WEBVTT

00:00:06.762 --> 00:00:11.233
Η γνωστή ρήση του Αριστοτέλη: 
«Η φύση φοβάται το κενό», προήλθε

00:00:11.233 --> 00:00:16.017
από τον ισχυρισμό πως ένα πραγματικό κενό,
χώρος χωρίς ύλη, δεν μπορεί να υπάρξει

00:00:16.017 --> 00:00:19.105
γιατί η περιβάλλουσα ύλη
θα το γέμιζε αμέσως.

00:00:19.105 --> 00:00:21.994
Ευτυχώς όμως, η άποψη του 
αποδείχθηκε ότι ήταν λάθος.

00:00:21.994 --> 00:00:25.010
Ένα κενό είναι ένα βασικό
συστατικό του βαρόμετρου,

00:00:25.010 --> 00:00:27.492
ενός οργάνου για τη μέτρηση
της πίεσης του αέρα.

00:00:27.492 --> 00:00:30.107
Επειδή η πίεση του αέρα
σχετίζεται με τη θερμοκρασία,

00:00:30.107 --> 00:00:32.322
και ραγδαίες μεταβολές της
μπορούν να συμβάλουν

00:00:32.322 --> 00:00:35.643
σε τυφώνες, ανεμοστρόβιλους
και σε άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα,

00:00:35.643 --> 00:00:38.156
ένα βαρόμετρο είναι
ένα από τα πιο αναγκαία όργανα

00:00:38.156 --> 00:00:41.840
τόσο για τους μετεωρολόγους 
όσο και για άλλους επιστήμονες.

00:00:41.840 --> 00:00:44.766
Πώς όμως δουλεύει ένα βαρόμετρο,
και πώς εφευρέθηκε;

00:00:44.766 --> 00:00:46.448
Λοιπόν, πήρε κάμποσο καιρό.

00:00:46.448 --> 00:00:49.741
Επειδή η θεωρία του Αριστοτέλη
και άλλων αρχαίων φιλόσοφων

00:00:49.741 --> 00:00:54.986
σχετικά με την αδυναμία ύπαρξης του κενού 
φαίνεται να ισχύει στην καθημερινή ζωή,

00:00:54.986 --> 00:00:59.040
λίγοι σκέφτηκαν σοβαρά να την 
αμφισβητήσουν για σχεδόν 2.000 χρόνια --

00:00:59.040 --> 00:01:01.541
μέχρι που η αναγκαιότητα ανέγειρε το θέμα.

00:01:01.541 --> 00:01:02.800
Στις αρχές του 17ου αιώνα,

00:01:02.800 --> 00:01:05.550
οι Ιταλοί ανθρακωρύχοι
αντιμετώπιζαν ένα σοβαρό πρόβλημα

00:01:05.550 --> 00:01:07.270
όταν ανακάλυψαν ότι οι αντλίες τους

00:01:07.270 --> 00:01:08.602
δεν ανέβαζαν το νερό

00:01:08.602 --> 00:01:10.822
πάνω από τα 10,3 μέτρα ύψος.

00:01:10.822 --> 00:01:14.883
Κάποιοι επιστήμονες της εποχής, 
συμπεριλαμβανομένου του Γαλιλέο Γαλιλέι,

00:01:14.883 --> 00:01:17.070
πρότειναν ότι το να ρουφάς
αέρα από τον σωλήνα

00:01:17.070 --> 00:01:20.310
ανεβάζει το νερό προκειμένου
να αντικαταστήσει το κενό.

00:01:20.310 --> 00:01:22.346
Aλλά αυτή η δύναμη ήταν περιορισμένη

00:01:22.346 --> 00:01:25.606
και δεν μπορoύσε να το ανεβάσει
πάνω από τα 10,3 μέτρα.

00:01:25.606 --> 00:01:28.523
Ωστόσο, η ιδέα ότι το κενό όντως υπάρχει

00:01:28.523 --> 00:01:30.728
ακόμη και τότε θεωρούνταν αμφιλεγόμενη.

00:01:30.728 --> 00:01:33.647
Ο ενθουσιασμός πάνω
στην ανορθόδοξη θεωρία του Γαλιλαίου,

00:01:33.647 --> 00:01:38.231
οδήγησε τον Γκασπάρο Μπέρτι στο
να διεξάγει ένα απλό, αλλά ευφυές πείραμα

00:01:38.231 --> 00:01:40.711
για να αποδείξει ότι 
η δημιουργία κενού ήταν δυνατή.

00:01:40.711 --> 00:01:42.402
Ένας μακρύς σωλήνας γέμισε με νερό

00:01:42.402 --> 00:01:46.321
και τοποθετήθηκε όρθιος σε μια ρηχή λεκάνη
με τις δύο άκρες κλεισμένες με πώματα.

00:01:46.321 --> 00:01:48.948
Μετά το κάτω μέρος του σωλήνα ανοίχτηκε

00:01:48.948 --> 00:01:51.429
και η στάθμη του νερού 
μέσα στο σωλήνα κατέβηκε

00:01:51.429 --> 00:01:56.096
μέχρι που το επίπεδο του νερού 
μέσα στο σωλήνα έφτασε στα 10,3 μέτρα.

00:01:56.096 --> 00:02:00.017
Με κενό να έχει δημιουργηθεί στην κορυφή,
χωρίς να έχει ειχωρήσει αέρας στο σωλήνα.

00:02:00.017 --> 00:02:04.401
Ο Μέρτι κατάφερε να δημιουργήσει κενό.

00:02:04.401 --> 00:02:08.497
Αλλά ακόμα και αν η δυνατότητα ύπαρξης
κενού είχε αποδειχθεί χωρίς αμφισβήτηση

00:02:08.497 --> 00:02:11.411
δεν ήταν όλοι ικανοποιημένοι 
με την ιδέα του Γαλιλαίου

00:02:11.411 --> 00:02:14.463
ότι το κενό ασκούσε κάποια μυστηριώδη,

00:02:14.463 --> 00:02:16.943
αλλά πεπερασμένη δύναμη στο νερό.

00:02:16.943 --> 00:02:20.973
Ο Ευαγγελίστα Τορικέλι, 
νεαρός μαθητής και φίλος του Γαλιλαίου,

00:02:20.973 --> 00:02:23.676
αποφάσισε να δει το πρόβλημα 
από διαφορετική σκοπιά.

00:02:23.676 --> 00:02:27.017
Αντί να συγκεντρωθεί
στο κενό χώρο μέσα στον σωλήνα,

00:02:27.017 --> 00:02:30.390
αναρωτήθηκε, «Τι άλλο
μπορεί να επηρεάζει το νερό;»

00:02:30.390 --> 00:02:34.328
Επειδή το μόνο πράγμα σε επαφή με το νερό
ήταν ο αέρας που περιέβαλε τη λεκάνη,

00:02:34.328 --> 00:02:38.159
πίστεψε πως η πίεση του αέρα ήταν 
το μόνο που θα μπορούσε να αποτρέψει

00:02:38.159 --> 00:02:41.247
το επίπεδο του νερού μέσα στον σωλήνα
από το να πέσει χαμηλότερα.

00:02:41.247 --> 00:02:45.151
Συνειδητοποίησε ότι το πείραμα δεν ήταν
μόνο ένα εργαλείο δημιουργίας του κενού,

00:02:45.151 --> 00:02:47.288
αλλά λειτουργούσε και ως μια ισορροπία,

00:02:47.288 --> 00:02:50.681
ανάμεσα στην ατμοσφαιρική πίεση
έξω από τον σωλήνα

00:02:50.681 --> 00:02:53.895
και στην υδροστατική πίεση
από τη στήλη νερού μέσα στον σωλήνα.

00:02:53.895 --> 00:02:58.534
Η στάθμη του νερού στο σωλήνα μειωνόταν
μέχρι οι δύο πιέσεις να ήταν ίσες,

00:02:58.534 --> 00:03:02.342
το οποίο συνέβαινε μόλις 
το νερό ήταν στα 10,3 μέτρα.

00:03:02.342 --> 00:03:04.655
Η ιδέα αυτή έγινε δύσκολα αποδεκτή,

00:03:04.655 --> 00:03:07.553
καθώς ο Γαλιλαίος και άλλοι,
σκεπτόμενοι παραδοσιακά

00:03:07.553 --> 00:03:12.064
πίστευαν πως ο ατμοσφαιρικός αέρας 
δεν έχει βάρος, επομένως δεν ασκεί πίεση.

00:03:12.064 --> 00:03:14.898
Ο Τορικέλι αποφάσισε 
να επαναλάβει το πείραμα του Μπέρτι

00:03:14.898 --> 00:03:16.851
με υδράργυρο αντί για νερό.

00:03:16.851 --> 00:03:18.621
Επειδή ο υδράργυρος είναι πυκνότερος,

00:03:18.621 --> 00:03:20.908
η στάθμη του έπεφτε
πιο κάτω απ' ό,τι του νερού

00:03:20.908 --> 00:03:23.994
και ισορροπούσε στα 76 εκατοστόμετρα μόνο.

00:03:23.994 --> 00:03:28.245
Αυτό όχι μόνο επέτρεψε στον Τορικέλι 
να φτιάξει ένα όργανο πολύ πιο μικρό,

00:03:28.245 --> 00:03:32.321
αλλά υποστήριξε και την ιδέα ότι το βάρος 
της στήλης είναι αποφασιστικός παράγοντας.

00:03:32.321 --> 00:03:34.801
Μια διαφοροποίηση του πειράματος
έγινε με δύο σωλήνες

00:03:34.811 --> 00:03:37.891
όπου η κορυφή του ενός
ήταν μια μεγάλη γυάλινη μπάλα.

00:03:37.891 --> 00:03:42.136
Αν η ερμηνεία του Γαλιλαίου ήταν σωστή, 
το μεγαλύτερο κενό στον δεύτερο σωλήνα

00:03:42.136 --> 00:03:45.805
θα έπρεπε να ρουφά περισσότερο 
και να σηκώνει τον υδράργυρο ψηλότερα.

00:03:45.805 --> 00:03:48.840
Αλλά το επίπεδο και στους δύο
σωλήνες ήταν το ίδιο.

00:03:48.840 --> 00:03:53.085
Η απόλυτη στήριξη στη θεωρία του Τορικέλι
ήρθε από τον Μπλεζ Πασκάλ

00:03:53.085 --> 00:03:56.308
ο οποίος ανέβασε σε ένα βουνό 
έναν παρόμοιο σωλήνα υδραργύρου

00:03:56.308 --> 00:03:58.215
και έδειξε ότι το επίπεδο του υδραργύρου

00:03:58.215 --> 00:03:59.820
έπεσε περισσότερο επειδή

00:03:59.820 --> 00:04:02.031
η ατμοσφαιρική πίεση
μειώνεται με το υψόμετρο.

00:04:02.031 --> 00:04:05.451
Το υδραργυρικό βαρόμετρο που βασίζεται 
στο αρχικό μοντέλο του Τορικέλι

00:04:05.451 --> 00:04:07.496
παρέμενε ένας από τους πιο κοινούς τρόπους

00:04:07.516 --> 00:04:10.366
μέτρησης της ατμοσφαιρικής
πίεσης μέχρι το 2007,

00:04:10.366 --> 00:04:14.223
όταν εφαρμόσθηκαν περιορισμοί στη χρήση 
υδραργύρου εξαιτίας της τοξικότητάς του

00:04:14.223 --> 00:04:16.853
και σταμάτησε η παράγωγή τους στην Ευρώπη.

00:04:16.853 --> 00:04:18.932
Ωστόσο, η εφεύρεση του Τορικέλι,

00:04:18.932 --> 00:04:22.076
γεννημένη από την προθυμία του 
να αμφισβητήσει δόγματα πολλών ετών

00:04:22.076 --> 00:04:25.802
σχετικά με το κενό και το βάρος του αέρα, 
είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα

00:04:25.802 --> 00:04:29.077
πως η σκέψη έξω από τα συνηθισμένα
-- ή έξω από τον σωλήνα --

00:04:29.077 --> 00:04:30.719
μπορεί να έχει μεγάλες επιπτώσεις.