0:00:01.386,0:00:05.352
"Một thế giới, một trải nghiệm"[br]Edward O.Wilson, Sự đa dạng của cuộc sống.

0:00:06.922,0:00:10.822
Trong những tháng trời ấm,[br]đặc biệt vào những đêm trăng tròn,

0:00:11.072,0:00:15.133
những con sam trồi lên [br]từ dưới biển để sinh sản.

0:00:15.133,0:00:18.402
Đón đợi chúng là những nhóm [br]làm việc trong phòng thí nghiệm.

0:00:18.402,0:00:21.484
những người bắt hàng trăm ngàn con sam,

0:00:21.484,0:00:22.993
đem tới phòng thí nghiệm,

0:00:22.993,0:00:25.204
và thu lấy máu màu xanh da trời từ chúng,

0:00:25.204,0:00:28.203
sau đó trả chúng về với biển.

0:00:28.203,0:00:31.823
Kì lạ là chúng ta chỉ bắt được [br]sam trên bãi biển

0:00:31.823,0:00:35.623
vì đó là nơi duy nhất chúng ta [br]có thể tìm thấy chúng.

0:00:35.623,0:00:40.945
Một con sam cái có thể để lại [br]tới gần 20 ổ với khoảng 4,000 trứng

0:00:40.945,0:00:43.663
sau mỗi chuyến đến bãi biển [br]hằng năm của nó.

0:00:43.663,0:00:44.824
Khi trứng nở,

0:00:44.824,0:00:47.864
những ấu trùng sam thường ở lại [br]gần bờ biển,

0:00:47.864,0:00:51.273
thay lớp vỏ của chúng dần dần [br]mỗi khi lớn lên.

0:00:51.273,0:00:53.365
Một khi chúng rời [br]những vùng nước cạn này,

0:00:53.365,0:00:58.193
chúng sẽ không trở lại cho tới[br]tuổi sinh sản mười năm sau.

0:00:58.193,0:01:03.236
Dù rất nỗ lực, chúng ta vẫn không biết [br]chúng đã ở đâu những năm trước đó.

0:01:03.236,0:01:05.756
Dù thỉnh thoảng chúng ta [br]vẫn thấy những con sam

0:01:05.756,0:01:09.006
ở độ sâu khoảng 200m dưới đáy biển,

0:01:09.006,0:01:14.566
Ta chỉ thấy các nhóm lớn con trưởng thành [br]khi chúng lên bờ để sinh sản.

0:01:14.566,0:01:18.066
Máu của sam chứa những tế bào [br]gọi là tế bào amip

0:01:18.066,0:01:20.595
bảo vệ chúng khỏi [br]nguy cơ xâm nhập từ virus,

0:01:20.595,0:01:21.456
nấm,

0:01:21.456,0:01:23.217
và vi khuẩn.

0:01:23.217,0:01:26.016
Tế bào amip tạo ra một lớp keo [br]bao quanh những kẻ xâm nhập

0:01:26.016,0:01:29.257
để ngăn chúng khỏi [br]phát tán sự nhiễm trùng.

0:01:29.257,0:01:30.937
Điều này không phổ biến lắm.

0:01:30.937,0:01:33.824
Tất cả con vật đều có [br]hệ miễn dịch để bảo vệ.

0:01:33.824,0:01:37.686
Nhưng các tế bào amip của sam [br]cực kì nhạy cảm

0:01:37.686,0:01:39.908
với nội độc tố của vi khuẩn.

0:01:39.908,0:01:45.117
Nội độc tố là những phân tử [br]từ thành tế bào của một số vi khuẩn,

0:01:45.117,0:01:46.847
bao gồm E.coli.

0:01:46.847,0:01:51.068
Một lượng lớn của chúng sẽ được [br]giải phóng khi vi khuẩn chết,

0:01:51.068,0:01:54.137
và khiến chúng ta bệnh [br]nếu chúng thâm nhập vào dòng máu.

0:01:54.137,0:01:58.897
Nhiều thuốc hay dụng cụ y tế chúng ta [br]sử dụng có thể bị nhiễm khuẩn,

0:01:58.897,0:02:02.399
do đó ta phải kiểm tra trước khi [br]chúng tiếp xúc với máu chúng ta.

0:02:02.399,0:02:06.268
Chúng ta có phương pháp nhuộm Gram [br]để phát hiện vi khuẩn,

0:02:06.268,0:02:09.058
nhưng nó không thể nhận diện [br]được nội độc tố

0:02:09.058,0:02:13.749
mà có thể xuất hiện [br]kể cả khi không có vi khuẩn.

0:02:13.749,0:02:17.257
Do đó các nhà khoa học sử dụng [br]một trích xuất tên là LAL

0:02:17.257,0:02:20.238
điều chế từ máu của sam thu hoạch được

0:02:20.238,0:02:22.518
để kiểm tra nội độc tố.

0:02:22.518,0:02:26.280
Họ thêm LAL vào các mẫu thuốc thử,[br]và nếu lớp keo được hình thành,

0:02:26.280,0:02:29.560
nghĩa là có sự xuất hiện của nội độc tố.

0:02:29.560,0:02:32.539
Ngày này, kiểm tra bằng LAL [br]được sử dụng rộng rãi đến mức

0:02:32.539,0:02:35.787
hàng triệu người chưa từng thấy con sam

0:02:35.787,0:02:38.231
đều đang được bảo vệ bởi máu của chúng.

0:02:38.231,0:02:44.040
Nếu bạn đã từng được tiêm thuốc, [br]có lẽ bạn cũng thuộc nhóm đó.

0:02:44.040,0:02:47.430
Vậy tại sao sam lại có được [br]loại máu đặc biệt như vậy?

0:02:47.430,0:02:49.411
Như những động vật không xương sống khác,

0:02:49.411,0:02:52.231
sam có hệ thống tuần hoàn mở.

0:02:52.231,0:02:57.390
Nghĩa là máu của chúng không được chứa [br]trong mạch máu, như chúng ta.

0:02:57.390,0:03:01.690
Thay vào đó, máu của sam chảy thoải mái [br]trong các khoang của cơ thể

0:03:01.690,0:03:04.990
và do đó tiếp xúc trực tiếp với các mô.

0:03:04.990,0:03:10.222
Nếu vi khuẩn xâm nhập vào máu của chúng,[br]nó sẽ phát tán nhanh chóng ở diện rộng.

0:03:10.222,0:03:11.872
Kết hợp với sự dễ tổn thương này

0:03:11.872,0:03:16.641
là môi trường sống đầy vi khuẩn ở bờ biển [br]và đại dương của sam,

0:03:16.641,0:03:21.711
dễ thấy rằng tại sao chúng cần sự đáp ứng[br]miễn dịch nhạy cảm đến vậy.

0:03:21.711,0:03:24.402
Sam đã sống sót qua [br]những đợt đại tuyệt chủng

0:03:24.402,0:03:29.432
đã quét sạch hơn 90% sự sống trên Trái Đất[br]và tiêu diệt loài khủng long,

0:03:29.432,0:03:31.742
nhưng chúng không phải là [br]bất khả chiến bại.

0:03:31.742,0:03:36.482
Và điều lớn nhất ngăn cản chúng [br]sau hàng triệu năm chính là chúng ta.

0:03:36.482,0:03:39.752
Nghiên cứu cho thấy gần 15% số sam

0:03:39.752,0:03:43.283
chết trong quá trình [br]thu hoạch máu.

0:03:43.283,0:03:48.002
Những nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng [br]con số này còn có thể cao hơn thế.

0:03:48.002,0:03:51.782
Các nhà nghiên cứu còn nhận thấy [br]số con cái trở lại để sinh sản thưa dần

0:03:51.782,0:03:54.763
ở một vài khu vực được [br]thu hoạch nhiều nhất.

0:03:54.763,0:03:59.294
Sự tác động của chúng ta tới loài sam [br]còn vượt ra khỏi ngành y sinh.

0:03:59.294,0:04:02.134
Sự phát triển ở những vùng bờ biển [br]đã phá hủy nơi sinh sản,

0:04:02.134,0:04:06.314
và sam còn bị giết để làm mồi câu cá.

0:04:06.314,0:04:10.023
Những bằng chứng này quá đủ để cho thấy[br]số lượng sam đang thu hẹp dần.

0:04:10.023,0:04:12.094
Một vài nhà nghiên cứu đã bắt đầu làm việc

0:04:12.094,0:04:15.263
để tổng hợp máu của sam [br]trong phòng thí nghiệm.

0:04:15.263,0:04:18.973
Cho tới giờ, chúng ta chưa thể [br]dừng những chuyến đi biển lại,

0:04:18.973,0:04:23.324
nhưng hy vọng rằng, một ngày nào đó [br]chất tổng hợp thay thế sẽ loại bỏ

0:04:23.324,0:04:27.304
sự phụ thuộc của chúng ta[br]vào máu của loài sinh vật cổ đại này.

0:04:27.304,0:04:30.554
[Ted-ed là một dự án phi lợi nhuận,[br]và video này sẽ không tồn tại

0:04:30.554,0:04:34.114
nếu không có sự hỗ trự to lớn từ cộng đồng[br]trên Patreon.

0:04:34.114,0:04:36.404
Bạn có thể tìm hiểu thêm ở link này]