1
00:00:07,069 --> 00:00:10,498
Jeżeli chcecie zerknąć
na rękopisy Marii Curie,

2
00:00:10,498 --> 00:00:13,599
musicie zrzec się ewentualnych roszczeń
i założyć odzież ochronną,

3
00:00:13,599 --> 00:00:16,718
by zabezpieczyć się przed promieniowaniem.

4
00:00:16,718 --> 00:00:21,187
Szczątki Madame Curie
złożone są w ołowianej trumnie,

5
00:00:21,187 --> 00:00:24,052
izolującej promieniowanie,
które było centrum jej badań,

6
00:00:24,052 --> 00:00:27,858
a prawdopodobnie również powodem śmierci.

7
00:00:27,858 --> 00:00:31,078
Dorastając w Warszawie
pod zaborem rosyjskim,

8
00:00:31,078 --> 00:00:34,671
młoda Maria Skłodowska

9
00:00:34,671 --> 00:00:38,868
była genialną uczennicą,
ale musiała stawiać czoła przeciwnościom.

10
00:00:38,868 --> 00:00:42,498
Jako kobieta miała zakaz nauki
w szkole wyższej,

11
00:00:42,498 --> 00:00:44,519
więc w akcie sprzeciwu

12
00:00:44,519 --> 00:00:47,479
Maria zapisała się
na Uniwersytet Latający,

13
00:00:47,479 --> 00:00:52,589
sekretną instytucję zapewniającą
tajne nauczanie polskiej młodzieży.

14
00:00:52,589 --> 00:00:55,679
Dzięki oszczędzaniu oraz pracy
jako guwernantka i korepetytorka,

15
00:00:55,679 --> 00:01:00,549
Maria mogła przeprowadzić się
do Paryża i studiować na słynnej Sorbonie.

16
00:01:00,549 --> 00:01:03,660
Zdobyła tam dyplomy z fizyki i matematyki,

17
00:01:03,660 --> 00:01:05,940
żywiąc się głównie chlebem i herbatą,

18
00:01:05,940 --> 00:01:09,010
a czasem mdlejąc z głodu.

19
00:01:09,010 --> 00:01:11,840
W Paryżu Maria poznała
fizyka Piotra Curie,

20
00:01:11,840 --> 00:01:15,099
który dzielił z nią laboratorium i serce.

21
00:01:15,099 --> 00:01:17,620
Ale Maria tęskniła za Polską.

22
00:01:17,620 --> 00:01:18,839
Po powrocie do Warszawy

23
00:01:18,839 --> 00:01:22,099
zorientowała się, że otrzymanie pracy
przez kobietę na uniwersytecie

24
00:01:22,099 --> 00:01:23,620
wciąż jest problemem.

25
00:01:23,620 --> 00:01:25,020
Nie wszystko było stracone.

26
00:01:25,020 --> 00:01:27,211
W Paryżu czekał zakochany Piotr.

27
00:01:27,211 --> 00:01:31,221
Para szybko wzięła ślub,
stając się zespołem szanowanych naukowców.

28
00:01:31,221 --> 00:01:35,119
Wkrótce Maria Curie zainteresowała się
pracą innego fizyka.

29
00:01:35,119 --> 00:01:38,631
W 1896 roku Henri Becquerel odkrył,


30
00:01:38,631 --> 00:01:44,011
że uran samoistnie emituje
podobne do RTG tajemnicze promieniowanie,

31
00:01:44,011 --> 00:01:47,070
które może wchodzić
w reakcje z kliszami do zdjęć.

32
00:01:47,070 --> 00:01:51,881
Wkrótce Curie odkryła,
że tor emituje podobne promieniowanie.

33
00:01:51,881 --> 00:01:55,001
Co najważniejsze, siła promieniowania

34
00:01:55,001 --> 00:01:57,262
zależała wyłącznie od ilości pierwiastka,

35
00:01:57,262 --> 00:02:00,781
a zmiany fizyczne i chemiczne
nie miały na nią wpływu.

36
00:02:00,781 --> 00:02:03,782
Curie doszła do wniosku,
że promieniowanie pochodzi

37
00:02:03,782 --> 00:02:07,371
od podstawowej składowej
atomu każdego pierwiastka.

38
00:02:07,371 --> 00:02:08,663
Ta radykalna idea

39
00:02:08,663 --> 00:02:13,381
pomogła obalić od lat przyjęty
model atomów jako niepodzielnych obiektów.

40
00:02:13,381 --> 00:02:18,442
Następnie, skupiając się na mocno
promieniotwórczej rudzie blendy uranowej,

41
00:02:18,442 --> 00:02:23,914
Curie odkryli, że sam uran nie może
wywoływać całego promieniowania.

42
00:02:23,914 --> 00:02:28,524
Czy odpowiedzialne były za to
inne pierwiastki promieniotwórcze?

43
00:02:28,524 --> 00:02:32,455
W 1898 roku małżeństwo ogłosiło
istnienie dwóch nowych pierwiastków,

44
00:02:32,455 --> 00:02:35,407
polonu, nazwanego na cześć
ojczyzny Marii, Polski,

45
00:02:35,407 --> 00:02:38,433
i radu, który po łacinie oznacza promień.

46
00:02:38,433 --> 00:02:42,384
W międzyczasie małżeństwo stworzyło też
termin "promieniotwórczość".

47
00:02:42,384 --> 00:02:48,715
Do 1902 roku państwu Curie udało się
uzyskać jedną dziesiątą grama chlorku radu

48
00:02:48,715 --> 00:02:51,287
z wielu ton blendy uranowej,

49
00:02:51,287 --> 00:02:53,536
co było niezwykłym wyczynem,
jak na tamte czasy.

50
00:02:53,536 --> 00:02:56,476
W tym samym roku
Piotr Curie i Henri Becquerel

51
00:02:56,476 --> 00:02:59,336
zostali nominowani
do Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki.

52
00:02:59,336 --> 00:03:01,105
Marię pominięto.

53
00:03:01,105 --> 00:03:04,767
Piotr sprzeciwił się brakowi
zasłużonego uznania dla żony.

54
00:03:04,767 --> 00:03:11,226
W 1903 roku małżeństwo Curie i Becquerel
wspólnie odebrali Nagrodę Nobla,

55
00:03:11,226 --> 00:03:16,116
a Maria została pierwszą kobietą,
która otrzymała to wyróżnienie.

56
00:03:16,116 --> 00:03:20,047
Finansowani i darzeni szacunkiem Curie
odnosili coraz większe sukcesy.

57
00:03:20,047 --> 00:03:24,686
Jednak w 1906 roku Piotr zginął tragicznie
przygnieciony przez powóz konny,

58
00:03:24,686 --> 00:03:27,037
gdy przechodził
przez ruchliwe skrzyżowanie.

59
00:03:27,037 --> 00:03:29,887
Zrozpaczona Maria rzuciła się w wir pracy

60
00:03:29,887 --> 00:03:32,816
i przejęła katedrę Piotra na Sorbonie,

61
00:03:32,816 --> 00:03:36,057
zostając pierwszą na uniwersytecie
kobietą-profesorem.

62
00:03:36,057 --> 00:03:38,356
Jej samodzielna praca okazała się owocna.

63
00:03:38,356 --> 00:03:40,728
W 1911 roku Maria otrzymała
kolejną Nagrodę Nobla,

64
00:03:40,728 --> 00:03:44,867
tym razem w dziedzinie chemii
za wcześniejsze odkrycie radu i polonu

65
00:03:44,867 --> 00:03:49,348
oraz za uzyskanie i analizę
czystego radu i jego związków.

66
00:03:49,348 --> 00:03:51,527
Do dziś pozostaje pierwszą i jedyną osobą,

67
00:03:51,527 --> 00:03:56,368
która dostała Nagrodę Nobla
w dwóch różnych dziedzinach nauki.

68
00:03:56,368 --> 00:03:58,989
Odkrycia profesor Curie
zostały wykorzystane w praktyce,

69
00:03:58,989 --> 00:04:01,888
przynosząc znaczące zmiany
w badaniach i sposobach leczenia.

70
00:04:01,888 --> 00:04:05,737
W czasie pierwszej wojny światowej Maria
otwierała mobilne jednostki radiologiczne

71
00:04:05,737 --> 00:04:08,779
i badała wpływ promieniowania na guzy.

72
00:04:08,779 --> 00:04:12,768
Za korzyści dla ludzkości
zapłaciła jednak osobistą cenę.

73
00:04:12,768 --> 00:04:15,979
Curie zmarła w 1934 roku 
na chorobę szpiku kostnego,

74
00:04:15,979 --> 00:04:19,679
a dziś wielu uważa,
że wywołało ją promieniowanie.

75
00:04:19,679 --> 00:04:22,764
Rewolucyjne badania Marii Curie

76
00:04:22,764 --> 00:04:26,016
stały się podwaliną
zrozumienia fizyki i chemii,

77
00:04:26,016 --> 00:04:31,319
wytyczając nowe szlaki w onkologii,
technologii, medycynie, fizyce jądrowej

78
00:04:31,319 --> 00:04:33,023
i wielu innych dziedzinach.

79
00:04:33,023 --> 00:04:34,453
Z lepszym lub gorszym skutkiem

80
00:04:34,453 --> 00:04:37,544
jej odkrycia w dziedzinie promieniowania
dały początek nowej erze,

81
00:04:37,544 --> 00:04:40,490
ujawniając jedne
z największych tajemnic nauki.