1
00:00:07,069 --> 00:00:10,558
Хэрвээ та Мари Кюригийн гар бичмэлийг 
харахыг хүсвэл

2
00:00:10,558 --> 00:00:13,409
өргөдөл гаргаж, цацраг идэвхит туяанаас
хамгаалахын тулд

3
00:00:13,409 --> 00:00:16,718
хамгаалалтын хувцас өмсөх ёстой.

4
00:00:16,718 --> 00:00:21,187
Хатагтай Кюригийн цогцос ч хүртэл
зэсээр бүрсэн авсанд

5
00:00:21,187 --> 00:00:24,052
түүний судалгааны үндэс, магадгүй үхлийн
шалтгаан нь болсон

6
00:00:24,052 --> 00:00:27,858
цацраг идэвхийг нь хадгалдаг.

7
00:00:27,858 --> 00:00:31,078
Оросын эзэмшил дэх Польш улсын
Варшав хотод өссөн

8
00:00:31,078 --> 00:00:34,671
анх Мари Склодовска гэх
нэртэй байсан тэрээр

9
00:00:34,671 --> 00:00:38,868
гайхалтай сайн сурагч байсан ч
хэцүү бэрхшээлүүдтэй нүүр тулжээ.

10
00:00:38,868 --> 00:00:42,498
Эмэгтэй хүн болохоор
дээд боловсрол эзэмшихийг нь

11
00:00:42,498 --> 00:00:44,519
хориглосныг эсэргүүцэн

12
00:00:44,519 --> 00:00:47,479
Польш хүүхдүүдэд нууцаар
боловсрол олгодог

13
00:00:47,479 --> 00:00:52,859
Флоутинг их сургуульд орсон юм.

14
00:00:52,859 --> 00:00:55,679
Багш, хүмүүжүүлэгчээр ажиллан мөнгө
хуримтлуулснаар

15
00:00:55,679 --> 00:01:00,549
Парис руу нүүж алдартай
Сорбонн Их Сургуульд сурах болов.

16
00:01:00,549 --> 00:01:03,660
Тэнд Мари физик болон математикийн
зэрэг хамгаалсан бөгөөд

17
00:01:03,660 --> 00:01:05,940
ихэнхдээ талх цайгаар амьдарч,

18
00:01:05,940 --> 00:01:09,010
заримдаа хэт өлссөнөөсөө болж
ухаан алддаг байжээ.

19
00:01:09,010 --> 00:01:11,840
Парист байхдаа
физикч Пиер Кюритэй танилцан

20
00:01:11,840 --> 00:01:15,099
лаборатори болон сэтгэл зүрхээ
хуваалцах болжээ.

21
00:01:15,099 --> 00:01:17,620
Гэхдээ Мари Польш руу
буцахыг хүссээр байв.

22
00:01:17,620 --> 00:01:19,239
Варшавт эргэн ирээд

23
00:01:19,239 --> 00:01:21,879
эмэгтэй хүнд судалгааны ажил олох нь

24
00:01:21,879 --> 00:01:23,620
хэцүү хэвээр байгааг ойлгожээ.

25
00:01:23,620 --> 00:01:25,020
Бүх зүйл ингэж дууссангүй.

26
00:01:25,020 --> 00:01:27,401
Парист түүнийг хүлээн суусан
Пиер дээр эргэн ирж

27
00:01:27,401 --> 00:01:31,141
удалгүй гэрлэн, гайхалтай
шинжлэх ухааны баг боллоо.

28
00:01:31,141 --> 00:01:35,119
Өөр нэгэн физикчийн ажил Мари Кюригийн 
сонирхлыг татсан нь

29
00:01:35,119 --> 00:01:41,181
1896 онд Анри Беккерель, уран гэх элемент
гэрэл зургийн хальстай урвалд орж

30
00:01:41,181 --> 00:01:47,070
рентген туяа мэт цацраг 
ялгаруулдгийг нээсэн байв.

31
00:01:47,070 --> 00:01:51,551
Кюри удалгүй тори элемент ч 
мөн төстэй цацраг ялгаруулдгийг олжээ.

32
00:01:51,551 --> 00:01:55,001
Хамгийн гол нь цацрагийн хэмжээ нь зөвхөн

33
00:01:55,001 --> 00:01:57,262
элементийн хэмжээнээс хамаарч байсан ба

34
00:01:57,262 --> 00:02:00,781
үүнд нь физик эсвэл химийн
өөрчлөлт нөлөөлсөнгүй.

35
00:02:00,781 --> 00:02:04,492
Энэ нь цацраг туяа элементийн атомаас

36
00:02:04,492 --> 00:02:07,371
ялгарч байна гэсэн дүгнэлтэнд хүргэв.

37
00:02:07,371 --> 00:02:08,663
Энэхүү санаа нь атомуудыг

38
00:02:08,663 --> 00:02:14,041
хуваагдашгүй биет гэх онолыг
няцаахад тусалсан юм.

39
00:02:14,041 --> 00:02:18,442
Дараагаар нь, маш их цацраг идэвхит
төмөрлөг болох ураны давирхайг судалж

40
00:02:18,442 --> 00:02:23,914
уран нь дангаараа бүх цацраг туяаг 
ялгаруулахгүй байгааг анзаарчээ.

41
00:02:23,914 --> 00:02:28,524
Тэгэхээр өөр цацраг идэвхит бодисууд
нөлөөлж байв уу?

42
00:02:28,524 --> 00:02:32,455
1898 онд тэд хоёр шинэ элемент нээсэн нь

43
00:02:32,455 --> 00:02:35,407
Маригийн төрсөн нутаг
Польшийг илэрхийлсэн поли,

44
00:02:35,407 --> 00:02:38,433
Латинаар цацраг гэсэн
утгатай ради байв.

45
00:02:38,433 --> 00:02:42,384
Тэд мөн радио идэвхит чанар гэх 
нэр томъёог санаачилсан.

46
00:02:42,384 --> 00:02:46,455
1902 он гэхэд тэд нэлээд хэдэн тонн ураны

47
00:02:46,455 --> 00:02:50,627
давирхайнаас 0.1 грамм цэвэр
ради хлорид давс гаргаж авсан ба

48
00:02:50,637 --> 00:02:53,536
энэ нь тухайн үедээ 
гайхалтай явдал байлаа.

49
00:02:53,536 --> 00:02:56,476
Тухайн оны сүүлээр Пиер Кюри
болон Анри Беккерель нар

50
00:02:56,476 --> 00:02:59,336
физикийн салбарын Нобелийн
шагналд нэр дэвшсэн ч

51
00:02:59,336 --> 00:03:01,105
Мариг орхисон байлаа.

52
00:03:01,105 --> 00:03:04,767
Пиер эхнэрийнхээ зүй ёсны
эрхийн талаар саналаа илэрхийлэн

53
00:03:04,767 --> 00:03:11,226
1903 оны Нобелийн шагналыг эхнэр, нөхөр
Кюри болон Беккерель нар хамтдаа хүртэж,

54
00:03:11,226 --> 00:03:16,116
ингэснээр Мари анхны Нобелийн шагнал
хүртсэн эмэгтэй болсон байна.

55
00:03:16,116 --> 00:03:20,047
Сайн санхүүжилт болон өндөр нэр хүндийг
олсон Кюригийнхэн шаргуу ажиллаж байв.

56
00:03:20,047 --> 00:03:24,686
Гэвч уй гашуу тохиож 1906 онд
Пиер хөл үймээнтэй замаар гарч явахдаа

57
00:03:24,686 --> 00:03:27,037
морин тэрэгт дайруулж нас баржээ.

58
00:03:27,037 --> 00:03:29,887
Гутралд орсон Мари бүх анхаарлаа 
судалгаандаа төвлөрүүлж,

59
00:03:29,887 --> 00:03:32,816
Пиерийн оронд Сорбоннд багшилснаар

60
00:03:32,816 --> 00:03:36,057
сургуулийн анхны эмэгтэй профессор болжээ.

61
00:03:36,057 --> 00:03:38,356
Түүний бие даасан ажил үр өгөөжтэй байлаа.

62
00:03:38,356 --> 00:03:40,728
1911 онд тэр дахин
Нобелийн шагнал хүртсэн ба

63
00:03:40,728 --> 00:03:44,867
энэ удаад өмнөх ради, поли элементүүдийг
олж нээн цэвэр ради

64
00:03:44,867 --> 00:03:49,348
гарган авсанд нь химийн салбарт өгчээ.

65
00:03:49,348 --> 00:03:51,527
Энэ нь түүнийг анхны бөгөөд одоог хүртэлх

66
00:03:51,527 --> 00:03:56,368
Нобелийн шагналыг хоёр өөр салбарт 
авсан цорын ганц хүн болгожээ.

67
00:03:56,368 --> 00:03:58,959
Профессор Кюри нээлтүүдээ ашиглан

68
00:03:58,959 --> 00:04:02,218
анагаахын салбарын шинжилгээ, 
эмчилгээг өөрчилсөн.

69
00:04:02,218 --> 00:04:05,567
Дэлхийн Нэгдүгээр Дайны үеэр 
хөдөлгөөнт рентген аппаратууд бүтээж,

70
00:04:05,567 --> 00:04:08,779
цацраг идэвхийн хорт хавдарт 
үзүүлэх нөлөөг нь судалсан.

71
00:04:08,779 --> 00:04:12,768
Гэвч эдгээр ач тус нь том
золиостойгоор ирсэн юм.

72
00:04:12,768 --> 00:04:15,979
Кюри 1934 онд ясны чөмөгний
өвчнөөс болж нас барсан ба

73
00:04:15,979 --> 00:04:19,679
үүнийг цацраг идэвхит бодистой ажиллаж
байсантай нь одоо ч холбож үздэг.

74
00:04:19,679 --> 00:04:22,764
Мари Кюригийн судалгаа нь

75
00:04:22,764 --> 00:04:26,016
бидний хими, физикийн
ойлголтын суурь болж,

76
00:04:26,016 --> 00:04:31,319
хавдар судлал, технологи,
анагаах ухаан, цөмийн физик

77
00:04:31,319 --> 00:04:33,423
гэх мэт салбаруудын эхлэлийг тавьж өгчээ.

78
00:04:33,423 --> 00:04:37,334
Үр дүн нь сайн, муу аль нь ч байсан, 
түүний цацраг идэвхийн нээлтүүд

79
00:04:37,339 --> 00:04:41,339
шинэ эринг эхлүүлж, шинжлэх ухааны
зарим гайхалтай нууцуудыг нээсэн юм.