0:00:00.000,0:00:02.000
Kam lindur në Den Bosch,

0:00:02.000,0:00:05.000
në vendin sipas të cilit quajti veten piktori Hieronymus Bosch.

0:00:05.000,0:00:07.000
Dhe kështu kam qenë i dhënë gjithmonë pas këtij piktori

0:00:07.000,0:00:10.000
i cili jetoi e punoi në shekullin e 15-të.

0:00:10.000,0:00:12.000
Dhe aspekti që më intereson rreth tij në lidhje me të në lidhje me moralin

0:00:12.000,0:00:15.000
është se ai jetoi në kohen kur ndikimi i fese po zbehej,

0:00:15.000,0:00:17.000
dhe disi po pyeste veten, mendoj unë,

0:00:17.000,0:00:19.000
se çfarë do të bëhej me shoqërinë

0:00:19.000,0:00:22.000
sikur të mos kishte religjion apo sikur të kishte më pak.

0:00:22.000,0:00:25.000
Kështu ai pikturoi këtë tablo të famshme "Kopshti i Kënaqsive Tokësore,"

0:00:25.000,0:00:27.000
të cilën disa e kanë interpretuar

0:00:27.000,0:00:29.000
të jetë si njerëzimi para rënies,

0:00:29.000,0:00:32.000
apo njerëzimi pa rënie fare.

0:00:32.000,0:00:34.000
Dhe kështu ju bën të pyesni veten,

0:00:34.000,0:00:37.000
çfarë do të ndodhte sikur ne të mos kishin shijuar frutin e diturisë, të themi,

0:00:37.000,0:00:40.000
dhe çfarë morali do të kishim pasur?

0:00:40.000,0:00:42.000
Shumë më vonë, si student

0:00:42.000,0:00:44.000
shkova tek një kopsht krejt tjetër,

0:00:44.000,0:00:47.000
një kopsht zoologjik në Arnhem

0:00:47.000,0:00:49.000
ku mbanim shimpanze.

0:00:49.000,0:00:51.000
Ky jam unë, në moshë të re, me një bebe shimpanze.

0:00:51.000,0:00:54.000
(Te qeshura)

0:00:54.000,0:00:56.000
Aty zbulova

0:00:56.000,0:00:59.000
që shimpanzetë janë të uritur për pushtet, dhe shkrova një libër për këtë.

0:00:59.000,0:01:02.000
Në atë kohë, fokusi i shumë hulumtimeve të shtazëve

0:01:02.000,0:01:04.000
ishte tek agresioni dhe garat.

0:01:04.000,0:01:06.000
Unë krijova një tablo të plotë të mbretërisë së shtazëve

0:01:06.000,0:01:08.000
përfshirë dhe njerëzit,

0:01:08.000,0:01:10.000
e cila në thelb ishte se ne jemi garues,

0:01:10.000,0:01:12.000
ne jemi agresiv,

0:01:12.000,0:01:15.000
se ne në esencë bëjmë gjithçka për perfitimin tone.

0:01:15.000,0:01:17.000
Ky ishte promovimi i librit tim.

0:01:17.000,0:01:19.000
S'jam i sigurt sa shimpanzetë e kanë lexuar mirë atë,

0:01:19.000,0:01:22.000
por ata pa dyshim ishin të interesuar për librin.

0:01:24.000,0:01:26.000
Në proces

0:01:26.000,0:01:28.000
të gjithë kësaj punë mbi pushtetin, dominimin,

0:01:28.000,0:01:30.000
agresionin e kështu me radhë,

0:01:30.000,0:01:33.000
zbulova se shimpanzetë pajtohen pas luftimeve.

0:01:33.000,0:01:36.000
Ajo çfarë shihni këtu janë dy meshkujt të cilët kishin pasur një luftim.

0:01:36.000,0:01:39.000
Ata përfunduan në një pemë dhe njëri nga ata i zgjat dorën tjetrit.

0:01:39.000,0:01:42.000
Pas një sekonde që bëra fotografinë, ata u bashkuan në degë të pemës

0:01:42.000,0:01:44.000
dhe puthen e përqafuan njëri tjetrin.

0:01:44.000,0:01:46.000
Kjo është shumë interesante

0:01:46.000,0:01:49.000
sepse deri në atë moment gjithçka po bëhej për garë e agresion,

0:01:49.000,0:01:51.000
dhe kështu nuk do të kishte kuptim.

0:01:51.000,0:01:53.000
E vetmja gjë që ka rëndësi është që ju ose fitoni ose humbisni.

0:01:53.000,0:01:55.000
Por pse do të pajtoheshit pas një luftimi?

0:01:55.000,0:01:57.000
S'ka asnjë kuptim.

0:01:57.000,0:02:00.000
Ja si e bëjnë bonobot atë. Bonobot e bëjnë gjithçka përmes seksit.

0:02:00.000,0:02:02.000
Ata po ashtu edhe pajtohen përmes seksit.

0:02:02.000,0:02:04.000
Por principi është i njëjti.

0:02:04.000,0:02:06.000
Principi është se ju keni

0:02:06.000,0:02:08.000
një marrëdhënie të çmuar

0:02:08.000,0:02:10.000
e cila është dëmtuar nga konflikti,

0:02:10.000,0:02:12.000
kështu që ju duhet të bëni diçka rreth kësaj.

0:02:12.000,0:02:14.000
Kështu e gjithë tabloja ime për mbretërinë e shtazëve

0:02:14.000,0:02:16.000
përfshirë dhe njerëzit po ashtu,

0:02:16.000,0:02:18.000
filloi të ndryshojë në atë kohë.

0:02:18.000,0:02:20.000
Pra, ne kemi këtë tablo

0:02:20.000,0:02:22.000
në shkencat politike, ekonomi, shkenca humane,

0:02:22.000,0:02:24.000
e vecanërisht në filozofi,

0:02:24.000,0:02:26.000
se njeriu për njeriun është ujk.

0:02:26.000,0:02:29.000
Dhe kështu pra në thellësi natyra jonë është e keqe.

0:02:29.000,0:02:32.000
Mendoj se është një imazh shumë i padrejtë për ujkun.

0:02:32.000,0:02:34.000
Ujku është, para së gjithash

0:02:34.000,0:02:36.000
një kafshë shumë bashkëpunuese.

0:02:36.000,0:02:38.000
Dhe kjo është arsyeja që shumë prej jush keni qen në shtëpi,

0:02:38.000,0:02:40.000
të cilët kanë të gjithë këto karakteristika po ashtu.

0:02:40.000,0:02:42.000
Dhe është vërtet e padrejtë ndaj njerëzimit,

0:02:42.000,0:02:46.000
sepse njerëzimi është aktualisht shumë më bashkëpunues e empatik

0:02:46.000,0:02:48.000
nga sa besohet.

0:02:48.000,0:02:50.000
Kështu fillova të interesohem për këto çështje

0:02:50.000,0:02:52.000
dhe t'i studioj ato edhe në shtazët tjera.

0:02:52.000,0:02:54.000
Pra këto janë shtyllat e moralit.

0:02:54.000,0:02:58.000
Nëse ju pyet dikush: "Ku bazohet morali?"

0:02:58.000,0:03:00.000
këta janë dy faktorët që paraqiten gjithmonë.

0:03:00.000,0:03:02.000
Njëra është reciprociteti,

0:03:02.000,0:03:05.000
dhe lidhur me të ka një sens për drejtësi dhe sens për paanësi.

0:03:05.000,0:03:07.000
Kurse tjetra është empatia dhe dhembshuria.

0:03:07.000,0:03:10.000
Moraliteti njerëzor është më shumë se kaq,

0:03:10.000,0:03:12.000
por nëse do t'i largonit këto dy shtylla

0:03:12.000,0:03:14.000
nuk do të mbetej shumë (mendoj unë).

0:03:14.000,0:03:16.000
Prandaj ato janë absolutisht esenciale.

0:03:16.000,0:03:18.000
Më lejoni t'ju jap disa shembuj këtu.

0:03:18.000,0:03:20.000
Ky është filmim i ivjetër nga Yerkes Primate Center

0:03:20.000,0:03:23.000
ku bëhet trajnimi i shimpanzeve për bashkëpunim.

0:03:23.000,0:03:26.000
Pra, ka rreth një qind vjet perpara

0:03:26.000,0:03:29.000
që kemi bërë eksperimente për bashkëpunimin.

0:03:29.000,0:03:32.000
Kemi këtu dy shimpanze të cilat kanë një kuti,

0:03:32.000,0:03:35.000
kutia është shumë e rëndë për tu bartur vetëm nga njëra shimpanze.

0:03:35.000,0:03:37.000
Dhe sigurisht, në kuti ka ushqim.

0:03:37.000,0:03:39.000
Përndryshe ata nuk do të mundoheshin aq shumë ta tërheqin.

0:03:39.000,0:03:41.000
Ata janë duke marrë kutinë.

0:03:41.000,0:03:43.000
Shihni sa të sinkronizuar që janë.

0:03:43.000,0:03:46.000
Mund të shihni si punojnë bashkë, tërheqin në të njëjtën kohë.

0:03:46.000,0:03:49.000
Kjo është një përparësi e madhe kundrejt shumë shtazëve të tjera

0:03:49.000,0:03:51.000
të cilat nuk janë në gjendje të bëjnë këtë.

0:03:51.000,0:03:53.000
Tani shihni një aspekt më interesant,

0:03:53.000,0:03:56.000
sepse njëri nga të dy shimpanzetë është ngopur.

0:03:56.000,0:03:58.000
Pra nuk është më i interesuar më

0:03:58.000,0:04:01.000
në atë punë.

0:04:01.000,0:04:04.000
(Të qeshura)

0:04:08.000,0:04:13.000
(Të qeshura)

0:04:19.000,0:04:22.000
(Të qeshura)

0:04:35.000,0:04:38.000
Tani shikoni se çfarë ndodh në fund të kësaj.

0:04:41.000,0:04:43.000
(Të qeshura)

0:04:52.000,0:04:54.000
Ai faktikisht merr gjithçka.

0:04:54.000,0:04:57.000
(Të qeshura)

0:04:57.000,0:04:59.000
Ka dy aspekte interesante në lidhje me këtë.

0:04:59.000,0:05:01.000
Njëra është se shimpanzeu në të djathtë

0:05:01.000,0:05:03.000
e kupton plotësisht se i duhet një partner--

0:05:03.000,0:05:05.000
një kuptim të plotë për nevojën për bashkëpunim.

0:05:05.000,0:05:08.000
E dyta është se partneri është i gatshëm të punoje

0:05:08.000,0:05:10.000
edhe pse ai nuk është më i interesuar në ushqimin.

0:05:10.000,0:05:13.000
Pse të jetë kështu? Kjo me gjasë ka të bëjë me reciprocitetin.

0:05:13.000,0:05:15.000
Ka në fakt shumë fakte për primatët e shtazët e tjera

0:05:15.000,0:05:17.000
që kthejnë favorin.

0:05:17.000,0:05:19.000
Pra atij do t'i kthehet favori

0:05:19.000,0:05:21.000
në një moment në të ardhmen.

0:05:21.000,0:05:23.000
Dhe kështu funksionon e gjithë kjo.

0:05:23.000,0:05:25.000
Ne bëmë te njëjtën pune me elefantët.

0:05:25.000,0:05:28.000
Tani, është e rrezikshme të punohet me elefantët.

0:05:28.000,0:05:30.000
Një tjetër problem me elefantët

0:05:30.000,0:05:32.000
është se ju nuk mund të krijoni një mjet

0:05:32.000,0:05:34.000
që te jete tepër i rëndë për një elefant te vetem.

0:05:34.000,0:05:36.000
Ju ndoshta ia arrini,

0:05:36.000,0:05:38.000
por do të ishte një mjet i paqëndrueshëm, mendoj unë.

0:05:38.000,0:05:40.000
Pra në këtë rast --

0:05:40.000,0:05:43.000
ne i bëjmë këto studime në Tailandë për Josh Plotnik--

0:05:43.000,0:05:46.000
është se ne kemi një mjet në të cilin ka një litar, një litar të vetëm.

0:05:46.000,0:05:48.000
Dhe nëse tërhiqni në këtë anë të litarit,

0:05:48.000,0:05:50.000
litari zhduket në anën tjetër.

0:05:50.000,0:05:53.000
Kështu që të dy elefantët duhet të kapin atë pikërisht në të njëjtën kohë dhe ta tërheqin.

0:05:53.000,0:05:55.000
Përndryshe nuk do të ndodhë asgjë

0:05:55.000,0:05:57.000
dhe litari do të zhduket.

0:05:57.000,0:05:59.000
Filmimi i parë që do të shihni

0:05:59.000,0:06:01.000
janë dy elefantë të cilët janë leshuar së bashku

0:06:01.000,0:06:03.000
arrijnë tek mjeti.

0:06:03.000,0:06:06.000
Mjeti është në anën e majtë me ushqim në të.

0:06:06.000,0:06:09.000
Dhe kështu ata vijnë së bashku, mbërrijnë së bashku,

0:06:09.000,0:06:11.000
kapin dhe tërheqin së bashku.

0:06:11.000,0:06:14.000
Në fakt, duket mjaft e thjeshtë për ta.

0:06:15.000,0:06:17.000
Ja tek janë.

0:06:24.000,0:06:26.000
Dhe kështu ata e sjellin atë brenda.

0:06:26.000,0:06:28.000
Por ne tani do t'ua bëjmë më të vështirë,

0:06:28.000,0:06:30.000
sepse i gjithë qëllimi i këtij eksperimenti

0:06:30.000,0:06:32.000
është të shohim se sa mirë ata e kuptojnë bashkëpunimin.

0:06:32.000,0:06:35.000
A e kuptojnë ata atë po aq mirë sa shimpanzetë, për shembull?

0:06:35.000,0:06:37.000
Dhe kështu ajo çfarë bëmë në hapin tjetër

0:06:37.000,0:06:39.000
ishte lirimi i një elefanti para tjetrit.

0:06:39.000,0:06:41.000
Ai elefant duhet të jetë shume i mençur

0:06:41.000,0:06:43.000
për të qëndruar, pritur e për të mos tërhequr litarin --

0:06:43.000,0:06:46.000
sepse nëse ai tërheq litarin ai zhduket dhe i gjithë testi mbaron.

0:06:46.000,0:06:48.000
Tani ky elefant bën diçka ilegale

0:06:48.000,0:06:50.000
të cilën nuk ia mësuam ne.

0:06:50.000,0:06:52.000
Por tregon kuptueshmërinë që ai ka

0:06:52.000,0:06:55.000
sepse ai vendos shputën e tij të madhe mbi litar,

0:06:55.000,0:06:57.000
qëndron në litar dhe pret për elefantin tjetër,

0:06:57.000,0:07:00.000
dhe pastaj ai tjetri do të bëjë të gjithë punën për të.

0:07:00.000,0:07:03.000
Pra kjo është ajo që i themi përfitues.

0:07:03.000,0:07:05.000
(Të qeshura)

0:07:05.000,0:07:08.000
Por tregon inteligjencën që kanë elefantët.

0:07:08.000,0:07:11.000
Ata zhvillojnë disa nga këto teknika alternative

0:07:11.000,0:07:14.000
të cilat jo domosdo i aprovuam.

0:07:14.000,0:07:19.000
Elefanti tjetër vjen tani

0:07:19.000,0:07:22.000
dhe do të tërheqë atë drejt vetes.

0:07:38.000,0:07:41.000
Tani shikoni tjetrin. Ai tjetri nuk harron të hajë, natyrisht.

0:07:41.000,0:07:45.000
(Të qeshura)

0:07:45.000,0:07:47.000
Kjo ishte pjesa e reciprocitetit, bashkëpunimit.

0:07:47.000,0:07:49.000
Tani diçka mbi empatinë.

0:07:49.000,0:07:51.000
Empatia është tema qendrore e hulumtimeve të mija për momentin.

0:07:51.000,0:07:53.000
Dhe empatia ka në njëfarë mënyre dy cilesi.

0:07:53.000,0:07:56.000
Njëra pjesë është të kuptuarit. Ky është vetëm një perkufizim i zakonshëm:

0:07:56.000,0:07:58.000
aftësia për të kuptuar dhe ndarë emocionet me të tjerët.

0:07:58.000,0:08:00.000
Dhe, pjesa emocionale.

0:08:00.000,0:08:02.000
Dhe kështu empatia ka faktikisht dy drejtime.

0:08:02.000,0:08:04.000
Njëri është ai trupor.

0:08:04.000,0:08:06.000
Nëse ecni me një person të trishtuar

0:08:06.000,0:08:09.000
ju do të adaptoni një shprehje dhe qëndrim trishtues,

0:08:09.000,0:08:11.000
dhe, pa e kuptuar do të ndiheni të trishtuar .

0:08:11.000,0:08:14.000
Kjo është në njëfarë mënyre drejtimi trupor i empatisë emocionale

0:08:14.000,0:08:16.000
të cilën e kanë shumë shtazë.

0:08:16.000,0:08:18.000
Qeni juaj e ka atë po ashtu.

0:08:18.000,0:08:20.000
Kjo është në fakt pse-ja e mbajtjes së gjitareve në shtëpi nga njerëzit

0:08:20.000,0:08:22.000
dhe jo i breshkave, gjarpërinjve apo diçka të ngjashme

0:08:22.000,0:08:24.000
të cilat nuk e kanë atë lloj empatije.

0:08:24.000,0:08:26.000
Dhe pastaj ka një drejtim kognitiv,

0:08:26.000,0:08:28.000
e cila ka të bëjë më shumë me aftësinë për të kuptuar perspektivën e dikujt tjetër.

0:08:28.000,0:08:30.000
Dhe kjo është më e kufizuar.

0:08:30.000,0:08:32.000
Disa shtazë - elefantët dhe majmunët, mendoj, janë në gjëndje--

0:08:32.000,0:08:35.000
por shume pak nga ata jane që mund ta bëjnë atë.

0:08:35.000,0:08:37.000
Pra, sinkronizimi,

0:08:37.000,0:08:39.000
i cili është pjesë i gjithë atij mekanizmi të empatisë,

0:08:39.000,0:08:41.000
është shumë i vjetër në mbretërinë e shtazëve.

0:08:41.000,0:08:43.000
Ne njerëzit mund ta studiojmë atë, sigurisht,

0:08:43.000,0:08:45.000
me ngjitjen e "hapjes së gojës."

0:08:45.000,0:08:47.000
Njerëzit hapin gojën kur të tjerët e bëjnë atë.

0:08:47.000,0:08:49.000
Dhe kjo lidhet me empatinë.

0:08:49.000,0:08:51.000
I aktivizon të njëjtat zona të trurit.

0:08:51.000,0:08:53.000
Po ashtu, dimë se njerëzit që i ngjitet më shumë "hapja e gojës"

0:08:53.000,0:08:55.000
janë shumë empatik.

0:08:55.000,0:08:57.000
Njerëzit që kanë problem me empatnëi, siç janë fëmijët autistik,

0:08:57.000,0:08:59.000
nuk i ngjitet hapja e gojës.

0:08:59.000,0:09:01.000
Pra janë të ndërlidhura.

0:09:01.000,0:09:04.000
E studiuam atë në shimpanzetë tona duke iu treguar një kokë të animuar.

0:09:04.000,0:09:06.000
Pra kjo është ajo, çfarë shihni në të majtë lart,

0:09:06.000,0:09:08.000
një kokë e animuar që bën veprimin e hapjes së gojës.

0:09:08.000,0:09:10.000
Një shimpanze është duke e shikuar,

0:09:10.000,0:09:13.000
një shimpanze e vërtetë duke shikuar ekranin e kompjuterit

0:09:13.000,0:09:16.000
në të cilin paraqesim këto animacione.

0:09:20.000,0:09:22.000
(Të qeshura)

0:09:22.000,0:09:24.000
Pra, ngjitja e hapjes së gojës

0:09:24.000,0:09:26.000
me të cilën jeni të gjithë të njohur sigurisht--

0:09:26.000,0:09:29.000
dhe ndoshta ju do të filloni të hapni gojën shumë shpejt tani--

0:09:29.000,0:09:32.000
është diçka që ne ndajmë me shtazët tjera.

0:09:32.000,0:09:35.000
Dhe kjo është e lidhur me tërë drejtimet e sinkronizimit

0:09:35.000,0:09:37.000
që nënkupton empatinë

0:09:37.000,0:09:40.000
dhe që në gjitarët faktikisht është universale.

0:09:40.000,0:09:43.000
Ne, po ashtu, studiojmë shprehje edhe më komplekse. Ky është ngushëllimi.

0:09:43.000,0:09:46.000
Ky është një shimpanze mashkull që ka humbur një luftë dhe është duke bërtitur,

0:09:46.000,0:09:48.000
dhe i vogli që i afrohet dhe e përqafon

0:09:48.000,0:09:50.000
duke e qetësuar atë.

0:09:50.000,0:09:53.000
Ky është ngushëllim. Është shumë i ngjashëm me ngushëllimin tek njerëzit.

0:09:53.000,0:09:56.000
Sjellja ngushëlluese

0:09:56.000,0:09:58.000
është e nxitur nga empatia.

0:09:58.000,0:10:01.000
Faktikisht, mënyra e studimit të empatisë tek fëmijët

0:10:01.000,0:10:03.000
është të udhëzohet një anëtar i familjes që të luaje të trishtuarin

0:10:03.000,0:10:05.000
dhe pastaj ata mund të shohin se çfarë do të bëjë fëmija .

0:10:05.000,0:10:07.000
Pra është e ndërlidhur me empatinë,

0:10:07.000,0:10:10.000
dhe ajo është lloji i shprehjes të cilën e vështrojmë.

0:10:10.000,0:10:13.000
Ne, po ashtu, së fundi kemi publikuar një eksperiment për të cilin mund të keni dëgjuar.

0:10:13.000,0:10:16.000
Ka të bëjë me altruizmin tek shimpanzetë

0:10:16.000,0:10:18.000
ku pyetja është: a shqetësohen shimpanzetë

0:10:18.000,0:10:20.000
për mirëqenien e dikujt tjetër?

0:10:20.000,0:10:22.000
Për dekada është supozuar

0:10:22.000,0:10:24.000
që vetëm njerëzit mund ta bëjnë atë,

0:10:24.000,0:10:27.000
që vetëm njerëzit merakosen për mirëqenien e dikujt tjetër.

0:10:27.000,0:10:29.000
Ne bëmë një eksperiment shumë të thjeshtë.

0:10:29.000,0:10:32.000
Ne e bëmë atë me shimpanzetë që jetojnë në Lawrenceville,

0:10:32.000,0:10:34.000
në qendren stacionare të Yerkes.

0:10:34.000,0:10:36.000
Dhe ja si jetojnë ata.

0:10:36.000,0:10:39.000
Ne i ftuam ata në një dhomë dhe bëmë eksperimente me ta.

0:10:39.000,0:10:41.000
Në këtë rast, ne vendosëm dy shimpanze ballë-për-ballë.

0:10:41.000,0:10:44.000
Njëri ka një kovë përplot me gure loje qe kanë kuptime të ndryshme.

0:10:44.000,0:10:47.000
Një lloj guri ushqen vetëm partnerin që zgjedh,

0:10:47.000,0:10:49.000
kurse tjetri ushqen që të dy.

0:10:49.000,0:10:52.000
Ky është një studim që bëmë me Vicky Horner.

0:10:53.000,0:10:55.000
Dhe ja tek kemi guret me dy ngjyra te ndryshme.

0:10:55.000,0:10:57.000
Ata kanë një kovë të mbushur plot.

0:10:57.000,0:11:00.000
Dhe duhet të zgjedhin një nga ngjyrat.

0:11:00.000,0:11:03.000
Do të shihni se si shkon kjo.

0:11:03.000,0:11:06.000
Pra, nëse ky majmun bën zgjedhjen egoiste,

0:11:06.000,0:11:09.000
e cila në këtë rast është guri i kuq,

0:11:09.000,0:11:11.000
ai duhet të na e jape ne atë.

0:11:11.000,0:11:14.000
Ne e marrim atë, e vendosim në tavolinën ku ka dy lloj shpërblime ushqimi,

0:11:14.000,0:11:17.000
por në këtë rast vetëm ai në të djathtë merr ushqimin.

0:11:17.000,0:11:19.000
Tjetri në të majtë largohet tutje sepse ajo e di tashmë

0:11:19.000,0:11:22.000
që ky nuk është një test i mirë për të.

0:11:22.000,0:11:24.000
Pastaj tjetri është guri pro-social.

0:11:24.000,0:11:27.000
Pra për atë që zgjedh--kjo është pjesa interesante këtu--

0:11:27.000,0:11:29.000
për atë që bën zgjedhjen,

0:11:29.000,0:11:31.000
nuk ndryshon asgjë.

0:11:31.000,0:11:34.000
Tani ajo na jep gurin pro-social dhe që të dy majmunët ushqehen.

0:11:34.000,0:11:37.000
Pra ai që bën zgjedhjen gjithmonë merr shpërblimin.

0:11:37.000,0:11:39.000
Kështu që sido që të jetë nuk ka rëndësi.

0:11:39.000,0:11:41.000
Dhe ajo në fakt duhet të jetë duke zgjedhur verbërisht.

0:11:41.000,0:11:43.000
Por ajo çfarë zbuluam

0:11:43.000,0:11:45.000
është që ata preferojnë gurin pro-social.

0:11:45.000,0:11:48.000
Ky është kufiri 50 përqind që është pritshmëria e rëndomtë.

0:11:48.000,0:11:51.000
Dhe sidomos nëse partneri i tërheq vëmendjen, ata zgjedhin më shumë.

0:11:51.000,0:11:54.000
Nëse partneri bënë presion në ta--

0:11:54.000,0:11:57.000
pra nëse partneri fillon të spërkase me ujë dhe t'i bezdisi ata--

0:11:57.000,0:12:00.000
atëherë zgjedhjet ulen.

0:12:00.000,0:12:02.000
Kjo është sikur ata të jenë duke thënë:

0:12:02.000,0:12:04.000
"Nëse nuk do të sillesh mirë unë nuk do të jem pro-social sot."

0:12:04.000,0:12:06.000
Dhe kjo është ajo çfarë ndodh pa një partner,

0:12:06.000,0:12:08.000
kur nuk ka një partner të ulur atje.

0:12:08.000,0:12:10.000
Pra ne gjetëm që shimpanzetë preokupohen

0:12:10.000,0:12:12.000
për mirëqenien e të tjerëve--

0:12:12.000,0:12:15.000
sidomos nëse ata janë anëtarë të grupit të tyre.

0:12:15.000,0:12:18.000
Eksperimenti i fundit që dua t'ju përmend

0:12:18.000,0:12:20.000
është studimi ynë mbi paanshmerinë.

0:12:20.000,0:12:23.000
Ky është bërë një studim shumë i famshëm.

0:12:23.000,0:12:25.000
Dhe tani ka edhe shumë të tillë

0:12:25.000,0:12:27.000
sepse pasi ne e bëmë atë para 10 viteve

0:12:27.000,0:12:29.000
u bë shumë i njohur.

0:12:29.000,0:12:31.000
Ne e bëmë atë fillimisht me majmunët capucin.

0:12:31.000,0:12:34.000
Do të ju tregoj eksperimentin e parë që bëmë.

0:12:34.000,0:12:37.000
Tani është bërë dhe me qen e zogj

0:12:37.000,0:12:39.000
dhe shimpanze.

0:12:39.000,0:12:43.000
Por me Sarah Brosnan ne filluam eksperimentin me majmunët capucin.

0:12:43.000,0:12:45.000
Pra ajo çfarë që bëmë

0:12:45.000,0:12:47.000
është se vendosëm dy majmunë capucin krah për krah.

0:12:47.000,0:12:49.000
Këto kafshë jetojnë në grup dhe e njohin njëri tjetrin.

0:12:49.000,0:12:52.000
Ne i nxorëm nga grupet dhe i vendosëm në kafaz testimi.

0:12:52.000,0:12:54.000
Detyra që do të bëjnë

0:12:54.000,0:12:56.000
është shumë e thjeshtë.

0:12:56.000,0:12:59.000
Nëse ju jepet që të dyve trangull për detyrën,

0:12:59.000,0:13:01.000
të dy majmunëve krahë për krahë,

0:13:01.000,0:13:03.000
ata janë plotësisht në gjendje ta bëjnë atë 25 herë me radhë.

0:13:03.000,0:13:07.000
Trangulli, edhe pse për mendimin tim është vetëm ujë,

0:13:07.000,0:13:10.000
por trangulli është plotësisht në rregull për ta.

0:13:10.000,0:13:13.000
Tani nëse i jepni njërit partner rrush--

0:13:13.000,0:13:15.000
preferencat ushqimore të majmunëve të mi capucin

0:13:15.000,0:13:18.000
korrespondojnë plotësisht me çmimet në supermarket--

0:13:18.000,0:13:21.000
kështu pra nëse ju jepni atyre rrush--ushqim tejet më i mirë

0:13:21.000,0:13:24.000
atëherë krijon pabarazi mes tyre.

0:13:24.000,0:13:26.000
Pra ky është eksperimenti që ne bëmë.

0:13:26.000,0:13:29.000
Së fundi filmuam majmunë të rinj që nuk e kanë bërë kurrë këtë detyrë

0:13:29.000,0:13:31.000
duke menduar se ata mund të kenë reagim më të fortë

0:13:31.000,0:13:33.000
dhe kjo rezultoi të jetë e saktë.

0:13:33.000,0:13:35.000
Ai në të majtë është majmuni që merr trangull.

0:13:35.000,0:13:38.000
Tjetri në anën e djathtë është ai që merr rrush.

0:13:38.000,0:13:40.000
Ai që merr trangull,

0:13:40.000,0:13:42.000
vëreni që copa e parë e trangullit nuk krijon probleme.

0:13:42.000,0:13:45.000
Ajo e ha copën e parë.

0:13:45.000,0:13:48.000
Pastaj ajo sheh tjetrin që po merr rrush dhe ju do të shihni çfarë do të ndodhë.

0:13:48.000,0:13:51.000
Ajo na jep ne një gur. Kjo është detyra.

0:13:51.000,0:13:54.000
Ne i japim një pjesë të kastravecit dhe ajo e ha atë.

0:13:54.000,0:13:57.000
Tjetri duhet të na japë një gur.

0:13:57.000,0:14:00.000
Dhe kjo është ajo çfarë ajo bën.

0:14:00.000,0:14:03.000
Ajo merr një koker rrushi dhe e ha.

0:14:03.000,0:14:05.000
Tjetri e sheh këtë.

0:14:05.000,0:14:07.000
Ajo na jep një gur neve tani,

0:14:07.000,0:14:10.000
merr, prap, trangull.

0:14:12.000,0:14:27.000
(Të qeshura)

0:14:27.000,0:14:30.000
Ajo teston tani një gur kundrejt murit.

0:14:30.000,0:14:32.000
Ajo duhet të na e japë ne.

0:14:32.000,0:14:35.000
Ajo merr një trangull prapë.

0:14:37.000,0:14:41.000
(Të qeshura)

0:14:43.000,0:14:47.000
Kjo që shihni këtu është faktikisht protesta e Wall Street.

0:14:47.000,0:14:50.000
(Të qeshura)

0:14:50.000,0:14:53.000
(Duartrokitje)

0:14:53.000,0:14:55.000
Më lejoni t'ju them--

0:14:55.000,0:14:57.000
Kam ende dy minuta të mbetura-më lejoni të ju them një tregim qesharak në lidhje me këtë.

0:14:57.000,0:14:59.000
Ky u bë një studim shumë i famshëm

0:14:59.000,0:15:01.000
dhe ne patëm shumë komente,

0:15:01.000,0:15:03.000
sidomos nga antropologjistët, ekonomistët

0:15:03.000,0:15:05.000
filozofët.

0:15:05.000,0:15:07.000
Ata nuk e pëlqyen këtë aspak.

0:15:07.000,0:15:10.000
Sepse ata kishin vendosur në mendjet e tyre, mendoj unë,

0:15:10.000,0:15:12.000
që drejtësia është një çështje shumë komplekse

0:15:12.000,0:15:14.000
dhe që shtazët s'mund ta kenë atë.

0:15:14.000,0:15:16.000
Një filozof madje edhe na shkroi ne

0:15:16.000,0:15:19.000
që ishte e pamundur që majmunët të kenë sensin e drejtësisë

0:15:19.000,0:15:22.000
sepse drejtësia ishte zbuluar gjatë Revolucionit Francez.

0:15:22.000,0:15:24.000
(Të qeshura)

0:15:24.000,0:15:27.000
Pastaj një tjetër na shkroi një artikull të tërë

0:15:27.000,0:15:31.000
duke thënë se ai do të besonte që kjo ka të bëjë me drejtësinë

0:15:31.000,0:15:33.000
sikur ai që morri rrushin ta refuzonte atë.

0:15:33.000,0:15:35.000
Tani gjëja qesharake është që Sarah Brosnan,

0:15:35.000,0:15:37.000
e cila kishte realizuar këto detyra me shimpanzetë,

0:15:37.000,0:15:39.000
kishte disa kombinime të shimpanzeve

0:15:39.000,0:15:42.000
ku, vërtet, ai që do të merrte rrushin do ta refuzonte atë

0:15:42.000,0:15:44.000
derisa partneri tjetër të merrte rrush po ashtu.

0:15:44.000,0:15:47.000
Pra jemi duke ju afruar sensit njerëzorë të drejtësisë.

0:15:47.000,0:15:51.000
Dhe unë mendoj se filozofët duhet të ri-mendojnë filozofinë e tyre për pak.

0:15:51.000,0:15:53.000
Më lejoni të bëjë një përmbledhje.

0:15:53.000,0:15:55.000
Unë besoj se ka një moral të evoluar.

0:15:55.000,0:15:57.000
Mendoj se morali është shumë më shumë se për çfarë kam folur,

0:15:57.000,0:16:00.000
por do të ishte i pamundur pa këta përbërës

0:16:00.000,0:16:02.000
të cilët ne i gjejmë në primatët e tjerë,

0:16:02.000,0:16:04.000
të cilat janë empatia, ngushëllimi

0:16:04.000,0:16:07.000
tendencat pro-sociale, reciprociteti dhe sensi për drejtësi.

0:16:07.000,0:16:10.000
Dhe kështu ne punojmë në këto çështje të veçanta

0:16:10.000,0:16:13.000
për të parë nëse mund të krijojmë një moral nga poshtë lartë, të themi kështu,

0:16:13.000,0:16:15.000
pa përfshirjen e domosdoshme të Zotit dhe besimit,

0:16:15.000,0:16:18.000
dhe të shohim se si mund të arrijmë një moral të evoluar.

0:16:18.000,0:16:21.000
Dhe ju falënderoj për vëmendjen tuaj.

0:16:21.000,0:16:30.000
(Duartrokitje)