1
00:00:06,661 --> 00:00:09,885
Svetlost. To je najbrža stvar u svemiru,

2
00:00:09,885 --> 00:00:12,066
ali ipak možemo izmeriti njenu brzinu.

3
00:00:12,066 --> 00:00:13,895
Ako usporimo animaciju,

4
00:00:13,895 --> 00:00:15,805
možemo da analiziramo kretanje svetlosti

5
00:00:15,805 --> 00:00:17,739
koristeći prostorvremenski dijagram,

6
00:00:17,739 --> 00:00:19,839
koji koristi kinograf
sa poljima za animaciju

7
00:00:19,839 --> 00:00:21,973
i okreće ih na stranu.

8
00:00:21,973 --> 00:00:25,080
U ovoj lekciji, dodaćemo jednu
eksperimentalnu činjenicu:

9
00:00:25,080 --> 00:00:27,977
kad god neko izmeri
koliko brzo se kreće svetlost,

10
00:00:27,977 --> 00:00:29,329
dobija isti rezultat:

11
00:00:29,329 --> 00:00:33,281
299.792.458 metara svake sekunde,

12
00:00:33,281 --> 00:00:35,710
što znači da kada nacrtamo svetlost
na našem

13
00:00:35,710 --> 00:00:37,052
prostorvremenskom dijagramu,

14
00:00:37,052 --> 00:00:39,991
njena svetska linija uvek mora
da se pojavi pod istim uglom.

15
00:00:39,991 --> 00:00:42,354
Ali prethodno smo videli da se brzina,

16
00:00:42,354 --> 00:00:44,843
odnosno uglovi svetske linije,

17
00:00:44,843 --> 00:00:47,502
menja kad gledamo stvari

18
00:00:47,502 --> 00:00:49,249
iz perspektive drugih ljudi.

19
00:00:49,249 --> 00:00:51,804
Da bismo istražili ovu kontradikciju,
pogledajmo

20
00:00:51,804 --> 00:00:53,900
šta se dešava ako ja počnem da se krećem,

21
00:00:53,900 --> 00:00:57,988
dok ja i dalje stojim
sa uperenim laserom ka Tomu.

22
00:00:57,988 --> 00:01:00,455
Prvo treba da konstruišemo
prostorvremenski dijagram.

23
00:01:00,455 --> 00:01:01,875
Da, to znači da uzmemo sva

24
00:01:01,875 --> 00:01:04,284
različita polja koja prikazuju različite

25
00:01:04,284 --> 00:01:06,289
vremenske trenutke i složimo ih.

26
00:01:06,289 --> 00:01:08,338
S ove strane, vidimo svetsku liniju

27
00:01:08,338 --> 00:01:11,548
svetlosti lasera pod svojim
utvrđenim ispravnim uglom,

28
00:01:11,548 --> 00:01:12,660
kao i pre.

29
00:01:12,660 --> 00:01:14,213
Zasad je dobro.

30
00:01:14,213 --> 00:01:17,634
Ali ovaj prostorvremenski dijagram
predstavlja Endruovu perspektivu.

31
00:01:17,634 --> 00:01:19,454
Kako to izgleda meni?

32
00:01:19,454 --> 00:01:21,246
U poslednjoj lekciji pokazali smo

33
00:01:21,246 --> 00:01:24,516
kako se Tomova perspektiva
malo pomera po poljima,

34
00:01:24,516 --> 00:01:28,351
dok njegova svetska linija
ne postane potpuno vertikalna.

35
00:01:28,351 --> 00:01:31,825
Ali pogledajte pažljivo
svetsku liniju svetlosti.

36
00:01:31,825 --> 00:01:33,222
Preuređenje polja

37
00:01:33,222 --> 00:01:35,714
znači da je sada suviše nagnuta.

38
00:01:35,714 --> 00:01:38,883
Ja bih izmerio veću brzinu svetlosti
nego Endru.

39
00:01:38,883 --> 00:01:40,855
Ali svaki eksperiment koji smo uradili,

40
00:01:40,855 --> 00:01:42,405
a veoma smo se trudili,

41
00:01:42,405 --> 00:01:46,708
kaže da svako uvek meri
istu brzinu svetlosti.

42
00:01:46,708 --> 00:01:48,052
Da počnemo ispočetka.

43
00:01:48,052 --> 00:01:51,642
Početkom 20. veka, pametni momak
po imenu Albert Ajnštajn

44
00:01:51,642 --> 00:01:54,487
smislio je kako da vidi
stvari na pravi način

45
00:01:54,487 --> 00:01:56,147
iz Tomove perspektive,

46
00:01:56,147 --> 00:01:59,442
a da i dalje dobija
isti rezultat brzine svetlosti.

47
00:01:59,442 --> 00:02:02,867
Prvo treba da spojimo odvojena polja

48
00:02:02,867 --> 00:02:05,248
u jedan kompaktni blok.

49
00:02:05,248 --> 00:02:07,069
Ovim dobijamo naše prostorvreme,

50
00:02:07,069 --> 00:02:08,946
pretvarajući prostor i vreme

51
00:02:08,946 --> 00:02:12,277
u ravni, homogeni materijal.

52
00:02:12,277 --> 00:02:14,723
I evo u čemu je trik.

53
00:02:14,723 --> 00:02:18,076
Istegnete vaš blok prostorvremena

54
00:02:18,076 --> 00:02:20,423
duž svetske linije svetlosti,

55
00:02:20,423 --> 00:02:22,950
a onda ga sabijete za istu vrednost,
ali pod pravim

56
00:02:22,950 --> 00:02:24,926
uglom u odnosu
na svetsku liniju svetlosti

57
00:02:24,926 --> 00:02:27,220
i... abrakadabra!

58
00:02:27,220 --> 00:02:29,286
Tomova svetska linija je
postala vertikalna,

59
00:02:29,286 --> 00:02:32,775
tako da to predstavlja svet
sa njegove tačke posmatranja,

60
00:02:32,775 --> 00:02:34,453
ali najvažnije je

61
00:02:34,453 --> 00:02:37,822
da svetska linija svetlosti
uopšte nije promenila ugao

62
00:02:37,822 --> 00:02:40,331
i tako će se svetlost koju meri Tom

63
00:02:40,331 --> 00:02:42,957
kretati ispravnom brzinom.

64
00:02:42,957 --> 00:02:44,780
Ovaj sjajni trik je poznat kao

65
00:02:44,780 --> 00:02:48,005
Lorencova transformacija.

66
00:02:48,005 --> 00:02:49,490
Da, ali osim trika...

67
00:02:49,490 --> 00:02:51,024
Podelite prostorvreme

68
00:02:51,024 --> 00:02:52,353
na nova polja i imaćete

69
00:02:52,353 --> 00:02:55,043
fizički ispravnu animaciju.

70
00:02:55,043 --> 00:02:56,373
Ja sam nepokretan u kolima,

71
00:02:56,373 --> 00:02:58,304
sve se kreće pored mene,

72
00:02:58,304 --> 00:02:59,934
a brzina svetlosti je

73
00:02:59,934 --> 00:03:02,392
ta ista utvrđena vrednost

74
00:03:02,392 --> 00:03:04,177
koju znamo da svi mere.

75
00:03:04,177 --> 00:03:05,403
S druge strane,

76
00:03:05,403 --> 00:03:06,929
nešto čudno se desilo.

77
00:03:06,929 --> 00:03:10,873
Razmak između stubova na ogradi
nije više 1 metar,

78
00:03:10,873 --> 00:03:12,384
i moja mama će biti zabrinuta

79
00:03:12,384 --> 00:03:14,520
što izgledam malo mršavo.

80
00:03:14,520 --> 00:03:17,791
Ali to nije u redu.
Zašto ja ne izgledam mršavo?

81
00:03:17,791 --> 00:03:19,834
Mislio sam da fizika treba da bude ista

82
00:03:19,834 --> 00:03:20,937
za svakog.

83
00:03:20,937 --> 00:03:23,052
Da... ne... jeste. Izgledaš.

84
00:03:23,052 --> 00:03:24,862
Sve to istezanje i sabijanje

85
00:03:24,862 --> 00:03:26,841
prostorvremena je pomešalo

86
00:03:26,841 --> 00:03:28,977
ono što smo navikli
da posmatramo odvojeno

87
00:03:28,977 --> 00:03:30,791
kao prostor i vreme.

88
00:03:30,791 --> 00:03:32,702
Ovaj efekat sabijanja

89
00:03:32,702 --> 00:03:35,251
je poznat kao Lorencova kontrakcija.

90
00:03:35,251 --> 00:03:36,728
Okej, ali i dalje nisam mršav.

91
00:03:36,728 --> 00:03:38,160
Ne. Da, jesi.

92
00:03:38,160 --> 00:03:40,348
Sada kad znamo više o prostorvremenu,

93
00:03:40,348 --> 00:03:41,484
trebalo bi da ponovo

94
00:03:41,484 --> 00:03:43,650
nacrtamo kako je ta scena izgledala meni.

95
00:03:43,650 --> 00:03:46,992
Tebi, ja izgledam sabijen
Lorencovom kontrakcijom.

96
00:03:46,992 --> 00:03:49,760
Aha, ali tebi, ja izgledam sabijeno.

97
00:03:49,760 --> 00:03:50,845
Da.

98
00:03:50,845 --> 00:03:53,344
Pa, barem je pravedno.

99
00:03:53,344 --> 00:03:54,755
Kad govorimo o pravdi,

100
00:03:54,755 --> 00:03:56,899
kao što se prostor meša s vremenom,

101
00:03:56,899 --> 00:03:59,442
vreme se takođe meša s prostorom

102
00:03:59,442 --> 00:04:02,029
u efektu poznatom kao
vremenska dilatacija.

103
00:04:02,029 --> 00:04:03,417
Pri običnim brzinama,

104
00:04:03,417 --> 00:04:05,260
kao što je brzina Tomovog auta,

105
00:04:05,260 --> 00:04:07,511
ovi efekti su mnogo manji

106
00:04:08,322 --> 00:04:09,854
nego što smo ih prikazali.

107
00:04:09,854 --> 00:04:13,252
Ali, pažljivi eksperimenti,

108
00:04:13,252 --> 00:04:15,641
na primer posmatranje ponašanja
sićušnih čestica

109
00:04:15,641 --> 00:04:17,613
koje jure u Velikom hadronskom kolajderu,

110
00:04:17,613 --> 00:04:19,972
potvrdili su da su efekti stvarni.

111
00:04:19,972 --> 00:04:21,008
I sada, kada je

112
00:04:21,008 --> 00:04:23,640
potvrđeno da je
prostorvreme deo realnosti,

113
00:04:23,640 --> 00:04:25,743
možemo da budemo i malo ambiciozniji.

114
00:04:25,743 --> 00:04:27,475
Šta ako počnemo da se igramo

115
00:04:27,475 --> 00:04:31,494
sa samim materijalom prostorvremena?

116
00:04:31,494 --> 00:04:34,756
Saznaćemo sve o tome u sledećoj animaciji.