1
00:00:00,720 --> 00:00:05,416
Cdo verë, së bashku me familjen
udhëtojmë rreth botës,

2
00:00:05,440 --> 00:00:07,296
3000 milje larg

3
00:00:07,320 --> 00:00:09,920
në vendin e diversitetit kulturor të
Indisë.

4
00:00:10,760 --> 00:00:15,120
Sic dihet India njihet për vapën
dhe lagështinë.

5
00:00:15,760 --> 00:00:20,200
Personalisht gjej lehtësi nga kjo nxehtësi
vetëm duke pirë shumë ujë.

6
00:00:20,920 --> 00:00:22,416
Në Indi,

7
00:00:22,440 --> 00:00:26,920
prindërit gjithmonë me kujtojnë të pi ujë
të zjerë ose të mbyllur në shishe,

8
00:00:27,400 --> 00:00:29,656
sepse ndryshe nga Amerika,

9
00:00:29,680 --> 00:00:33,880
ku mund të hap rubinetin dhe lehtësisht
uji që marrim është i pijshëm,

10
00:00:34,480 --> 00:00:37,000
në Indi, shpesh uji është i ndotur.

11
00:00:37,440 --> 00:00:39,336
Kështu që, duhet të sigurohemi

12
00:00:39,360 --> 00:00:41,320
që uji që pijmë të jetë i pastër.

13
00:00:42,480 --> 00:00:44,856
Sidoqoftë, pashë

14
00:00:44,880 --> 00:00:47,536
se jo të gjithë atje janë me fat

15
00:00:47,560 --> 00:00:50,000
që të pijnë ujë të pastër si ne.

16
00:00:51,160 --> 00:00:55,376
Në rrugët e mbipopulluara jashtë
shtëpisë së gjyshërve të mi

17
00:00:55,400 --> 00:00:58,056
pashë rradhë të gjata njerëzish
që qëndronin

18
00:00:58,080 --> 00:00:59,776
në të nxehtë

19
00:00:59,800 --> 00:01:02,080
për të mbushur kovat me ujë nga një cezmë.

20
00:01:03,360 --> 00:01:05,336
Pashë fëmijë

21
00:01:05,360 --> 00:01:08,016
që dukeshin moshatarë të mi

22
00:01:08,040 --> 00:01:10,416
që mbushnin shishe plastike

23
00:01:10,440 --> 00:01:13,520
me ujë të pisët nga rrjedha e ujit
buzë rrugës.

24
00:01:14,880 --> 00:01:16,576
Të shikoja këta fëmijë

25
00:01:16,600 --> 00:01:18,736
të detyruar të pinë ujë

26
00:01:18,760 --> 00:01:21,776
i cili ishte shumë i pisët vetëm po ta
prekje

27
00:01:21,800 --> 00:01:23,960
ndryshoi mendimin tim për botën.

28
00:01:25,040 --> 00:01:28,576
Kjo padrejtësi e papranueshme sociale

29
00:01:28,600 --> 00:01:31,656
më detyroi që të gjeja një zgjidhje

30
00:01:31,680 --> 00:01:33,640
për problemin e botës për ujin e pastër.

31
00:01:34,840 --> 00:01:38,096
Doja të dija pse fëmijëve atje
u mungonte uji,

32
00:01:38,120 --> 00:01:40,560
që është substanca thelbësore për
vazhdimin e jetës.

33
00:01:41,000 --> 00:01:43,256
Ajo që mësova është se po përballemi

34
00:01:43,280 --> 00:01:45,640
me një krizë botërore për ujë.

35
00:01:46,720 --> 00:01:48,536
Tani, kjo mund t'ju duket e cuditshme

36
00:01:49,155 --> 00:01:52,656
ku 75 përqind e planetit
është e mbuluar në ujë

37
00:01:52,847 --> 00:01:56,547
por vetëm 2.5 përqind e saj
është ujë i ëmbël,

38
00:01:56,797 --> 00:02:00,696
dhe më pak se një përqind e rezervave
të Tokës me ujë të ëmbël

39
00:02:00,720 --> 00:02:02,680
është i përdorshëm për konsumim.

40
00:02:03,760 --> 00:02:05,456
Me rritjen e popullsisë,

41
00:02:05,480 --> 00:02:08,455
zhvillimin industrial,
dhe rritjen ekonomike,

42
00:02:08,479 --> 00:02:11,256
kërkesat për ujë të pastër janë
duke u rritur,

43
00:02:11,280 --> 00:02:14,480
ndërsa resurset me ujë po shterojnë
me shpejtësi.

44
00:02:15,840 --> 00:02:18,456
Sipas Organizatës 
Botërore të Shëndetësisë,

45
00:02:18,480 --> 00:02:22,376
660 milion njerëz në të gjithë botën

46
00:02:22,400 --> 00:02:25,000
nuk kanë një burim me ujë të pastër.

47
00:02:25,960 --> 00:02:29,256
Mungesa e ujit të pastër është një nga
shkaktarët kryesorë të vdekjeve

48
00:02:29,280 --> 00:02:32,296
të fëmijëve nën moshën 5-vjecare
në vendet në zhvillim,

49
00:02:32,320 --> 00:02:35,776
dhe UNICEF-i përllogarit se 3,000 fëmijë

50
00:02:35,800 --> 00:02:38,520
vdesin cdo ditë nga sëmundje të lidhura
me ujin.

51
00:02:40,280 --> 00:02:43,656
Kështu pasi u ktheva në shtëpi në
klasën e tetë

52
00:02:43,680 --> 00:02:46,776
vendosa se do kombinoja pasionin tim

53
00:02:46,800 --> 00:02:48,936
për të zgjidhur problemin botëror me ujin

54
00:02:48,960 --> 00:02:50,960
me interesin tim në shkencë.

55
00:02:51,440 --> 00:02:53,576
Pra vendosa se gjëja më e mirë për të bërë

56
00:02:53,600 --> 00:02:57,520
do të ishte të ktheja garazhin në një 
laborator.

57
00:02:59,160 --> 00:03:01,136
(Të qeshura)

58
00:03:01,160 --> 00:03:05,016
Në të vërtetë, fillimisht ktheva kuzhinën
në një laborator,

59
00:03:05,040 --> 00:03:07,880
por prindërve nuk u pëlqeu shumë ideja
dhe më hoqën nga aty.

60
00:03:09,400 --> 00:03:13,856
Gjithashtu lexova shumë gazeta në
lidhje me kërkimet për ujin

61
00:03:13,880 --> 00:03:16,736
dhe mësova se aktualisht në
vendet në zhvillim,

62
00:03:16,760 --> 00:03:19,176
dicka e quajtur dezinfektim solar

63
00:03:19,200 --> 00:03:22,160
ose SODIS, përdoret pë të pastruar ujin.

64
00:03:23,000 --> 00:03:27,816
Në SODIS, shishe plastike të pastra
mbushen me ujë të ndotur

65
00:03:27,840 --> 00:03:30,760
dhe vihen të ekspozohen ndaj dritës
së diellit për 6-8 orë.

66
00:03:31,520 --> 00:03:33,536
Rrezet UltraViolet nga dielli

67
00:03:33,560 --> 00:03:37,016
shkatërrojnë bërthamën e këtyre
patogjenëve të dëmshëm

68
00:03:37,040 --> 00:03:39,000
dhe pastrojnë ujin.

69
00:03:39,880 --> 00:03:43,616
Por, edhe pse SODIS është i lehtë për tu
përdorur dhe kursen energji,

70
00:03:43,640 --> 00:03:45,936
sepse përdor energji diellore,

71
00:03:45,960 --> 00:03:47,336
është shumë i ngadalshëm,

72
00:03:47,360 --> 00:03:50,120
sepse mund të duhen deri në dy ditë
kur koha është me re.

73
00:03:50,960 --> 00:03:54,056
Në mënyrë që procesi i SODIS të jetë
më i shpejtë,

74
00:03:54,080 --> 00:03:57,376
një metodë e re e quajtur fotokatalizë

75
00:03:57,400 --> 00:03:59,040
është përdorur kohët e fundit.

76
00:03:59,640 --> 00:04:02,496
Cfarë është ekzaktësisht fotokataliza?

77
00:04:02,520 --> 00:04:03,736
Le ta zbërthejmë:

78
00:04:03,760 --> 00:04:05,416
"foto" do të thotë nga dielli,

79
00:04:05,440 --> 00:04:08,480
dhe një katalizator është dicka që
përshpejton reaksionin.

80
00:04:09,040 --> 00:04:11,216
Pra ajo që bën një fotokatalizator

81
00:04:11,240 --> 00:04:14,400
është thjesht shpejtimi i procesit solar
të dezinfektimit.

82
00:04:15,400 --> 00:04:18,736
Kur rrezet e diellit godasin
fotokatalizatorin

83
00:04:18,760 --> 00:04:22,376
si TiO2, apo dioksidi titaniumit,

84
00:04:22,400 --> 00:04:25,816
krijon përbërës oksigjeni shumë aktivë,

85
00:04:25,840 --> 00:04:30,120
si superoksidi, peroksidi hidrogjenit
dhe radikalet hidroksile.

86
00:04:30,920 --> 00:04:32,816
Këto përbërës oksigjeni reaktivë

87
00:04:32,840 --> 00:04:35,736
mund të largojnë bakteriet, organiket

88
00:04:35,760 --> 00:04:38,720
dhe shumë ndotës nga uji i pijshëm.

89
00:04:39,920 --> 00:04:43,136
Por fatkeqësisht ka disa disavantazhe

90
00:04:43,160 --> 00:04:47,040
në mënyrën se si fotokatalizatori SODIS
shpërndahet.

91
00:04:47,640 --> 00:04:50,776
Shikoni, ajo cfarë bëhet është marrja e
shishes plastike të pastër

92
00:04:50,800 --> 00:04:54,240
dhe i vendosin brenda një shtresë
fotokatalizatori.

93
00:04:55,200 --> 00:04:58,496
Por fotokatalizatorë si dioksidi
i titaniumit

94
00:04:58,520 --> 00:05:01,216
janë zakonisht të përdorura në kremëra

95
00:05:01,240 --> 00:05:02,880
për të ndaluar rrezet UltraViolet.

96
00:05:03,320 --> 00:05:06,176
Pra kur futen brenda shisheve

97
00:05:06,200 --> 00:05:08,976
ato bllokojnë disa nga rrezet UltraViolet

98
00:05:09,000 --> 00:05:11,560
dhe zvogëlojnë prodhimtarinë e procesit.

99
00:05:12,560 --> 00:05:14,696
Gjithashtu, këto shtresa me
fotokatalizatorë

100
00:05:14,720 --> 00:05:17,576
nuk janë të lidhura ngushtë
në shishen plastike

101
00:05:17,600 --> 00:05:21,520
që do të thotë se shkëputen dhe njerëzit
përfundojnë duke pirë katalizatorët.

102
00:05:22,520 --> 00:05:25,176
Ndërsa TiO2 është i sigurtë dhe
i palëvizshëm,

103
00:05:25,200 --> 00:05:27,936
është gati e kotë nëse vazhdon
të pish katalizatorët,

104
00:05:27,960 --> 00:05:30,336
sepse duhet të vazhdosh ta rimbushësh

105
00:05:30,360 --> 00:05:31,840
pas shumë pak përdorimeve.

106
00:05:32,440 --> 00:05:35,696
Pra qëllimi im ishte të kaloja
disavantazhet

107
00:05:35,720 --> 00:05:37,736
e këtyre metodave

108
00:05:37,760 --> 00:05:40,016
dhe të krijoj një metodë të sigurtë,

109
00:05:40,040 --> 00:05:43,960
të qëndrueshme, pakushtueshme dhe
ekologjike pë të patur ujë të pastër.

110
00:05:45,120 --> 00:05:48,176
Ajo që nisi si një projekt kalimtar
shkencor në klasën e tetë

111
00:05:48,200 --> 00:05:52,600
tani është përbërësi im fotokatalizator
për pastrimin e ujit.

112
00:05:53,440 --> 00:05:57,080
Përzierja përbëhet nga dioksidi
i titaniumit me cimenton.

113
00:05:57,840 --> 00:06:01,816
Cimentoja mund të formohet në disa forma
të ndryshme,

114
00:06:01,840 --> 00:06:05,520
që con në një gamë të gjërë të metodave të
shpërndarjes.

115
00:06:06,160 --> 00:06:08,216
Për shembull, ti mund të krijosh
një shufër

116
00:06:08,240 --> 00:06:11,920
që mund të vendoset lehtësisht brenda
shishes plastike për përdorim individual

117
00:06:12,560 --> 00:06:17,080
ose mund të krijoni një filter poroz që të
filtrojë ujin për familjet.

118
00:06:17,800 --> 00:06:21,216
Mund ta shtroni brenda një rezervuari uji

119
00:06:21,240 --> 00:06:23,096
për të pastruar sasi më të mëdha uji

120
00:06:23,120 --> 00:06:26,080
për komunitetet në kohë shumë të gjatë.

121
00:06:27,640 --> 00:06:29,576
Epo, për të qenë e sinqertë,

122
00:06:29,600 --> 00:06:32,056
udhëtimi im nuk ka qenë shumë i lehtë.

123
00:06:32,080 --> 00:06:35,456
E kuptoni, unë nuk kam
patur akses një laborator të sofistikuar.

124
00:06:35,480 --> 00:06:38,976
Isha 15 vjec kur ia nisa kërkimeve,

125
00:06:39,000 --> 00:06:41,336
dhe nuk e lejova moshën të më frenonte

126
00:06:41,360 --> 00:06:44,216
në interesat e mia, në ndjekjen e
kërkimeve shkencore

127
00:06:44,240 --> 00:06:46,720
e në dëshirën për të zgjidhur krizën
globale për ujin

128
00:06:47,800 --> 00:06:51,616
Kuptojeni që uji nuk është thjesht tretës.

129
00:06:51,640 --> 00:06:54,440
Uji është e drejtë universale e njeriut.

130
00:06:55,160 --> 00:06:56,416
Dhe për këtë arsye,

131
00:06:56,440 --> 00:07:00,616
kam vazhduar të punoj në këtë projekt
shkencor që nga 2012

132
00:07:00,640 --> 00:07:03,816
për ta sjellë nga laboratori e drejt në
botën reale.

133
00:07:03,840 --> 00:07:07,296
Këtë verë krijova Catalyst for World Water
(Katalizatori për Ujin në Botë),

134
00:07:07,320 --> 00:07:12,600
një ndërmarrje shoqërore që ka qëllim
zgjidhje për krizën globale të ujit.

135
00:07:13,280 --> 00:07:15,160
(Duartrokitje)

136
00:07:20,240 --> 00:07:24,216
Vetëm një pikë e vetme uji nuk mund
të bëjë shumë,

137
00:07:24,240 --> 00:07:26,656
por kur shumë pika ujë mblidhen bashkë,

138
00:07:26,680 --> 00:07:29,160
mund të mbështesin jetën në planetin tonë.

139
00:07:30,280 --> 00:07:33,616
Ashtu sic pikat e ujit bashkohen dhe
formojnë oqeane,

140
00:07:33,640 --> 00:07:36,176
besoj se ne duhet të mblidhemi së bashku

141
00:07:36,200 --> 00:07:38,320
për ta mposhtur këtë problem botëror.

142
00:07:39,080 --> 00:07:40,296
Faleminderit.

143
00:07:40,320 --> 00:07:42,320
(Duartrokitje)

144
00:07:43,840 --> 00:07:45,176
Faleminderit.

145
00:07:46,698 --> 00:07:50,698
(Duartrokitje)