0:00:07.069,0:00:10.498
Jeżeli chcecie zerknąć[br]na rękopisy Marii Curie,

0:00:10.498,0:00:13.599
musicie zrzec się ewentualnych roszczeń[br]i założyć odzież ochronną,

0:00:13.599,0:00:16.718
by zabezpieczyć się przed promieniowaniem.

0:00:16.718,0:00:21.187
Szczątki Madame Curie[br]złożone są w ołowianej trumnie,

0:00:21.187,0:00:24.052
izolującej promieniowanie,[br]które było centrum jej badań,

0:00:24.052,0:00:27.858
a prawdopodobnie również powodem śmierci.

0:00:27.858,0:00:31.078
Dorastając w Warszawie[br]pod zaborem rosyjskim,

0:00:31.078,0:00:34.671
młoda Maria Skłodowska

0:00:34.671,0:00:38.868
była genialną uczennicą,[br]ale musiała stawiać czoła przeciwnościom.

0:00:38.868,0:00:42.498
Jako kobieta miała zakaz nauki[br]w szkole wyższej,

0:00:42.498,0:00:44.519
więc w akcie sprzeciwu

0:00:44.519,0:00:47.479
Maria zapisała się[br]na Uniwersytet Latający,

0:00:47.479,0:00:52.589
sekretną instytucję zapewniającą[br]tajne nauczanie polskiej młodzieży.

0:00:52.589,0:00:55.679
Dzięki oszczędzaniu oraz pracy[br]jako guwernantka i korepetytorka,

0:00:55.679,0:01:00.549
Maria mogła przeprowadzić się[br]do Paryża i studiować na słynnej Sorbonie.

0:01:00.549,0:01:03.660
Zdobyła tam dyplomy z fizyki i matematyki,

0:01:03.660,0:01:05.940
żywiąc się głównie chlebem i herbatą,

0:01:05.940,0:01:09.010
a czasem mdlejąc z głodu.

0:01:09.010,0:01:11.840
W Paryżu Maria poznała[br]fizyka Piotra Curie,

0:01:11.840,0:01:15.099
który dzielił z nią laboratorium i serce.

0:01:15.099,0:01:17.620
Ale Maria tęskniła za Polską.

0:01:17.620,0:01:18.839
Po powrocie do Warszawy

0:01:18.839,0:01:22.099
zorientowała się, że otrzymanie pracy[br]przez kobietę na uniwersytecie

0:01:22.099,0:01:23.620
wciąż jest problemem.

0:01:23.620,0:01:25.020
Nie wszystko było stracone.

0:01:25.020,0:01:27.211
W Paryżu czekał zakochany Piotr.

0:01:27.211,0:01:31.221
Para szybko wzięła ślub,[br]stając się zespołem szanowanych naukowców.

0:01:31.221,0:01:35.119
Wkrótce Maria Curie zainteresowała się[br]pracą innego fizyka.

0:01:35.119,0:01:38.631
W 1896 roku Henri Becquerel odkrył,[br]

0:01:38.631,0:01:44.011
że uran samoistnie emituje[br]podobne do RTG tajemnicze promieniowanie,

0:01:44.011,0:01:47.070
które może wchodzić[br]w reakcje z kliszami do zdjęć.

0:01:47.070,0:01:51.881
Wkrótce Curie odkryła,[br]że tor emituje podobne promieniowanie.

0:01:51.881,0:01:55.001
Co najważniejsze, siła promieniowania

0:01:55.001,0:01:57.262
zależała wyłącznie od ilości pierwiastka,

0:01:57.262,0:02:00.781
a zmiany fizyczne i chemiczne[br]nie miały na nią wpływu.

0:02:00.781,0:02:03.782
Curie doszła do wniosku,[br]że promieniowanie pochodzi

0:02:03.782,0:02:07.371
od podstawowej składowej[br]atomu każdego pierwiastka.

0:02:07.371,0:02:08.663
Ta radykalna idea

0:02:08.663,0:02:13.381
pomogła obalić od lat przyjęty[br]model atomów jako niepodzielnych obiektów.

0:02:13.381,0:02:18.442
Następnie, skupiając się na mocno[br]promieniotwórczej rudzie blendy uranowej,

0:02:18.442,0:02:23.914
Curie odkryli, że sam uran nie może[br]wywoływać całego promieniowania.

0:02:23.914,0:02:28.524
Czy odpowiedzialne były za to[br]inne pierwiastki promieniotwórcze?

0:02:28.524,0:02:32.455
W 1898 roku małżeństwo ogłosiło[br]istnienie dwóch nowych pierwiastków,

0:02:32.455,0:02:35.407
polonu, nazwanego na cześć[br]ojczyzny Marii, Polski,

0:02:35.407,0:02:38.433
i radu, który po łacinie oznacza promień.

0:02:38.433,0:02:42.384
W międzyczasie małżeństwo stworzyło też[br]termin "promieniotwórczość".

0:02:42.384,0:02:48.715
Do 1902 roku państwu Curie udało się[br]uzyskać jedną dziesiątą grama chlorku radu

0:02:48.715,0:02:51.287
z wielu ton blendy uranowej,

0:02:51.287,0:02:53.536
co było niezwykłym wyczynem,[br]jak na tamte czasy.

0:02:53.536,0:02:56.476
W tym samym roku[br]Piotr Curie i Henri Becquerel

0:02:56.476,0:02:59.336
zostali nominowani[br]do Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki.

0:02:59.336,0:03:01.105
Marię pominięto.

0:03:01.105,0:03:04.767
Piotr sprzeciwił się brakowi[br]zasłużonego uznania dla żony.

0:03:04.767,0:03:11.226
W 1903 roku małżeństwo Curie i Becquerel[br]wspólnie odebrali Nagrodę Nobla,

0:03:11.226,0:03:16.116
a Maria została pierwszą kobietą,[br]która otrzymała to wyróżnienie.

0:03:16.116,0:03:20.047
Finansowani i darzeni szacunkiem Curie[br]odnosili coraz większe sukcesy.

0:03:20.047,0:03:24.686
Jednak w 1906 roku Piotr zginął tragicznie[br]przygnieciony przez powóz konny,

0:03:24.686,0:03:27.037
gdy przechodził[br]przez ruchliwe skrzyżowanie.

0:03:27.037,0:03:29.887
Zrozpaczona Maria rzuciła się w wir pracy

0:03:29.887,0:03:32.816
i przejęła katedrę Piotra na Sorbonie,

0:03:32.816,0:03:36.057
zostając pierwszą na uniwersytecie[br]kobietą-profesorem.

0:03:36.057,0:03:38.356
Jej samodzielna praca okazała się owocna.

0:03:38.356,0:03:40.728
W 1911 roku Maria otrzymała[br]kolejną Nagrodę Nobla,

0:03:40.728,0:03:44.867
tym razem w dziedzinie chemii[br]za wcześniejsze odkrycie radu i polonu

0:03:44.867,0:03:49.348
oraz za uzyskanie i analizę[br]czystego radu i jego związków.

0:03:49.348,0:03:51.527
Do dziś pozostaje pierwszą i jedyną osobą,

0:03:51.527,0:03:56.368
która dostała Nagrodę Nobla[br]w dwóch różnych dziedzinach nauki.

0:03:56.368,0:03:58.989
Odkrycia profesor Curie[br]zostały wykorzystane w praktyce,

0:03:58.989,0:04:01.888
przynosząc znaczące zmiany[br]w badaniach i sposobach leczenia.

0:04:01.888,0:04:05.737
W czasie pierwszej wojny światowej Maria[br]otwierała mobilne jednostki radiologiczne

0:04:05.737,0:04:08.779
i badała wpływ promieniowania na guzy.

0:04:08.779,0:04:12.768
Za korzyści dla ludzkości[br]zapłaciła jednak osobistą cenę.

0:04:12.768,0:04:15.979
Curie zmarła w 1934 roku [br]na chorobę szpiku kostnego,

0:04:15.979,0:04:19.679
a dziś wielu uważa,[br]że wywołało ją promieniowanie.

0:04:19.679,0:04:22.764
Rewolucyjne badania Marii Curie

0:04:22.764,0:04:26.016
stały się podwaliną[br]zrozumienia fizyki i chemii,

0:04:26.016,0:04:31.319
wytyczając nowe szlaki w onkologii,[br]technologii, medycynie, fizyce jądrowej

0:04:31.319,0:04:33.023
i wielu innych dziedzinach.

0:04:33.023,0:04:34.453
Z lepszym lub gorszym skutkiem

0:04:34.453,0:04:37.544
jej odkrycia w dziedzinie promieniowania[br]dały początek nowej erze,

0:04:37.544,0:04:40.490
ujawniając jedne[br]z największych tajemnic nauki.