0:00:19.044,0:00:20.666
Sizde de bunlardan bir tane var mı?

0:00:20.706,0:00:22.339
Ben benimkine biraz kafayı taktım da.

0:00:22.339,0:00:24.819
Aslında tüm eşyalarıma biraz kafayı taktım.

0:00:24.819,0:00:27.049
Satın aldığımız tüm bu eşyalar nereden geldiğini hiç merak ettiniz mi?

0:00:27.049,0:00:28.939
Ve onları çöpe attığımızda nereye gittiklerini?

0:00:28.939,0:00:32.049
Bu soruları düşünmekten bir türlü kendimi alamadım.[br]Ve cevap bulmak için bir araştırma yaptım.

0:00:32.049,0:00:35.739
Kitaplarda yazdığına göre eşyalar,[br]bir sistem içersinde sürekli ilerliyor.

0:00:35.739,0:00:41.159
Doğadan temin... Üretim... Dağıtım... Tüketim... [br]Bertaraf... adımlarını izleyen bir sistem.

0:00:41.159,0:00:44.299
Tüm bu sisteme malzeme ekonomisi deniyor.

0:00:44.299,0:00:48.869
Ben de konuyu biraz daha detaylı inceledim.[br]Aslına bakarsanız 10 yıl boyunca dünyayı dolaştım.

0:00:48.869,0:00:52.239
Eşyalarımızın nereden gelip nereye gittiğinin izini sürdüm.

0:00:52.239,0:00:55.749
Ve ne keşfettim biliyor musunuz?[br]Hikayenin bu kadar da basit olmadığını...

0:00:55.749,0:00:58.609
Anlatılan bu sistemde birçok eksikler bulunuyor.

0:00:58.609,0:01:02.449
İlk olarak, sistem gayet iyiymiş [br]gibi görünüyor. "Sorun yok!"

0:01:02.449,0:01:05.329
Ama gerçek şu ki bu sistem tam bir çıkmazda.

0:01:05.329,0:01:09.069
Ve çıkmazda olmasının sebebi,[br]bu sistem doğrusal ve tek yönlü iken...

0:01:09.069,0:01:10.899
...gezenimizin kaynaklarının sınırlı olması.

0:01:10.899,0:01:15.629
Ve sınırlı kaynakları olan bir gezegende,[br]tek yönlü bir sistemi sonsuza de sürdüremezsiniz.

0:01:15.629,0:01:19.751
Sürecin her bir adımında bu sistem,[br]gerçek dünya ile etkileşime geçiyor.

0:01:19.751,0:01:22.631
Gerçek hayatta işler, buradaki[br]gibi beyaz bir sayfada yürümüyor tabi...

0:01:22.631,0:01:26.631
Sistem; toplumlar, kültürler,[br]ekonomiler ve çevre ile etkileşime giriyor.

0:01:26.631,0:01:29.811
Ve sürecin her adımında,[br]sınırları zorluyor.

0:01:29.811,0:01:33.271
Bu limitleri bu resimde göremiyoruz.[br]Çünkü bu çizimde eksikler var!

0:01:33.271,0:01:37.044
Haydi o zaman en baştan başlayalım, ve [br]boşlukları doldurarak buradaki eksikleri görelim

0:01:37.044,0:01:41.004
Eksik olan en önemli şeylerden biri insanlar,[br]evet insanlar.

0:01:41.004,0:01:44.364
Bu sistemin her bir parçasında insanlar[br]yaşıyorlar ve çalışıyorlar.

0:01:44.364,0:01:47.394
Ve bu sistemdeki insanlardan bazıları[br]diğerlerine nazaran daha önemliler;

0:01:47.394,0:01:50.254
bazıları sözü daha çok geçen insanlar.[br]Peki kim bunlar?

0:01:50.254,0:01:52.024
İlk olarak hükümetle başlayalım.

0:01:52.024,0:01:55.054
Arkadaşlarım bana hükümeti bir tank[br]ile sembolize etmemi söylediler

0:01:55.054,0:01:57.964
ve bir çok ülke için bu doğru bir sembol.[br]Ve gittikçe bizim ülkemiz de aynı hale geliyor.

0:01:57.964,0:02:01.964
Sonuçta ödediğimiz federal verigilerin [br]%50'sinden fazlası orduya gidiyor,

0:02:01.964,0:02:04.374
Ama ben yine de hükümeti bir insan[br]kullanarak sembolize edeceğim

0:02:04.374,0:02:07.304
çünkü hükümetlerin; insanlardan oluşması,[br]insanların yanında olması ve insanlar var için olması

0:02:07.304,0:02:10.194
şeklindeki gerçek vizyon ve [br]değerlerine sadık kalacağım.

0:02:10.194,0:02:15.324
Bizleri koruyup kollamak, bizlere iyi bakmak[br]hükümetlerin işi. Zaten onların işi bu!

0:02:15.324,0:02:17.654
Ardından özel şirketler geliyor.

0:02:17.654,0:02:20.014
Bu çizimde özel şirket sembolünü[br]hükümetten daha büyük görmenizin sebebi

0:02:20.014,0:02:22.084
özel şirketlerin gerçekte de [br]hükümetten daha büyük olması.

0:02:22.084,0:02:27.354
Şu anda dünyadaki en büyük 100 ekonominin[br]51 tanesi özel şirketlerden oluşuyor.

0:02:27.354,0:02:32.264
Özel şirketlerin kapasite ve güç bakımından[br]büyümesi hükümeti de biraz değiştirdi.

0:02:32.264,0:02:34.854
Artık hükümet; işlerin, [br]biz varandaşlardan çıkarlarından önce

0:02:34.854,0:02:37.584
özel şirketlerin çıkarlarına uygun şekilde[br]yürümesine daha fazla özen gösteriyor.

0:02:37.584,0:02:40.334
Peki, şimdi bu resimde başka ne [br]eksik var bakalım.

0:02:40.334,0:02:42.084
"Doğadan temin" adımıyla başlayalım.

0:02:42.084,0:02:45.354
Bu aslında doğal kaynakları sömürmek[br]anlamına gelen süslü bir ifade

0:02:45.354,0:02:48.754
veya gezegeni çöplüğe çevirmek anlamına[br]gelen süslü bir ifade.

0:02:48.754,0:02:52.914
Bu adımda şu oluyor; ağaçları kesiyoruz,[br]dağları dinamitleyip toprak altındaki metalleri alıyoruz,

0:02:52.914,0:02:55.794
tüm suyu tüketiyoruz ve hayvanları[br]yeryüzünden silip yok ediyoruz.

0:02:55.794,0:02:58.594
Yani haddimizi ilk olarak bu [br]adımda aşıyoruz.

0:02:58.594,0:03:03.084
Kaynaklarımız tükeniyor,[br]Çok fazla "eşya" kullanıyoruz.

0:03:03.084,0:03:07.274
Biliyorum şimdi bunu işitmek zor gelebilir,[br]ama bir şeyler yapmamız gerekiyor.

0:03:07.274,0:03:09.264
Yalnızca geçen 30 yıl içinde,

0:03:09.264,0:03:14.854
gezegendeki doğan kaynakların 3'te 1'i[br]tüketildi... Yok oldu!

0:03:14.854,0:03:19.624
Ağaçları kesiyoruz, madenleri çıkarıyoruz,[br]her şeyi topluyoruz ve hızla çevreyi çöplüğe çeviriyoruz.

0:03:19.624,0:03:24.044
ve bu gezegenin insanlar için yaşanabilir [br]bir yer olma özelliğini baltalıyoruz

0:03:24.044,0:03:29.189
ABD'de, benim yaşadığım yerde, doğal [br]ormanlarımızdan geriye yalnızca %4'ü kaldı

0:03:29.189,0:03:32.799
Akarsularımızın %40'ı içme suyu olarak [br]kullanılamaz hale geldi.

0:03:32.799,0:03:36.189
Ve bizim sorunumuz yalnızca çok fazla[br]eşyaya sahip olmamız değil,

0:03:36.189,0:03:41.199
aynı zamanda payımıza düşenden fazlasına[br]sahip olmamız. Dünya nüfusunun %5'ine sahibiz,

0:03:41.199,0:03:47.009
ama dünyadaki kaynakların %30'unu kullanıyoruz[br]ve dünyadaki atıkların %30'un üretiyoruz.

0:03:47.009,0:03:51.732
Eğer herkes ABD kadar tüketseydi,[br]3 ila 5 gezegene ihtiyacımız olurdu.

0:03:51.732,0:03:54.732
Ama malesef yalnızca 1 gezegenimiz var.

0:03:54.732,0:03:58.792
Ve benim ülkemin bu kısıtlılığa tepkisi,[br]gidip başkalarının hakkını yemek oluyor!

0:03:58.792,0:04:02.182
Bunlar 3. dünya ülkeleri,[br]bazılarına göre ise,

0:04:02.182,0:04:06.242
bir şekilde başkalarına ait olan[br]ama bizim mallarımızın bulunduğu topraklar.

0:04:06.242,0:04:10.242
Yani bu neye benziyor?[br]Yine aynı şey: Çevrenin çöplüğe çevrilmesi.

0:04:10.242,0:04:15.452
Şu anda dünya balık avlanma alanlarının %75''i[br]kullanılmış veya kapasitesi aşılmış durumda

0:04:15.452,0:04:19.452
Gezegendeki orijinal ormanların[br]%80'i artık yok.

0:04:19.452,0:04:23.142
Yalnızca Amazon ormanında,[br]dakikada 2000 ağaç kaybediyoruz.

0:04:23.142,0:04:26.562
Bu, dakikada 7 futbol sahasına denk geliyor.

0:04:26.562,0:04:28.742
Peki ya buralarda yaşayan insanlar?

0:04:28.742,0:04:32.372
Bu arkadaşlara göre, bu insanlar[br]nesillerdir bu topraklarda yaşamalarına rağmen

0:04:32.372,0:04:36.022
bu kaynakların sahibi değiller.[br]Onlar varlık sahibi değiller

0:04:36.022,0:04:39.064
ve çok alışveriş yapmıyorlar.[br]Ve malesef bu sistemde,

0:04:39.064,0:04:43.404
varlık sahibi değilseniz veya çok alışveriş [br]yapmıyorsanız, bir değeriniz yok demektir.

0:04:43.404,0:04:48.784
Daha sonra hammaddeler "Üretim"[br]adımına gidiyor ve orada enerji kullanarak

0:04:48.784,0:04:54.344
doğal kaynakların içine zehirli kimyasallar ekliyor[br]ve zehirli kimyasal içerikli ürünler üretiyoruz.

0:04:54.344,0:04:58.914
Günümüzde ticrai kullanımda olan yapay[br]kimyasal sayısı 100,000'den fazla.

0:04:58.914,0:05:01.774
Bunlardan çok azı sağlık üzerindeki etkileri[br]açısından test edilmiş durumda

0:05:01.774,0:05:04.774
ve bunlardan HİÇBİRİ kimyasal etkileşiminin[br]sağlığa etkisi açısından test edilmedi,

0:05:04.774,0:05:08.174
yani bir kimyasal her gün maruz kaldığımız[br]diğer kimyasallar ile birleşince oluşan etki açısından.

0:05:08.174,0:05:11.864
Yani, bu zehirli kimyasalların sağlık ve doğa[br]üzerindeki tam etkisinin ne olduğunu bilmiyoruz.

0:05:11.864,0:05:15.654
Ama tek bir şey biliyoruz:[br]Zehir giren yerden, Zehir çıkar.

0:05:15.654,0:05:19.654
Endüstriyel üretim sistemlerimizde zehirli[br]kimyasallar kullanmaya devam ettiğimiz sürece,

0:05:19.654,0:05:21.954
zehirli kimyasalları satın aldığımız [br]ürünlerle birlikte

0:05:21.954,0:05:26.314
evlerimize, ofislerimize, okullarımıza ve hatta[br]bedenlerimize almaya devam edeceğiz.

0:05:26.314,0:05:29.174
Mesela BFR'ler,[br]bromlu alevlenme geciktiriciler.

0:05:29.174,0:05:33.584
Mazlemelerin yanıcılığını azaltan bir kimyasal[br]ama yüksek derecede zehirli bir kimyasal.

0:05:33.584,0:05:40.034
Bunlar nörotoksinler yani beyin ve sinir sistemini etkileyen [br]zehirler. Peki böylesi bir kimyasalı ne diye kullanıyoruz?

0:05:40.034,0:05:45.734
Ve bunu bilgisayarlara, beyaz eşyalara, koltuklara, [br]şiltelere ve hatta bazı yastıklara bile koyuyoruz.

0:05:45.734,0:05:49.474
Yani aslında, yastılklarımızı tutup[br]bir nörotoksinin içine daldırıyoruz

0:05:49.474,0:05:53.744
sonra bunları eve getirip her gece uyurken [br]8 saat boyunca kafamızı üzerlerine koyuyoruz.

0:05:53.744,0:05:57.404
Bilemiyorum ama... Bence bu kadar[br]potansiyeli olan bu ülkede,

0:05:57.404,0:06:01.204
geceleri uyurken kafalarımızın alev almasını[br]önlemek için daha iyi bir yöntem bulabiliriz.

0:06:01.204,0:06:05.344
Şimdi bu zehirli kimyasallar besin zincirinde[br]birikiyor ve vücutlarımıza karışıyor.

0:06:05.344,0:06:09.234
Besin zincirinin en üstünde bulunan ve bir[br]çok zehirli kimyasalı en yüksek düzeyde...

0:06:09.234,0:06:12.634
içeren besin nedir biliyor musunuz?[br]Anne sütü.

0:06:12.634,0:06:18.074
Yani artık öyle bir noktaya geldik ki toplumun [br]en küçük bireyleri, yani bebeklerimiz,

0:06:18.074,0:06:23.584
ömürlerinin en yüksek dozlu zehirli kimyasalını[br]annelerinden emdikleri sütle alıyorlar.

0:06:23.584,0:06:27.454
Bu büyük bir hak ihlali değil mi?

0:06:27.454,0:06:31.614
Anne sütü, insanlık için en temel [br]beslenme şekli olmak zorunda.

0:06:31.614,0:06:35.644
Emzirme kutsal ve güvenilir olmalı. Şu anda[br]bile emzirme en iyi besleme yöntemi

0:06:35.644,0:06:40.894
ve anneler mutlaka emzirmeye devam etmeli ama[br]anne sütünü korumalıyız. Onlar(!) anne sütünü korumalı.

0:06:40.894,0:06:43.644
Onların bizi koruyup kolladığınız sanıyordum.

0:06:43.644,0:06:46.864
Ve tabii ki, bu zehirli kimyasallardan en [br]fazla etkilenen insalar

0:06:46.864,0:06:51.004
çoğunluğu doğurganlık çağında olan[br]kadın fabrika işçileri.

0:06:51.004,0:06:55.344
Bu işçiler, doğurganlığa zararlı kimyasallar,[br]kanserojenler, vs. ile iç içe çalışıyorlar.

0:06:55.344,0:06:59.224
Şimdi size soruyorum,[br]Doğurganlık çağında olan hangi kadın,

0:06:59.224,0:07:02.384
başka bir seçeneği kalmadığı sürece,[br]üreme sistemine zararlı kimyasallara...

0:07:02.384,0:07:07.384
maruz kaldığı bir işte çalışmak ister?[br]Ve bu da sistemin güzelliklerinden biri mi yani?

0:07:07.384,0:07:10.694
Burada oluşan çevresel ve ekonomik[br]sorunlar

0:07:10.694,0:07:14.624
sürekli olarak başka bir seçeneği kalmayan[br]insanlar üretiyor.

0:07:14.624,0:07:18.724
Dünya genelinde her gün 200,000 insan[br]nesillerdir yaşadıkları yurtlarını terk edip

0:07:18.724,0:07:22.074
çoğu da varoşlara yerleşmek üzere [br]şehirlere göç ediyorlar

0:07:22.074,0:07:27.286
ve ne kadar zehirli kimyasala maruz [br]kalacaklarına bakmaksızın iş arıyorlar.

0:07:27.286,0:07:30.816
Yani gördüğünüz gibi bu sistemde[br]yalnızca doğal kaynaklar tükenmiyor,

0:07:30.816,0:07:34.866
insanlar da tükeniyor.[br]Tüm toplumlar tükeniyor.

0:07:34.866,0:07:37.176
Evet, zehirli atıklar giriyor,[br]zehirli atıklar çıkıyor.

0:07:37.176,0:07:40.946
Bir çok zehirli kimyasal, üretilen ürünlerin içinde[br]fabrikalardan çıkarken çok daha fazlası

0:07:40.946,0:07:45.586
yan ürünler veya çevre kirliliği şeklinde çıkıyor.[br]Ve bu gerçekten büyük bir kirlilik.

0:07:45.586,0:07:51.616
ABD'de, bizim sanayimiz, yılda 1.8 milyar ton[br]zehirli kimyasal atık ürettiğini itiraf ediyor

0:07:51.616,0:07:54.356
ve bu yalnızca itiraf ettikleri rakam olduğuna göre[br]gerçek atık miktarı çok daha fazla olmalı.

0:07:54.356,0:07:56.656
Ve bu da başka bir limit. Yani iğrenç,

0:07:56.656,0:08:01.666
Her sene 1.8 milyar ton kimyasal atığı kim görmek[br]ister? Peki bu konuda onlar ne yapıyor?

0:08:01.666,0:08:05.666
Kirlilik üreten fabrikaları uzaklara taşıyıp[br]başkalarının topraklarını kirletiyorlar!

0:08:05.666,0:08:11.476
Ama, rüzgarlarla taşınan büyük bir hava[br]kirliliği dönüp tekrar bize buluyor.

0:08:11.476,0:08:15.206
Peki, bütün bu doğal kaynaklar[br]ürünlere dönüştükten sonra ne oluyor?

0:08:15.206,0:08:17.796
Dağıtım için buraya geliyorlar.

0:08:17.796,0:08:23.296
Dağıtım, "zehirli kimyasal içeren ürünlerin en kısa [br]zamanda satılıp elden çıkarılması" anlamına geliyor.

0:08:23.296,0:08:28.936
Buradaki amaç; fiyatları düşük tutmak, insanların sürekli satın[br]almasını sağlamak, giden malların yerine yenisini koymak.

0:08:28.936,0:08:32.626
Fiyatları nasıl düşük tutuyorlar?[br]Mağaza çalışanlarına düşük maaşlar veriyorlar

0:08:32.626,0:08:38.146
ve her fırsatta sağlık sigortalarından kısıyorlar.[br]Amaç, üretim maliyetlerini haricileştirmek.

0:08:38.146,0:08:43.026
Yani, ürünleri üretmek için gereken gerçek[br]masrafları ürün fiyatına yansıtmamak.

0:08:43.026,0:08:46.336
Başka bir deyişle, satın aldığımız[br]ürünlerin gerçek bedelini biz ödemiyoruz.

0:08:46.336,0:08:48.186
Geçen gün bu konu hakkında düşünüyordum.

0:08:48.186,0:08:50.456
Yürüyerek işe gidiyordum ve[br]haberleri dinlemek istedim,

0:08:50.456,0:08:52.766
bir radyo satın almak için bir[br]Radio Shack mağazasına girdim.

0:08:52.766,0:08:56.676
4 dolar 99 sente satılan bu tatlı[br]küçük ve yeşil radyoyu buldum.

0:08:56.676,0:08:59.626
Ödemeyi yapmak için sırada[br]beklerken düşündüm

0:08:59.626,0:09:03.106
4.99 dolar, bu radyonun imalatından[br]benim elime geçinceye

0:09:03.106,0:09:08.216
kadarki süreçte oluşan tüm maliyetleri karşılayabilir?[br]Metal muhtmelen Güney Afrika madenlerinden çıkarıldı,

0:09:08.216,0:09:13.036
petrol muhtemelen Irak'da sondajlandı,[br]plastikler muhtemelen Çin'de üretildi,

0:09:13.036,0:09:17.506
ve tüm bu malzemeler belki de Meksika'da bir[br]fabrikada 15 yaşında bir işçi tarafından birleştirildi.

0:09:17.506,0:09:22.086
4.99 dolar, ben onu alana kadar mağaza rafında[br]beklerken işgal ettiği alanının kirasına bile yetmezken

0:09:22.086,0:09:25.136
bu radyoyu seçmeme yardım eden[br]mağaza çalışanının maaşını,

0:09:25.136,0:09:29.166
veya onu okyanuslar arasında taşyan gemilerin,[br]yollarda taşıyan kamyonların maliyetini nasıl karşılasın?

0:09:29.166,0:09:34.166
Radyonun gerçek bedelini ödemediğimin farkına[br]işte böyle vardım. Peki kim ödüyordu bu bedeli?

0:09:34.166,0:09:38.016
Bu insanlar, sahip oldukları doğal kaynakları[br]kaybederek ödüyorlar.

0:09:38.016,0:09:43.096
Bu insanlar kaybettikleri temiz hava ve artan[br]astım ve kanser oranlarıyla ödüyorlar.

0:09:43.096,0:09:47.512
Kongo'daki çocuklar gelecekleriyle ödedi.[br]Kongo genelindeki çocukların %30'u,

0:09:47.512,0:09:50.246
bizim ucuz ve kullan-at elektronik[br]cihazlarımız için gerekli bir metal olan

0:09:50.246,0:09:53.146
"Koltan" madenlerinde çalışmak için[br]okullarını bırakmak zorunda kaldı.

0:09:53.146,0:09:56.756
Bu insanlar kendi sağlık sigorta masraflarını[br]üstlenmek zorunda kalarak ödediler.

0:09:56.756,0:10:02.284
Tüm bu sistem boyunca insanlar benim bu radyoyu[br]4.99 dolara alabilmem için gereken masrafı sırtladılar.

0:10:02.284,0:10:05.934
Ve sırtlanan bu masrafların hiç birinin herhangi[br]bir muhasebe defterinde kaydı tutulmuyor.

0:10:05.934,0:10:11.593
Şirket sahiplerinin gerçek üretim maliyetlerini[br]haricileştirmesinden kast ettiğim işte bu.

0:10:11.593,0:10:16.233
Ve bu da bizi tüketimin "Altın Ok"una getiriyor.

0:10:16.233,0:10:19.495
Burası sistemin kalbi,[br]sistemi çalıştıran motor.

0:10:19.495,0:10:25.085
Bu "OK" o kadar önemli ki onun korunması[br]bu arkadaşlar için de birinci önceliğe sahip.

0:10:25.085,0:10:28.205
Bu yüzden, 11 Eylül olayından sonra,[br]tüm ülkemiz şoktayken

0:10:28.205,0:10:34.227
Başkan Bush; üzülmek, dua etmek, umut etmek[br]gibi bir çok uygun öneride bulunabilecekken,

0:10:34.227,0:10:37.549
Ama öyle yapmadı. O, insanlara alışveriş[br]yapmalarını söyledi. ALIŞVERİŞ?!

0:10:37.549,0:10:43.941
Tüketicilerden oluşan bir millet haline geldik.[br]Tüketitici olmak, birincil kimliğimiz oldu,

0:10:43.941,0:10:47.751
anne, öğretmen, çiftçi değil[br]tüketici olmak.

0:10:47.751,0:10:51.340
Ne kadar değerli olduğumuzun[br]birincil ölçütü ve göstergesi,

0:10:51.340,0:10:56.359
bu "Ok"a yaptığımız katkının miktarı[br]ve tüketim miktarımız. Ve tüketiyoruz da!

0:10:56.359,0:11:02.641
Alışveriş yapıyoruz, alışveriş yapıyoruz, alışveriş yapıyoruz.[br]Malzeme akışı sağlıyoruz. Ve malzemeler akıp gidiyor!

0:11:02.641,0:11:11.601
Tahmin edin, Kuzey Amerika'da sisteme giren malzemelerin satıştan 6 ay [br]sora yüzde kaçı sistemde hala ürün olarak kullanımda kalmaya devam ediyor?

0:11:11.601,0:11:20.951
Yüzde elli? Yirmi? HAYIR. Yüzde bir. BİR![br]Başka bir deyişle; toprakta yetiştirdiğimiz,

0:11:20.951,0:11:25.421
madenlerden çıkardığımız, üretip nakliyesini yaptığımız[br]malların %99'u, bu sistemden geçen eşyaların %99'u

0:11:25.421,0:11:30.659
6 ay içinde çöplük oluyor.[br]Bu seviyede malzeme çıktısı üretirken

0:11:30.659,0:11:35.097
gezegenin sürekliliğini nasıl sağlarız?[br]Bu düzen hep böyle değildi.

0:11:35.097,0:11:39.337
Ortalama bir Amerikalının şu anki[br]tüketim miktarı 50 yıl öncesinin iki katı.

0:11:39.337,0:11:44.557
Büyükannenize sorun. Onların zamanında[br]idareli ve tutumlu olmak değerli davranışlardı.

0:11:44.557,0:11:49.865
Peki, nasıl bu hale geldik? Tabi ki herşey bir anda olmadı. [br]Bu durum özellikle tasarlandı.

0:11:49.865,0:11:54.855
2. Dünya Savaşından hemen sonra, bu adamlar[br]ekonomiyi yükselişe geçirmenin bir yolunu buldular.

0:11:54.855,0:11:58.525
Perakende analisti Victor Lebow,[br]tüm sistem için bir standart haline gelen

0:11:58.525,0:11:59.986
çözümü açıkça ortaya koydu.

0:11:59.986,0:12:05.716
Dedi ki: "Aşırı üretken ekonomimiz,[br]tüketimi yaşam biçimimiz haline getirmemizi,

0:12:05.716,0:12:08.586
yeni eşyalar satın alıp kullanmayı[br]ritüeller haline getirmemizi,

0:12:08.586,0:12:12.946
ruhsal ve ego tatminimizi tüketimde[br]aramamızı gerekitiriyor.

0:12:12.946,0:12:18.621
Sürekli artan bir hızla eşyaları tüketmeli, yakmalı[br]ve yerlerine yenilerini koyarak eskileri atmalıyız."

0:12:18.621,0:12:22.228
Başkan Eisenhower'ın İktisadi[br]Danışmanlar Konseyi Başkanı dedi ki:

0:12:22.228,0:12:26.701
"Amerikan ekonomisinin nihai amacı[br]daha fazla tüketim malları üretmektir."

0:12:26.701,0:12:28.391
DAHA FAZLA TÜKETİM MALLARI?

0:12:28.391,0:12:33.881
Bizim nihai amacımız? Sağlık hizmeti[br]veya eğitim veya güvenli ulaşım

0:12:33.881,0:12:37.512
veya sürdürülebilirlik veya adalet sağlamak değil?[br]Tüketim malları?

0:12:37.512,0:12:41.260
Bizim bu programa, böyle heveslice[br]balıklama atlamamızı nasıl sağladılar?

0:12:41.260,0:12:46.831
En etkili iki stratejileri planlı[br]eskime ve algısal eskime.

0:12:46.831,0:12:50.591
Planlı eskimenin diğer anlamı[br]"çöp olmak için yapılan tasarım".

0:12:50.591,0:12:54.116
Yani aslında ürünleri, en kısa sürede[br]işe yaramaz hale gelecek şekilde yapıyorlar ki

0:12:54.116,0:12:56.256
biz de onu atalım ve gidip yenisini alalım.

0:12:56.256,0:13:00.172
Plastik poşetlerden ve kahve bardaklarından[br]bunu açıkça görebiliyoruz ama şimdi çok daha fazlasI var:

0:13:00.172,0:13:05.680
paspaslar, DVD'ler, kameralar, barbeküler bile,[br]herşey! Hatta bilgisayarlar.

0:13:05.680,0:13:07.714
Dikkatinizi çekti mi,[br]şimdilerde yeni bir bilgisayar aldığınızda,

0:13:07.714,0:13:10.448
teknoloji o kadar hızlı değişiyor ki[br]sadece birkaç yıl içinde,

0:13:10.448,0:13:13.075
bir bakmışsınız ki iletişiminizi[br]zorlaştıran bir cihaz olmuş.

0:13:13.075,0:13:17.366
Bu konu ilgimi çekti ve içinde ne varmış diye bakmak[br]için bir masa üstü bilgisayarın kasasını açtım.

0:13:17.366,0:13:22.656
Ve gördüm ki her sene değiştirilen şey, kenarda[br]köşede kalan küçük bir parça.

0:13:22.656,0:13:26.676
Ama sadece o küçük parçayı yenilemek mümkün olmuyor,[br]çünkü her çıkan yeni versiyon farklı bir şekilde üretiliyor,

0:13:26.676,0:13:30.608
bu yüzden her şeyi çöpe atıp[br]yenisini almanız gerekiyor.

0:13:30.608,0:13:36.298
Planlı eskimenin revaçta olduğu 1950'lere[br]ait endüstriyel tasarım dergileri okuyordum.

0:13:36.298,0:13:38.766
Bu tasarımcılar konu hakkında[br]gerçekten çok açıklarmış.

0:13:38.766,0:13:42.396
Tüketicinin ürüne olan güvenini kaybettirmeden[br]ama en kısa zamanda bozulacak şekilde

0:13:42.396,0:13:45.996
bir ürünü nasıl yapacaklarını, bu sayede tüketicinin[br]dönüp aynı ürünü tekrar satın almasını

0:13:45.996,0:13:48.416
nasıl sağlayacaklarını tartışmışlar.[br]Tüm bunlar kasıtlı olarak yapılmış.

0:13:48.416,0:13:51.966
Ama eşyalar, bu "OK"un sürekli akışını[br]sağlayacak çabulukta bozulmadığı için

0:13:51.966,0:13:54.286
"algısal eskime" karşımıza çıkıyor.

0:13:54.286,0:14:00.586
Algısal eskime denen şey bizi, kusurusuz bir şekilde[br]çalışır durumdaki eşyalarımızı çöpe atmaya ikna ediyor.

0:14:00.586,0:14:04.196
Peki bunu nasıl yapıyorlar?[br]Ürünün görüntüsünü değiştiriyorlar

0:14:04.196,0:14:06.806
ki eğer siz ürününüzü birkaç yıl önce[br]satın aldıysanız,

0:14:06.806,0:14:10.206
insanlar size, uzun süredir bu "OK"a[br]katkı sağlamadığınıızı söyleyebilsinler.

0:14:10.206,0:14:15.226
Ve değerimizi bu "OK"a yaptığımız katkıyla ortaya[br]koyduğumuz için, durum utanç verici olabilir.

0:14:15.226,0:14:19.766
Tıpkı 5 yıldır masamın üzerinde duran[br]tombul beyaz monitör gibi.

0:14:19.766,0:14:22.260
İş arkadaşım kendine yeni bir bilgisayar aldı.

0:14:22.260,0:14:25.196
İnce, parlak ve şık bir monitörü var.

0:14:25.196,0:14:29.196
Bilgisayarı ile uyumlu, telefonu ile de uyumlu[br]ve hatta kalemliği ile bile uyumlu.

0:14:29.196,0:14:31.776
Sanki uzay gemisi kullanıyor[br]gibi görünüyor

0:14:31.776,0:14:35.366
Benim ise masama çamaşır makinesi[br]koymuşum gibi görünüyorum.

0:14:35.366,0:14:39.866
Moda da bu konu için güzel bir örnek. Hiç[br]merak ettiniz mi kadın ayakkabı topuk modası

0:14:39.866,0:14:43.916
bir sene kalın sonraki sene ince sonra tekrar[br]kalın ve ince olarak değişiyor. Hangi topuğun

0:14:43.916,0:14:50.256
daha sağlıklı olduğu konusundaki tartışmadan[br]ötürü değil. İnce topuk yılında kalın topuk giyerek

0:14:50.256,0:14:53.700
"OK"a katkı sağlamamış olduğunuzun görülmesi

0:14:53.700,0:14:56.546
böylece ince topuklu giyen arkadaşınız kadar[br]değerli olmadığınızın düşünülmesi için.

0:14:56.546,0:15:01.628
Veya, daha doğrusu, sürekli[br]yeni ayakkabılar satın almanız için.

0:15:01.628,0:15:05.138
Reklamların ve genel olarak basının[br]bu konudaki rolleri büyük.

0:15:05.138,0:15:09.808
ABD'de her birimiz, günde 3000'den fazla[br]reklama maruz kalıyoruz.

0:15:09.808,0:15:14.408
50 yıl önceki insanların hayatları boyunca gördükleri[br]reklamdan fazlasını her birimiz bir yılda görüyoruz.

0:15:14.408,0:15:18.761
Düşünürseniz, bir reklamın amacı bizi elimizdekinin[br]yetersiz olduğuna ikna etmek dışında ne olabilir?

0:15:18.761,0:15:22.331
Yani günde 3000 kere bize şu mesajlar veriliyor[br]saçlarımız yanlış, cildimiz yanlış

0:15:22.331,0:15:25.341
kıyafetlerimiz yanlış, eşyalarımız yanlış,[br]arabalarımız yanlış, bizler yanlışız

0:15:25.341,0:15:28.150
ama eğer gidip alışveriş yaparsak [br]bu yanlışların hepsi düzelir.

0:15:28.150,0:15:31.880
Medya da bu akıştaki bazı adımları [br]gizleyerek bu işe çanak tutuyor.

0:15:31.880,0:15:35.800
Bu sayede malzeme ekonomisine dair[br]bize gösterilen tek şey alışveriş oluyor.

0:15:35.800,0:15:41.544
Doğadan temin, üretim ve bertaraf adımları [br]bizim gözlerimizden uzakta gerçekleşiyor.

0:15:41.544,0:15:44.754
ABD'de bizler şimdiye kadar hiç[br]olmadığı kadar çok eşyaya sahibiz.

0:15:44.754,0:15:48.084
Ama anket sonuçlarına göre ülke [br]genelinde mutluluk düzeyimiz düşüşte.

0:15:48.084,0:15:54.128
Mutluluk seviyemiz 1950'lerde zirvedeydi,[br]yani tüketim çılgınlığının patlamasıyla aynı zamanda.

0:15:54.128,0:15:57.158
Hmmm... İlginç bir tesadüf.

0:15:57.158,0:15:59.818
Sanırım sebebini biliyorum.[br]Çok daha fazla eşyamız var,

0:15:59.818,0:16:02.695
ama bizi mutlu eden şeyler için[br]çok daha az zamanımız var:

0:16:02.695,0:16:07.355
dostlarımız, ailemiz, dinlenme süremiz.[br]Her zamankibden çok daha fazla çalışıyoruz.

0:16:07.355,0:16:11.546
Bazı analistlere göre işten arta kalan dinlenme[br]süremiz feodal toplumlarınkinden bile az.

0:16:11.546,0:16:13.736
Ve zaten yetersiz olan boş zamanlarımızda

0:16:13.736,0:16:16.054
en çok yaptığımız iki aktivite ne biliyor musunuz?

0:16:16.054,0:16:18.504
Televizyon izlemek ve alışveriş yapmak.

0:16:18.504,0:16:23.614
ABD'de alışveriş için harcadığımız süre[br]Avrupa'ya kıyasla 3 - 4 kat daha fazla.

0:16:23.614,0:16:25.794
Yani şöyle gülünç bir durumda olduğumuz söylenebilir.

0:16:25.794,0:16:28.853
İşe gidiyoruz, hatta belki iki işte çalışıyoruz,[br]tükenmiş bir halde eve dönüyoruz

0:16:28.853,0:16:32.693
Yeni koltuğumuzun üzerine yığılıp TV izliyoruz[br]ve reklamlar bize "İĞRENÇ" olduğumuzu,

0:16:32.693,0:16:36.548
daha iyi hissetmek için AVM'ye gidip alışveriş yapmamız[br]gerektiğini söylüyor, ve tekrar işe gidip daha çok çalışmamız

0:16:36.548,0:16:38.699
yeni aldığımız eşyalar için daha çok para kazanmamız[br]gerekiyor. Ve eve daha da tükenmiş bir halde dönüyoruz

0:16:38.699,0:16:41.092
Oturup daha çok TV izliyoruz ve bize tekrar[br]alışverişe gitmemiz gerektiği söyleniyor.

0:16:41.092,0:16:46.847
Ve bu çalış-izle-harca çılgın döngüsüne kapılmış gidiyoruz.[br]Ama bunu durdurabiliriz.

0:16:46.847,0:16:50.067
Sonuç olarak tüm bu satın aldığımız eşyalara ne oluyor?

0:16:50.067,0:16:53.027
1970'lerden bu yana, ülkedeki ortalama ev boyutları [br]iki katına çıkmış olmasına rağmen

0:16:53.027,0:16:56.337
bu tüketim hızıyla satın aldığımız eşyaların[br]evlerimize sığmasına imkan yok.

0:16:56.337,0:16:58.277
Her şey çöpe gidiyor.

0:16:58.277,0:17:01.897
Böylece "bertaraf" adımına geliyoruz.[br]Burası malzeme ekonomisinin en iyi bilinen adımı

0:17:01.897,0:17:05.612
çünkü evdeki çöpleri atma işini[br]bizzat yapmamız gerekiyor.

0:17:05.612,0:17:10.222
ABD'de her birimiz günde ortalama[br]2 kg çöp üretiyoruz.

0:17:10.222,0:17:12.982
Bu miktar 30 sene öncesinin 2 katı.

0:17:12.982,0:17:17.439
Tüm bu çöpler ya atık sahalarında yani [br]toprakta açılan büyük deliklerde istifleniyor

0:17:17.439,0:17:22.739
veya daha da kötüsü fırınlarda yakıldıktan[br]sonra atık sahalarında istifleniyor.

0:17:22.739,0:17:29.006
Her iki işlem de havayı, toprağı, suları kirletiyor[br]ve unutmayalım ki iklim değişikliğine yol açıyor.

0:17:29.006,0:17:31.491
Çöp yakma işlemi gerçekten çok zararlıdır.

0:17:31.491,0:17:33.971
"Üretim" adımındaki zehirli kimyasalları[br]hatırladınız mı?

0:17:33.971,0:17:37.491
Çöplerin yakılmasıyla havaya zehirli [br]kimyasallar salınır.

0:17:37.491,0:17:42.424
Daha da kötüsü, yakma işlemi süper zehirli[br]kimyasallar açığa çıkarır. Örneğin "Dioksion".

0:17:42.424,0:17:46.044
Dioksin, bilimsel olarak bilinen en[br]zehirli insan yapımı kimyasaldır.

0:17:46.044,0:17:49.434
Çöp yakma tesisleri bir numaralı[br]dioksin kaynaklarıdırlar.

0:17:49.434,0:17:54.884
Yani aslında, en zehirli insan yapımı [br]kimyasalların bir numaralı kaynağını

0:17:54.884,0:17:59.785
sadece çöpleri yakmayı bırakarak durdurabiliriz.[br]Bunu hemen bugün bile yapabiliriz.

0:17:59.785,0:18:06.415
Bazı şirketler, atık sahaları ve çöp yakma tesisleri[br]ile uğraşmak istemiyor ve atıkları ihraç ediyor.

0:18:06.415,0:18:09.145
Peki ya geri dönüşüm? Geri dönüşüm işe yarıyor mu?

0:18:09.145,0:18:13.145
Evet, işe yarıyor.[br]Sürecin sonundaki atık miktarını azaltıyor

0:18:13.145,0:18:16.935
ve doğadan yeni kaynakların[br]teminine olan gereksinimi azaltıyor.

0:18:16.935,0:18:21.315
Evet, Evet, Evet! Hepimiz geri dönüşümü desteklemeliyiz.[br]Ama geri dönüşüm tek başına yeterli değil.

0:18:21.315,0:18:24.883
Geri dönüşüm asla yeterli bir çözüm olmayacak.[br]Bunun birkaç sebebi var.

0:18:24.883,0:18:29.230
Birincisi, evlerimizden çıkan atıklar[br]buz dağının yalnızca görünen yüzü.

0:18:29.230,0:18:32.822
Evden dışarı attığımız her bir teneke[br]dolusu çöpün

0:18:32.822,0:18:35.960
geri dönüştürülebilmesi için

0:18:35.960,0:18:38.757
70 teneke dolusu çöpe eşdeğer[br]atık açığa çıkıyor.

0:18:38.757,0:18:45.344
Yani, evlerden çıkan atıkların %100'ünü geri[br]dönüştürsek bile sorun kökten çözülmüş olmuyor.

0:18:45.344,0:18:48.447
Ki, bir çok atığın geri dönüştürülmesi[br]mümkün bile değil.

0:18:48.447,0:18:53.833
Bunun sebebi de ya çok zehirli kimyasallar içermesi ya da[br]geri dönüştürlemeyecek şekilde tasarlanmış olması.

0:18:53.833,0:18:59.187
Örneğin meyve suyu kutuları. Metal, kağıt ve plastikten[br]oluşan katmanlar birbirine sıkıca yapıştırılıyor

0:18:59.187,0:19:02.947
Geri dönüşüm için bu katmanları birbirinden[br]ayırmak imkansız.

0:19:02.947,0:19:08.135
Gördüğünüz gibi bu sistem tam bir çıkmazda.[br]Tüm aşamalarda sınırları zorluyoruz.

0:19:08.135,0:19:12.985
İklimi değiştiriyoruz, mutluluk seviyemizi düşürüyoruz...[br]Hiç bir işe yaramıyor.

0:19:12.985,0:19:15.810
Ama işin güzel tarafı ise her yanımıza yayılmış olan

0:19:15.810,0:19:17.358
böylesi bir probleme karşı bir çok noktada[br]mücadele ediliyor olması.

0:19:17.358,0:19:20.990
Burada ormanları korumak için ve burada da[br]temiz üretim için mücadele eden insanlar bulunuyor.

0:19:20.990,0:19:22.708
İşçi hakları ve adil ticaret için mücade edenler

0:19:22.708,0:19:25.637
bilinçli tüketim, atık sahaları ve çöp yakımının[br]durdurulması konusunda mücadele edenler.

0:19:25.637,0:19:29.132
Ve en önemlisi, hükmümetimizi[br]yeniden kazanmak için mücadele edenler,

0:19:29.132,0:19:32.271
hükümetin gerçekten insanların yanında ve[br]insanlar için var olması adına mücadele edenler.

0:19:32.271,0:19:36.226
Tüm bu mücadeleler kritik bir öneme sahip.[br]Ama tüm bağlantıları görebildiğimiz zaman

0:19:36.226,0:19:39.010
ve büyük resme bakabildiğimiz zaman[br]bir şeyler değişmeye başlayacak.

0:19:39.010,0:19:46.451
Bu sistem içindeki insanlar bir araya geldiği zaman[br]bu doğrusal sistemi yeniden düzenleyip

0:19:46.451,0:19:49.649
doğal kaynakları ve insanları tüketmeyen[br]yeni bir sisteme dönüştürebiliriz.

0:19:49.649,0:19:53.528
Çünkü öncelikle eskiden kalma "at çöpe gitsin"[br]zihniyetinden kurtulmamız gerekiyor.

0:19:53.528,0:19:58.930
Artık bu konular üzerinde sürdürülebilirlik[br]ve adaleti temel alan bir düşünce şekli var:

0:19:58.930,0:20:03.194
Çevreci Kimya, Sıfır Atık,[br]Kapalı Çevrim Üretim Döngüsü

0:20:03.194,0:20:06.347
Yenilenebilir Enerji,[br]Yerel Yaşayan Ekonomiler,

0:20:06.347,0:20:12.220
Değişim çoktan başlamış durumda. Bazıları bunun gerçekdışı, [br]fazla idealistçe ve gerçekleşmesinin imkansız olduğunu söylüyor.

0:20:12.220,0:20:16.400
Ben de diyorum ki asıl gerçekdışı olan kişiler[br]eski yöntemle yollarına devam emtek isteyenlerdir.

0:20:16.400,0:20:18.087
Bu insanlar rüyadalar.

0:20:18.087,0:20:23.345
Unutmayın, eski yöntem doğanın bir kanunu değil,[br]yer çekimi gibi kabul edip alışmamız gereken bir kanun değil.

0:20:23.345,0:20:28.656
Eski yöntemi insanlar yaratmıştı. Bizler de insanız.[br]O halde gelin biz de yeni bir yöntem yaratalım.

0:20:28.656,0:20:32.576
Bu web sitesinde harika işler yapan gruplar[br]hakkında bir sürü bilgi bulunuyor.

0:20:32.576,0:20:35.056
Tıklayın, siz de katılın.[br]"www.storyofstuff.org"