1
00:00:06,953 --> 00:00:09,856
Bạn đã bao giờ thử hình dung ra
một thế giới lí tưởng chưa?

2
00:00:09,856 --> 00:00:12,676
Một nơi không có chiến tranh, nghèo đói 
hay tội phạm?

3
00:00:12,676 --> 00:00:14,636
Nếu có, không chỉ có mình bạn thôi đâu.

4
00:00:14,636 --> 00:00:19,206
Plato đã hình dung ra một nền cộng hòa 
tiên tiến cai trị bởi các vị vua triết gia

5
00:00:19,206 --> 00:00:22,077
Nhiều tôn giáo hứa hẹn diễm phúc 
ở thế giới bên kia

6
00:00:22,077 --> 00:00:23,382
và trong suốt lịch sử,

7
00:00:23,382 --> 00:00:27,447
nhiều nhóm người đã thử xây dựng 
thiên đường trên mặt đất

8
00:00:27,447 --> 00:00:32,926
Cuốn "Utopia" của Thomas More (1516)
đã tạo nên tên gọi cho lý tưởng này

9
00:00:32,926 --> 00:00:35,317
theo tiếng Hy Lạp, nó có nghĩa là 
"không nơi nào"

10
00:00:35,317 --> 00:00:37,707
Mặc dù cái tên đã cho thấy 
sự không tưởng của nó

11
00:00:37,707 --> 00:00:40,077
nhưng những tiến bộ về khoa học 
và chính trị

12
00:00:40,077 --> 00:00:44,068
vẫn khơi lên hi vọng những mộng tưởng 
này sẽ thành hiện thực.

13
00:00:44,068 --> 00:00:48,007
Nhưng hết lần này đến lần khác
chúng đều biến thành những cơn ác mộng

14
00:00:48,007 --> 00:00:50,837
về chiến tranh, nạn đói và áp bức.

15
00:00:50,837 --> 00:00:53,988
Khi những nhà văn bắt đầu nghi ngờ về
một thế giới không tưởng,

16
00:00:53,988 --> 00:00:58,768
thể loại dystopia - một thế giới suy tàn
được sinh ra

17
00:00:58,768 --> 00:01:03,418
Trong số những tác phẩm dystopia đầu tiên
có "Gulliver's Travels" của Jonathan Swift

18
00:01:03,418 --> 00:01:06,738
Trong suốt hành trình, Gulliver đã đến 
những xã hội hư cấu,

19
00:01:06,738 --> 00:01:11,728
một số nơi tưởng chừng như rất tốt đẹp
nhưng hóa ra lại thiếu sót trầm trọng

20
00:01:11,728 --> 00:01:13,628
Trên hòn đảo bay Laputa

21
00:01:13,628 --> 00:01:18,287
các nhà khoa học và nhà hoạch định xã hội
theo đuổi kế hoạch ngông cuồng và vô dụng

22
00:01:18,287 --> 00:01:22,147
trong khi đó bỏ bê những nhu cầu 
thiết thực của người dân

23
00:01:22,147 --> 00:01:25,168
Và cả người Houyhnhnm 
sống cực kì lí trí,

24
00:01:25,168 --> 00:01:30,128
họ không cho phép bất kì sai sót nào
của con người.

25
00:01:30,128 --> 00:01:33,488
Với cuốn tiểu thuyết này, 
Swift đã tạo tiền đề cho dystopia

26
00:01:33,488 --> 00:01:37,179
sáng tạo ra một thế giới nơi những
xu hướng nhất định của xã hội đương thời

27
00:01:37,179 --> 00:01:38,928
được đẩy đến cực điểm

28
00:01:38,928 --> 00:01:42,258
phơi bày những thiếu sót ẩn giấu.

29
00:01:42,258 --> 00:01:46,952
Và những thế kỉ tiếp theo mang đến
nhiều chất liệu phong phú

30
00:01:46,952 --> 00:01:50,129
Nền công nghiệp tiên tiến hứa hẹn 
giải phóng người lao động

31
00:01:50,129 --> 00:01:54,530
nhưng lại cầm tù họ trong những nhà máy,
khu ổ chuột.

32
00:01:54,530 --> 00:01:57,858
trong khi những ông trùm tư bản trở nên 
giàu có hơn cả những vị vua.

33
00:01:57,858 --> 00:02:02,529
Vào cuối thế kỉ 17, nhiều người lo sợ điều
sẽ xảy ra nếu tình trạng này cứ tiếp tục.

34
00:02:02,529 --> 00:02:06,489
Cuốn Cỗ Máy Thời Gian của H.G Wells vẽ ra 
viễn cảnh giới thượng lưu và công nhân

35
00:02:06,489 --> 00:02:09,209
tiến hóa thành những loài khác nhau,

36
00:02:09,209 --> 00:02:13,840
trong khi The Iron Heel của Jack London 
mô tả cảnh bọn chính trị đầu sỏ chuyên chế

37
00:02:13,840 --> 00:02:17,399
nắm quyền cai trị số đông nghèo khổ.

38
00:02:17,399 --> 00:02:22,609
Thế kỉ mới mang đến nhiều thay đổi thú vị
và cũng đáng sợ

39
00:02:22,609 --> 00:02:26,680
Những tiến bộ y học có thể vượt qua 
những giới hạn sinh học,

40
00:02:26,680 --> 00:02:29,350
phương tiện truyền thông cho phép 
trao đổi liên tục

41
00:02:29,350 --> 00:02:31,980
giữa lãnh đạo và dân chúng.

42
00:02:31,980 --> 00:02:36,159
Trong Brave New World của Aldous Huxley, 
người dân bị biến đổi gen

43
00:02:36,159 --> 00:02:39,280
và việc thực hiện 
vai trò xã hội của họ bị điều khiển.

44
00:02:39,280 --> 00:02:42,970
Trong khi đó chính sách tuyên truyền và 
thuốc phiện khiến mọi người hạnh phúc

45
00:02:42,970 --> 00:02:46,490
rõ ràng là nó thiếu đi một số 
yếu tố nhân đạo quan trọng.

46
00:02:46,490 --> 00:02:51,750
Nhưng những thế giới dystopia
không hề hư cấu.

47
00:02:51,750 --> 00:02:55,101
Khi Châu Âu trải qua cuộc chiến tranh 
công nghiệp chưa từng thấy,

48
00:02:55,101 --> 00:02:57,673
những phong trào chính trị mới nổi lên.

49
00:02:57,673 --> 00:03:00,920
Một số hứa sẽ xóa bỏ hết cách biệt 
trong xã hội,

50
00:03:00,920 --> 00:03:04,331
vài người khác thì cố đoàn kết mọi người
bằng những di sản huyễn hoặc.

51
00:03:04,331 --> 00:03:07,621
Kết quả là những xã hội dystopia 
ngoài đời thật

52
00:03:07,621 --> 00:03:11,572
nơi đời sống bị giám sát bởi con mắt
canh chừng của Nhà nước

53
00:03:11,572 --> 00:03:16,902
và cái chết tàn khốc đến với bất kì ai 
không cùng lí tưởng,

54
00:03:16,902 --> 00:03:19,812
Nhiều nhà văn không chỉ quan sát

55
00:03:19,812 --> 00:03:22,231
mà còn trải nghiệm những điều 
kinh khủng này.

56
00:03:22,231 --> 00:03:26,782
Trong cuốn tiểu thuyết We, nhà văn Xô Viết
Yevgeny Zamyatin miêu tả một tương lai

57
00:03:26,782 --> 00:03:30,582
nơi mà tự do ý chí và chủ nghĩa cá nhân 
bị loại bỏ.

58
00:03:30,582 --> 00:03:34,832
Cuốn sách bị cấm ở Sô Viết, nó đã truyền 
cảm hứng cho các tác giả như George Orwell

59
00:03:34,832 --> 00:03:39,453
- người đi đầu trong cuộc chiến 
chống lại chủ nghĩa phát xít và cộng sản.

60
00:03:39,453 --> 00:03:43,362
Trong khi cuốn Animal Farm của ông 
thẳng thừng chế nhạo chính quyền Sô Viết,

61
00:03:43,362 --> 00:03:50,342
tác phẩm kinh điển 1984 chỉ trích chế độ 
độc tài, truyền thông và ngôn ngữ.

62
00:03:50,342 --> 00:03:54,013
Ở Mỹ, cuốn "It Can't Happen Here"
Sinclair Lewis's

63
00:03:54,013 --> 00:03:59,272
cho thấy khoảng cách từ dân chủ đến
phát xít gần như thế nào.

64
00:03:59,272 --> 00:04:01,023
Những thập kỉ sau thế chiến thứ hai,

65
00:04:01,023 --> 00:04:03,314
các nhà văn luôn tự hỏi rằng 
những công nghệ mới

66
00:04:03,314 --> 00:04:06,643
như năng lượng hạt nhân, trí tuệ nhân tạo,
và du hành vũ trụ 


67
00:04:06,643 --> 00:04:09,303
có ý nghĩa như thế nào đối với tương lai
của loài người.

68
00:04:09,303 --> 00:04:12,422
Ngược lại với những hình dung chung về 
một hành trình hào nhoáng,

69
00:04:12,422 --> 00:04:18,044
khoa học viễn tưởng về dystopia mở rộng 
ra cả phim ảnh, truyện tranh và trò chơi.

70
00:04:18,044 --> 00:04:21,403
Robot chống lại người chế tạo ra chúng

71
00:04:21,403 --> 00:04:25,494
trong khi TV phát sóng những
chương trình giải trí vô hồn.

72
00:04:25,494 --> 00:04:30,153
Công nhân bị bóc lột ở các thuộc địa ngoài
vũ trụ vì Trái đất đã cạn kiệt tài nguyên

73
00:04:30,153 --> 00:04:34,003
dân số quá tải, những thành phố thì
ngập tràn tội phạm.

74
00:04:34,003 --> 00:04:36,644
Nhưng chính trị thì không hề xa lạ.

75
00:04:36,644 --> 00:04:42,064
"Dr. Strangelove" và "Watchmen" khám phá
mối nguy thật sự của chiến tranh hạt nhân

76
00:04:42,064 --> 00:04:44,645
"V for Vendetta" và "The Handmaid's Tale"

77
00:04:44,645 --> 00:04:49,184
cảnh báo rằng quyền của chúng ta có thể 
biến mất dễ dàng trong cơn khủng hoảng.

78
00:04:49,184 --> 00:04:53,494
Ngày nay những tác phẩm hư cấu về dystopia
vẫn tiếp tục phản ánh mối lo hiện đại

79
00:04:53,494 --> 00:04:54,644
về sự mất công bằng,

80
00:04:54,644 --> 00:04:55,634
biến đổi khí hậu,

81
00:04:55,634 --> 00:04:56,785
quyền lực của chính phủ,

82
00:04:56,785 --> 00:04:58,914
và những dịch bệnh toàn cầu.

83
00:04:58,914 --> 00:05:01,565
Tại sao phải bận tâm đến những điều 
bi quan này?

84
00:05:01,565 --> 00:05:04,954
Vì từ cốt lõi của nó, 
dystopia chính lời cảnh báo,

85
00:05:04,954 --> 00:05:08,525
không ám chỉ về một chính quyền cụ thể
hay một sản phẩm công nghệ nào đó,

86
00:05:08,525 --> 00:05:14,344
mà là ý tưởng cho rằng nhân loại có thể 
được nhào nặn thành một hình mẫu lí tưởng.

87
00:05:14,344 --> 00:05:17,665
Trở lại với thế giới hoàn hảo mà 
bạn đã tưởng tượng đến.

88
00:05:17,665 --> 00:05:20,936
Bạn có nghĩ đến việc cần những gì 
để đạt được nó?

89
00:05:20,936 --> 00:05:24,355
Làm sao khiến mọi người hợp tác với nhau?

90
00:05:24,355 --> 00:05:28,065
Làm sao đảm bảo chúng có thể tồn tại?

91
00:05:28,065 --> 00:05:31,875
Hãy nhìn lại lần nữa,
thế giới đó có còn hoàn hảo không?