada

00:06:22.979 --> 00:06:25.315
baş verəcəkləri təxmin edə bilərsiniz.

00:06:25.332 --> 00:06:30.332
I telofazaya baxaq.

00:06:32.564 --> 00:06:36.553
I telofazaya baxdıqda onun
mitozun telofazasına

00:06:36.553 --> 00:06:39.502
oxşar olduğunu görə bilərik.

00:06:39.502 --> 00:06:44.221
Artıq sitokinez başlayır,
hətta bir qədər tez başlamış

00:06:44.412 --> 00:06:47.001
ola bilər. Mitozda adətən
sitokinez anafazanın

00:06:47.001 --> 00:06:49.811
başlanğıcında başlayır.

00:06:49.811 --> 00:06:51.540
Sitokinez başladıqdan sonra

00:06:51.540 --> 00:06:53.119
bunları görə bilərik.

00:06:53.119 --> 00:06:58.119
Homoloji cütlər əks
qütblərdə yerləşərək

00:06:58.378 --> 00:06:59.794
bir-birilərindən tamamilə

00:06:59.794 --> 00:07:03.451
ayrılırlar. Artıq onlar açılaraq

00:07:03.451 --> 00:07:04.856
əvvəlki xromatin

00:07:04.856 --> 00:07:09.856
vəziyyətlərini alırlar.

00:07:10.359 --> 00:07:12.327
Onun üzərində bir qədər

00:07:12.390 --> 00:07:16.877
moruğu rəng görə bilərik.

00:07:17.278 --> 00:07:19.530
Bu da açılacaq.

00:07:19.530 --> 00:07:22.177
O, bu şəkildə açılaraq

00:07:22.177 --> 00:07:24.127
xromatin vəziyyətinə geri dönəcək.

00:07:24.127 --> 00:07:28.376
İcazə verin digərlərini də çəkim.

00:07:28.376 --> 00:07:32.207
Burada biri var.

00:07:32.207 --> 00:07:34.686
O, açılmağa başlayır.

00:07:35.248 --> 00:07:39.114
Burada olan da açılır.

00:07:39.114 --> 00:07:41.384
Onun üzərində bir qədər

00:07:41.668 --> 00:07:42.968
narıncı rəng var.

00:07:42.968 --> 00:07:45.847
Nüvə qılafı yenidən

00:07:45.847 --> 00:07:50.822
yaranmağa başlayır.

00:07:50.822 --> 00:07:52.758
Bəzi hissələrdə I profazadakı

00:07:52.758 --> 00:07:55.750
proseslərin əksi baş verir.
I profazada nüvə qılafı itmiş,

00:07:55.750 --> 00:07:58.159
xromosomlar isə yoğunlaşmışdı.

00:07:58.524 --> 00:08:03.522
Nüvə qılafından xaricdə

00:08:03.632 --> 00:08:06.732
yerləşən sentrosomları çəkim.

00:08:06.732 --> 00:08:09.664
Mikroborucuqlar da

00:08:09.866 --> 00:08:11.747
həll olur.

00:08:11.747 --> 00:08:14.591
Daha sonra sitokinez baş verir.

00:08:14.591 --> 00:08:17.006
Sitokinez baş verdikdə bunlar ayrılır.

00:08:17.006 --> 00:08:19.649
Bunlar iki hüceyrəyə ayrılır.

00:08:19.649 --> 00:08:22.311
Meyozu ümumi nəzərdən
keçirdikdə onun ilk fazasında

00:08:22.311 --> 00:08:26.406
hüceyrənin diploid xromosom
yığımından haploid

00:08:26.406 --> 00:08:31.406
xromosom yığımına keçdiyini görürük.

00:08:32.250 --> 00:08:35.283
Lakin bu hələ bizim son məhsulumuz deyil.

00:08:35.283 --> 00:08:37.546
Haqqında danışdığımız bütün

00:08:37.546 --> 00:08:39.323
bu birləşmələrin

00:08:39.323 --> 00:08:42.608
hamısı I meyozda

00:08:42.608 --> 00:08:44.268
baş verir.

00:08:44.268 --> 00:08:48.482
Növbəti videoda II meyoza keçəcəyik.

00:08:48.482 --> 00:08:50.775
Bunu etmək istəməmişdim.

00:08:51.141 --> 00:08:56.141
Bunların hamısı I meyozdur.

00:08:56.620 --> 00:08:59.610
İcazə verin bunu başqa
rənglə qalın hərflərlə yazım.

00:09:00.103 --> 00:09:04.712
Bütün bunlar I meyozdur və

00:09:04.712 --> 00:09:07.242
hər hüceyrənin haploid
xromosom yığımına sahib

00:09:07.242 --> 00:09:08.740
olduğunu görə bilərsiniz.

00:09:08.740 --> 00:09:13.186
Hər iki xromosomda

00:09:13.186 --> 00:09:15.183
haploid xromosom yığımı var.

00:09:15.183 --> 00:09:17.410
Hər iki xromosom iki bacı xromatidə

00:09:17.410 --> 00:09:20.418
malikdir və II meyozda
xromosomlardakı

00:09:20.418 --> 00:09:22.543
bacı xromatidlərin mitozda

00:09:22.543 --> 00:09:24.598
olduğu kimi ayrılacağını

00:09:24.598 --> 00:09:27.419
görəcəyik. Nəticədə iki

00:09:27.419 --> 00:09:28.661
qız xromosom

00:09:28.661 --> 00:09:32.120
meydana gələcək.

00:09:32.120 --> 00:09:33.583
Bunu burda görəcəksiniz.

00:09:33.583 --> 00:09:35.278
Burada iki haploid yığım var.

00:09:35.278 --> 00:09:37.008
Burada və orada

00:09:37.008 --> 00:09:38.517
iki xromosom var.

00:09:38.517 --> 00:09:42.017
II meyozu növbəti videoda araşdıracağıq.