1
00:00:06,953 --> 00:00:09,856
Երբևէ փորձե՞լ եք երևակայել մի
իդեալական աշխարհ:

2
00:00:09,856 --> 00:00:12,676
Աշխարհ առանց պատերազմի, 
թշվառության և հանցագործության:

3
00:00:12,676 --> 00:00:14,636
Եթե այո, ապա դուք միայնակ չեք:

4
00:00:14,636 --> 00:00:19,206
Պլատոնը երազում էր ուսյալ հանրապետության
մասին, որտեղ իշխում են փիլիսոփաները,

5
00:00:19,206 --> 00:00:22,077
կրոնները խոստանում են դրախտային
կյանք մահվանից հետո:

6
00:00:22,077 --> 00:00:23,382
Պատմության ընթացքում

7
00:00:23,382 --> 00:00:27,447
տարբեր խմբավորումներ փորձել են
Երկրի վրա դրախտ կառուցել:

8
00:00:27,447 --> 00:00:32,926
1516 թվ-ին Թոմաս Մորը իր «Ուտոպիա»
գրքում տվել է այս հասկացության անվանումը:

9
00:00:32,926 --> 00:00:33,926
Հունարեն «ուտոպիա» նշանակում է


10
00:00:33,926 --> 00:00:35,517
«գոյություն չունեցող վայր»:

11
00:00:35,517 --> 00:00:37,707
Չնայած որ անվանման հիմքում ընկած է
անհնար լինելու գաղափարը,

12
00:00:37,707 --> 00:00:40,077
ժամանակակից գիտական և քաղաքական առաջընթացը

13
00:00:40,077 --> 00:00:44,068
այս երազանքների իրականացման
հույսեր է ներշնչում:

14
00:00:44,068 --> 00:00:48,007
Սրանց փոխարեն, սակայն, ամեն անգամ
դրանք դառնում էին

15
00:00:48,007 --> 00:00:50,837
պատերազմի, սովի և ստրկութան մղձավանջ:

16
00:00:50,837 --> 00:00:53,988
Եվ երբ արվեստի մարդիկ սկսեցին
կասկածի տակ դնել ուտոպիական մտածելակերպը,

17
00:00:53,988 --> 00:00:58,768
ի հայտ եկավ դիստոպիա կամ «հակաուտոպիա»՝
«վատ վայր» հասկացությունը:

18
00:00:58,768 --> 00:01:00,418
Այս ժանրով գրված ամենավաղ աշխատանքներից
է

19
00:01:00,418 --> 00:01:03,418
Ջոնաթան Սվիֆթի «Գուլիվերի արկածները»
ստեղծագործությունը:

20
00:01:03,418 --> 00:01:04,418
Իր ճանապարհորդության ընթացքում

21
00:01:04,418 --> 00:01:06,738
Գուլիվերն
այցելում է գոյություն չունեցող երկրներ,

22
00:01:06,738 --> 00:01:11,728
որոնցից մի քանիսը սկզբում թվում են
տպավորիչ, իսկ հետո՝ արատներով լի:

23
00:01:11,728 --> 00:01:13,628
Լապուտա թռչող կղզում

24
00:01:13,628 --> 00:01:15,287
գիտնականներն ու քաղաքական գործիչները


25
00:01:15,287 --> 00:01:18,287
անհեթեթ գաղափարներ էին առաջ քաշում

26
00:01:18,287 --> 00:01:22,147
և անտեսում ներքևում բնակվող մարդկանց
բնական պահանջները:

27
00:01:22,147 --> 00:01:25,168
Եվ գլըբդըբդրիբները, որ ապրում էին
իդեալական հարմոնիայում,

28
00:01:25,168 --> 00:01:27,128
հրաժարվում էին ընդունել


29
00:01:27,128 --> 00:01:30,128
մարդկային թերությունները:

30
00:01:30,128 --> 00:01:33,488
Այս վեպում Ջոնաթան Սվիֆթը ստեղծել է
հակաուտոպիայի գաղափարը`

31
00:01:33,488 --> 00:01:34,488
պատկերացնելով մի աշխարհ,

32
00:01:34,488 --> 00:01:37,179
ուր ժամանակակից
հասարակության առանձին միտումները

33
00:01:37,179 --> 00:01:38,928
հասնում են ծայրահեղությունների`

34
00:01:38,928 --> 00:01:42,258
քողարկելով իրենց թերությունները:

35
00:01:42,258 --> 00:01:43,952
Հետագա դարերի ընթացքում նույնպես


36
00:01:43,952 --> 00:01:46,952
շատ հակաուտոպիա ի հայտ եկավ:

37
00:01:46,952 --> 00:01:47,952
Արդյունաբերական հեղափոխությունը,

38
00:01:47,952 --> 00:01:50,129
որ
աշխատավորներին ազատություն էր խոստանում,

39
00:01:50,129 --> 00:01:51,530
փոխարենը, պահում էր նրանց


40
00:01:51,530 --> 00:01:54,530
ետնախորշերում և գործարաններում,

41
00:01:54,530 --> 00:01:57,858
մինչդեռ կապիտալիստները դառնում էին
թագավորներից էլ հարուստ:

42
00:01:57,858 --> 00:01:59,699
XIX դարի վերջերին շատերն անհանգստանում էին,


43
00:01:59,699 --> 00:02:02,699
թե ինչ հետևանքներ կունենա այսպիսի կյանքը:

44
00:02:02,699 --> 00:02:03,699
Հերբերթ Ուելլսը իր «Ժամանակի մեքենայի» մեջ պատկերել է, որ բարձր և

45
00:02:06,489 --> 00:02:09,209
ցածր խավերից հետագայում 
կառաջանան մարդկանց 2 խմբեր,

46
00:02:09,209 --> 00:02:10,840
մինչդեռ Ջեք Լոնդոնի «Երկաթե կրունկ»
վեպում

47
00:02:10,840 --> 00:02:13,840
պատկերվում է բռնատիրական օլիգարխիան,

48
00:02:13,840 --> 00:02:17,399
որ կառավորում է աղքատ մարդկանց:

49
00:02:17,399 --> 00:02:22,609
Նոր դարաշրջանն իր հետ բերեց ավելի 
զարհուրելի փոփոխություններ:

50
00:02:22,609 --> 00:02:23,680
Բժշկության առաջընթացը հնարավոր դարձրեց


51
00:02:23,680 --> 00:02:26,680
հատել կենսաբանական սահմանները,

52
00:02:26,680 --> 00:02:29,350
մինչդեռ ԶԼՄ-ի առաջընթացը հնարավոր դարձրեց

53
00:02:29,350 --> 00:02:31,980
առաջնորդների և հասարակության
անմիջական շփումը:

54
00:02:31,980 --> 00:02:33,159
Օլդոս Հաքսլիի «Գեղեցիկ նոր աշխարհ» վեպում


55
00:02:33,159 --> 00:02:36,159
մարդիկ ստեղծվում են գենային ինժեներիայի միջոցով,

56
00:02:36,159 --> 00:02:37,159
և նրանց վիճակված է կատարել


57
00:02:37,159 --> 00:02:39,910
կոնկրետ հասարակական դեր:

58
00:02:39,910 --> 00:02:40,910
Մինչդեռ քարոզն ու թմրանյութերը

59
00:02:40,910 --> 00:02:42,690
մարդկանց
մոտ առաջացնում են երջանկության ցնորք,

60
00:02:42,690 --> 00:02:46,490
ակնհայտ է, որ մարդկային տարրերը
անհետանում են:

61
00:02:46,490 --> 00:02:49,020
Այնուամենայնիվ ամենահայտնի 


62
00:02:49,020 --> 00:02:52,020
հակաուտոպիաները ամենևին հորինված չէին:

63
00:02:52,020 --> 00:02:55,101
Այն ժամանակ, երբ Եվրոպան տառապում էր
աննախադեպ պատերազմներից,

64
00:02:55,101 --> 00:02:57,673
ի հայտ եկան նոր քաղաքական շարժումներ:

65
00:02:57,673 --> 00:02:58,673
Ոմանք խոստանում էին վերացնել

66
00:02:58,673 --> 00:03:01,100
սոցիալական անհավասարությունը,

67
00:03:01,100 --> 00:03:02,100
ոմանք էլ ձգտում էին մարդկանց միավորել


68
00:03:02,100 --> 00:03:04,331
առասպելական ժառանգության շուրջ:

69
00:03:04,331 --> 00:03:07,621
Արդյունքում հակաուտոպիաներ ստեղծվեցին
իրական աշխարհում,

70
00:03:07,621 --> 00:03:11,572
ուր կյանքն անցնում էր կառավարության
ուշիմ հսկողության տակ,

71
00:03:11,572 --> 00:03:16,902
իսկ անգութ մահը վրա էր հասնում նրանց,
ովքեր չէին ներգրավվում:

72
00:03:16,902 --> 00:03:17,902
Այս ժամանակի շատ գրողներ

73
00:03:17,902 --> 00:03:19,812
ոչ միայն
դարձան այս սարսափի ականատեսները,

74
00:03:19,812 --> 00:03:22,231
այլև իրենց մաշկի վրա զգացին այն:

75
00:03:22,231 --> 00:03:26,782
Սովետական գրող Եվգենիյ Զամյատինը
իր «Մենք» վեպում նկարագրել է

76
00:03:26,782 --> 00:03:30,652
ազատ կամքն ու անհատականությունը
բարձր դասող ապագան:

77
00:03:30,652 --> 00:03:31,832
ԽՍՀՄ-ում արգելված գիրքը ոգեշնչել է


78
00:03:31,832 --> 00:03:34,832
այնպիսի գրողների, ինչպիսին է Ջորջ Օրվելլը,

79
00:03:34,832 --> 00:03:39,533
ով առաջնագծում կռվում էր և՛
ֆաշիզմի, և՛ կոմունիզմի դեմ:

80
00:03:39,533 --> 00:03:40,533
Իր «Կենդանական ագարակ» վիպակում

81
00:03:40,533 --> 00:03:43,362
նա 
բաց ծաղրում է սովետական հասարակարգը,

82
00:03:43,362 --> 00:03:50,442
մինչդեռ «1984»-ը ամբողջատիրության, ԶԼՄ-ի
և լեզվի քննադատումն է:

83
00:03:50,442 --> 00:03:51,442
Իսկ ԱՄՆ-ում Սինկլեր Լյուսիսի

84
00:03:51,442 --> 00:03:54,013
«Մեզ մոտ 
դա անհնար է» ստեղծագործության մեջ

85
00:03:54,013 --> 00:03:59,412
պատկերվում է, թե ինչ հեշտությամբ է
դեմոկրատիան իր տեղը զիջում ֆաշիզմին:

86
00:03:59,412 --> 00:04:01,293
II Համաշխարհային պատերազմից
տասնամյակներ անց

87
00:04:01,293 --> 00:04:03,214
գրողներին հետաքրքիր էր,
թե ատոմային էներգիայի,

88
00:04:03,214 --> 00:04:04,214
արհեստական բանականության և 


89
00:04:04,214 --> 00:04:06,963
տիեզերագնացության նման հայտնագործությունները

90
00:04:06,963 --> 00:04:09,553
մարդկության համար ինչ դեր կխաղան:

91
00:04:09,553 --> 00:04:12,422
Հասարակական հայացքների 
զարգացման գագաթնակետում

92
00:04:12,422 --> 00:04:18,044
անտիուտոպիայի գաղափարը ներխուժեց
ֆիլմեր, կոմիքսներ և խաղեր:

93
00:04:18,044 --> 00:04:21,403
Ռոբոտները ապստամբեցին իրենց
ստեղծողների դեմ,

94
00:04:21,403 --> 00:04:22,494
մինչդեռ հեռուստահաղորդումներում 
մասնակիցները սկսեցին մահանալ:

95
00:04:25,494 --> 00:04:30,153
Բանվորները տիեզերական գաղութներում
ծանր ֆիզիկական աշխատանք էին կատարում,

96
00:04:30,153 --> 00:04:34,003
երկրագնդի բնական պաշարները սպառված են, 
քաղաքներում վխտում են հանցագործները:

97
00:04:34,003 --> 00:04:36,644
Սակայն քաղաքականության մասին էլ
երբեք չէր մոռացվում:

98
00:04:36,644 --> 00:04:39,064
«Բժիշկ Սթրենջլովը» և «Պահապանները» 
բացահայտում են ատոմային պատերազմի
իրական վտանգը,

99
00:04:42,064 --> 00:04:44,645
Իսկ «Վի-Վենդետտա» և «Աղախնի պատմությունը»
զգուշացնում են,

100
00:04:44,645 --> 00:04:49,634
թե ինչ հեշտությամբ կարող են վերանալ 
մեր իրավունքները ճգնաժամի ժամանակ:

101
00:04:49,634 --> 00:04:50,634
Ժամանակակից հակաուտոպիաները շարունակում են

102
00:04:50,634 --> 00:04:53,294
պատկերել այն, ինչ մեզ անհանգստացնում է`

103
00:04:53,294 --> 00:04:54,644
իրավական անհավասարությունը,

104
00:04:54,644 --> 00:04:55,634
կլիմայական փոփոխությունները,

105
00:04:55,634 --> 00:04:56,705
իշխանությունը

106
00:04:56,705 --> 00:04:58,914
և համաճարակը:

107
00:04:58,914 --> 00:05:01,565
Ուրեմն ինչու՞ մենք պետք է համակվենք
այդ հոռետեսությամբ:

108
00:05:01,565 --> 00:05:04,984
Որովհետև իրականում հակաուտոպիան 
նախազգուշացնող հեքիաթ է

109
00:05:04,984 --> 00:05:08,095
ոչ թե կոնկրետ կառավարության 
կամ տեխնոլոգիայի մասին,

110
00:05:08,095 --> 00:05:14,344
այլ արատավոր է հենց այն գաղափարը, որ կարելի
է ստեղծել իդեալական հասարակություն:

111
00:05:14,344 --> 00:05:17,665
Վերհիշեք այն իդեալական աշխարհը,
որ միշտ պատկերացրել եք:

112
00:05:17,665 --> 00:05:20,936
Արդյո՞ք նաև պատկերացրել եք, թե ինչի 
միջով կանցնեք այն կառուցելու համար:

113
00:05:20,936 --> 00:05:24,355
Ինչպե՞ս կմիավորեիք մարդկանց:

114
00:05:24,355 --> 00:05:28,065
Եվ ինչպե՞ս կապահովվեիք դրա գոյության
երկարատևությունը:

115
00:05:28,065 --> 00:05:30,055
Իսկ այժմ նայենք մյուս տեսանկյունից:

116
00:05:30,055 --> 00:05:32,507
Արդյո՞ք այն նույնքան իդեալական է: