Njerëzit po jetojnë më gjatë
dhe shoqëritë po thinjen.
Ju e dëgjoni këtë gjatë gjithë kohës.
Lexoni nepër gazeta rreth kësaj.
Dëgjoni nëpër televizione.
Nganjëherë brengosem
që dëgjojmë për të aq shumë
sa që tani i pranojmë jetrat më të gjata
me një lloje vetëkënaqësie,
madje edhe me lehtësi.
Mirëpo, pa dyshim,
jetra më të gjata munden
dhe, unë besoj se do të
përmisojnë kualitetin e jetes
të të gjitha moshave.
Për ta vendosur këtë ne perspektivë
me lejoni vetem të përqëndrohem në pamjen e përgjithshme.
Më shumë vite janë shtuar
tek pritëshmëria e jetës mesatare
në shekullin e 20-të
sesa të gjitha vitet që janë shtuar
gjatë gjithë mijëvjeqarëve
të evolucionit të njerëzimit.
Sa hapë e mbyll sytë,
ne pothuajse e dyfishuam gjatësinë e kohës
gjatë të cilës jetojmë.
Pra, nëse ndonjëherë ndjeheni sikur nuk e kuptoni këtë punen e moshës,
mos u shqetësoni.
Është fringo i ri.
Për shkak se shkalla e fertilitetit ra
gjatë periudhës së njejtë
kur pritëshmëria e jetës ishte duke u rritur,
ajo piramid
e cila gjithmonë e përqafësonte shprëndarjen e moshave në popullësi,
me shumë rini në bazë,
dhe pak të moshuar në majë
të cilët e arrijnë dhe e mbijetojnë pleqërinë,
është duke u riformatizuar
në një drejtëkëndësh.
Dhe tani, nëse je një llojë njeriu
i cili merr kënaqësi nga statistikat e popullsisë,
këto statistika do ju japin atë kënaqësi.
Sepse kjo do të thotë që
për herë të parë në historinë e specjeve,
shumica e foshnjeve të lindura
në Botën e Zhvilluar
kanë mundësinë
e të arriturit pleqërinë.
Si ndodhi kjo?
Epo, ne nuk jemi gjenetikisht më të mirë sesa paraardhësit tonë
ishin para 10,000 viteve.
Kjo rritje e pritëshmërisë së jetës
është një produkt i mrekullueshum i kulturës
që bashkon
shkencën dhe teknologjinë,
dhe një ndryshim të madh në sjellje
që përmison shëndetin dhe mirëqenjen.
Nëpërmjet ndryshimeve kulturore,
të parët tanë
gati e eliminuan vdekje e parakohëshme
kështu që njerëzit tani mund të jetojnë jetra të plota.
Ka probleme të bashkangjitura me moshim --
sëmundje, varferi, humbje të statusit social.
Nuk është koha e duhur për tu mbështetur në famën tonë dhe nderimet që kemi marrur.
Miërpo, sa më shumë që ne mësojmë rreth plakjes,
aq më e qartë bëhet
që një kurs në rënie e sipër
është madhësisht i pabazë.
Plakja sjellë disa përmisime të mrekullueshme --
rritë diturinë, mjeshtrinë --
dhe përmison aspektet e jetës emocionale.
Po pra,
njerëzit e vjetër janë të lumtur.
Ata janë me të lumtur sesa njerëzit me moshë messatare,
dhe njerëzit e ri sigurisht.
Studim pas studimi
vjen tek i njejti përfundim.
Qendra për kontollim dhe parandalim të sëmundjeve bëri një anketë rishtas
ku pyeti përgjigjësit thjesht të ju tregojnë
nëse kanë përjetuar stres psikologjik
gjatë javës së kaluar.
Më pak njerëz të vjetër iu përgjigjën asaj pyetje pozitivisht
sesa njerëzit e modhës së mesme,
dhe njerëzit e ri gjithashtu.
Një anketë a fundit e Gallup
i pyeti anketuesit
se sa stres, brengosje dhe mërzitje
kishin përjetuar gjatë ditëve të fundit.
Dhe stresi, brengosja,mërzitja
të gjitha pakësohem me moshë.
Tani shkencëtaret socialë e quajnë këtë paradoksi i plakjes.
Pas të gjithave, plakja nuk është e thjeshtë.
Kështu që kemi bërë të gjitha llojet e pyetjeve
për ta parë nese mund të shpjegojmë këto gjetje.
Kemi pyetur se a mund të jetë
që gjenerata e tanishme e njerëzve të vjetër
është dhe gjithmonë ka qenë
gjeneratat më e mirë.
Dua të them që, njerëzit e ri sot
mund të mos i përjetojnë këto përmisime
gjersa ata plaken.
Ne kemi pyetur,
ndoshta njerëzit e vjetër janë duke provuar të jshohin anën pozitive
të një ekzistence depresive.
(Qeshen)
Mirëpo sa më tepër që provuam të mohojmë këto gjetje,
më shumë evidence kemi gjetur
për ta përkrahur atë.
Vite me parë, koleget e mij dhe unë filluam një studim
gjatë të cilit përcillëm të njejtin grup të njerzve për një periudh prej 10 viteve.
Në fillim, mostra kishte njerëz 18 deri në 94 vjeqarë/e.
Ne studjuam sesi përvoja e tyre emocionale ndryshonte
gjërsa ata plakeshin.
Pjesëmarrësit tanë mbanin pegjera elektronikë
për një javë,
dhe ne iu dergonim mesazhe gjatë ditës dhe mbrëmjes, gjate kohëve të ndryshme.
Dhe çdoherë qe ne iu dërguam mesazhe
ne do i pyesnim të ju përgjigjen disa pyetjeve --
Një në shkalle 1 deri ne 7, se të lumtur jani tani?
Sa të trishtuar jeni tani?
Sa të irrituar jeni tani ? --
në mënyrë që të kemi një sensë
të llojeve të emocioneve dhe ndjenjave që ata kishin
në jeten e tyre të përditëshme.
Dhe duke përdorur këtë studim intenzivë
të individëve,
ne gjetëm se nuk është një gjenerat e veqantë
e cila ndihet më mirë sesa tjerat,
mirëpo të njejtit individë gjatë kohë
fillojnë të raportojnë përvoja relativisht
pozitive.
Tani e shihni këtë zvoglim të dukshëm
gjatë një moshe të avancuar.
Dhe ka një zvoglim i vogel.
Mirëpo në asnjë pikë nuk rikthehet
tek nivelet që ne shofim
në adoleshencën e herëshme.
Tani është shumë e thjeshtë
të themi se njerëzit e moshuar janë me të "lumtur."
Në studimin tonë, ata janë më pozitivë,
mirëpo ata gjithashtu përjetojnë emocione të përziera
më shpesh se rinija --
përjetojnë pikëllueshmeri në të njejtën kohë që përjetojnë lumturi;
e dini, ai loti në sy
kur jeni duke i qeshur një shoku.
Dhe kërkimet tjera kanë treguar
që duket se njerëzit e vjetër ndihen rehat kur
përjetojnë pikëllim.
Ata e pranojnë dhimbjen më shumë se sa njerëzit e ri.
Dhe ne dyshojmë që kjo mund të na ndihmoj të sqarojmë
përse njerëzit e vjetër janë me të suksesshëm se rinija kur
bëhet fjalë për zgjidhjen e problemeve emocionale dhe debateve.
Njerëzit e vjetër mund të shiqojnë padrejtësinë
me butësi,
dhe nuk dëshprohen.
Dhe të gjitha tjerat barazi,
njerëzit e vjetër drejtojnë resurset e tyre
si përqëndrimin dhe kujtesën,
tek informacionet pozitive me tepër se sa tak ato negative.
Nese ju shfaqim, të moshuarve, atyre me moshë mesatare dhe njerëzve të ri disa imazhe,
sikurse kjo që po e shifni tani në ekranë,
dhe i pyesim me vonë
të kujtojnë të gjitha ato imazhe që kishin parë,
njerëzit e vjetër, mirëpo jo njerëzit e ri,
kujtojnë me tepër imazhe pozitive
sesa ato negative.
Ne i kemi pyetur njerëzit e vjeter dhe të rinjë
që ti shiqojnë fetyrat në studime laboratorike,
disa me vetulla të rrudhta,disa të qeshur.
Njerëzit e vjetër shiqojnë me tepër tek fetyrat e qeshura
dhe jo ato te mrroluara.
Në përditëshmëri ,
kljo përkthehet në knaëqsi dhe gëzim
më të madh.
Mirëpo si shkencëtarë socialë, ne vazhdojmë të pyesim
për alternativa të mundëshme.
Mendojmë, ndoshta njerëzit e vjetër
raportojnë më tepër emocione pozitive
sepse ata janë të paaftë mentalisht.
(Qeshen)
Ne kemi thën, mund të jetë
që emocionet pozitive janë thjesht me të leheta për tu përpunuar sesa ato negative,
dhe ata kaloni tek emocionet pozitive?
Ndoshta qendrat nervore në trurin tonë
degradohen kështu që
ne nuk mund të përpunojmë emocionet negative më.
Mirëpo nuk është ashtu.
Të rriturit më të mprehtë
janë ata që shfaqim emocione pozitive me së shumti.
Dhe nën kushte që me të vertet kanë rendësi,
njerëzit e vjetër përpunojnë informacione negative
aq mirë sa ata pozitive.
Pra si mund të jetë kjo?
Në kërkimin tonë,
ne kemi gjetur se këto ndryshime
janë të bazuara thellësisht
në aftësinë unike të njerëzve për të monitoruar kohën --
jo vetëm orën dhe kohën kalendarike,
mirëpo jetën në përgjithësi.
Dhe nëse ka një paradoks të plakjes,
është që njohja e faktit që nuk do të jetojmë përgjithmonë
ndryshon perspektiven tonë të jetës
në mënyrë pozitive.
Kur zona kohore është e gjata dhe e paqartë,
ashut siq është zakonishtë në rini,
njerëzit janë vazhdimish duke u përgatitur,
duke provuar të marrin të gjitha informacionet pozitive që munden
duke rrezikuar, dhe zbuluar.
Ne mund të shpenzojmë kohë me njerëz që nuk i pëlqejmë
sepse disi është interesante.
Ne mund të mësojme diçka të papritur.
(Qeshen)
Shkojmë në takime të verberta.
(Qeshen)
E dini, në fund të fundit,
nëse nuk funksionon, gjithmonë është një e nesërme.
Njerëzit mbi 50 vjet
nuk shkojnë në takime të verbërta.
(Qeshen)
Gjërsa ne plakemi,
horizonti ynë kohorë fillon të shkurtohet
dhe qëllimet tona ndryshojnë.
Kur ne e kuptojme se nuk e kemi të gjithë kohen e botës
ne i shofim prioritetet tona me më qartësi.
Ne u kushtojmë më pak vëmendje çështjeve të parëndësishme.
Ne e shijojmë jeten.
Ne jemi me mirënjohës,
me të hapur për bashkëbisedim dhe pajtim.
Ne invesojme me shumë në pjesë të rëndësishme të jetës
dhe jeta bëhet më e mirë,
kështu që jemi më të lumtur dita ditës.
Mirëpo i njejti ndërrim i perspektivës
na bën më pak tolerantë për
padrejtësi.
Deri në 2015,
do të ketë më shumë njerëz në SHBA
mbi moshën 60 vjeqare
sesa nën moshën 15 vjeqare.
Çfarë do të ndodh me shoqëri
që janë të mbingarkuar me njerëz të vjetër ?
Numrat nuk do të përcaktojnë
rezultatin.
Kultura do të përcaktojë atë.
Nëse invesojmë në shkencë dhe teknologji
dhe gjejmë zgjidhje për problemet e vërteta
që njerëzit e vjetër hasin
dhe përqëndrohemi
në fuqitë e vërteta
të njerëzve të vjetër,
atëherë vitet e shtuara te jetës
mund të përmisojmë dramatikisht kualitetin
e jetës të të gjitha moshave.
Shoqëritë me miljona
të talentuar,me qytetarë emocionalisht stabilë
të cilët janë të shëndetshëm dhe të edukuar më mirë
sesa çdo gjeneratë tjetër,
të armatosur me njohuri
rreth çështjeve praktike të jetës
dhe të motivuar
për të zgjidhur çështje të mëdha
mund të jenë shoqëri më të mira
sasa që kemi njohur ndonjëherë.
Babai imë, i cili është 92 vjeqe,
ka dëshirë të thotë,
"Le të ndalojmë së foluri
se si ti mbrojmë të vjetrit
dhe të fillojme të flasim rreth
asaj sesi te shpëtojmë të gjithë ne."
Faliminderit.
(Duartrokitje)