0:00:00.913,0:00:03.110
Ben bir beyin cerrahıyım

0:00:03.134,0:00:07.462
ve bugün, benim gibilerinin sizlere[br]ihtiyacı olduğunu söylemek için buradayım.

0:00:07.829,0:00:10.187
Birkaç dakika içinde size[br]nedenini söyleyeceğim.

0:00:10.187,0:00:14.287
Fakat ilk önce size[br]bir hastamdan bahsedeyim.

0:00:14.311,0:00:16.954
Yaklaşık 50 yaşlarında bir kadındı,

0:00:16.978,0:00:19.025
genel olarak iyi bir durumdaydı

0:00:19.049,0:00:21.437
fakat göğüs kanseri tedavisi için

0:00:21.461,0:00:24.688
zaman zaman hastaneye girip çıkıyordu.

0:00:25.768,0:00:28.641
Boyun fıtığı vardı

0:00:28.665,0:00:32.339
ve bu, ona sağ koluna kadar yayılan

0:00:32.363,0:00:34.307
bir türden acı veriyordu.

0:00:35.085,0:00:37.847
Meslektaşlarıma danışmadan önce [br]MR'ına baktığımda

0:00:37.847,0:00:40.166
ameliyat olmasını[br]teklif etmeyi kararlaştırdım.

0:00:40.411,0:00:44.852
Bu tarz boyun operasyonları standarttır[br]ve çabuk biterler.

0:00:45.279,0:00:46.890
Ancak bazı riskler vardır.

0:00:46.914,0:00:49.064
Buradan bir kesik açarsınız

0:00:49.088,0:00:53.025
soluk borusunun ve yemek borusunun[br]üzerinden dikkatle geçersiniz

0:00:53.331,0:00:56.568
ve şah damarı kesmemeye çalışırsınız.

0:00:56.568,0:00:57.568
(Gülüşmeler)

0:00:57.879,0:01:00.117
Mikroskobu getirirsiniz,

0:01:00.141,0:01:02.514
diski ve sinir köklerindeki sarkıntıyı

0:01:02.538,0:01:04.428
omuriliğe zarar vermeden

0:01:04.428,0:01:06.421
sinirlere yalnızca milimetreler varken

0:01:06.421,0:01:08.209
çıkartmaya çalışırsınız.

0:01:08.625,0:01:11.085
Olabilecek en kötü şey[br]omuriliğin zarar görmesidir.

0:01:11.109,0:01:15.267
Bunun sonucunda boyundan aşağısının[br]tamamen felç olduğu görülebilir.

0:01:16.673,0:01:19.205
Bunları hastama anlattığımda[br]sessizliğe büründü.

0:01:19.229,0:01:20.436
Bir süre sonra,

0:01:20.460,0:01:24.244
hem benim için hem de kendisi için[br]aşırı kararlı birkaç kelime dile getirdi.

0:01:25.887,0:01:29.391
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

0:01:29.391,0:01:30.611
(Gülüşmeler)

0:01:32.101,0:01:35.034
Tam orada o an ne fark etmiştim[br]biliyor musunuz?

0:01:35.418,0:01:36.568
Gerekli değildi.

0:01:37.561,0:01:40.585
Aslına bakarsanız bu kadın gibi[br]hastalarım geldiklerinde

0:01:40.609,0:01:43.085
ameliyatı önermeme eğiliminde oluyorum.

0:01:43.665,0:01:45.798
Peki bu sefer değişen şey neydi?

0:01:47.153,0:01:50.555
Bu sarkıntı çok hassastı.

0:01:51.089,0:01:54.054
Henüz hastam konsültasyon odasına[br]girmeden önce

0:01:54.054,0:01:58.030
hakikaten kendimi sinir köklerindeki[br]sarkıntıyı dışarı çekerken görebiliyordum.

0:01:58.030,0:02:00.747
Kabul etmeliyim ki [br]onu ameliyat etmek istiyordum.

0:02:01.359,0:02:03.232
Ameliyat etmek için can atıyordum yahu!

0:02:03.256,0:02:06.825
Ne de olsa ameliyat etmek[br]işimin en eğlenceli tarafıydı.

0:02:06.825,0:02:09.205
(Gülüşmeler)

0:02:10.538,0:02:12.728
Bence hissettiklerimi anlıyorsunuz.

0:02:12.752,0:02:17.817
Mimar komşum, oturup bir şeyler çizmeyi[br]ve ev dizayn etmeyi sevdiğini söylüyor.

0:02:18.117,0:02:21.730
Parayı ödeyen müşterisiyle [br]ev hakkında konuşurken

0:02:21.730,0:02:24.496
müşterisinin ev üzerinde[br]bazı kısıtlamalar yapmasındansa

0:02:24.496,0:02:26.494
tüm gün ev çizmeyi tercih ederdi herhalde.

0:02:27.073,0:02:28.608
Yine de her mimar gibi

0:02:28.608,0:02:31.132
cerrahların da hastaların gözlerine bakıp

0:02:31.132,0:02:33.997
ameliyatın kişi için iyi mi kötü mü

0:02:33.997,0:02:36.865
olduğuna karar vermeleri gerekir.

0:02:37.994,0:02:40.004
Bu kulağa kolay bir şeymiş gibi gelebilir.

0:02:40.004,0:02:42.329
Bir de istatistiklere bakalım.

0:02:44.009,0:02:47.107
Bademcikler boğazınızın[br]ardında bulunan iki topakçıktır.

0:02:47.419,0:02:49.569
Cerrahi müdahele ile alınabilirler

0:02:49.593,0:02:51.649
buna da bademcik ameliyatı denir.

0:02:51.673,0:02:54.954
Gördüğünüz grafik[br]Norveç'teki bazı bölgelerin

0:02:55.004,0:02:57.427
bademcik ameliyatlarının[br]oranını gösteriyor.

0:02:57.451,0:03:02.883
Gözünüze ilk çarpan şey, çocuğunuzun [br]Trondheim bölgesine oranla

0:03:02.883,0:03:07.158
Finnmark bölgesinde[br]bademcik ameliyatı olma şansının

0:03:07.158,0:03:08.900
iki kat daha fazla olduğu olacaktır.

0:03:08.900,0:03:11.613
İki bölgedeki belirtiler de aynı.

0:03:12.196,0:03:14.069
Hiç fark olmamalı ama var.

0:03:14.759,0:03:16.211
Bu da bir başka grafik.

0:03:16.235,0:03:18.603
Menisküs, dizleri dengede tutmaya yarar,

0:03:18.603,0:03:20.683
genellikle futbol gibi sporlar esnasında

0:03:20.707,0:03:23.107
aniden yırtılabilir ya da parçalanabilir.

0:03:23.625,0:03:26.861
Burada gördüğünüz şey[br]bu sakatlığın ameliyat oranı.

0:03:27.354,0:03:31.125
Møre og Romsdal'daki ameliyat oranının

0:03:31.149,0:03:34.834
Stavanger'dekinin beş katı[br]olduğunu görüyoruz.

0:03:35.427,0:03:36.775
Beş katı.

0:03:37.133,0:03:38.418
Bu nasıl oluyor?

0:03:38.418,0:03:39.944
Møre og Romsdal'daki futbolcular

0:03:39.944,0:03:43.443
ülkenin başka yerlerindeki futbolculardan[br]daha mı hileli oynuyor dersiniz?

0:03:43.443,0:03:44.603
(Gülüşmeler)

0:03:44.995,0:03:46.145
Muhtemelen hayır.

0:03:46.948,0:03:48.818
Buna bazı bilgiler ekledim.

0:03:49.292,0:03:50.862
Şu an ekranda gördüğünüz

0:03:50.862,0:03:53.578
açık maviler devlet hastanelerinde[br]uygulanan işlemleri

0:03:53.578,0:03:56.886
ve açık yeşiller özel kliniklerde[br]uygulanan işlemleri gösteriyor.

0:03:56.886,0:04:01.627
Møre og Romsdal'daki özel kliniklere[br]oldukça rağbet olmuş gibi görünüyor.

0:04:02.363,0:04:03.736
Bu bize ne gösteriyor peki?

0:04:03.760,0:04:07.696
Hastalara bakması için doktorlara[br]ekonomik motivasyon verilmiş olabilir.

0:04:08.522,0:04:09.672
Bu kadarla sınır değil.

0:04:11.577,0:04:14.484
Son zamanlarda yapılan bir araştırma

0:04:14.484,0:04:18.709
normal bir fizyoterapi ile[br]diz ameliyatları arasında

0:04:18.709,0:04:20.363
hiçbir fark olmadığını gösteriyor.

0:04:20.387,0:04:27.366
Demek ki az önce gösterdiğim grafikteki[br]çoğu ameliyat önlenebilirmiş,

0:04:27.366,0:04:28.862
Stavanger'da bile.

0:04:29.785,0:04:32.222
Size ne demeye çalışıyorum öyleyse?

0:04:32.246,0:04:38.501
Dünyadaki çoğu hastalığın[br]belirtileri standart olsa bile

0:04:38.501,0:04:42.792
lüzumsuz tedavi seçenekleri oldukça fazla

0:04:42.843,0:04:44.676
özellikle Batı dünyasında.

0:04:45.572,0:04:48.748
Bazı insanlar ihtiyaçları olan[br]tedaviyi alamıyorlar

0:04:49.493,0:04:55.400
fakat o insanlardan daha fazlası da [br]gerektiğinden çok tedavi alıyor.

0:04:56.649,0:04:59.434
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

0:04:59.458,0:05:02.450
Yalnızca bir defa bu soruyu aldım.

0:05:02.474,0:05:06.332
Meslektaşlarım daha önce bu soruyu[br]hiç duymadıklarını söylüyorlar.

0:05:07.431,0:05:08.669
Bir de şöyle düşünelim,

0:05:08.669,0:05:11.764
bu soruyu bir doktora soracak olsanız

0:05:11.788,0:05:14.088
ne sıklıkla "hayır" kelimesini[br]duyarsınız sizce?

0:05:14.487,0:05:16.196
Araştırmacılar bunu inceledi

0:05:16.220,0:05:19.864
ve nereye giderseler gitsinler[br]"hayır" oranının aynı olduğunu gördüler.

0:05:20.188,0:05:21.895
Oran da %30.

0:05:21.919,0:05:25.886
Bu demek oluyor ki doktorunuz,[br]önerdiği her on şeyden üçünde

0:05:25.910,0:05:33.129
size tamamen gereksiz bir şey öneriyor.

0:05:34.545,0:05:37.434
Bunun nedeninin ne olduğunu[br]iddia ediyorlar biliyor musunuz?

0:05:38.117,0:05:39.267
Hasta baskısı.

0:05:40.832,0:05:42.165
Yani bir başka deyişle, siz.

0:05:42.943,0:05:44.943
Siz, bir şeyler yapılmasını istiyorsunuz.

0:05:46.665,0:05:49.061
Bir arkadaşım tıbbi[br]bir tavsiye için bana gelmişti.

0:05:49.085,0:05:50.437
Sporla uğraşan bir çocuktu,

0:05:50.437,0:05:53.815
kışın kros kayağı yapar

0:05:53.839,0:05:55.545
yazın da koşardı.

0:05:55.569,0:05:59.569
Yavaş koşu yaptığında sırtında[br]derin bir acı hissettiğini söyledi.

0:05:59.593,0:06:02.216
Acısı koşuyu bıraktıracak derecede[br]çoğalmıştı hatta.

0:06:03.053,0:06:06.357
Muayene ettim, sorular sordum

0:06:06.381,0:06:09.515
ve anladım ki büyük ihtimalle[br]omurgasının alt tarafında

0:06:09.539,0:06:11.606
dejenere olmuş disk vardı.

0:06:12.087,0:06:14.450
Her kasıldığında acı veriyordu.

0:06:16.165,0:06:18.513
Koşu yerine yüzmeye başlamıştı.

0:06:18.537,0:06:20.038
Yapacak bir şey yoktu

0:06:20.062,0:06:23.016
bu yüzden ona "Egzersizlerin hakkında[br]daha seçici olmalısın,

0:06:23.016,0:06:26.397
bazı aktiviteler senin için iyi,[br]bazıları kötü olabilir."

0:06:27.574,0:06:28.568
Cevabı şuydu:

0:06:29.897,0:06:31.789
"Sırtımdan MR çektirmek istiyorum."

0:06:33.737,0:06:35.587
"Neden MR çekirmek istiyorsun?"

0:06:36.097,0:06:39.266
"İş sigortam sayesinde[br]ücretsiz çektirebilirim."

0:06:39.807,0:06:44.396
"Yapma ya," dedim. Sonuçta arkadaşımdı.[br]"asıl sebebi bu olamaz."

0:06:44.594,0:06:49.816
"Sırtımın ne kadar kötü bir durumda[br]olduğunu görmek iyi olacak."

0:06:51.094,0:06:54.128
"Ne zamandan beri çekilen MR'ları[br]yorumluyorsun sen?" dedim.

0:06:54.172,0:06:55.732
(Gülüşmeler)

0:06:56.137,0:07:00.009
"Bana inan, taramaya falan[br]ihtiyacın yok senin."

0:07:00.780,0:07:02.533
"Ama yani," dedi

0:07:02.557,0:07:05.478
bir süre sonra devam etti,[br]"ya kansersem?"

0:07:06.287,0:07:07.287
(Gülüşmeler)

0:07:08.097,0:07:09.897
Taramasını aldı, tabii ki.

0:07:10.907,0:07:14.071
İş sigortası sayesinde[br]meslektaşlarımdan birini gördü,

0:07:14.295,0:07:17.936
o da dejenere olmuş diskten[br]ve yapacak bir şey olmadığından bahsetti;

0:07:18.220,0:07:21.805
arkadaşımın yüzmeye devam etmesi[br]ve koşuyu bırakması gerektiğini söyledi.

0:07:23.686,0:07:26.264
Bir zaman sonra arkadaşımla[br]karşılaştım ve bana dedi ki

0:07:26.264,0:07:28.454
"En azından bunun ne olduğunu[br]artık biliyorum."

0:07:28.795,0:07:30.644
Size bir soru sorayım o zaman.

0:07:30.644,0:07:34.574
Bu odadaki semptomları aynı olan herkes[br]MR çektirseydi ne olurdu?

0:07:34.732,0:07:40.752
Ya da Norveç'teki ara sıra[br]sırtı ağrıyan herkes MR çektirseydi?

0:07:42.061,0:07:45.673
MR sırası bekleyen hasta sayısı [br]dört katına çıkardı, belki daha da fazla

0:07:46.180,0:07:51.095
ve siz belki de gerçekten kanser olan[br]birinin sırasını almış olurdunuz.

0:07:51.919,0:07:55.491
O yüzden iyi bir doktor bazen hayır der

0:07:55.515,0:07:58.968
ancak anlayışlı bir hasta da bazen[br]

0:07:58.968,0:08:02.542
teşhis konulma ya da tedavi edilme[br]imkânını geri çevirir.

0:08:04.782,0:08:08.083
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

0:08:08.472,0:08:11.789
Bu soruyu sormak[br]size zor geliyor olabilir.

0:08:12.377,0:08:14.366
Aslına bakarsanız 50 yıl öncesine kadar

0:08:14.366,0:08:16.653
bu soruyu sormak kabalık sayılırdı.

0:08:16.820,0:08:17.820
(Gülüşmeler)

0:08:17.987,0:08:21.719
Doktor sizin hakkınızda[br]ne karar verdiyse o olurdu.

0:08:23.353,0:08:26.153
Şu an pratisyen doktor olan[br]bir meslektaşım

0:08:26.153,0:08:29.908
küçük bir kızken verem hastalığının[br]tedavi edilmesi için altı aylığına

0:08:29.908,0:08:31.367
bir sağlıkevine gönderilmiş.

0:08:31.367,0:08:33.364
Bu onun için dehşet verici bir travmaymış.

0:08:33.703,0:08:36.044
Büyüdüğünde öğrenmiş ki

0:08:36.068,0:08:39.609
verem hastalığı için yaptırdığı[br]tüm testler negatif çıkmış.

0:08:40.403,0:08:43.942
Doktoru onu yanlış bir şüphe yüzünden[br]sağlıkevine göndermiş.

0:08:44.419,0:08:48.823
Kimse doktora karşı çıkmaya[br]ne cesaret etmiş ne de bunu düşünmüş.

0:08:49.268,0:08:50.668
Ebeveynleri bile.

0:08:51.506,0:08:54.752
Günümüzde, Norveç sağlık bakanı

0:08:54.776,0:08:58.156
hasta sağlık hizmetleri[br]hakkında konuşuyor.

0:08:58.680,0:09:03.546
Hasta, ne yapılması gerektiği hakkında[br]doktora danışmak zorunda.

0:09:04.340,0:09:06.181
Bu büyük bir ilerleme.

0:09:06.205,0:09:09.586
Fakat bu sizin üzerinize de[br]oldukça çok sorumluluk yüklüyor.

0:09:09.919,0:09:12.660
Ön koltuğa doktorunuzla oturmalısınız

0:09:12.660,0:09:15.297
ve nereye gitmeniz gerektiği hakkında[br]fikirleşmelisiniz.

0:09:15.420,0:09:18.607
Öyleyse bir daha muayenehanede[br]bulunduğunuzda

0:09:18.607,0:09:20.896
sizden doktorunuza[br]şu soruyu sormanızı istiyorum:

0:09:20.920,0:09:23.983
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

0:09:24.315,0:09:26.624
Bahsettiğim kadın hastam gibi vakalarda

0:09:26.648,0:09:28.958
cevabım hayır olurdu

0:09:28.982,0:09:31.649
ama bazen ameliyat etmek de[br]gerekli olabilir.

0:09:32.165,0:09:36.886
"Peki ameliyatın riskleri ne?"

0:09:37.488,0:09:42.942
Hastaların %5-10'u[br]acılarının kötüleştiğini söylüyor.

0:09:43.427,0:09:45.941
Hastaların %1-2'sinin yaralarında ise

0:09:45.941,0:09:48.180
enfeksiyon ya da kanama oluyor

0:09:48.180,0:09:51.030
bunun sonucunda ise yeniden[br]ameliyat olmaları gerekiyor.

0:09:52.069,0:09:55.656
Hastaların %0,5'inde [br]kalıcı ses kısıklığı görülüyor

0:09:55.680,0:09:59.794
ve bir kısmı kollarında[br]hatta bacaklarını kullanmada

0:09:59.794,0:10:01.867
işlevsizlik görülüyor.

0:10:03.163,0:10:05.615
"Doktor, başka seçenekler var mı?"

0:10:06.131,0:10:09.509
Evet var, dinlenin[br]ve bir süre fizyoterapi alın.

0:10:09.533,0:10:11.559
Bu sizi belki de tamamen iyileştirir.

0:10:13.105,0:10:15.835
"Hiçbir şey yapmazsam ne olur?"

0:10:15.859,0:10:17.034
Bunu önermiyoruz

0:10:17.058,0:10:20.089
ama yapmazsanız bile[br]küçük bir ihtimal iyileşme şansınız var.

0:10:21.002,0:10:22.152
Dört tane soru.

0:10:22.780,0:10:24.297
Basit sorular.

0:10:24.321,0:10:28.678
Bunları, bize yardım edecek[br]bir alet çantası gibi görün.

0:10:28.702,0:10:30.313
Bu gerçekten gerekli mi?

0:10:30.337,0:10:32.130
Riskler neler?

0:10:32.154,0:10:33.710
Başka seçenekler de var mı?

0:10:33.734,0:10:36.894
Hiçbir şey yapmazsam ne olur?

0:10:37.334,0:10:41.381
Bu soruları, doktorunuz[br]sizi MR çektirmeye göndermek istediğinde,

0:10:41.381,0:10:43.674
reçeteye antibiyotik yazdığında

0:10:43.674,0:10:45.777
ya da ameliyat önerdiğinde sorun.

0:10:46.282,0:10:48.180
Araştırmalardan öğrendiğimiz kadarıyla

0:10:48.180,0:10:51.204
her beş kişiden biri, yani %20'si,

0:10:51.228,0:10:54.139
ne yapılması gerektiği hakkındaki[br]fikirlerini değiştiriyorlar.

0:10:54.624,0:11:01.376
Bunu yaparak sadece hayatınızı [br]kolaylaştırmayacak, daha iyi yapmayacak

0:11:01.376,0:11:03.866
aynı zamanda tüm sağlık sektörünün

0:11:03.866,0:11:06.852
sizin kararınızdan[br]faydalanmasını sağlayacaksınız.

0:11:07.330,0:11:08.766
Teşekkür ederim.

0:11:08.636,0:11:12.126
(Alkışlar)