0:00:00.450,0:00:02.150 Ik ben geboren in Den Bosch, 0:00:02.150,0:00:05.000 waarnaar de schilder[br]Hieronymus Bosch zichzelf noemde. 0:00:05.000,0:00:07.390 Ik heb altijd erg[br]van deze schilder gehouden, 0:00:07.390,0:00:10.300 die in de 15de eeuw leefde en werkte. 0:00:10.300,0:00:12.000 In relatie tot moraliteit 0:00:12.000,0:00:15.840 is interessant dat destijds[br]de invloed van religie afnam. 0:00:15.840,0:00:17.450 Hij vroeg zich af, denk ik, 0:00:17.450,0:00:19.510 wat er maatschappelijk zou gebeuren 0:00:19.510,0:00:22.000 als er geen religie was,[br]of minder religie. 0:00:22.000,0:00:25.000 Hij schilderde "De tuin der lusten", 0:00:25.000,0:00:27.000 door sommigen geïnterpreteerd als 0:00:27.000,0:00:29.560 als zijnde de mensheid voor de Zondeval 0:00:29.560,0:00:32.350 of de mensheid zonder de Zondeval. 0:00:32.350,0:00:34.000 Het zet je aan het denken. 0:00:34.000,0:00:37.000 Als we nooit van de vrucht van kennis[br]hadden gegeten, zogezegd, 0:00:37.000,0:00:40.000 wat voor moraliteit zouden we dan hebben? 0:00:40.870,0:00:42.290 Veel later, als student, 0:00:42.290,0:00:44.470 ging ik naar een heel andere tuin, 0:00:44.470,0:00:46.810 een dierentuin in Arnhem 0:00:46.810,0:00:48.860 waar we chimpansees houden. 0:00:48.860,0:00:52.020 Dit ben ik op jonge leeftijd[br]met een baby-chimpansee. 0:00:52.020,0:00:54.320 (Gelach) 0:00:54.320,0:00:56.040 Ik ontdekte daar 0:00:56.040,0:00:59.750 dat chimpansees erg machtsbelust zijn,[br]en schreef daar een boek over. 0:00:59.750,0:01:02.000 Destijds lag de nadruk[br]bij veel dierenonderzoek 0:01:02.000,0:01:04.640 op agressie en concurrentie. 0:01:04.640,0:01:06.510 Ik beschreef het dierenrijk 0:01:06.510,0:01:08.340 -- inclusief de mensheid -- 0:01:08.340,0:01:10.620 als diep van binnen rivaliserend 0:01:10.620,0:01:12.000 en agressief. 0:01:12.000,0:01:15.000 We denken enkel aan ons eigen gewin. 0:01:15.000,0:01:17.230 Dit is de lancering van mijn boek. 0:01:17.230,0:01:19.680 Ik weet niet hoe grondig ze het lazen, 0:01:19.680,0:01:22.460 maar ze leken duidelijk geïnteresseerd. 0:01:24.000,0:01:26.000 Tijdens het proces 0:01:26.000,0:01:28.210 van het onderzoek naar macht en dominantie 0:01:28.210,0:01:30.000 en agressie enzovoort, 0:01:30.000,0:01:33.280 ontdekte ik dat chimpansees[br]het goedmaken na een gevecht. 0:01:33.280,0:01:36.450 Hier zie je twee mannetjes[br]die hebben gevochten. 0:01:36.450,0:01:39.390 Ze eindigden in een boom,[br]en eentje steekt zijn hand uit. 0:01:39.390,0:01:42.320 Een seconde later[br]gingen ze naar elkaar toe 0:01:42.320,0:01:44.420 en ze kusten en omarmden elkaar. 0:01:44.420,0:01:46.160 Nu is dat erg interessant 0:01:46.160,0:01:49.270 want destijds ging alles[br]over concurrentie en agressie, 0:01:49.270,0:01:51.000 dus het was volstrekt onlogisch. 0:01:51.000,0:01:53.420 Belangrijk is of je wint of verliest. 0:01:53.420,0:01:55.530 Waarom zou je het goedmaken[br]na een gevecht? 0:01:55.530,0:01:57.000 Dat is totaal onlogisch. 0:01:57.000,0:02:00.000 Dit is hoe bonobo's het doen.[br]Bonobo's doen alles met seks. 0:02:00.000,0:02:02.000 Dus ze verzoenen zich ook met seks. 0:02:02.000,0:02:04.000 Maar het principe is exact hetzelfde. 0:02:04.000,0:02:06.000 Het principe is dat je 0:02:06.000,0:02:08.000 een waardevolle relatie hebt, 0:02:08.000,0:02:10.000 die beschadigd is door conflict, 0:02:10.000,0:02:12.140 dus je moet er iets aan doen. 0:02:12.140,0:02:14.530 Mijn hele beeld van het dierenrijk -- 0:02:14.530,0:02:16.680 met de mens inbegrepen -- 0:02:16.680,0:02:18.370 begon toen te veranderen. 0:02:18.920,0:02:20.360 We hebben een beeld 0:02:20.360,0:02:23.040 in politicologie, economie,[br]de menswetenschappen, 0:02:23.040,0:02:24.420 filosofie ook, 0:02:24.420,0:02:27.060 dat de mens een wolf is[br]voor zijn medemens. 0:02:27.060,0:02:29.480 Diep van binnen zijn we gemeen. 0:02:29.480,0:02:32.640 Ik denk dat het beeld[br]unfair is voor de wolf. 0:02:32.640,0:02:34.480 De wolf is tenslotte 0:02:34.480,0:02:36.370 een zeer coöperatief dier. 0:02:36.370,0:02:38.770 Daarom hebben zovelen[br]van jullie thuis een hond, 0:02:38.770,0:02:40.510 die deze eigenschappen ook heeft. 0:02:40.510,0:02:42.480 Het is ook heel unfair voor de mensheid, 0:02:42.480,0:02:46.180 want de mensheid is eigenlijk[br]veel coöperatiever en empathischer 0:02:46.180,0:02:48.000 dan haar reputatie. 0:02:48.000,0:02:50.260 Dus ik raakte geïnteresseerd[br]in deze thema's 0:02:50.260,0:02:52.440 en in onderzoek bij andere dieren. 0:02:52.440,0:02:54.550 Dit zijn de zuilen van moraliteit. 0:02:54.550,0:02:58.000 Als je iemand vraagt:[br]"Waarop is moraliteit gebaseerd?", 0:02:58.000,0:03:00.530 komen altijd deze twee[br]factoren naar voren. 0:03:00.530,0:03:02.180 Eén is wederkerigheid, 0:03:02.180,0:03:05.450 met daaraan gekoppeld[br]een notie van rechtvaardigheid. 0:03:05.450,0:03:07.690 De andere is empathie en compassie. 0:03:07.690,0:03:10.000 Menselijke moraliteit is meer dan dit, 0:03:10.000,0:03:12.000 maar als je deze twee pijlers weghaalt, 0:03:12.000,0:03:14.000 blijft er denk ik niet veel over. 0:03:14.000,0:03:16.000 Ze zijn dus absoluut essentieel. 0:03:16.000,0:03:18.000 Ik zal een paar voorbeelden geven. 0:03:18.000,0:03:20.240 Dit is een heel oude video[br]van het Yerkes Primate Center, 0:03:20.240,0:03:23.000 waar ze chimpansees leren samenwerken. 0:03:23.000,0:03:26.000 Reeds zo'n honderd jaar geleden 0:03:26.000,0:03:29.000 experimenteerden we met samenwerking. 0:03:29.000,0:03:32.720 We hebben hier twee jonge[br]chimpansees met een kist. 0:03:32.720,0:03:35.510 Die kist is te zwaar voor één chimpansee. 0:03:35.510,0:03:37.330 Uiteraard ligt er voedsel op de kist. 0:03:37.330,0:03:39.330 Anders zouden ze niet zo hard trekken. 0:03:39.330,0:03:41.150 Ze halen de kist binnen. 0:03:41.740,0:03:43.880 Je kan zien dat ze gesynchroniseerd zijn. 0:03:43.880,0:03:46.500 Je ziet dat ze samenwerken,[br]gelijktijdig trekken. 0:03:46.500,0:03:49.740 Dat is al een grote voorsprong[br]op veel andere dieren 0:03:49.740,0:03:51.480 die dit niet zouden klaarspelen. 0:03:51.480,0:03:53.320 Nu krijg je een interessanter plaatje, 0:03:53.320,0:03:56.380 want nu heeft één[br]van de chimps te eten gehad. 0:03:56.380,0:03:59.980 Dus eentje is niet echt[br]geïnteresseerd meer in de taak. 0:04:01.000,0:04:04.280 (Gelach) 0:04:08.000,0:04:13.000 (Gelach) 0:04:19.000,0:04:22.000 (Gelach) 0:04:35.000,0:04:38.000 Kijk nu wat er op het eind gebeurt. 0:04:41.000,0:04:43.150 (Gelach) 0:04:52.000,0:04:54.150 Hij neemt zo'n beetje alles. 0:04:54.150,0:04:57.000 (Gelach) 0:04:57.000,0:04:59.170 Er zijn twee interessante punten hierbij. 0:04:59.170,0:05:01.000 Eén is dat de rechterchimp 0:05:01.000,0:05:03.330 volledig begrijpt dat hij[br]de partner nodig heeft. 0:05:03.330,0:05:05.740 Hij begrijpt de noodzaak van samenwerking. 0:05:05.740,0:05:08.420 Het tweede is dat de partner[br]bereid is te werken, 0:05:08.420,0:05:10.260 ook al heeft hij geen honger. 0:05:10.260,0:05:13.120 Waarom? Waarschijnlijk heeft het[br]te maken met wederkerigheid. 0:05:13.120,0:05:15.960 Er is veel bewijs[br]bij primaten en andere dieren 0:05:15.960,0:05:17.750 dat ze wederdiensten leveren. 0:05:17.750,0:05:19.440 Hij kan dus een wederdienst 0:05:19.440,0:05:21.170 verwachten in de toekomst. 0:05:21.170,0:05:23.000 Zo werkt dit dus allemaal. 0:05:23.820,0:05:25.940 We doen hetzelfde met olifanten. 0:05:25.940,0:05:28.460 Met olifanten werken is erg gevaarlijk. 0:05:28.460,0:05:30.220 Een ander probleem bij olifanten 0:05:30.220,0:05:32.020 is dat je geen apparaat kan maken 0:05:32.020,0:05:34.000 dat te zwaar is voor één olifant. 0:05:34.000,0:05:36.000 Je kan het waarschijnlijk maken 0:05:36.000,0:05:38.510 maar dat zou een erg lomp apparaat zijn. 0:05:38.920,0:05:43.150 Dus bij dit onderzoek[br]in Thailand met Josh Plotnik -- 0:05:43.150,0:05:46.720 hebben we een apparaat[br]met daaromheen een enkel touw. 0:05:46.720,0:05:48.760 Als je aan deze kant van het touw trekt, 0:05:48.760,0:05:50.430 verdwijnt het aan de andere kant. 0:05:50.430,0:05:54.120 Dus twee olifanten moeten[br]tegelijkertijd aan het touw trekken. 0:05:54.120,0:05:55.770 Anders gebeurt er niets 0:05:55.770,0:05:57.220 en het touw is weg. 0:05:57.220,0:05:59.030 Op het eerste filmpje zie je 0:05:59.030,0:06:01.810 twee olifanten die samen losgelaten zijn, 0:06:01.810,0:06:03.450 bij het apparaat arriveren. 0:06:03.450,0:06:06.210 Het apparaat staat links,[br]met voedsel erop. 0:06:06.210,0:06:09.220 Ze komen samen, ze arriveren samen, 0:06:09.220,0:06:11.820 pakken samen het touw op,[br]en trekken samen. 0:06:11.820,0:06:14.000 Het is vrij eenvoudig voor hen. 0:06:16.110,0:06:17.320 Daar zijn ze. 0:06:24.790,0:06:26.460 En zo halen ze het binnen. 0:06:26.460,0:06:28.330 Maar nu maken we het wat moeilijker. 0:06:28.330,0:06:30.110 Want het hele doel van dit experiment 0:06:30.110,0:06:32.500 is om te zien hoe goed[br]ze samenwerking begrijpen. 0:06:32.500,0:06:35.180 Begrijpen ze het zo goed[br]als de chimps, bijvoorbeeld? 0:06:35.180,0:06:37.000 Dus in de volgende stap 0:06:37.000,0:06:39.000 laten we één olifant eerder los, 0:06:39.000,0:06:41.000 en die olifant moet slim genoeg zijn 0:06:41.000,0:06:43.480 om daar te blijven wachten[br]en niet te trekken -- 0:06:43.480,0:06:46.300 want dan verdwijnt het touw[br]en is de test voorbij. 0:06:46.300,0:06:48.600 Deze olifant doet iets illegaals 0:06:48.600,0:06:50.420 dat we hem niet leerden. 0:06:50.420,0:06:52.210 Maar hij toont dat hij het snapt, 0:06:52.210,0:06:55.000 want hij zet zijn dikke poot op het touw, 0:06:55.000,0:06:57.480 gaat erop staan en wacht op de ander, 0:06:57.480,0:07:00.000 die alle werk voor hem gaat doen. 0:07:00.000,0:07:03.000 Wat we noemen: klaplopen. 0:07:03.000,0:07:05.000 (Gelach) 0:07:05.000,0:07:08.390 Maar het laat de intelligentie[br]zien van de olifanten. 0:07:08.390,0:07:11.000 Ze ontwikkelen diverse[br]van die alternatieve technieken 0:07:11.000,0:07:14.000 die we niet altijd goedkeuren. 0:07:14.000,0:07:19.000 De andere olifant komt nu 0:07:19.000,0:07:22.000 en trekt het naar binnen. 0:07:39.010,0:07:42.000 Kijk nu naar de ander.[br]Hij vergeet niet te eten, uiteraard. 0:07:42.000,0:07:43.740 (Gelach) 0:07:45.000,0:07:47.450 Tot zover samenwerking en wederkerigheid. 0:07:47.450,0:07:49.000 Nu iets over empathie, 0:07:49.000,0:07:51.690 mijn voornaamste[br]onderzoeksthema momenteel. 0:07:51.690,0:07:53.500 Empathie heeft twee kenmerken. 0:07:53.500,0:07:57.190 Het begrijpende deel:[br]'Het vermogen de gevoelens 0:07:57.190,0:07:59.420 van een ander te begrijpen en te delen.' 0:07:59.420,0:08:00.770 ... en het emotionele deel. 0:08:00.770,0:08:02.820 Kortom: empathie heeft twee kanalen. 0:08:02.820,0:08:04.380 Een is het lichamelijke kanaal. 0:08:04.380,0:08:06.450 Als je met een droevige persoon praat, 0:08:06.450,0:08:09.550 zul je een droevige uitdrukking[br]en postuur aannemen. 0:08:09.550,0:08:11.300 Voor je het weet voel je je droevig. 0:08:11.300,0:08:14.510 Dat is het lichamelijke kanaal[br]van emotionele empathie, 0:08:14.510,0:08:16.630 dat vele dieren hebben. 0:08:16.630,0:08:18.410 De gemiddelde hond heeft het ook. 0:08:18.410,0:08:20.530 Daarom houden mensen zoogdieren in huis 0:08:20.530,0:08:22.580 en niet schildpadden[br]of slangen en zo, 0:08:22.580,0:08:24.470 die dit soort empathie niet hebben. 0:08:24.470,0:08:26.160 Dan is er een cognitief kanaal: 0:08:26.160,0:08:28.700 het vermogen iemands[br]perspectief aan te nemen. 0:08:28.700,0:08:30.160 Dat is meer beperkt. 0:08:30.160,0:08:33.390 Er zijn weinig dieren -- ik denk[br]dat olifanten en apen dat kunnen -- 0:08:33.390,0:08:35.570 maar er zijn weinig dieren die dat kunnen. 0:08:36.100,0:08:37.280 Synchronisatie, 0:08:37.280,0:08:39.610 dat deel is van het[br]empathische mechanisme, 0:08:39.610,0:08:41.770 is een heel oude in het dierenrijk. 0:08:41.770,0:08:43.910 Bij mensen kunnen we dat bestuderen 0:08:43.910,0:08:45.550 met de geeuwreflex. 0:08:45.550,0:08:47.500 Mensen gapen als anderen gapen. 0:08:47.500,0:08:49.000 Het houdt verband met empathie. 0:08:49.000,0:08:51.410 Het activeert dezelfde[br]delen van de hersenen. 0:08:51.410,0:08:53.960 We weten tevens dat mensen[br]met een sterke geeuwreflex 0:08:53.960,0:08:55.190 zeer empathisch zijn. 0:08:55.190,0:08:57.960 Mensen met weinig empathie,[br]zoals autistische kinderen, 0:08:57.960,0:08:59.750 hebben geen geeuwreflex. 0:08:59.750,0:09:01.130 Dus het is verbonden. 0:09:01.130,0:09:04.680 We testen dat in onze chimpansees[br]door ze een geanimeerd hoofd te tonen. 0:09:04.680,0:09:06.600 Dat is wat je linksboven ziet: 0:09:06.600,0:09:08.520 een geanimeerd hoofd dat gaapt. 0:09:08.520,0:09:10.340 Er kijkt een chimpansee naar, 0:09:10.340,0:09:13.290 een echte chimpansee[br]die een computerscherm bekijkt 0:09:13.290,0:09:16.230 waarop we deze animaties afspelen. 0:09:20.000,0:09:22.000 (Gelach) 0:09:22.000,0:09:24.000 Dus de geeuwreflex 0:09:24.000,0:09:26.430 waarmee jullie waarschijnlijk[br]allemaal bekend zijn -- 0:09:26.430,0:09:29.000 en misschien zit je nu[br]vrij snel te gapen -- 0:09:29.000,0:09:32.000 is iets dat we delen met andere dieren. 0:09:32.000,0:09:35.000 Het staat in verband met[br]het lichaamskanaal van synchronisatie 0:09:35.000,0:09:37.000 dat onder empathie schuilgaat, 0:09:37.000,0:09:40.000 en dat universeel is onder zoogdieren. 0:09:40.000,0:09:43.000 We bestuderen ook[br]complexere uitdrukkingen. Dit is troost. 0:09:43.000,0:09:46.000 Dit is een mannelijke chimp[br]die een gevecht verloren heeft, 0:09:46.000,0:09:48.660 en een jonge chimp[br]slaat een arm om hem heen 0:09:48.660,0:09:50.290 om hem te kalmeren. 0:09:50.290,0:09:53.630 Dat is troost. Het lijkt sterk[br]op menselijke troost. 0:09:53.630,0:09:56.000 Troostend gedrag 0:09:56.000,0:09:58.390 wordt gedreven door empathie. 0:09:58.390,0:10:01.320 Empathie in menselijke[br]kinderen bestudeer je 0:10:01.320,0:10:03.710 door een familielid[br]verdriet te laten veinzen, 0:10:03.710,0:10:05.750 en dan te kijken wat kinderen doen. 0:10:05.750,0:10:07.820 Dus het staat in verband met empathie, 0:10:07.820,0:10:10.070 en naar dat soort uitingen kijken we. 0:10:10.070,0:10:13.500 We publiceerden recent een experiment[br]waarvan je wellicht gehoord hebt. 0:10:13.500,0:10:16.000 Het gaat over altruïsme en chimpansees. 0:10:16.000,0:10:18.420 De vraag was of chimpansees geven om 0:10:18.420,0:10:20.240 het welzijn van een ander. 0:10:20.240,0:10:22.490 Decennia lang was aangenomen 0:10:22.490,0:10:24.380 dat alleen mensen dat kunnen, 0:10:24.380,0:10:27.250 dat alleen mensen geven[br]om het welzijn van een ander. 0:10:27.250,0:10:29.460 We deden een heel simpel experiment. 0:10:29.460,0:10:32.330 We doen dat bij chimpansees[br]die in Lawrenceville leven, 0:10:32.330,0:10:34.480 in het veldstation van Yerkes. 0:10:34.480,0:10:36.000 Dit is hoe ze leven. 0:10:36.000,0:10:39.000 We roepen ze in een kamer[br]en doen experimenten met hen. 0:10:39.000,0:10:41.240 In dit geval zetten we[br]twee chimps zij aan zij. 0:10:41.240,0:10:44.740 Eentje heeft een emmer met tokens[br]die verschillende betekenissen hebben. 0:10:44.740,0:10:47.660 Eén soort token levert voedsel op[br]voor degene die kiest, 0:10:47.660,0:10:49.280 de andere voor hen beiden. 0:10:49.280,0:10:52.110 Deze studie deden we met Vicky Horner. 0:10:53.000,0:10:55.250 Hier heb je de twee kleuren tokens. 0:10:55.250,0:10:57.250 Ze hebben een hele emmer vol. 0:10:57.250,0:11:00.460 Ze moeten één van de twee kleuren kiezen. 0:11:00.460,0:11:02.670 Je zal zien hoe dat gaat. 0:11:03.330,0:11:06.000 Dus als deze chimp egoïstisch kiest, 0:11:06.000,0:11:09.000 de rode token in dit geval, 0:11:09.000,0:11:11.000 geeft hij die aan ons. 0:11:11.000,0:11:14.710 Wij pakken die, leggen ze op een tafel[br]waar twee stukken voedsel liggen, 0:11:14.710,0:11:17.440 maar in dit geval[br]krijgt enkel de rechterchimp voedsel. 0:11:17.440,0:11:19.960 De linkerchimp loopt weg omdat ze al weet 0:11:19.960,0:11:22.430 dat dit geen goede test voor haar is. 0:11:22.430,0:11:24.650 Het volgende is de pro-sociale token. 0:11:24.650,0:11:27.650 Voor degene die kiest[br]-- dat is het interessante hier -- 0:11:27.650,0:11:29.120 voor degene die kiest, 0:11:29.120,0:11:30.850 maakt het niet uit. 0:11:30.850,0:11:34.000 Ze geeft ons een pro-sociale token[br]en beiden krijgen voedsel. 0:11:34.000,0:11:37.000 Degene die kiest,[br]wordt dus altijd beloond. 0:11:37.000,0:11:38.700 Dus het is om het even. 0:11:38.700,0:11:41.090 Ze zou dan ook blindelings moeten kiezen. 0:11:41.610,0:11:43.000 Maar we zien 0:11:43.000,0:11:45.000 dat ze de pro-sociale token prefereren. 0:11:45.000,0:11:48.080 Deze lijn geeft 50% aan,[br]het verwachte gemiddelde. 0:11:48.080,0:11:51.990 Vooral als de partner de aandacht[br]op zichzelf vestigt, kiezen ze meer. 0:11:51.990,0:11:54.000 Als de partner ze onder druk zet -- 0:11:54.000,0:11:57.560 dus als hij water gaat spuwen[br]en probeert te intimideren -- 0:11:57.560,0:12:00.160 gaan de keuzes omlaag. (Gelach) 0:12:00.160,0:12:01.650 Alsof ze zeggen: 0:12:01.650,0:12:04.550 "Als jij je niet gedraagt,[br]ben ik niet pro-sociaal vandaag." 0:12:04.550,0:12:06.730 Dit is wat gebeurt zonder partner, 0:12:06.730,0:12:08.460 als er geen partner bij zit. 0:12:08.460,0:12:10.440 Dus we zagen dat de chimps[br]wel degelijk geven om 0:12:10.440,0:12:12.170 het welzijn van een ander -- 0:12:12.170,0:12:14.910 vooral als het groepsgenoten zijn. 0:12:15.740,0:12:18.720 Het laatste experiment[br]dat ik je wil laten zien, 0:12:18.720,0:12:20.490 is onze fairness-studie. 0:12:20.490,0:12:23.230 Dit werd een heel beroemd onderzoek. 0:12:23.230,0:12:25.000 Nu zijn er vele andere, 0:12:25.000,0:12:27.000 want we deden dit zo'n tien jaar geleden, 0:12:27.000,0:12:29.000 en het werd heel bekend. 0:12:29.000,0:12:31.510 We deden het oorspronkelijk[br]met kapucijnaapjes. 0:12:31.510,0:12:34.250 Ik ga het eerste experiment[br]tonen dat we deden. 0:12:34.250,0:12:37.210 Het is nu ook met honden[br]gedaan en met vogels 0:12:37.210,0:12:39.040 en met chimpansees. 0:12:39.040,0:12:42.880 Maar met Sarah Brosnan[br]begonnen we met kapucijnapen. 0:12:43.830,0:12:46.130 We plaatsten twee kapucijnapen 0:12:46.130,0:12:47.440 naast elkaar. 0:12:47.440,0:12:50.070 Ook deze dieren leven[br]in één groep; ze kennen elkaar. 0:12:50.070,0:12:53.070 We halen ze uit de groep[br]en zetten ze in en testkamer. 0:12:53.070,0:12:56.010 Ze moeten een simpele taak uitvoeren. 0:12:56.010,0:12:59.580 Als je ze komkommer geeft voor de taak, 0:12:59.580,0:13:01.490 zijn ze graag bereid om 0:13:01.490,0:13:03.970 dit 25 keer achter elkaar te doen. 0:13:03.970,0:13:07.450 Dus komkommer, ook al[br]is het maar water in mijn ogen, 0:13:07.450,0:13:10.340 komkommer vinden ze uitstekend. 0:13:10.340,0:13:13.210 Als je nu de partner druiven geeft -- 0:13:13.210,0:13:15.220 de voedselvoorkeur van mijn kapucijnaapjes 0:13:15.220,0:13:18.000 komt precies overeen[br]met de prijzen in de supermarkt -- 0:13:18.000,0:13:21.330 dus als je ze druiven geeft[br]-- veel beter voedsel -- 0:13:21.330,0:13:24.000 creëer je ongelijkheid tussen hen. 0:13:24.000,0:13:26.270 Dat is het experiment dat we deden. 0:13:26.270,0:13:29.720 Recentelijk filmden we het[br]met nieuwe aapjes die dit nog nooit deden, 0:13:29.720,0:13:31.810 omdat we een sterkere reactie verwachtten, 0:13:31.810,0:13:33.190 en die kregen we ook. 0:13:33.190,0:13:35.880 De linkeraap is degene[br]die komkommer krijgt. 0:13:35.880,0:13:38.440 De rechteraap is degene[br]die de druiven krijgt. 0:13:38.440,0:13:40.230 De aap die de komkommer krijgt, 0:13:40.230,0:13:42.850 vindt het eerste stukje komkommer prima. 0:13:42.850,0:13:45.000 Het eerste stukje eet ze. 0:13:45.000,0:13:49.030 Dan ziet ze hoe de ander druif krijgt,[br]en je zult zien wat er gebeurt. 0:13:49.030,0:13:51.240 Ze geeft ons een steentje. Dat is de taak. 0:13:51.240,0:13:54.660 Wij geven haar een stukje[br]komkommer, dat ze opeet. 0:13:54.660,0:13:57.080 De ander moet ons een steentje geven. 0:13:58.030,0:13:59.270 Dat doet ze. 0:14:00.210,0:14:04.040 Ze krijgt een druif en eet die op. 0:14:04.040,0:14:05.720 De andere aap ziet dat. 0:14:05.720,0:14:07.580 Ze geeft ons een steentje, 0:14:07.580,0:14:09.480 en krijgt weer komkommer. 0:14:12.000,0:14:20.200 (Gelach) 0:14:27.540,0:14:30.360 Ze test een steentje tegen de muur. 0:14:30.360,0:14:32.000 Ze moet het aan ons geven. 0:14:32.000,0:14:35.000 En ze krijgt weer komkommer. 0:14:37.000,0:14:41.000 (Gelach) 0:14:43.000,0:14:47.680 Dit is dus eigenlijk[br]het Wall Street-protest wat je hier ziet. 0:14:47.680,0:14:49.720 (Gelach) 0:14:49.720,0:14:51.980 (Applaus) 0:14:53.880,0:14:55.230 Ik zal je zeggen -- 0:14:55.230,0:14:57.550 Ik heb nog twee minuten[br]voor een leuk verhaaltje. 0:14:57.550,0:14:59.490 Deze studie werd erg beroemd 0:14:59.490,0:15:01.450 en we kregen veel commentaar, 0:15:01.450,0:15:03.910 vooral van antropologen, economen, 0:15:03.910,0:15:05.280 filosofen. 0:15:05.280,0:15:07.000 Ze vonden dit niet leuk. 0:15:07.000,0:15:10.000 Ze hadden bij zichzelf[br]besloten, geloof ik, 0:15:10.000,0:15:12.000 dat fairness een complexe zaak is, 0:15:12.000,0:15:14.320 en dat dieren het niet kunnen hebben. 0:15:14.320,0:15:16.310 Een filosoof schreef ons zelfs 0:15:16.310,0:15:19.000 dat apen onmogelijk gevoel[br]voor fairness konden hebben, 0:15:19.000,0:15:22.000 omdat fairness was uitgevonden[br]tijdens de Franse revolutie. 0:15:22.000,0:15:24.000 (Gelach) 0:15:24.000,0:15:27.000 Een andere schreef een heel hoofdstuk 0:15:27.000,0:15:31.140 met de mededeling dat hij zou geloven[br]dat het met fairness te maken had 0:15:31.140,0:15:33.540 als degene die druiven kreeg,[br]deze zou weigeren. 0:15:33.540,0:15:35.460 Nu is het leuk dat Sarah Brosnan, 0:15:35.460,0:15:37.330 die dit met chimpansees heeft gedaan, 0:15:37.330,0:15:39.460 een aantal combinaties van chimpansees had 0:15:39.460,0:15:42.740 waar inderdaad degene[br]die de druif kreeg, deze weigerde 0:15:42.740,0:15:44.710 totdat de ander ook een druif kreeg. 0:15:44.710,0:15:47.620 Dus we komen erg dichtbij[br]de menselijke notie van fairness. 0:15:47.620,0:15:51.030 Ik denk dat filosofen hun filosofie[br]nog eens moeten overdenken. 0:15:51.450,0:15:53.000 Laat ik samenvatten. 0:15:53.000,0:15:55.230 Ik geloof dat er een[br]geëvolueerde moraal bestaat. 0:15:55.230,0:15:57.750 Moraal is veel meer[br]dan waarover we het hadden, 0:15:57.750,0:16:00.690 maar ze zou onmogelijk zijn[br]zonder deze ingrediënten 0:16:00.690,0:16:02.540 die we in andere primaten vinden, 0:16:02.540,0:16:04.460 namelijk: empathie en troost, 0:16:04.460,0:16:08.160 pro-sociale tendensen en wederkerigheid,[br]en een gevoel voor fairness. 0:16:08.160,0:16:10.290 Daaraan werken we, om te zien 0:16:10.290,0:16:13.460 of we een moraliteit kunnen[br]creëren van onderuit, zogezegd, 0:16:13.460,0:16:16.020 zonder God of religie erbij te halen, 0:16:16.020,0:16:18.720 om te komen bij een[br]geëvolueerde moraliteit. 0:16:18.720,0:16:20.770 Ik dank jullie voor je aandacht. 0:16:20.770,0:16:23.800 (Applaus)