WEBVTT

00:00:06.897 --> 00:00:08.547
Otobanda yol alıyorsunuz

00:00:08.547 --> 00:00:12.347
ve bir anda sonsuz sıralı
stop lambaları ötede görünüyor.

00:00:12.347 --> 00:00:14.587
Kaza yok, trafik ışıkları yok,

00:00:14.587 --> 00:00:17.523
hız limitinde bir değişiklik yok
ya da yol daralmıyor.

00:00:17.523 --> 00:00:21.007
Peki neden bu kadar trafik var?

NOTE Paragraph

00:00:21.007 --> 00:00:24.587
Trafik görünür bir sebep olmadan
durma noktasına geldiğinde

00:00:24.587 --> 00:00:27.517
buna aldatıcı trafik sıkışıklığı deniyor.

00:00:27.517 --> 00:00:30.417
Aldatıcı trafik sıkışıklığı
acil bir hadise,

00:00:30.417 --> 00:00:35.017
bu kontrolden çıkan ve parçalarının
toplamından büyük olan bir hareket.

00:00:35.017 --> 00:00:38.647
Fakat buna rağmen,
sıkışıklıkları örnek olarak alabiliriz,

00:00:38.647 --> 00:00:41.237
hatta onları şekillendiren
prensipleri de anlayabiliriz

00:00:41.237 --> 00:00:43.777
ve gelecekte bu tür
bir trafiği engellemeye

00:00:43.777 --> 00:00:46.197
düşündüğünüzden daha çok yaklaşabiliriz.

NOTE Paragraph

00:00:46.197 --> 00:00:48.980
Aldatıcı trafik sıkışıklığının
ortaya çıkması için

00:00:48.980 --> 00:00:51.090
yolda çok fazla araba olması gerekir.

00:00:51.090 --> 00:00:54.210
Bu, ille de çok fazla sayıda arabanın

00:00:54.210 --> 00:00:56.400
şeritten kolayca geçmesi anlamına gelmez,

00:00:56.400 --> 00:00:58.773
en azından her sürücü,
diğer sürücülere nazaran

00:00:58.773 --> 00:01:02.563
aynı hızda gitmeyip aynı alanı
bırakmadığında böyle olur.

00:01:02.563 --> 00:01:04.983
Böyle yoğun ama akıcı olan bir trafikte,

00:01:04.983 --> 00:01:09.411
trafik sıkışıklığına yol açan
olaylar dizisini başlatmak için

00:01:09.411 --> 00:01:11.641
ufacık bir rahatsızlık yeterli.

00:01:11.641 --> 00:01:14.081
Diyelim ki bir sürücü hafifçe frene bastı.

00:01:14.081 --> 00:01:18.405
Ardından gelen her sürücü
frene biraz daha sert basacak,

00:01:18.405 --> 00:01:21.745
böylece, yol boyunca arkada
yer alan arabalara da yayılan

00:01:21.745 --> 00:01:23.525
stop lambaları dalgası oluşacak.

00:01:23.525 --> 00:01:28.514
Bu dur kalk dalgaları, otoban boyunca
kilometrelerce sürebilir.

NOTE Paragraph

00:01:28.514 --> 00:01:31.051
Az yoğun olan yoldaki
arabalarla trafik kolayca akar

00:01:31.051 --> 00:01:32.659
çünkü şerit değiştiren

00:01:32.659 --> 00:01:36.161
ya da yavaşlama eğilimindeki
şahsi araçların

00:01:36.161 --> 00:01:38.451
verdiği küçük rahatsızlıklar

00:01:38.451 --> 00:01:41.271
diğer sürücülerin uyumuyla sönümlenir.

00:01:41.271 --> 00:01:45.603
Fakat yoldaki arabaların sayısı
kritik yoğunluğu bir kez aştığında

00:01:45.603 --> 00:01:50.028
arabalar birbirlerine genellikle
35 metre uzaklıkta duruyor olurlar,

00:01:50.028 --> 00:01:53.318
böylece sistemin hareketi
çarpıcı biçimde değişir.

00:01:53.318 --> 00:01:56.801
Dinamik dengesizlik açığa çıkmaya başlar,

00:01:56.801 --> 00:01:59.661
bunun anlamı, küçük
rahatsızlıkların güçlenmesidir.

00:01:59.661 --> 00:02:03.661
Dinamik dengesizlik, aldatıcı trafik
sıkışıklığına özel bir şey değildir,

00:02:03.661 --> 00:02:07.756
ayrıca yağmur damlalarından,
kum tepeciklerinden, bulut dağılımlarından

00:02:07.756 --> 00:02:10.146
ve daha birçok şeyden de sorumludur.

NOTE Paragraph

00:02:10.146 --> 00:02:13.326
Dengesizlik, pozitif
geri bildirim döngüsüdür.

00:02:13.326 --> 00:02:15.856
Kritik yoğunluğun üzerindeki
her ekstra araç

00:02:15.856 --> 00:02:19.379
yol üzerinde verilen bir
noktanın içinden geçerek

00:02:19.379 --> 00:02:22.159
saniyedeki araba sayısını düşürür.

00:02:22.159 --> 00:02:25.931
Bu, dolayısıyla yolun
bir bölümünden çıkmak için

00:02:25.931 --> 00:02:30.179
şehir içi zincirleme kaza olma
süresini uzattığı anlamına gelir,

00:02:30.179 --> 00:02:32.307
bu da araç yoğunluğunu daha çok arttırır

00:02:32.307 --> 00:02:34.877
ve sonunda trafiğin
dur kalk hâline gelmesine yol açar.

NOTE Paragraph

00:02:34.877 --> 00:02:36.896
Sürücüler trafik
sıkışıklığından çok uzakta

00:02:36.896 --> 00:02:40.246
ve önceden fren yapmaları gerektiğini
fark etmeye yatkın değillerdir,

00:02:40.246 --> 00:02:44.432
bu da çarpışmadan kaçınmak için
daha sert fren yapmalarıyla sonuçlanır.

00:02:44.432 --> 00:02:48.695
Bu, fren dalgasını araçtan araca
değişerek güçlendirir.

00:02:48.695 --> 00:02:53.371
Dahası, sürücüler durgunluktan
çıkmak için süratle hızlanmaya meyillidir,

00:02:53.371 --> 00:02:56.171
yani arabayı ortalama bir trafik akışından

00:02:56.171 --> 00:02:58.191
daha hızlı sürmeyi denerler.

00:02:58.191 --> 00:03:00.913
Sonra, yine fren yapmak zorunda kalırlar,

00:03:00.913 --> 00:03:03.573
sonunda daha çok dur kalk
bir trafiğe sebep olan

00:03:03.573 --> 00:03:05.813
bir başka geri bildirim
döngüsü oluştururlar.

NOTE Paragraph

00:03:05.813 --> 00:03:09.223
Her iki durumda da, sürücüler
trafiği daha kötüleştirirler

00:03:09.223 --> 00:03:13.498
çünkü yolun ilerisindeki
trafik durumlarını iyi algılayamazlar.

00:03:13.498 --> 00:03:16.628
Bağlantılı araçlardan
yol sensörlerine kadar

00:03:16.628 --> 00:03:21.058
ilerideki trafik durumlarına
dair verilerle donanmış olan arabalar,

00:03:21.058 --> 00:03:24.578
aldatıcı trafiği, gerçek zamanlı olarak
etkisiz hâle getirebilirler.

00:03:24.578 --> 00:03:29.058
Bu araçlar genel akışın
ortalama hızıyla eşleşen

00:03:29.058 --> 00:03:32.787
sabit bir hızı ve güvenliği sürdürürler

00:03:32.787 --> 00:03:35.407
ve trafik dalgalarının
oluşumunu engellerler.

00:03:35.407 --> 00:03:38.217
Hâlihazırda trafik dalgası
olan durumlarda,

00:03:38.217 --> 00:03:39.977
otomatik araç bunu öngörüp

00:03:39.977 --> 00:03:44.897
ve insan bir sürücüye nazaran
daha kademeli olarak erkenden fren yapar

00:03:44.897 --> 00:03:47.977
ve dalganın gücünü düşürür.

00:03:47.977 --> 00:03:51.197
Bu durum çok fazla
sürücüsüz aracı kapsamaz.

00:03:51.197 --> 00:03:54.425
Son bir deney,
her 20 insan sürücüye karşılık,

00:03:54.425 --> 00:03:56.480
bir sürücüsüz arabanın

00:03:56.480 --> 00:04:00.540
trafik dalgalarını azaltmak ve engellemek
için yeterli olduğunu ortaya koydu.

NOTE Paragraph

00:04:00.540 --> 00:04:03.570
Trafik sıkışıklıkları sadece
her gün olan bir sıkıntı değildir,

00:04:03.570 --> 00:04:06.280
ölümcül olayların, boşa gitmiş kaynakların

00:04:06.280 --> 00:04:09.240
ve gezegeni tehdit eden
kirliliğin temel sebepleridir.

00:04:09.240 --> 00:04:12.480
Fakat yeni teknoloji, bu modelleri
azaltmaya yardımcı olabilir,

00:04:12.480 --> 00:04:14.190
yollarımızı daha güvenli,

00:04:14.190 --> 00:04:17.991
günlük seyahatlerimizi daha etkili
hâle getirebilir ve havayı temizleyebilir.

00:04:17.991 --> 00:04:20.214
Bir sonraki sefer
trafikte sıkışıp kaldığınızda

00:04:20.214 --> 00:04:23.297
diğer sürücülerin ille de haince araba
kullanmaları gerekmediğini

00:04:23.297 --> 00:04:25.887
ama sadece ilerideki trafikten
haberdar olmadıklarını

00:04:25.887 --> 00:04:28.226
ve buna göre araba sürmeleri gerektiğini

00:04:28.226 --> 00:04:30.833
bu video size hatırlatmaya
yardımcı olabilir.