1
00:00:06,929 --> 00:00:10,558
Ako želite zaviriti u rukopise Marie Curie,

2
00:00:10,558 --> 00:00:13,409
morat ćete potpisati odricanje od tužbe
i staviti zaštitnu opremu

3
00:00:13,409 --> 00:00:16,348
kako biste se zaštitili od radijacije.

4
00:00:16,718 --> 00:00:21,187
Ostaci madam Curie također su pokopani
u lijesu obloženom olovom

5
00:00:21,187 --> 00:00:24,052
koji zadržava radijaciju,
središte njena istraživanja,

6
00:00:24,052 --> 00:00:27,118
a vjerojatno i uzrok njene smrti.

7
00:00:27,568 --> 00:00:31,078
Kada je odrastala u Varšavi, u Poljskoj
koja je tada bila pod ruskom okupacijom,

8
00:00:31,078 --> 00:00:34,671
mlada Marie, koja se tada zvala
Maria Skłodowska,

9
00:00:34,671 --> 00:00:38,868
bila je sjajna učenica,
ali suočila se s izazovnim preprekama.

10
00:00:39,108 --> 00:00:42,498
Kao ženi, visoko obrazovanje
bilo joj je zabranjeno

11
00:00:42,498 --> 00:00:47,059
pa se u znak prkosa upisala
na Leteće sveučilište,

12
00:00:47,479 --> 00:00:52,686
skrovitu instituciju koja je pružala
tajno obrazovanje mladima u Poljskoj.

13
00:00:52,859 --> 00:00:55,679
Štedeći i radeći
kao guvernanta i učiteljica,

14
00:00:55,679 --> 00:01:00,369
nakon nekog vremena mogla se preseliti
u Pariz zbog studija na čuvenoj Sorbonnei.

15
00:01:00,369 --> 00:01:03,660
Ondje je Marie diplomirala fiziku
i matematiku

16
00:01:03,660 --> 00:01:08,690
preživljavajući uglavnom na kruhu i čaju
i ponekad gubeći svijest od gladovanja.

17
00:01:09,010 --> 00:01:11,840
Marie je u Parizu
upoznala fizičara Pierrea Curie

18
00:01:11,840 --> 00:01:15,099
koji je s njome dijelio
svoj laboratorij i srce.

19
00:01:15,099 --> 00:01:17,460
Ali ona je čeznula da se vrati u Poljsku.

20
00:01:17,460 --> 00:01:19,239
Kada se vratila u Varšavu,

21
00:01:19,239 --> 00:01:23,149
vidjela je da je dobivanje položaja
na sveučilištu ostalo izazov za ženu.

22
00:01:23,470 --> 00:01:24,760
Nije sve bilo izgubljeno.

23
00:01:24,760 --> 00:01:27,401
Zaljubljeni je Pierre čekao u Parizu,

24
00:01:27,401 --> 00:01:31,141
par se ubrzo vjenčao
i postali su moćan, znanstveni tim.

25
00:01:31,141 --> 00:01:35,119
Rad još jednog fizičara
pobudio je interes Marie Curie.

26
00:01:35,119 --> 00:01:41,181
Godine 1896., Henri Becquerel
otkrio je da uranij spontano emitira

27
00:01:41,181 --> 00:01:47,070
misterioznu radijaciju poput X-zraka
koja može djelovati na fotografski film.

28
00:01:47,070 --> 00:01:51,551
Curie je ubrzo otkrila
da torij emitira sličnu radijaciju.

29
00:01:52,251 --> 00:01:54,671
Što je najvažnije, snaga radijacije

30
00:01:54,671 --> 00:01:57,062
ovisila je samo
o količini kemijskog elementa

31
00:01:57,062 --> 00:02:00,571
i na nju nisu utjecale fizičke
ili kemijske promjene.

32
00:02:00,691 --> 00:02:04,492
To ju je dovelo do zaključka
da radijacija dolazi iz nečeg temeljnog

33
00:02:04,492 --> 00:02:07,371
unutar atoma svakog elementa.

34
00:02:07,371 --> 00:02:08,663
To je bila radikalna ideja

35
00:02:08,663 --> 00:02:13,771
i pomogla je opovrgnuti dugogodišnji
model nedjeljivih atoma.

36
00:02:14,041 --> 00:02:18,442
Fokusirajući se na vrlo radioaktivnu rudu
pod nazivom uraninit,

37
00:02:18,442 --> 00:02:23,524
supružnici Curie shvatili su da uranij sam
nije mogao stvoriti svo to zračenje.

38
00:02:23,914 --> 00:02:28,224
Je li bilo drugih radioaktivnih elemenata
koji su mogli biti odgovorni za to?

39
00:02:28,514 --> 00:02:32,455
Godine 1898.,
prijavili su dva nova elementa,

40
00:02:32,455 --> 00:02:35,407
polonij, nazvan po Poljskoj,
domovini Marie Curie,

41
00:02:35,407 --> 00:02:38,433
i radij prema latinskoj riječi za zraku.

42
00:02:38,433 --> 00:02:42,384
Također su osmislili
termin radioaktivnost.

43
00:02:42,384 --> 00:02:48,715
Do 1902., dobili su desetinu grama
čiste soli radijevog klorida

44
00:02:48,715 --> 00:02:51,287
iz nekoliko tona uraninita,

45
00:02:51,287 --> 00:02:53,536
što je tada bio nevjerojatan pothvat.

46
00:02:53,536 --> 00:02:56,476
Kasnije te godine,
Pierre Curie i Henri Becquerel

47
00:02:56,476 --> 00:02:59,336
nominirani su
za Nobelovu nagradu za fiziku,

48
00:02:59,336 --> 00:03:01,105
ali Marie je bila zanemarena.

49
00:03:01,105 --> 00:03:04,767
Pierre se zauzeo da njegova žena
dobije zasluženo priznanje

50
00:03:04,767 --> 00:03:11,046
pa su oboje supružnika Curie i Becquerel
podijelili Nobelovu nagradu 1903.,

51
00:03:11,046 --> 00:03:15,946
čime je Marie Curie postala prva žena
koja je dobila Nobelovu nagradu.

52
00:03:16,226 --> 00:03:20,047
Imajući financijsku potporu i poštovanje,
supružnicima je krenulo.

53
00:03:20,047 --> 00:03:24,686
Ali 1906. dogodila se tragedija
kada je Pierre nastradao pod kočijom

54
00:03:24,686 --> 00:03:26,817
prelazeći prometno raskrižje.

55
00:03:26,817 --> 00:03:29,887
Marie je bila shrvana i zadubila se
u svoje istraživanje

56
00:03:29,887 --> 00:03:32,816
te preuzela Pierreovu profesuru
na Sorbonnei,

57
00:03:32,816 --> 00:03:35,887
čime je tamo postala prva profesorica.

58
00:03:36,057 --> 00:03:38,356
Njezin samostalan rad bio je plodan.

59
00:03:38,356 --> 00:03:40,728
Još jednu Nobelovu nagradu dobila je 1911.

60
00:03:40,728 --> 00:03:44,867
Ovaj puta za kemiju
za njeno ranije otkriće radija i polonija

61
00:03:44,867 --> 00:03:49,138
i za dobivanje i analizu
čistog radija i njegovih spojeva.

62
00:03:49,138 --> 00:03:51,527
Zbog toga je ona bila prva
i do današnjeg dana

63
00:03:51,527 --> 00:03:56,088
jedina osoba koja je Nobelovu nagradu
dobila za dva različita polja znanosti.

64
00:03:56,368 --> 00:03:58,959
Curie je primijenila svoja otkrića

65
00:03:58,959 --> 00:04:02,218
mijenjajući medicinska istraživanja
i liječenje.

66
00:04:02,218 --> 00:04:05,347
U Prvom svjetskom ratu
otvorila je jedinice pokretne radiologije

67
00:04:05,347 --> 00:04:08,779
i istraživala utjecaj
koji radijacija ima na tumore.

68
00:04:08,779 --> 00:04:12,768
Međutim, te su koristi za čovječanstvo
imale visoku cijenu po njeno zdravlje.

69
00:04:12,768 --> 00:04:15,979
Curie je 1934. umrla
od bolesti koštane srži

70
00:04:15,979 --> 00:04:19,679
i mnogi danas misle da je uzrok tome bila
izloženost radijaciji.

71
00:04:20,359 --> 00:04:22,764
Revolucionarno istraživanje Marie Curie

72
00:04:22,764 --> 00:04:26,016
postavilo je temelje našem razumijevanju
fizike i kemije

73
00:04:26,016 --> 00:04:31,319
i utrlo je put onkologiji, tehnologiji,
medicini i nuklearnoj fizici,

74
00:04:31,319 --> 00:04:32,943
koje su samo neka od područja.

75
00:04:33,423 --> 00:04:37,334
Za dobro ili zlo, njezina su nas otkrića
u radijaciji uvela u novo doba,

76
00:04:37,334 --> 00:04:40,774
čime su objelodanjene
neke od najvećih tajni znanosti.