1
00:00:19,020 --> 00:00:19,920
Masz takie coś?

2
00:00:20,590 --> 00:00:22,060
Ja mam obsesję na punkcie mojego.

3
00:00:22,390 --> 00:00:24,530
Właściwie mam lekką obsesję
na punkcie wszystkich moich rzeczy.

4
00:00:24,890 --> 00:00:27,060
Zastanawiałeś się kiedyś, skąd pochodzą 
te wszystkie rzeczy, które kupujemy

5
00:00:27,490 --> 00:00:28,830
i gdzie one lądują, kiedy je wyrzucamy?

6
00:00:29,630 --> 00:00:32,030
Nie mogłam przestać o tym myśleć. 
I przyjrzałam się temu.

7
00:00:32,230 --> 00:00:35,470
A książka na ten temat powiedziała, 
że rzeczy przechodzą przez system

8
00:00:35,900 --> 00:00:41,140
od wydobycia, do produkcji,
dystrybucji, konsumpcji i utylizacji.

9
00:00:41,680 --> 00:00:45,680
Razem jest to nazywane gospodarką 
materiałową. Przyjrzyjmy się temu bliżej.

10
00:00:46,680 --> 00:00:48,550
Spędziłam 10 lat, podróżując po świecie,

11
00:00:49,120 --> 00:00:51,990
śledząc, skąd pochodzą nasze rzeczy 
i co się z nimi później dzieje.

12
00:00:52,550 --> 00:00:55,250
I wiecie, czego się dowiedziałam?
To nie jest cała historia.

13
00:00:55,860 --> 00:00:58,060
Brakuje wielu elementów w tej układance.

14
00:00:58,560 --> 00:01:02,100
Na pierwszy rzut oka system 
wygląda dobrze. Nie ma problemów.

15
00:01:03,100 --> 00:01:05,300
Ale prawda jest taka, 
że system jest w kryzysie.

16
00:01:05,930 --> 00:01:08,630
A powodem, dla którego jest kryzysie 
jest to, że jest to system liniowy

17
00:01:09,300 --> 00:01:10,700
a my żyjemy na ograniczonej planecie

18
00:01:11,270 --> 00:01:15,270
i nie możesz prowadzić systemu liniowego 
na ograniczonej planecie w nieskończoność.

19
00:01:15,810 --> 00:01:19,310
Na każdym kroku ten system 
oddziałuje na świat rzeczywisty.

20
00:01:19,910 --> 00:01:21,950
W świecie rzeczywistym to 
nie dzieje się na czarno-białej kartce.

21
00:01:23,120 --> 00:01:26,120
To oddziałuje ze społeczeństwami, kulturami, 
gospodarkami, środowiskiem.

22
00:01:26,650 --> 00:01:29,020
I na całej linii ten system 
przekracza limity.

23
00:01:29,690 --> 00:01:32,690
Limity, których tu nie widzimy, 
ponieważ diagram jest niekompletny.

24
00:01:33,590 --> 00:01:36,660
A więc cofnijmy się, wypełnijmy luki 
i zobaczmy, czego brakuje.

25
00:01:37,300 --> 00:01:40,600
Dobrze, a więc jedną z najważniejszych 
brakujących części są ludzie. Tak, ludzie

26
00:01:41,130 --> 00:01:43,800
Ludzie żyją i pracują wzdłuż tego systemu.

27
00:01:44,640 --> 00:01:47,510
A niektórzy ludzie w tym systemie 
znaczą trochę więcej niż inni;

28
00:01:47,770 --> 00:01:49,970
Niektórzy mają trochę więcej 
do powiedzenia. Kim oni są?

29
00:01:50,340 --> 00:01:52,010
Dobrze, zacznijmy od rządu.

30
00:01:52,310 --> 00:01:54,880
Przyjaciele powiedzieli mi, że powinnam 
użyć czołgu do oznaczenia rządu

31
00:01:55,320 --> 00:01:57,920
i to ma wiele racji w wielu krajach
i coraz bardziej również w naszym,

32
00:01:58,050 --> 00:02:01,720
po tym jak ponad 50% podatków federalnych 
jest przeznaczanych na armię,

33
00:02:02,320 --> 00:02:04,120
ale ja używam człowieka, aby oznaczyć rząd,

34
00:02:04,620 --> 00:02:07,460
bo uważam za prawdziwą wizję, 
w których rząd powinien być tworzony

35
00:02:07,760 --> 00:02:09,930
z ludzi, przez ludzi i dla ludzi.

36
00:02:10,430 --> 00:02:14,770
Zadaniem rządu jest zajmować się nami, 
opiekować się nami. To ich praca.

37
00:02:15,670 --> 00:02:17,400
Potem nadchodzi korporacja.

38
00:02:17,870 --> 00:02:19,970
Powodem, dla którego korporacja 
wygląda na większą od rządu

39
00:02:20,370 --> 00:02:22,140
jest to, że korporacja jest większa od rządu.

40
00:02:22,480 --> 00:02:27,050
Ze 100 największych ekonomii na świecie obecnie, 
51 to korporacje,

41
00:02:28,050 --> 00:02:32,150
a kiedy korporacje rosną i potężnieją,
widzimy małą zmianę w rządzie,

42
00:02:32,820 --> 00:02:34,360
gdzie trochę bardziej zwracają uwagę,

43
00:02:35,060 --> 00:02:36,490
czy jest im dobrze niż nam.

44
00:02:37,220 --> 00:02:39,920
OK, zobaczmy więc, 
czego jeszcze brakuje na obrazku.

45
00:02:40,490 --> 00:02:41,520
Zacznijmy od wydobycia.

46
00:02:42,400 --> 00:02:45,440
Co jest fajnym słowem na eksploatację zasobów naturalnych,

47
00:02:45,970 --> 00:02:48,310
które jest fajnym słowem na niszczenie planety.

48
00:02:48,900 --> 00:02:52,890
A wygląda to tak, że ścinamy drzewa,
rozwalamy góry, żeby dotrzeć do rud metali,

49
00:02:53,310 --> 00:02:55,280
zużywamy całą wodę
i zabijamy zwierzęta.

50
00:02:55,940 --> 00:02:58,210
A więc tak przekraczamy nasz pierwszy limit.

51
00:02:58,910 --> 00:03:03,010
Kończą nam się zasoby.
Używamy zbyt wielu rzeczy.

52
00:03:03,550 --> 00:03:06,690
Wiem, że trudno tego słuchać, ale to prawda, 
z którą musimy się zmierzyć.

53
00:03:07,420 --> 00:03:08,650
Tylko w ostatnich trzech dekadach

54
00:03:09,390 --> 00:03:14,190
jedna trzecia światowych zasobów naturalnych 
została wykorzystana. Zniknęła.

55
00:03:15,000 --> 00:03:19,040
Wycinamy i wydobywamy, i łupimy 
i niszczymy miejsca tak szybko,

56
00:03:19,700 --> 00:03:23,340
że podważamy rzeczywiste zdolności 
planety do życia na niej ludzi.

57
00:03:23,940 --> 00:03:28,780
Tu gdzie żyję, w USA, pozostało mniej 
niż 4% naszych pierwotnych lasów.

58
00:03:29,540 --> 00:03:32,280
Czterdzieści procent wód 
nie nadaje się do picia.

59
00:03:32,910 --> 00:03:35,610
I naszym problemem jest nie tylko, 
że używamy zbyt wielu rzeczy,

60
00:03:36,220 --> 00:03:40,860
ale używamy więcej niż nasz przydział.
Mamy 5% światowej populacji,

61
00:03:41,390 --> 00:03:46,530
ale zużywamy 30% światowych zasobów
i tworzymy 30% światowych odpadów.

62
00:03:47,230 --> 00:03:51,400
Jeśli wszyscy konsumowaliby tak jak USA,
potrzebowalibyśmy od 3 do 5 planet.

63
00:03:52,100 --> 00:03:54,100
A wiecie co?
Mamy tylko jedną.

64
00:03:54,770 --> 00:03:58,770
A więc odpowiedzią wielu krajów na te limity jest 
po prostu zagarnięcie limitów kogoś innego!

65
00:03:59,310 --> 00:04:02,050
To jest Trzeci Świat, tak niektórzy nazwaliby

66
00:04:02,680 --> 00:04:05,920
innymi słowami nasze rzeczy, 
które jakoś dostały się na cudzą ziemię.

67
00:04:06,510 --> 00:04:09,550
A jak to wygląda?
Tak samo: niszczenie miejsca.

68
00:04:10,750 --> 00:04:14,920
75% światowych łowisk jest obecnie używanych 
na granicy lub powyżej możliwości.

69
00:04:15,520 --> 00:04:18,890
80% pierwotnych lasów na planecie przepadło.

70
00:04:19,760 --> 00:04:22,830
Tylko w samej Amazonii tracimy 
2000 drzew na minutę.

71
00:04:23,500 --> 00:04:25,740
To siedem boisk futbolowych na minutę.

72
00:04:26,500 --> 00:04:28,500
A co z ludźmi, którzy tam żyją?

73
00:04:29,140 --> 00:04:32,280
Cóź, według tych ludzi,
te surowce nie należą do nich

74
00:04:32,970 --> 00:04:35,710
nawet jeśli żyją oni tam od pokoleń,
nie posiadają środków produkcji

75
00:04:36,410 --> 00:04:38,580
i nie kupują dużo rzeczy.
A w tym systemie,

76
00:04:39,280 --> 00:04:42,980
jeśli nie kupujesz wielu rzeczy,
nie masz wartości.

77
00:04:44,030 --> 00:04:48,020
Surowce ruszają do produkcji,
do której potrzebna jest energia,

78
00:04:48,950 --> 00:04:54,090
aby wymieszać toksyczne chemikalia 
z naturalnymi zasobami, żeby stworzyć toksyczne produkty.

79
00:04:54,730 --> 00:04:58,630
Istnieje ponad 10 000 syntetycznych 
chemikaliów używanych dziś w produkcji.

80
00:04:59,230 --> 00:05:01,570
Tylko garść z nich była w ogóle testowana 
pod kątem wpływu na zdrowie

81
00:05:02,300 --> 00:05:04,500
a żadne nie były testowane pod kątem 
synergicznego wpływu na zdrowie,

82
00:05:05,140 --> 00:05:07,780
który oznacza, że reagują one z innymi 
chemikaliami, z którymi mamy codzienny kontakt.

83
00:05:08,440 --> 00:05:11,510
Nie znamy więc pełnego wpływu na zdrowie i środowisko 
wszystkich tych toksycznych chemikaliów.

84
00:05:12,280 --> 00:05:15,480
Ale wiemy jedno:
toksyna wchodzi, toksyna wychodzi.

85
00:05:16,080 --> 00:05:19,120
Jak długo będziemy wkładać toksyny 
do naszych systemów produkcji przemysłowej,

86
00:05:19,750 --> 00:05:21,950
tak długo będziemy mieć toksyny 
w rzeczach, które przynosimy

87
00:05:22,120 --> 00:05:25,920
do naszych domów, miejsc pracy i szkół.
I, o, naszych ciał.

88
00:05:26,860 --> 00:05:29,000
Jak BFR,
bromowane opóźniacze spalania.

89
00:05:29,660 --> 00:05:33,160
To substancje, które robią rzeczy bardziej 
ognioodpornymi, ale są bardzo toksyczne.

90
00:05:33,930 --> 00:05:39,700
Są neurotoksyną, czyli są toksyczne dla mózgu. 
Co my robimy, używając chemikaliów takich jak te?

91
00:05:40,310 --> 00:05:45,250
Już wkładamy je do naszych komputerów, urządzeń, 
kanap, materaców, nawet niektórych poduszek.

92
00:05:46,010 --> 00:05:49,550
Właściwie to bierzemy nasze poduszki,
zanurzamy je w neurotoksynie,

93
00:05:50,250 --> 00:05:53,190
a potem przynosimy je do domu i kładziemy 
nasze głowy podczas 8 godzin snu.

94
00:05:53,920 --> 00:05:57,120
Nie wiem, ale wydaje mi się, 
że ten kraj ma tak duży potencjał,

95
00:05:57,760 --> 00:06:00,600
że może wymyślić lepszy sposób na ochronę 
naszych głów przed zapaleniem się w nocy.

96
00:06:01,260 --> 00:06:04,830
Teraz te toksyny wbudowują się w łańcuch 
pokarmowy i odkładają się w naszych ciałach.

97
00:06:05,630 --> 00:06:08,930
Czy wiesz jakie jedzenie jest na szczycie łańcucha 
pokarmowego z najwyższym poziomem wielu toksyn?

98
00:06:08,930 --> 00:06:11,840
Ludzkie mleko do karmienia piersią.

99
00:06:12,770 --> 00:06:17,940
Oznacza to, że osiągnęliśmy punkt, w którym najmniejsi 
członkowie naszego społeczeństwa - nasze dzieci

100
00:06:18,640 --> 00:06:23,250
otrzymują największą dawkę 
toksycznych chemikaliów z mlekiem matek.

101
00:06:24,020 --> 00:06:26,890
Czy to nie jest niewiarygodne naruszenie?

102
00:06:27,690 --> 00:06:31,060
Karmienie piersią musi być podstawowym 
elementem ludzkiego odżywiania;

103
00:06:31,860 --> 00:06:35,400
powinno być święte i bezpieczne.
Teraz karmienie piersią jest wciąż najlepsze

104
00:06:36,030 --> 00:06:40,900
i matki wciąż powinny karmić piersią, ale
powinniśmy je chronić. Oni powinni je chronić.

105
00:06:41,500 --> 00:06:44,300
Myślałam, że czekają na nas.

106
00:06:45,040 --> 00:06:46,810
I oczywiście ludzie, którzy cierpią
najbardziej z powodu tych chemikaliów

107
00:06:47,570 --> 00:06:50,710
to pracownicy fabryk, wielu z nich 
to kobiety w wieku rozrodczym.

108
00:06:51,610 --> 00:06:54,680
Pracują one z toksynami szkodliwymi dla płodności,
karcerogenami i innymi.

109
00:06:55,450 --> 00:06:58,890
A teraz zapytam was, jaka 
kobieta w wieku reprodukcyjnym

110
00:06:59,520 --> 00:07:01,760
pracowałaby w pracy narażającej 
ją na takie toksyny,

111
00:07:02,560 --> 00:07:06,900
poza kobietą, która nie ma innego wyboru?
I to jest piękno tego systemu?

112
00:07:07,630 --> 00:07:10,330
Upadek lokalnych środowisk 
i gospodarek tutaj

113
00:07:11,030 --> 00:07:13,830
zapewnia stały dopływ ludzi, 
którzy nie mają innego wyboru.

114
00:07:14,600 --> 00:07:18,600
Na świecie 200 tys. ludzi dziennie 
przenosi się ze swoich środowisk,

115
00:07:19,310 --> 00:07:20,680
w których żyli od pokoleń

116
00:07:21,410 --> 00:07:26,810
do miast, wielu do slumsów, w poszukiwaniu pracy, 
bez znaczenia jak toksyczna praca to może być.

117
00:07:27,580 --> 00:07:30,420
Jak widzisz, nie tylko surowce 
są marnowane w tym systemie,

118
00:07:31,280 --> 00:07:33,720
ale też ludzie. Marnowane są całe społeczności.

119
00:07:34,490 --> 00:07:36,930
Tak, toksyna wchodzi, toksyna wychodzi.

120
00:07:37,590 --> 00:07:39,790
Wiele toksyn fabryki 
zostawiają w produktach,

121
00:07:40,730 --> 00:07:44,770
ale jeszcze więcej zostawiają w odpadach 
lub zanieczyszczeniach. A tworzą wiele zanieczyszczeń.

122
00:07:45,600 --> 00:07:50,870
W USA przemysł przyznaje się do wypuszczania ponad 
4 miliardów funtów toksycznych chemikaliów rocznie

123
00:07:51,600 --> 00:07:53,770
a prawdopodobnie jest to o wiele większa 
ilość niż ta, do której się przyznają.

124
00:07:54,540 --> 00:07:56,240
A więc to kolejny limit, no bo kto

125
00:07:56,940 --> 00:08:01,280
chciałby patrzeć na i wąchać 4 miliardy funtów 
chemikaliów rocznie? Więc co oni robią?

126
00:08:01,920 --> 00:08:05,120
Przenoszą brudne fabryki za morza, 
żeby zatruwać ziemię kogoś innego!

127
00:08:05,950 --> 00:08:10,250
Ale niespodziewanie, wiele tego zanieczyszczenia powietrza 
wraca do nas, przynoszona przed prądy powietrzne.

128
00:08:10,990 --> 00:08:14,630
Co się zatem dzieje, kiedy te wszystkie 
surowce zamieniają się w produkty?

129
00:08:15,430 --> 00:08:17,100
Przenoszą się tutaj, do dystrybucji.

130
00:08:18,260 --> 00:08:22,460
Teraz dystrybucja oznaczania sprzedawanie tych 
wszystkich toksycznych śmieci tak szybko jak to możliwe.

131
00:08:23,140 --> 00:08:27,980
Celem jest utrzymanie niskich cen, skłonienie 
ludzi do zakupów i utrzymanie zapasów w ruchu.

132
00:08:29,040 --> 00:08:32,410
Jak utrzymują ceny nisko?
Nie płacą dobrze pracownikom sklepu

133
00:08:33,080 --> 00:08:37,550
i skąpią na ubezpieczenie zdrowotne, jeśli 
tylko mogą. To wszystko to eksternalizacja kosztów.

134
00:08:38,320 --> 00:08:42,320
To oznacza, że prawdziwe koszty produkcji 
nie są zawarte w cenie.

135
00:08:43,090 --> 00:08:45,590
Innymi słowy, nie płacimy 
za rzeczy, które kupujemy.

136
00:08:46,260 --> 00:08:47,590
Myślałam o tym pewnego dnia.

137
00:08:48,260 --> 00:08:50,160
Szłam do pracy i chciałam 
posłuchać wiadomości,

138
00:08:50,900 --> 00:08:52,330
więc wpadłam do Radio Shack, 
żeby kupić radio.

139
00:08:53,000 --> 00:08:55,840
Znalazłam to małe zielone radyjko 
za 4 dolary 99 centów.

140
00:08:56,670 --> 00:08:58,840
Stałam w kolejce do kasy 
i myślałam nad tym

141
00:08:59,610 --> 00:09:02,610
jak 4,99 może pokryć koszty

142
00:09:03,440 --> 00:09:07,580
wykonania radia i dostarczenia go w moje ręce? 
Metal został wydobyty zapewne w RPA,

143
00:09:08,380 --> 00:09:12,350
ropa została wydobyta w Iraku,
plastik został wyprodukowany w Chinach,

144
00:09:13,150 --> 00:09:16,450
a całość została połączona przez jakiegoś 
15-latka w maquiladorze w Meksyku.

145
00:09:17,960 --> 00:09:21,430
4,99 nie wystarczy nawet 
na wynajęcie półki w sklepie,

146
00:09:22,230 --> 00:09:24,670
nie wspominając nawet o pensji doradców 
sklepowych, którzy pomogli mi je wybrać

147
00:09:25,530 --> 00:09:28,400
lub o wielokrotnych rejsach oceanicznych 
i przejazdach ciężarówek z częściami do tego radyjka.

148
00:09:29,740 --> 00:09:33,480
Tak zrozumiałam, że nie zapłaciłam 
za to radio. Kto zapłacił?

149
00:09:34,240 --> 00:09:37,240
Ci ludzie zapłacili utratą 
ich bazy surowców naturalnych.

150
00:09:37,980 --> 00:09:42,180
Ci ludzie zapłacili utratą ich czystego powietrza 
oraz wzrostem zachorowań na astmę i raka.

151
00:09:43,020 --> 00:09:47,260
Dzieci w Kongo płacą ich przyszłością. 
30% dzieci w Kongo

152
00:09:48,020 --> 00:09:49,120
porzuciło szkołę, żeby wydobywać koltan

153
00:09:49,960 --> 00:09:52,200
metal potrzebny do naszej 
taniej i dostępnej elektroniki.

154
00:09:53,030 --> 00:09:55,870
Ci ludzie zapłacili swoim własnym 
ubezpieczeniem zdrowotnym.

155
00:09:56,530 --> 00:10:01,500
Wzdłuż całego systemu ludzie dołożyli się, 
żebym mogła kupić radio za 4,99.

156
00:10:02,240 --> 00:10:05,080
A ich wkład nie jest zanotowany 
w żadnej księgowości.

157
00:10:05,900 --> 00:10:10,370
To jest właśnie eksternalizowanie 
prawdziwych kosztów produkcji.

158
00:10:11,440 --> 00:10:15,140
A to prowadzi nas do złotej strzały konsumpcji.

159
00:10:16,280 --> 00:10:18,920
To jest serce systemu,
silnik, który go napędza.

160
00:10:19,720 --> 00:10:24,390
Jest to tak ważne, że ochrona tej strzały 
stała się głównym priorytetem tych ludzi.

161
00:10:25,020 --> 00:10:27,890
Dlatego po 11 września 2001, 
kiedy USA było w szoku

162
00:10:28,630 --> 00:10:30,970
a prezydent Bush mógł zasugerować 
każdą z tych rzeczy:

163
00:10:31,660 --> 00:10:36,800
opłakujcie, módlcie się, miejcie nadzieję. 
NIE. On powiedział: kupujcie. KUPUJCIE!

164
00:10:37,470 --> 00:10:43,240
Staliśmy się narodem konsumentów. Nasza 
podstawowa tożsamość to bycie konsumentami,

165
00:10:44,080 --> 00:10:46,520
nie matkami, nauczycielami, rolnikami,
ale konsumentami.

166
00:10:47,950 --> 00:10:50,750
Podstawowy sposób oceny naszej wartości 
to ocena w jakiej mierze

167
00:10:51,520 --> 00:10:56,020
przyczyniamy się do tej strzały, 
jak dużo konsumujemy. A konsumujemy!

168
00:10:56,760 --> 00:11:01,870
Kupujemy, i kupujemy, i kupujemy. 
Zapewniamy przepływ materiałów i one płyną!

169
00:11:02,700 --> 00:11:09,590
Zgadnij, jaki procent całości materiałów, które przepłynęły przez system 
wciąż są w użyciu po 6 miesiącach od daty ich sprzedaży?

170
00:11:11,920 --> 00:11:20,650
Pięćdziesiąt procent? Dwadzieścia? NIE. 
Jeden procent. Jeden! Innymi słowy, 99% rzeczy,

171
00:11:21,350 --> 00:11:24,820
które zbieramy, wydobywamy, przetwarzamy, 
transportujemy, 99% rzeczy, które przechodzi przez system

172
00:11:25,520 --> 00:11:30,190
jest wyrzucane na śmietnik przed upływem 
6 miesięcy. Jak możemy żyć na planecie

173
00:11:30,920 --> 00:11:34,620
z takim poziomem zużycia?
Nie zawsze tak było.

174
00:11:35,030 --> 00:11:38,570
Przeciętny mieszkaniec USA konsumuje 
obecnie dwukrotnie więcej niż 50 lat temu.

175
00:11:39,400 --> 00:11:43,900
Zapytaj babcię. W jej czasach zarządzanie, 
przedsiębiorczość i gospodarność były w cenie.

176
00:11:44,670 --> 00:11:49,010
Więc, jak do tego doszło? Nie stało się 
to przypadkiem. To było zaplanowane.

177
00:11:49,880 --> 00:11:53,750
Krótko po II wojnie światowej, ci ludzie 
kombinowali, jak podnieść gospodarkę.

178
00:11:53,810 --> 00:12:00,351
Analityk handlu detalicznego Victor Lebow zaproponował 
rozwiązanie, które stało się normą w tym systemie.

179
00:12:00,351 --> 00:12:04,170
Powiedział: "Nasza gospodarka żąda, 
żebyśmy uczynili konsumpcję naszym sposobem na życie,

180
00:12:04,170 --> 00:12:07,720
żebyśmy przekształcili zakupy w rytuały, 
żebyśmy szukali naszej duchowej satysfakcji

181
00:12:07,740 --> 00:12:12,010
w zadowoleniu naszego ego, w konsumpcji.

182
00:12:12,010 --> 00:12:17,840
Musimy konsumować rzeczy, zużywać je, 
zastępować i wyrzucać w przyśpieszonym tempie.

183
00:12:17,840 --> 00:12:20,990
Rada Doradców Gospodarczych 
prezydenta Eisenhowera powiedziała, że:

184
00:12:21,027 --> 00:12:25,160
"Ostatecznym celem amerykańskiej gospodarki jest 
produkowanie większej ilości dóbr konsumenckich."

185
00:12:25,160 --> 00:12:26,790
WIĘCEJ DÓBR KONSUMENCKICH?

186
00:12:26,790 --> 00:12:32,840
Nasz ostateczny cel? Nie zapewnienie opieki zdrowotnej, 
lub edukacji, lub bezpiecznego transportu,

187
00:12:32,840 --> 00:12:36,190
lub równowagi, lub sprawiedliwości?
Dobra konsumenckie?

188
00:12:36,190 --> 00:12:40,290
Jak udało im się skłonić nas do przejścia 
na ten program tak entuzjastycznie?

189
00:12:40,290 --> 00:12:45,480
Dwie z ich najbardziej efektywnych strategii 
to zaplanowana żywotność i planowane starzenie.

190
00:12:45,480 --> 00:12:49,740
Zaplanowana żywotność to inne słowo 
na projektowanie na śmietnik.

191
00:12:49,740 --> 00:12:52,910
Znaczy to, że celowo robią oni rzeczy tak,
żeby jak najszybciej stawały się bezużyteczne,

192
00:12:52,910 --> 00:12:55,320
żebyśmy cisnęli je w kąt i kupili nowe.

193
00:12:55,320 --> 00:12:58,860
To oczywiste z rzeczami jak torby plastikowe 
i kubki na kawę, ale są też większe rzeczy:

194
00:12:58,860 --> 00:13:04,790
mopy, DVD, aparaty fotograficzne, 
nawet grille, wszystko! Nawet komputery!

195
00:13:04,790 --> 00:13:06,660
Czy zauważyłeś, że kiedy kupujesz 
nowy komputer teraz,

196
00:13:06,660 --> 00:13:08,840
technologia zmienia się 
tak szybko, że po kilku latach

197
00:13:08,840 --> 00:13:12,280
właściwie uniemożliwia komunikację? 
Zaciekawiło mnie to,

198
00:13:12,290 --> 00:13:16,280
więc otworzyłam duży komputer osobisty, 
żeby zobaczyć, co jest w środku. I zobaczyłam,

199
00:13:16,280 --> 00:13:21,410
że część, która zmienia się co roku,
jest tylko małym kawałeczkiem w rogu.

200
00:13:21,410 --> 00:13:25,250
Ale nie możesz wymienić tylko tej części, 
bo każda nowa wersja ma inny kształt,

201
00:13:25,250 --> 00:13:28,580
więc musisz rzucić w kąt cały sprzęt i kupić nowy.

202
00:13:30,760 --> 00:13:33,840
Czytałam magazyny o projektowaniu przemysłowym 
z lat 50. XX wieku, kiedy zaplanowana żywotność

203
00:13:33,840 --> 00:13:37,420
była wprowadzana. Projektanci są 
tak otwarci na ten temat.

204
00:13:37,420 --> 00:13:41,070
Dyskutują nawet o tym, jak szybko 
mogą sprawić, żeby rzecz się zepsuła,

205
00:13:41,070 --> 00:13:45,480
ale żeby pozostawić u klienta wystarczająco 
dużo wiary w produkt, żeby kupił go ponownie.

206
00:13:45,480 --> 00:13:46,850
Taka była intencja.

207
00:13:47,550 --> 00:13:51,090
Ale rzeczy nie nadążają się psuć, żeby utrzymać tę strzałkę na fali,

208
00:13:51,090 --> 00:13:54,010
więc istnieje także planowane starzenie.

209
00:13:54,010 --> 00:13:59,340
Teraz planowane starzenie przekonuje nas, żeby 
wyrzucić rzeczy, które są jeszcze całkiem przydatne.

210
00:13:59,340 --> 00:14:03,470
Jak oni to robią? Zmieniają wygląd rzeczy.

211
00:14:03,470 --> 00:14:06,130
Jeśli kupiłeś swoje rzeczy parę lat temu,

212
00:14:06,130 --> 00:14:09,660
każdy widzi, że nie wsparłeś ostatnio tej strzałki

213
00:14:09,660 --> 00:14:14,390
i odkąd demonstrujemy naszą wartość przez 
wspieranie tej strzałki, może to być zawstydzające

214
00:14:14,690 --> 00:14:16,640
Kiedy miałam ten sam stary biały monitor

215
00:14:16,640 --> 00:14:21,070
na moim biurku przez 5 lat. Moja koleżanka
po prostu dostała nowy komputer.

216
00:14:21,070 --> 00:14:24,510
Ona ma płaski, błyszczący, elegancki monitor.

217
00:14:24,510 --> 00:14:27,760
Pasuje do jej komputera. Pasuje do 
jej telefonu, nawet do jej organizera.

218
00:14:27,760 --> 00:14:31,040
Ona wygląda, jakby wybierała się w kosmos,

219
00:14:31,040 --> 00:14:34,480
a ja wyglądam, jakby 
na moim biurku stała pralka.

220
00:14:35,190 --> 00:14:38,580
Moda jest kolejnym dobrym przykładem. 
Zastanawiałeś się dlaczego kobiece obcasy

221
00:14:38,580 --> 00:14:42,950
co roku zmieniają się z grubych na 
cienkie i odwrotnie? To nie skutek debaty,

222
00:14:42,950 --> 00:14:47,540
który obcas jest zdrowszy dla kobiecych stóp. 
To dlatego, że noszenie grubych obcasów

223
00:14:47,540 --> 00:14:51,950
w roku cieniutkich szpilek pokazuje wszystkim, 
że nie wzmocniłaś ostatnio strzałki,

224
00:14:51,950 --> 00:14:56,320
a więc nie jesteś tak samo wartościowa, 
jak osoba w cienkich szpilkach obok Ciebie

225
00:14:56,320 --> 00:14:59,930
lub jak w jakiejś reklamie. 
To podtrzymuje kupowanie nowych butów.

226
00:15:00,660 --> 00:15:03,840
Reklamy i media ogólnie 
grają w tym dużą rolę.

227
00:15:04,410 --> 00:15:08,830
Każdy w USA jest bombardowany 
3000 reklam w ciągu dnia.

228
00:15:08,830 --> 00:15:13,630
W ciągu roku widzimy więcej reklam niż 
ludzie 50 lat temu widzieli 50 lat temu.

229
00:15:13,630 --> 00:15:18,840
A jak myślisz, co jest celem reklam oprócz 
uczynienia nas nieszczęśliwymi z powodu tego, co mamy?

230
00:15:18,840 --> 00:15:21,420
3000 razy dziennie słyszymy, że nasza 
fryzura jest zła, nasza skóra jest zła,

231
00:15:21,420 --> 00:15:24,250
nasze ubrania są złe, nasze meble są złe,
nasze samochody są złe, my jesteśmy źli,

232
00:15:24,250 --> 00:15:26,780
ale możemy to wszystko naprawić, 
jeśli tylko pójdziemy na zakupy

233
00:15:27,830 --> 00:15:31,140
Media pomagają także przez 
ukrywanie tego, i tego,

234
00:15:31,990 --> 00:15:35,090
tak że jedyna część gospodarki materiałowej, jaką widzimy, to zakupy.

235
00:15:35,090 --> 00:15:39,710
Wydobycie, produkcja i utylizacja 
odbywają się poza zasięgiem naszego wzroku.

236
00:15:41,410 --> 00:15:44,610
W USA mamy więcej rzeczy niż kiedykolwiek wcześniej,

237
00:15:44,610 --> 00:15:47,350
ale ankiety pokazują, że nasze 
narodowe szczęście spada.

238
00:15:47,800 --> 00:15:52,940
Nasze narodowe szczęście poszybowało w górę w latach 
50. XX w., w tym samym czasie, kiedy wybuchła zakupomania

239
00:15:52,940 --> 00:15:55,740
Hmmm. ciekawy zbieg okoliczności.

240
00:15:55,740 --> 00:15:57,880
Myślę, że wiem dlaczego.

241
00:15:57,880 --> 00:16:01,760
Mamy więcej rzeczy, ale mamy mniej czasu 
na rzeczy, które naprawdę nas uszczęśliwiają:

242
00:16:01,760 --> 00:16:06,910
przyjaciół, rodzinę, czas wolny. 
Pracujemy więcej niż kiedykolwiek.

243
00:16:06,910 --> 00:16:11,120
Niektórzy analitycy mówią, że mamy mniej wolnego 
niż kiedykolwiek od czasów feudalizmu.

244
00:16:11,220 --> 00:16:15,180
A wiesz jakie są nasze dwa główne zajęcia 
w tym krótkim czasie wolnym, który mamy?

245
00:16:15,830 --> 00:16:17,870
Oglądanie telewizji i zakupy.

246
00:16:17,870 --> 00:16:21,300
W USA spędzamy 3 do 4 razy 
więcej godzin na zakupach

247
00:16:21,300 --> 00:16:24,410
niż nasi odpowiednicy w Europie. 
Jesteśmy więc w tej absurdalnej sytuacji,

248
00:16:24,410 --> 00:16:28,050
że idziemy do pracy, albo nawet do dwóch 
i wracamy do domu, i jesteśmy wykończeni,

249
00:16:28,050 --> 00:16:32,340
więc padamy na naszą nową kanapę i oglądamy TV, 
a reklamy mówią, że jesteśmy do niczego,

250
00:16:32,340 --> 00:16:35,350
więc idziemy do sklepu, żeby coś kupić i poczuć się 
lepiej, a wtedy musimy pracować więcej,

251
00:16:35,350 --> 00:16:37,990
żeby zapłacić za rzeczy, które właśnie kupiliśmy, 
więc przychodzimy do domu jeszcze bardziej zmęczeni

252
00:16:37,990 --> 00:16:40,970
i siedzimy i oglądamy TV, gdzie mówią, 
że znowu musisz iść do sklepu

253
00:16:40,970 --> 00:16:44,970
i jesteśmy w tym szalonym kieracie 
pracuj-oglądaj-kupuj i możemy po prostu przestać

254
00:16:46,590 --> 00:16:49,600
Na koniec, co się dzieje z tymi 
wszystkimi rzeczami, które i tak kupujemy?

255
00:16:49,600 --> 00:16:51,700
Przy tym poziomie konsumpcji, 
nie mieści się to w naszych domach,

256
00:16:51,700 --> 00:16:56,190
chociaż przeciętny dom w USA podwoił swoją wielkość od lat 70. XX w.

257
00:16:56,190 --> 00:16:57,860
To wszystko idzie na śmietnik.

258
00:16:57,860 --> 00:17:00,150
A to prowadzi nas do utylizacji. 
To część gospodarki materiałowej,

259
00:17:00,150 --> 00:17:05,600
którą wszyscy znają głównie przez to, że sami wyrzucamy śmieci.

260
00:17:05,630 --> 00:17:09,510
Każdy w USA wytwarza 
4,5 funta śmieci dziennie.

261
00:17:09,510 --> 00:17:12,090
To podwójna ilość tego, 
co wytwarzaliśmy trzydzieści lat temu.

262
00:17:12,090 --> 00:17:16,920
Wszystkie te śmieci trafiają na składowisko odpadów, 
które jest po prostu wielką dziurą w ziemi,

263
00:17:16,920 --> 00:17:22,660
lub jeśli masz pecha, najpierw śmieci są spalane
w spalarni i dopiero potem wyrzucane na wysypisko.

264
00:17:22,660 --> 00:17:27,950
Oba sposoby zatruwają powietrze, ziemię, 
wodę i, nie zapomnij, zmieniają klimat.

265
00:17:27,950 --> 00:17:30,840
Spalanie odpadów jest naprawdę złe.

266
00:17:30,840 --> 00:17:34,480
Pamiętasz te toksyny, o których 
mówiliśmy na etapie produkcji?

267
00:17:34,480 --> 00:17:37,990
Spalanie śmieci uwalnia 
toksyny do powietrza.

268
00:17:37,990 --> 00:17:41,470
Nawet gorzej, tworzy to nowe 
supertoksyny. Jak dioksyny...

269
00:17:41,470 --> 00:17:46,460
Dioksyna jest najbardziej toksyczną substancją 
produkowaną przez człowieka znaną nauce.

270
00:17:46,460 --> 00:17:49,390
A spalarnie odpadów 
są głównym źródłem dioksyn.

271
00:17:49,390 --> 00:17:54,540
Znaczy to, że możemy powstrzymać główne źródło 
najtoksyczniejszej znanej nam substancji

272
00:17:54,540 --> 00:17:58,610
po prostu przestając spalać śmieci. 
Możemy to zatrzymać dzisiaj.

273
00:17:58,610 --> 00:18:03,160
Teraz niektóre firmy nie chcą uporać się 
z budowaniem wysypisk i spalarni tutaj,

274
00:18:03,160 --> 00:18:08,160
więc eksportują również utylizację. 
Co z recyklingiem? Czy recykling pomaga?

275
00:18:08,160 --> 00:18:13,380
Tak, recykling pomaga, redukuje 
ilość odpadów na tym końcu

276
00:18:13,380 --> 00:18:16,480
i redukuje presję wydobywania i zbierania 
nowych rzeczy na tym końcu.

277
00:18:16,480 --> 00:18:21,730
Tak, tak, tak, powinniśmy stosować 
recykling. Ale sam recykling nie wystarcza.

278
00:18:21,730 --> 00:18:24,960
Recykling nigdy nie wystarczy. 
Z kilku powodów.

279
00:18:24,960 --> 00:18:28,730
Po pierwsze, śmieci pochodzące z naszych 
domów to tylko wierzchołek góry lodowej.

280
00:18:28,730 --> 00:18:32,590
Na każdy kosz śmieci, który wyrzucasz

281
00:18:32,590 --> 00:18:35,390
przypada 70 koszy odpadów, 
które powstały podczas produkcji

282
00:18:35,390 --> 00:18:38,280
tego jednego kosza, który właśnie wyrzucasz.

283
00:18:38,280 --> 00:18:41,800
Więc nawet jeśli recyklingowalibyśmy 
100% śmieci pochodzących z naszych domów,

284
00:18:41,800 --> 00:18:48,220
to nie docieramy do sedna problemów. Również wiele 
z odpadów nie może zostać użytych ponownie,

285
00:18:48,220 --> 00:18:53,140
ponieważ zawierają zbyt wiele toksyn lub 
są zaprojektowane tak, żeby nie można było ich zrecyklingować.

286
00:18:53,140 --> 00:18:57,400
Jak opakowania na sok, które składają się 
z metalu, z papieru i z plastiku

287
00:18:57,400 --> 00:19:02,830
połączonych razem. Nigdy nie możesz ich 
posegregować, żeby naprawdę je zrecyklingować.

288
00:19:02,830 --> 00:19:09,080
Jak widzisz, system jest w kryzysie. 
Na całej linii przekraczane są limity.

289
00:19:09,080 --> 00:19:12,510
Od zmiany klimatu do spadającego poziomu szczęścia,
to po prostu nie działa.

290
00:19:13,100 --> 00:19:15,970
Ale plusem takich wszechobecnych problemów

291
00:19:15,970 --> 00:19:18,180
jest wiele możliwości interwencji.

292
00:19:18,180 --> 00:19:22,950
Tu są ludzie pracujący nad ocaleniem 
lasów, a tu nad czystą produkcją.

293
00:19:22,950 --> 00:19:24,630
Ludzie walczący o prawa pracowników i sprawiedliwy handel

294
00:19:24,630 --> 00:19:27,870
i świadomą konsumpcję 
i blokowanie wysypisk oraz spalarni

295
00:19:27,870 --> 00:19:31,560
oraz, co najważniejsze, 
odzyskanie naszego rządu,

296
00:19:31,560 --> 00:19:34,440
aby był naprawdę tworzony 
przez ludzi i dla ludzi.

297
00:19:34,440 --> 00:19:39,110
Cała ta praca jest niezwykle istotna, 
ale rzeczy zaczną się naprawdę zmieniać,

298
00:19:39,110 --> 00:19:42,400
kiedy zobaczymy połączenia,
kiedy zobaczymy szerszy obraz.

299
00:19:42,400 --> 00:19:47,340
Kiedy ludzie wzdłuż tego systemu się zjednoczą,
możemy zawrócić i przekształcić system linearny

300
00:19:47,340 --> 00:19:51,910
w coś nowego. System,
który nie marnuje surowców ani ludzi.

301
00:19:51,910 --> 00:19:56,530
Bo to, co naprawdę musimy rzucić w kąt,
to stary sposób myślenia, że musimy wszystko wyrzucać.

302
00:19:56,530 --> 00:20:01,360
Istnieje nowa szkoła myślenia o rzeczach 
i jest oparta na trwałości i równowadze:

303
00:20:01,360 --> 00:20:04,350
Zielona Chemia, Zero Odpadów, 
Produkcja w Cyklu Zamkniętym,

304
00:20:04,350 --> 00:20:09,250
Energia Odnawialna, Gospodarki Lokalne. 
To już się dzieje.

305
00:20:09,250 --> 00:20:13,330
Niektórzy mówią, że to nierealistyczne, 
idealistyczne, że to się nie uda.

306
00:20:13,330 --> 00:20:17,900
Ale ja mówię, że nierealistyczni są ci, 
którzy chcą nadal podążać starą drogą.

307
00:20:17,900 --> 00:20:19,770
To jest marzycielstwo.

308
00:20:19,770 --> 00:20:24,950
Pamiętaj, że stary sposób nie przydarzył się tak po prostu. 
On nie jest jak grawitacja, czyli coś, z czym po prostu musimy żyć.

309
00:20:24,950 --> 00:20:29,850
Stworzyli go ludzie, a my też jesteśmy ludźmi. Stwórzmy więc coś nowego.