WEBVTT

00:00:00.625 --> 00:00:01.658
Đó là sự thật,

00:00:01.658 --> 00:00:03.008
hay đó là quan điểm?

00:00:03.058 --> 00:00:04.059
Có quan trọng không?

00:00:04.230 --> 00:00:05.231
Có chứ.

00:00:05.331 --> 00:00:06.383
Cả hai đều quan trọng.

00:00:06.693 --> 00:00:09.281
Nhưng phân biệt được sự thật và quan điểm

00:00:09.541 --> 00:00:12.751
có thể giúp hiểu rõ 
những gì ta đọc và nghe,

00:00:12.751 --> 00:00:14.665
và cách ta hình thành quan điểm.

00:00:15.088 --> 00:00:16.318
Hãy cùng theo dõi nhé.

00:00:17.356 --> 00:00:19.970
Sự thật là một tuyên bố 
có thể được chứng minh là đúng.

00:00:20.342 --> 00:00:21.726
Sự thật mang tính khách quan,

00:00:21.726 --> 00:00:25.201
tức là không bị ảnh hưởng 
bởi những gì ai đó nghĩ hoặc tin.

00:00:25.450 --> 00:00:28.303
Sự thật không thể chối cãi 
và không thể thay đổi.

00:00:28.714 --> 00:00:30.878
Một số câu hỏi sau sẽ
giúp nhận biết sự thật.

00:00:31.294 --> 00:00:35.073
1. Nó có thể được đo lường hoặc xác định 
bằng các phép tính hoặc dữ liệu không?

NOTE Paragraph

00:00:36.383 --> 00:00:39.395
Chẳng hạn hai cộng hai bằng bốn.

00:00:39.680 --> 00:00:42.929
Ta có thể cộng các số 
và chứng minh tuyên bố này đúng.

00:00:43.603 --> 00:00:46.804
2. Có quan sát được không?
Ta có thể thấy nó xảy ra không?

00:00:48.607 --> 00:00:52.133
Ví dụ, 99% dân số không thể 
liếm khuỷu tay của mình.

00:00:53.183 --> 00:00:54.201
Đây là sự thật.

00:00:54.201 --> 00:00:55.989
Đây là sự thật có thể quan sát được.

00:00:56.349 --> 00:00:57.556
Nghiên cứu đã xác định

00:00:57.556 --> 00:01:01.347
chỉ có một trên 100 người 
có thể làm việc này.

00:01:02.094 --> 00:01:06.052
3. Nó có được xác minh 
bởi các nguồn chính thống,

00:01:06.052 --> 00:01:09.921
như bài nghiên cứu, ảnh, 
báo và hiện vật không?

00:01:10.314 --> 00:01:11.453
Đây là một ví dụ.

00:01:12.062 --> 00:01:14.080
Nintendo thành lập năm 1889.

00:01:14.436 --> 00:01:17.564
Đây là một sự thật, 
vì được nhiều nguồn xác minh.

00:01:17.777 --> 00:01:20.315
Một người đàn ông Nhật Bản
tên là Fusajiro Yamauchi

00:01:20.315 --> 00:01:23.706
thành lập Nintendo với tư cách 
là công ty sản xuất bài lá vào năm 1889,

00:01:23.706 --> 00:01:26.606
và giờ đây là một trong 
những công ty game lớn nhất thế giới.

00:01:27.178 --> 00:01:29.054
Bây giờ hãy chuyển sang quan điểm,

00:01:29.054 --> 00:01:31.644
đôi lúc có thể có chút phức tạp.

00:01:31.846 --> 00:01:34.369
Quan điểm là sự diễn giải 
về niềm tin hoặc phán đoán.

00:01:34.846 --> 00:01:37.603
Quan điểm cho thấy 
suy nghĩ hoặc cảm nhận của ai đó.

00:01:37.772 --> 00:01:39.335
Một quan điểm có thể thay đổi.

00:01:39.618 --> 00:01:41.135
Hãy cùng xem một số ví dụ nhé.

00:01:41.590 --> 00:01:43.421
Kem rất ngon.

00:01:43.841 --> 00:01:46.108
Có người đồng ý, có người thì không.

00:01:46.378 --> 00:01:48.747
Đây là một sự đánh giá, 
do đó đây là quan điểm.

00:01:49.424 --> 00:01:51.492
Khi chúng ta đánh giá cái gì hoặc ai đó,

00:01:51.492 --> 00:01:56.200
chúng ta thường sử dụng tính từ như 
quan trọng, đẹp đẽ, vui vẻ hay khó khăn.

00:01:56.753 --> 00:01:58.901
Một tính từ dùng để đánh giá cái gì đó

00:01:58.901 --> 00:02:01.198
là dấu hiệu cho thấy đó là quan điểm.

00:02:01.935 --> 00:02:05.189
Một từ khác báo hiệu quan điểm là "nên".

00:02:05.380 --> 00:02:06.408
Đây là ví dụ.

00:02:06.721 --> 00:02:08.915
Mọi người nên học nhiều hơn một ngôn ngữ.

00:02:09.312 --> 00:02:12.567
Trong khi có nhiều lý do tốt 
cho việc học nhiều hơn ngôn ngữ,

00:02:12.650 --> 00:02:15.651
nhưng đâu phải ai cũng đồng ý 
với giá trị cá nhân của việc đó.

00:02:16.624 --> 00:02:18.676
Những ý kiến chính trị 
cũng là quan điểm.

00:02:18.935 --> 00:02:22.017
Mỗi người có ý kiến khác nhau 
về những vấn đề xã hội

00:02:22.017 --> 00:02:23.770
và cách giải quyết tốt nhất.

00:02:23.906 --> 00:02:26.330
Vì quan điểm không thể 
được chứng minh hoặc bác bỏ.

00:02:26.330 --> 00:02:28.067
nên không phân biệt đúng hay sai:

00:02:28.067 --> 00:02:29.703
chỉ là bất đồng quan điểm thôi.

00:02:30.189 --> 00:02:32.872
Dù chân lý và bằng chứng 
có xác minh cho những ý kiến,

00:02:33.060 --> 00:02:35.877
thì vấn đề ta quan tâm 
vẫn có thể được đưa ra tranh luận.

00:02:36.317 --> 00:02:37.521
Ví dụ, tôi có thể nói

00:02:37.521 --> 00:02:40.246
việc đi học cả năm có lợi cho học sinh.

00:02:40.936 --> 00:02:43.582
Có nhiều lí do để ủng hộ quan điểm này,

00:02:43.752 --> 00:02:45.959
có người lập luận rằng 
thời gian nghỉ ngắn hơn

00:02:45.959 --> 00:02:48.390
sẽ ngăn học sinh bị trôi kiến thức,

00:02:48.390 --> 00:02:51.197
hay cho rằng học sinh thường
cảm thấy buồn chán suốt mùa hè,

00:02:51.197 --> 00:02:54.145
hay có những quốc gia áp dụng 
chương trình học kéo dài cả năm.

00:02:55.283 --> 00:02:58.266
Tuy nhiên ta không thể 
chứng minh tuyên bố đó đúng.

00:02:58.379 --> 00:03:01.569
Có nhiều lý do đáng cân nhắc cho 
việc lịch học 10 tháng là tốt hơn.

00:03:01.802 --> 00:03:04.279
Bạn có thể lập luận rằng
học sinh cần một kỳ nghỉ dài

00:03:04.375 --> 00:03:08.081
và nên được phép tham gia cắm trại 
hoặc các hoạt động mùa hè khác,

00:03:08.081 --> 00:03:09.982
hay vì thiếu điều hòa

00:03:09.982 --> 00:03:12.726
nên chúng không nên ở trường vào mùa hè.

00:03:13.386 --> 00:03:15.100
Nếu ta xem lại tuyên bố này,

00:03:15.100 --> 00:03:18.144
ta có thể xác định một từ khác 
báo hiệu quan điểm:

00:03:18.593 --> 00:03:19.916
từ "tốt hơn".

00:03:20.276 --> 00:03:21.806
Khi so sánh hai sự vật

00:03:21.806 --> 00:03:24.766
hay thấy những từ như "tuyệt nhất", 
"tốt nhất" hay "tốt hơn",

00:03:24.986 --> 00:03:27.933
Điều đó chứng tỏ ta đang 
xem xét một quan điểm.

00:03:28.769 --> 00:03:31.023
Một kiểu quan điểm khác là sự dự đoán.

00:03:31.634 --> 00:03:35.307
Các dự đoán thường dựa trên 
kinh nghiệm, kiến thức hoặc nghiên cứu,

00:03:35.546 --> 00:03:37.779
nhưng vì chúng hướng đến tương lai,

00:03:37.889 --> 00:03:39.887
nên ta không thể 
xác minh được ở hiện tại.

00:03:40.236 --> 00:03:41.552
Hãy theo dõi một ví dụ.

00:03:41.931 --> 00:03:46.209
Ô tô không người lái sẽ chiếm 10% 
tổng số ô tô tham gia giao thông năm 2026.

00:03:47.028 --> 00:03:48.909
Nghe vừa thú vị vừa đáng sợ.

00:03:49.225 --> 00:03:52.965
Mặc dù nhiều nhà sản xuất ô tô 
đang phát triển công nghệ xe tự lái,

00:03:53.055 --> 00:03:55.436
nhưng hiện tại ta không thể 
xác minh tuyên bố này.

00:03:55.785 --> 00:03:57.536
Vì vậy đây là quan điểm.

00:03:58.193 --> 00:04:01.589
Một điều cần nhớ là chỉ vì 
chúng ta tin điều gì đó là đúng,

00:04:01.589 --> 00:04:03.655
không có nghĩa đó là sự thật.

00:04:05.188 --> 00:04:07.068
Hãy tóm tắt lại 
những gì ta đã biết.

00:04:08.189 --> 00:04:11.207
Sự thật là một tuyên bố 
được chứng minh là đúng.

00:04:11.417 --> 00:04:13.992
Liệu có được đo lường, 
hay được xác minh bằng dữ liệu?

00:04:14.171 --> 00:04:15.224
Liệu có quan sát được?

00:04:15.833 --> 00:04:18.116
Liệu các nguồn chuẩn
có xác minh được sự thật đó?

00:04:18.522 --> 00:04:19.762
Liệu nó có thay đổi được?

00:04:20.462 --> 00:04:23.072
Chỉ cần một câu trả lời "có",

00:04:23.072 --> 00:04:24.799
thì tuyên bố đó là sự thật.

00:04:25.443 --> 00:04:27.729
Quan điểm là sự diễn giải 
niềm tin hay đánh giá

00:04:27.729 --> 00:04:29.478
không thể chứng minh là đúng.

00:04:29.478 --> 00:04:31.310
Nó đó đánh giá ai đó hay cái gì đó?

00:04:31.489 --> 00:04:32.591
Ta có tranh luận không?

00:04:32.924 --> 00:04:34.240
Nó có đưa ra dự đoán không?

00:04:34.589 --> 00:04:35.742
Có thể thay đổi nó chứ?

00:04:36.141 --> 00:04:38.151
Nếu trả lời "có"với tất cả câu hỏi này,

00:04:38.191 --> 00:04:39.221
thì đó là quan điểm.

00:04:40.171 --> 00:04:42.717
Phân biệt được sự thật và quan điểm

00:04:42.964 --> 00:04:44.614
giúp ta hiểu được thông tin

00:04:44.614 --> 00:04:46.699
và hình thành quan điểm về thế giới.

00:04:46.876 --> 00:04:49.261
Hãy thử xem liệu bạn có thể 
dùng những câu hỏi này

00:04:49.261 --> 00:04:51.411
để nói sự khác biệt 
trong cuộc sống bạn.

00:04:51.411 --> 00:04:53.611
Phụ đề bởi Trang Pham
Đánh giá bởi Trinh Nguyễn