[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:01.39,0:00:05.35,Default,,0000,0000,0000,,"Một thế giới, một trải nghiệm"\NEdward O.Wilson, Sự đa dạng của cuộc sống.
Dialogue: 0,0:00:06.92,0:00:10.82,Default,,0000,0000,0000,,Trong những tháng trời ấm,\Nđặc biệt vào những đêm trăng tròn,
Dialogue: 0,0:00:11.07,0:00:15.13,Default,,0000,0000,0000,,những con sam trồi lên \Ntừ dưới biển để sinh sản.
Dialogue: 0,0:00:15.13,0:00:18.40,Default,,0000,0000,0000,,Đón đợi chúng là những nhóm \Nlàm việc trong phòng thí nghiệm.
Dialogue: 0,0:00:18.40,0:00:21.48,Default,,0000,0000,0000,,những người bắt hàng trăm ngàn con sam,
Dialogue: 0,0:00:21.48,0:00:22.99,Default,,0000,0000,0000,,đem tới phòng thí nghiệm,
Dialogue: 0,0:00:22.99,0:00:25.20,Default,,0000,0000,0000,,và thu lấy máu màu xanh da trời từ chúng,
Dialogue: 0,0:00:25.20,0:00:28.20,Default,,0000,0000,0000,,sau đó trả chúng về với biển.
Dialogue: 0,0:00:28.20,0:00:31.82,Default,,0000,0000,0000,,Kì lạ là chúng ta chỉ bắt được \Nsam trên bãi biển
Dialogue: 0,0:00:31.82,0:00:35.62,Default,,0000,0000,0000,,vì đó là nơi duy nhất chúng ta \Ncó thể tìm thấy chúng.
Dialogue: 0,0:00:35.62,0:00:40.94,Default,,0000,0000,0000,,Một con sam cái có thể để lại \Ntới gần 20 ổ với khoảng 4,000 trứng
Dialogue: 0,0:00:40.94,0:00:43.66,Default,,0000,0000,0000,,sau mỗi chuyến đến bãi biển \Nhằng năm của nó.
Dialogue: 0,0:00:43.66,0:00:44.82,Default,,0000,0000,0000,,Khi trứng nở,
Dialogue: 0,0:00:44.82,0:00:47.86,Default,,0000,0000,0000,,những ấu trùng sam thường ở lại \Ngần bờ biển,
Dialogue: 0,0:00:47.86,0:00:51.27,Default,,0000,0000,0000,,thay lớp vỏ của chúng dần dần \Nmỗi khi lớn lên.
Dialogue: 0,0:00:51.27,0:00:53.36,Default,,0000,0000,0000,,Một khi chúng rời \Nnhững vùng nước cạn này,
Dialogue: 0,0:00:53.36,0:00:58.19,Default,,0000,0000,0000,,chúng sẽ không trở lại cho tới\Ntuổi sinh sản mười năm sau.
Dialogue: 0,0:00:58.19,0:01:03.24,Default,,0000,0000,0000,,Dù rất nỗ lực, chúng ta vẫn không biết \Nchúng đã ở đâu những năm trước đó.
Dialogue: 0,0:01:03.24,0:01:05.76,Default,,0000,0000,0000,,Dù thỉnh thoảng chúng ta \Nvẫn thấy những con sam
Dialogue: 0,0:01:05.76,0:01:09.01,Default,,0000,0000,0000,,ở độ sâu khoảng 200m dưới đáy biển,
Dialogue: 0,0:01:09.01,0:01:14.57,Default,,0000,0000,0000,,Ta chỉ thấy các nhóm lớn con trưởng thành \Nkhi chúng lên bờ để sinh sản.
Dialogue: 0,0:01:14.57,0:01:18.07,Default,,0000,0000,0000,,Máu của sam chứa những tế bào \Ngọi là tế bào amip
Dialogue: 0,0:01:18.07,0:01:20.60,Default,,0000,0000,0000,,bảo vệ chúng khỏi \Nnguy cơ xâm nhập từ virus,
Dialogue: 0,0:01:20.60,0:01:21.46,Default,,0000,0000,0000,,nấm,
Dialogue: 0,0:01:21.46,0:01:23.22,Default,,0000,0000,0000,,và vi khuẩn.
Dialogue: 0,0:01:23.22,0:01:26.02,Default,,0000,0000,0000,,Tế bào amip tạo ra một lớp keo \Nbao quanh những kẻ xâm nhập
Dialogue: 0,0:01:26.02,0:01:29.26,Default,,0000,0000,0000,,để ngăn chúng khỏi \Nphát tán sự nhiễm trùng.
Dialogue: 0,0:01:29.26,0:01:30.94,Default,,0000,0000,0000,,Điều này không phổ biến lắm.
Dialogue: 0,0:01:30.94,0:01:33.82,Default,,0000,0000,0000,,Tất cả con vật đều có \Nhệ miễn dịch để bảo vệ.
Dialogue: 0,0:01:33.82,0:01:37.69,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng các tế bào amip của sam \Ncực kì nhạy cảm
Dialogue: 0,0:01:37.69,0:01:39.91,Default,,0000,0000,0000,,với nội độc tố của vi khuẩn.
Dialogue: 0,0:01:39.91,0:01:45.12,Default,,0000,0000,0000,,Nội độc tố là những phân tử \Ntừ thành tế bào của một số vi khuẩn,
Dialogue: 0,0:01:45.12,0:01:46.85,Default,,0000,0000,0000,,bao gồm E.coli.
Dialogue: 0,0:01:46.85,0:01:51.07,Default,,0000,0000,0000,,Một lượng lớn của chúng sẽ được \Ngiải phóng khi vi khuẩn chết,
Dialogue: 0,0:01:51.07,0:01:54.14,Default,,0000,0000,0000,,và khiến chúng ta bệnh \Nnếu chúng thâm nhập vào dòng máu.
Dialogue: 0,0:01:54.14,0:01:58.90,Default,,0000,0000,0000,,Nhiều thuốc hay dụng cụ y tế chúng ta \Nsử dụng có thể bị nhiễm khuẩn,
Dialogue: 0,0:01:58.90,0:02:02.40,Default,,0000,0000,0000,,do đó ta phải kiểm tra trước khi \Nchúng tiếp xúc với máu chúng ta.
Dialogue: 0,0:02:02.40,0:02:06.27,Default,,0000,0000,0000,,Chúng ta có phương pháp nhuộm Gram \Nđể phát hiện vi khuẩn,
Dialogue: 0,0:02:06.27,0:02:09.06,Default,,0000,0000,0000,,nhưng nó không thể nhận diện \Nđược nội độc tố
Dialogue: 0,0:02:09.06,0:02:13.75,Default,,0000,0000,0000,,mà có thể xuất hiện \Nkể cả khi không có vi khuẩn.
Dialogue: 0,0:02:13.75,0:02:17.26,Default,,0000,0000,0000,,Do đó các nhà khoa học sử dụng \Nmột trích xuất tên là LAL
Dialogue: 0,0:02:17.26,0:02:20.24,Default,,0000,0000,0000,,điều chế từ máu của sam thu hoạch được
Dialogue: 0,0:02:20.24,0:02:22.52,Default,,0000,0000,0000,,để kiểm tra nội độc tố.
Dialogue: 0,0:02:22.52,0:02:26.28,Default,,0000,0000,0000,,Họ thêm LAL vào các mẫu thuốc thử,\Nvà nếu lớp keo được hình thành,
Dialogue: 0,0:02:26.28,0:02:29.56,Default,,0000,0000,0000,,nghĩa là có sự xuất hiện của nội độc tố.
Dialogue: 0,0:02:29.56,0:02:32.54,Default,,0000,0000,0000,,Ngày này, kiểm tra bằng LAL \Nđược sử dụng rộng rãi đến mức
Dialogue: 0,0:02:32.54,0:02:35.79,Default,,0000,0000,0000,,hàng triệu người chưa từng thấy con sam
Dialogue: 0,0:02:35.79,0:02:38.23,Default,,0000,0000,0000,,đều đang được bảo vệ bởi máu của chúng.
Dialogue: 0,0:02:38.23,0:02:44.04,Default,,0000,0000,0000,,Nếu bạn đã từng được tiêm thuốc, \Ncó lẽ bạn cũng thuộc nhóm đó.
Dialogue: 0,0:02:44.04,0:02:47.43,Default,,0000,0000,0000,,Vậy tại sao sam lại có được \Nloại máu đặc biệt như vậy?
Dialogue: 0,0:02:47.43,0:02:49.41,Default,,0000,0000,0000,,Như những động vật không xương sống khác,
Dialogue: 0,0:02:49.41,0:02:52.23,Default,,0000,0000,0000,,sam có hệ thống tuần hoàn mở.
Dialogue: 0,0:02:52.23,0:02:57.39,Default,,0000,0000,0000,,Nghĩa là máu của chúng không được chứa \Ntrong mạch máu, như chúng ta.
Dialogue: 0,0:02:57.39,0:03:01.69,Default,,0000,0000,0000,,Thay vào đó, máu của sam chảy thoải mái \Ntrong các khoang của cơ thể
Dialogue: 0,0:03:01.69,0:03:04.99,Default,,0000,0000,0000,,và do đó tiếp xúc trực tiếp với các mô.
Dialogue: 0,0:03:04.99,0:03:10.22,Default,,0000,0000,0000,,Nếu vi khuẩn xâm nhập vào máu của chúng,\Nnó sẽ phát tán nhanh chóng ở diện rộng.
Dialogue: 0,0:03:10.22,0:03:11.87,Default,,0000,0000,0000,,Kết hợp với sự dễ tổn thương này
Dialogue: 0,0:03:11.87,0:03:16.64,Default,,0000,0000,0000,,là môi trường sống đầy vi khuẩn ở bờ biển \Nvà đại dương của sam,
Dialogue: 0,0:03:16.64,0:03:21.71,Default,,0000,0000,0000,,dễ thấy rằng tại sao chúng cần sự đáp ứng\Nmiễn dịch nhạy cảm đến vậy.
Dialogue: 0,0:03:21.71,0:03:24.40,Default,,0000,0000,0000,,Sam đã sống sót qua \Nnhững đợt đại tuyệt chủng
Dialogue: 0,0:03:24.40,0:03:29.43,Default,,0000,0000,0000,,đã quét sạch hơn 90% sự sống trên Trái Đất\Nvà tiêu diệt loài khủng long,
Dialogue: 0,0:03:29.43,0:03:31.74,Default,,0000,0000,0000,,nhưng chúng không phải là \Nbất khả chiến bại.
Dialogue: 0,0:03:31.74,0:03:36.48,Default,,0000,0000,0000,,Và điều lớn nhất ngăn cản chúng \Nsau hàng triệu năm chính là chúng ta.
Dialogue: 0,0:03:36.48,0:03:39.75,Default,,0000,0000,0000,,Nghiên cứu cho thấy gần 15% số sam
Dialogue: 0,0:03:39.75,0:03:43.28,Default,,0000,0000,0000,,chết trong quá trình \Nthu hoạch máu.
Dialogue: 0,0:03:43.28,0:03:48.00,Default,,0000,0000,0000,,Những nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng \Ncon số này còn có thể cao hơn thế.
Dialogue: 0,0:03:48.00,0:03:51.78,Default,,0000,0000,0000,,Các nhà nghiên cứu còn nhận thấy \Nsố con cái trở lại để sinh sản thưa dần
Dialogue: 0,0:03:51.78,0:03:54.76,Default,,0000,0000,0000,,ở một vài khu vực được \Nthu hoạch nhiều nhất.
Dialogue: 0,0:03:54.76,0:03:59.29,Default,,0000,0000,0000,,Sự tác động của chúng ta tới loài sam \Ncòn vượt ra khỏi ngành y sinh.
Dialogue: 0,0:03:59.29,0:04:02.13,Default,,0000,0000,0000,,Sự phát triển ở những vùng bờ biển \Nđã phá hủy nơi sinh sản,
Dialogue: 0,0:04:02.13,0:04:06.31,Default,,0000,0000,0000,,và sam còn bị giết để làm mồi câu cá.
Dialogue: 0,0:04:06.31,0:04:10.02,Default,,0000,0000,0000,,Những bằng chứng này quá đủ để cho thấy\Nsố lượng sam đang thu hẹp dần.
Dialogue: 0,0:04:10.02,0:04:12.09,Default,,0000,0000,0000,,Một vài nhà nghiên cứu đã bắt đầu làm việc
Dialogue: 0,0:04:12.09,0:04:15.26,Default,,0000,0000,0000,,để tổng hợp máu của sam \Ntrong phòng thí nghiệm.
Dialogue: 0,0:04:15.26,0:04:18.97,Default,,0000,0000,0000,,Cho tới giờ, chúng ta chưa thể \Ndừng những chuyến đi biển lại,
Dialogue: 0,0:04:18.97,0:04:23.32,Default,,0000,0000,0000,,nhưng hy vọng rằng, một ngày nào đó \Nchất tổng hợp thay thế sẽ loại bỏ
Dialogue: 0,0:04:23.32,0:04:27.30,Default,,0000,0000,0000,,sự phụ thuộc của chúng ta\Nvào máu của loài sinh vật cổ đại này.
Dialogue: 0,0:04:27.30,0:04:30.55,Default,,0000,0000,0000,,[Ted-ed là một dự án phi lợi nhuận,\Nvà video này sẽ không tồn tại
Dialogue: 0,0:04:30.55,0:04:34.11,Default,,0000,0000,0000,,nếu không có sự hỗ trự to lớn từ cộng đồng\Ntrên Patreon.
Dialogue: 0,0:04:34.11,0:04:36.40,Default,,0000,0000,0000,,Bạn có thể tìm hiểu thêm ở link này]