WEBVTT

00:00:06.762 --> 00:00:11.233
Aristotle က သဘာ၀ဟာ ဗလာနယ်ကိုကြောက် 
တယ်လို့ အထင်ကရ ဆိုခဲ့ပြီး

00:00:11.233 --> 00:00:16.017
ရုပ်မဲ့ဟင်းလင်ပြင် ဝါ တကယ့်လေဟာနယ်ဟာ 
၎င်းကို ဘေးမှဝန်းရံတဲ့ ရုပ်ဒြပ်တွေက

00:00:16.017 --> 00:00:19.105
ချက်ခြင်း ၀င်ဖြည့်မှာကြောင့် မတည်ရှိ 
နိုင်လို့ အခိုင်မာဆိုခဲ့တယ်။

00:00:19.105 --> 00:00:21.994
ကံအကြောင်း မလှစွာပဲ
သူ မှားသွားခဲ့ပြန်တယ်။

00:00:21.994 --> 00:00:25.010
လေဟာနယ်ဟာ ဘရော်မီတာလို 
လေဖိအားတိုင်းကရိယာရဲ့

00:00:25.010 --> 00:00:27.492
အဓိကအစိတ်အပိုင်း တစ်ခုပါ။

00:00:27.492 --> 00:00:30.107
ပြီးတော့ မေကြာင်းက လေဖိအားက 
အပူချိန်နဲ့ နှီးနွယ်ပြီး

00:00:30.107 --> 00:00:31.690
၎င်းရဲ့ အပြောင်းလဲမြန်ဆန်ခြင်းဟာ

00:00:32.032 --> 00:00:35.643
လေမုန်တိုင်း၊ လေဆင်နှာမောင်းနဲ့ အခြား
ပြင်းထန်တဲ့ ရာသီဥတုတွေ ဖြစ်နိင်လို့ပါ။

00:00:35.643 --> 00:00:38.156
လေဖိအားတိုင်းကိရိယာဟာ 
မိုးဇလသမားများ နည်းတူ

00:00:38.156 --> 00:00:41.840
သိပ္ပံသမားများအတွက်လည်း 
မရှိမဖြစ် ကိရိယာတွေအနက် တစ်ခုပါ။

00:00:41.840 --> 00:00:44.766
လေဖိအားတိုင်းကိရိယာ ဘယ်လိုအလုပ်လဲ၊ 
ဒါကို ဘယ်လို တီထွင်ခဲ့လဲ။

00:00:44.766 --> 00:00:46.448
ဒါက အချိန်အတော်လေး ကြာခဲပါတယ်။

00:00:46.448 --> 00:00:49.741
အကြောင်းမှာ Aristotle သီအိုရီ နဲ့ 
လေဟာနယ်မဖြစ်နိုင်ဟု ယူဆနေတဲ့

00:00:49.741 --> 00:00:54.986
တခြားသော ရှေးဒဿနဆရာကြီးများဟာ
ဖြစ်ရိုးဖြစ်စဉ်ကို အမှန်ထင်ခဲ့ပြီး

00:00:54.986 --> 00:00:59.040
အတွေးနယ်ချဲ့ကာ ဒါကို မေးခွန်းထုတ်ဖို့
မဖြစ်မနေ ကိစ္စပေါ်သည့်တိုင်

00:00:59.040 --> 00:01:01.541
နှစ် ၂၀၀၀ နီးပါ ကြာခဲ့ပါတယ်။

00:01:01.541 --> 00:01:05.550
၁၇ ရာစု အစောပိုင်းတွင် အီတလီမှ သတ္ထု
တူးဖော်ရေးသမားတွေရဲ့ ရေတွန်းစက်များဟာ

00:01:05.550 --> 00:01:08.442
ရေကို ၁၀.၃ မီတာ အမြင့်ထက်
ပိုမတင်နိုင်တာကို တွေ့ခဲ့ချိန်မှာ

00:01:08.442 --> 00:01:10.822
သူတို့ ဆိုးရွားတဲ့ ပြဿနာတစ်ခု ကြုံခဲ့တယ်

00:01:10.822 --> 00:01:14.883
Galileo Galilei အပါအဝင် 
ထိုခေတ် သိပ္ပံပညာရှင်အချို့က ပိုက်အပြင်ဘက်

00:01:14.883 --> 00:01:20.310
စုပ်ထုတ်တဲ့ လေနေရာ၊ ဟာကွက်ကို အစားထိုးဖို့
ရေဟာ တက်လာရတယ်လို့ အဆိုပြုခဲ့တယ်။

00:01:20.310 --> 00:01:25.606
ဒါပေမဲ့ ဒါဟာ အားကန့်သတ်ချက်ရှိလို့
ရေကို ၁၀.၃ မီတာ ထက်ပို မတင်နိုင်ခဲ့ပါဘူး။

00:01:25.606 --> 00:01:28.523
သို့သော်လည်း လေဟာနယ် 
လုံး၀တည်ရှိတဲ့ စိတ်ကူးဟာ

00:01:28.523 --> 00:01:30.728
အငြင်းပွားဖွယ် ဖြစ်ဆဲပါပဲ။

00:01:30.728 --> 00:01:33.647
Galileo ရဲ့ သံသယမှတ်ကျောက်
သဘောတရား နှိုးဆွချက်ဟာ၊

00:01:33.647 --> 00:01:38.231
Gasparo Berti ကို လေဟာနယ်ဖြစ်နိုင်ကြောင်း
သရုပ်ပြဖို့ရာ..... ရိုးပေမဲ့ သိပ်စွမ်းတဲ့

00:01:38.231 --> 00:01:40.213
စမ်းသပ်ချက် ဆောင်ရွက်ဖို့ ဖြစ်စေခဲ့တယ်။

00:01:40.213 --> 00:01:42.402
ပြွန်ရှည်တစ်ချောင်းကို ရေအပြည့်ဖြည့်၊

00:01:42.402 --> 00:01:46.321
အစွန်းတွေကိုပိတ်၊ 
ရေဇလားထဲထောင် ထားခဲ့ပြီး

00:01:46.321 --> 00:01:48.948
ဒီနောက် ပြွန်အောက်ပေါက်ကို ဖွင့်လို့

00:01:48.948 --> 00:01:51.429
ရေကို ရေဆေးဇလုံထဲ လျောဆင်းစေခဲ့ရာ

00:01:51.429 --> 00:01:56.096
ပြွန်အတွင်းကျန်ရစ်တဲ့ ရေရဲ့ အမြင့်ဟာ
၁၀.၃ မီတာ ဖြစ်သည့်တိုင်ပါပဲ။

00:01:56.096 --> 00:02:00.017
ထိပ်မှာ 'အဟ' ကျန်နေပြီး
လေဟာ ပြွန်ထဲမဝင်သည်မို့၊

00:02:00.017 --> 00:02:04.401
Bertiဟာ တည်ငြိမ်တဲ့ လေဟာနယ်ကို
တိုက်ရိုက် ဖန်တီးမှု အောင်မြင်ခဲ့တယ်။

00:02:04.401 --> 00:02:08.497
သို့သော် ဒီလေဟာနယ် ဖြစ်နိုင်ခြင်းကို 
သရုပ်ဖော်ထုတ်ခဲ့တာတောင်

00:02:08.497 --> 00:02:11.411
ဒီ ဗလာဟင်းလင်းပွင့်က ရေပေါ်ကို 
အနည်းငယ်ထူးဆန်းတဲ့

00:02:11.411 --> 00:02:14.463
ကန့်သတ် အားတစ်ခု သက်ရောက်ဆဲ
ဆိုတဲ့ Galileo ရဲ့စိတ်ကူးနဲ့တော့

00:02:14.463 --> 00:02:16.943
ပြေလည်မှု မရခဲ့ပါ။

00:02:16.943 --> 00:02:20.973
လူငယ် Evangelista Torricelli ဟာ
ဂယ်လီလီယိုရဲ့ တပည့်၊ မိတ်ဆွေ ဖြစ်ပြီး

00:02:20.973 --> 00:02:23.676
ပြဿနာကို မတူတဲ့ထောင့်မှ ရှု့မြင်ဖို့ 
ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

00:02:23.676 --> 00:02:27.017
ပြွန်ထဲက လေဟာနယ်ကို အာရုံစိုက်မဲ့ အစား

00:02:27.017 --> 00:02:30.390
ရေကိုလွှမ်းမိုးနေတာ တခြားဘာဖြစ်နိုင်မလဲ 
လို့ ..သူ့ဘာသာသူ ပြန်မေးခဲ့တယ်။

00:02:30.390 --> 00:02:34.328
ရေနှင့် ထိနေတဲ့အရာဟာ ကန်ကို 
လွှမ်းထားတဲ့ လေ ဖြစ်တာကြောင့်

00:02:34.328 --> 00:02:38.159
သူက၊ ဒီလေဖိအားဟာ ပြွန်ထဲက ရေအမြင့်ကို 
ထပ်လျော့မကျအောင် တားဆီးနေတဲ့

00:02:38.159 --> 00:02:41.247
အရာသာဖြစ်တယ်လို့...ယုံကြည်ခဲ့တယ်။

00:02:41.247 --> 00:02:45.151
ဒီစမ်းသပ်ချက်ဟာ လေဟာနယ် 
ဖန်တီးယုံသာမက၊ မျှခြေတစ်ခုအဖြစ်လည်း

00:02:45.151 --> 00:02:47.288
လုပ်ဆောင်ခဲ့တာ သူသဘောပေါက်ခဲ့တယ်။

00:02:47.288 --> 00:02:50.681
ဒါက ပြွန်အပြင်ဘက် ရေပေါ်ရှိ လေထုဖိအားနဲ့

00:02:50.681 --> 00:02:53.895
ပြွန်အတွင်း ရေတိုင်ဖိအားရဲ့ 
မျှခြေဖြစ်ပါတယ်။

00:02:53.895 --> 00:02:58.534
ဖိအားနှစ်ရပ် ညီသည်အထိ
ပြွန်အတွင်း ရေအမြင့်ဟာ ကျဆင်းရင်း

00:02:58.534 --> 00:03:02.342
ရေဟာ ၁၀.၃ မီတာ 
အမြင့်မှာတည် ရှိလာပါတယ်။

00:03:02.342 --> 00:03:04.655
ဒီစိတ်ကူးကိုလည်း လွယ်ကူစွာ
လက်ခံသည် မဟုတ်ပါ။

00:03:04.655 --> 00:03:07.553
Galileo နဲ့ အခြားသူတွေက 
လေထုမှာ အလေးချိန်မရှိလို့

00:03:07.553 --> 00:03:12.064
ဖိအားမသက်ရောက်ဘူးလို့ 
ရှေးရိုးနည်းအတိုင်း တွေးပြန်တယ်။

00:03:12.064 --> 00:03:14.898
Torricelli က Bertiရဲ့ စမ်းသပ်ချက်ကို 
နောက်ထပ်လုပ်ဖို့

00:03:14.898 --> 00:03:16.851
ဆုံးဖြတ်ပြီး..ဒီအကြိမ်တော့
ရေအစား ပြဒါးပါ။

00:03:16.851 --> 00:03:20.168
ပြဒါးဟာ ပိုသိပ်သည်းတယ်၊
ရေထက်လည်း ပိုနိမ့်ဆင်;ပါတယ်

00:03:20.168 --> 00:03:23.994
ပြီးတော့ ပြဒါးတိုင်ဟာ ၇၆ စင်တီမီတာ
အမြင့်မှာသာ ရပ်တန့်နေခဲ့တယ်

00:03:23.994 --> 00:03:28.245
ဒါက Torricelliဖို့ ပိုပြီး
ကိုင်တွယ်ရလွယ်တဲ့ ကိရိယာဖြစ်စေရုံမက

00:03:28.245 --> 00:03:32.341
အလေးချိန်ဟာ အဆုံးအဖြတ်ပေးတဲ့အရာဆိုတဲ့
သူ့စိတ်ကူးကို ထောက်ကူခဲ့တယ်။

00:03:32.341 --> 00:03:37.891
ပြောင်းလဲစမ်းသပ်မှုမှာ ပြွန်နှစ်ခုသုံးပြီး
ပြွန်တစ်ခုထိပ်မှာ ဖန်သီးကြီးပါဝင်လာတယ်။

00:03:37.891 --> 00:03:42.136
Galileo အဓိပ္ပါယ်ကောက်ယူချက်သာ မှန်လျင်
ဒုတိယပြွန်ရှိ ပိုကြီးတဲ့ လေဟာနယ်ဟာ

00:03:42.136 --> 00:03:45.805
ပိုစုပ်နိုင်လို့ ပြဒါးကို ပိုမြင့်မြင့် 
ပင့်တင်ထား သင့်ပါတယ်။

00:03:45.805 --> 00:03:48.840
ဒါပေမဲ့... ပြွန်နှစ်ခုလုံးမှာ
အမြင့် တူဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

00:03:48.840 --> 00:03:53.085
Torricelli သီအိုရီအတွက် အပြီးသတ် 
ထောက်ခံချက်ဟာ ပြဒါးပြွန်ကို

00:03:53.085 --> 00:03:56.308
တောင်တစ်ခုပေါ် ယူဆောင်ခဲ့တဲ့
Blaise Pascal မှတဆင့် ဖြစ်ပေါ်လာပြီး၊

00:03:56.308 --> 00:03:58.278
မြင့်လာတဲ့အခါ လေထုဖိအား လျော့နည်းလို့

00:03:58.278 --> 00:04:02.031
ပြဒါးအမြင့်ဟာ တရိပ်ရိပ်ကျဆင်းကြောင်း
သက်သေပြခဲ့ပါတယ်။

00:04:02.031 --> 00:04:05.451
ပြဒါး လေဖိအားတိုင်းကိရိယာဟာ Torricelliရဲ့ 
မူလပုံစံကိုအခြေခံထားပြီး

00:04:05.451 --> 00:04:10.366
၂၀၀၇ ခုနှစ်တိုင် လေထုဖိအားတိုင်းတာရာတွင်
အသုံးတွင်နည်းများအနက် တစ်ခုဖြစ်ခဲ့တယ်။

00:04:10.366 --> 00:04:13.623
အဆိပ်ကြောင့် ပြဒါး
အသုံးပြုမှု ကန့်သတ်လိုက်တဲ့အခါ

00:04:13.623 --> 00:04:16.853
ဥရောပတိုက်မှာ ဒါတွေကို
ဆက်မထုတ် ဖြစ်တော့ပါ။

00:04:16.853 --> 00:04:18.932
သို့သော်လည်း Torricelli တည်ထွင်မှုဟာ

00:04:18.932 --> 00:04:22.076
လေဟာနယ်နှင့် လေရဲ့အလေးချိန်လို
တရားသေ လက်ခံထားတဲ့ဝါဒတွေပေါ်

00:04:22.076 --> 00:04:25.802
စစ်ကြောဖို့ရာ၊ ပြွန်အပြင်ဘက်က(သို့)
ဖောက်ထွက်စဉ်းစားပုံအကြောင်း

00:04:25.802 --> 00:04:29.077
ပြောင်မြောက်လှတဲ့ သာဓက
တစ်ခုဖြစ်ပြီး ကြီးမားတဲ့

00:04:29.077 --> 00:04:30.589
အကျိုးသက်ရောက်ရှိစေနိုင်ပါတယ်။