1
00:00:06,938 --> 00:00:08,956
Với vài người, nó là một môn thể thao.

2
00:00:08,956 --> 00:00:11,977
Với người khác, đó chỉ là trò giải trí.

3
00:00:11,977 --> 00:00:15,438
Nhưng bất chấp việc ta coi
đó là môn giải trí dưới ánh mặt trời,

4
00:00:15,438 --> 00:00:20,942
lướt sóng có lịch sử sâu sắc
hơn mọi người tưởng tượng.

5
00:00:20,942 --> 00:00:22,742
Môn thể thao ta đang gọi là lướt sóng

6
00:00:22,742 --> 00:00:26,822
bắt nguồn từ quần đảo Polinedi
ở Thái Bình Dương.

7
00:00:26,822 --> 00:00:28,772
Ta biết được từ nhiều bản ghi chép

8
00:00:28,772 --> 00:00:32,780
rằng lướt sóng khá phổ biến
ở vùng Polynesia thuộc Thái Bình Dương,

9
00:00:32,780 --> 00:00:36,993
cũng như Tây Phi và Pê-ru.

10
00:00:36,993 --> 00:00:39,691
Đặc biệt tại quần đảo Hawaii,

11
00:00:39,691 --> 00:00:42,162
lướt sóng được phát triển mạnh mẽ nhất,

12
00:00:42,162 --> 00:00:43,703
được ghi chép cẩn thận nhất,

13
00:00:43,703 --> 00:00:48,045
và khác với bất kì đâu ở Polinedi, 
môn thể thao đó vẫn tồn tại.

14
00:00:48,045 --> 00:00:49,492
Và đối với người Hawaii,

15
00:00:49,492 --> 00:00:52,822
lướt sóng không chỉ là
hoạt động tiêu khiển,

16
00:00:52,822 --> 00:00:57,504
nó còn đóng vai trò quan trọng
trong đời sống tinh thần và xã hội.

17
00:00:57,504 --> 00:00:59,024
Giống hầu hết xã hội Hawaii,

18
00:00:59,024 --> 00:01:04,334
hầu như tất cả khía cạnh của lướt sóng
được quản lí bởi các bộ luật và lệnh cấm

19
00:01:04,334 --> 00:01:07,295
được gọi là kapu.

20
00:01:07,295 --> 00:01:10,615
Người Hawaii cúng biếu 
lúc chọn một cây để khắc,

21
00:01:10,615 --> 00:01:14,814
cầu sóng với sự trợ giúp của một kahuna,
hay một thầy tu chuyên nghiệp,

22
00:01:14,814 --> 00:01:20,065
và cảm tạ sau khi sống sót 
một trận lũ quét kinh khủng.

23
00:01:20,065 --> 00:01:24,629
Những nơi có sóng lớn
chỉ dành cho người có địa vị cao.

24
00:01:24,629 --> 00:01:27,155
Nhưng lướt sóng không chỉ là
một việc nghiêm túc

25
00:01:27,155 --> 00:01:30,425
Những người lướt thi đua
và đánh cược xem ai có thể lướt xa nhất,

26
00:01:30,425 --> 00:01:31,436
nhanh nhất,

27
00:01:31,436 --> 00:01:34,966
hoặc lướt trên con sóng lớn nhất 
với kĩ năng giỏi thượng thừa,

28
00:01:34,966 --> 00:01:36,217
tạo dựng sự tôn trọng,

29
00:01:36,217 --> 00:01:37,595
địa vị xã hội,

30
00:01:37,595 --> 00:01:41,406
và thành công trong tình yêu.

31
00:01:41,406 --> 00:01:43,855
Dù nó sau này được gọi là
môn thể thao của vua chúa,

32
00:01:43,855 --> 00:01:48,167
đàn ông và phụ nữ Hawaii
ở mọi lứa tuổi và địa vị đều tham gia,

33
00:01:48,167 --> 00:01:50,029
lướt trên những ván
làm bằng gỗ cây koa,

34
00:01:50,029 --> 00:01:50,964
cây sa-kê,

35
00:01:50,964 --> 00:01:54,031
hay cây wiliwili.

36
00:01:54,031 --> 00:01:56,197
Nhiều người Hawaii dùng ván alaia,

37
00:01:56,197 --> 00:02:01,227
mỏng, cỡ trung, và hơi giống 
ván ngắn hiện nay.

38
00:02:01,227 --> 00:02:03,036
Nhiều người dùng ván paipo,

39
00:02:03,036 --> 00:02:08,767
ngắn, mũi tròn để người lướt 
có thể nằm lên.

40
00:02:08,767 --> 00:02:12,717
Nhưng chỉ có những tù trưởng
mới lướt ván olo lớn,

41
00:02:12,717 --> 00:02:15,777
dài gấp hai lần ván dài hiện nay.

42
00:02:15,777 --> 00:02:18,117
Không giống hầu hết ván trượt hiện đại,

43
00:02:18,117 --> 00:02:19,989
tất cả ván đều không có rìa,

44
00:02:19,989 --> 00:02:24,868
bắt người lướt phải lê tay
hoặc chân để xoay ván.

45
00:02:24,868 --> 00:02:27,588
Ta không biết chính xác lướt sóng 
được phát minh lúc nào,

46
00:02:27,588 --> 00:02:31,989
nhưng ta biết nó đã tồn tại
ở Polynesia hàng thế kỉ

47
00:02:31,989 --> 00:02:36,718
từ lúc nó được miêu tả vào năm 1777
bởi William Anderson,

48
00:02:36,718 --> 00:02:41,668
bác sĩ phẫu thuật trên tàu "Resolution"
của thuyền trưởng Cook.

49
00:02:41,668 --> 00:02:43,629
Dù Anderson rất thích môn thể thao này,

50
00:02:43,629 --> 00:02:47,360
hầu hết những nhà truyền giáo Cơ Đốc
từ Mỹ đến Hawaii

51
00:02:47,360 --> 00:02:48,960
nhiều thập kỉ sau

52
00:02:48,960 --> 00:02:51,048
coi lướt sóng là sai trái,

53
00:02:51,048 --> 00:02:55,919
và họ bác bỏ nó, cùng với 
những khía cạnh văn hóa bản xứ khác.

54
00:02:55,919 --> 00:03:00,211
Nhưng mối đe dọa lớn nhất với lướt sóng
cũng là mối đe dọa với người bản xứ.

55
00:03:00,211 --> 00:03:04,828
Từ 1890, những căn bệnh mới
do người châu Âu và Mỹ mang tới

56
00:03:04,828 --> 00:03:08,910
đã tàn sát người Hawaii,
chỉ còn lại ít hơn 40.000 người

57
00:03:08,910 --> 00:03:14,353
từ dân số hơn 800.000
được ước tính từ trước đó.

58
00:03:14,353 --> 00:03:16,757
Vào lúc đó, ảnh hưởng ngoài nước tăng lên

59
00:03:16,757 --> 00:03:22,054
với việc người định cư da trắng lật đổ
nền quân chủ bản xứ vào năm 1893,

60
00:03:22,054 --> 00:03:25,828
và việc Mỹ sáp nhập nơi này năm năm sau.

61
00:03:25,828 --> 00:03:31,730
Sự kết thúc nền độc lập Hawaii trùng với
sự phục hưng môn lướt sóng bản xứ,

62
00:03:31,730 --> 00:03:37,296
một sự phục hưng bị lợi dụng
bởi những người Mỹ xâm lược sau này.

63
00:03:37,296 --> 00:03:40,775
Nhưng đầu tiên, một số người Hawaii 
đã đem lướt sóng ra nước ngoài.

64
00:03:40,775 --> 00:03:45,566
Năm 1907, George Freeth, người 
được gọi là thần đồng Hawaii,

65
00:03:45,566 --> 00:03:47,166
đến bờ biển phía tây

66
00:03:47,166 --> 00:03:51,783
và thực hiện các buổi biểu diển lướt sóng
ở nam California.

67
00:03:51,783 --> 00:03:55,586
Rồi vào 1914, vận động viên Olympic
Duke Kahanamoku

68
00:03:55,586 --> 00:03:58,776
đến Úc và New Zealand,

69
00:03:58,776 --> 00:04:00,807
lướt trên sóng Tây Thái Bình Dương

70
00:04:00,807 --> 00:04:05,176
và hấp dẫn khán giả
tại bất cứ đâu anh tới.

71
00:04:05,176 --> 00:04:07,246
Không lâu sau khi Freeth tới California,

72
00:04:07,246 --> 00:04:12,916
một người Nam Carolina
tên Alexander Hume Ford tới Hawaii.

73
00:04:12,916 --> 00:04:17,838
Sau khi học lướt sóng, anh 
thành một nhà vô địch của môn này.

74
00:04:17,838 --> 00:04:20,437
Nhưng Ford có thể
có những lý do "không tốt đẹp"

75
00:04:20,437 --> 00:04:25,027
cho những cố gắng đầy hăng hái của anh 
trong việc khuyến khích môn này.

76
00:04:25,027 --> 00:04:28,878
Như nhiều người định cư, anh muốn Hawaii 
thành một bang của Mỹ,

77
00:04:28,878 --> 00:04:34,010
nhưng lo lắng về số đông người bản xứ
không phải da trắng và những người châu Á.

78
00:04:34,010 --> 00:04:38,808
Do vậy Ford quảng bá lướt sóng 
để hấp dẫn người Mỹ trắng đến Hawaii,

79
00:04:38,808 --> 00:04:42,158
trước hết với tư cách khách du lịch,
rồi thành người định cư.

80
00:04:42,158 --> 00:04:45,549
Anh được trợ giúp
bởi nhiều nhà văn và nhà làm phim.

81
00:04:45,549 --> 00:04:49,655
Kế hoạch đổi nhân khẩu của Ford
thất bại thảm hại.

82
00:04:49,655 --> 00:04:52,279
Hawaii thành một bang vào năm 1959

83
00:04:52,279 --> 00:04:56,889
và vẫn là bang đa dạng 
chủng tộc nhất trong nước.

84
00:04:56,889 --> 00:05:00,569
Nhưng việc quảng bá lướt sóng 
là một thành công lớn hơn.

85
00:05:00,569 --> 00:05:04,270
Ngày nay, lướt sóng trên toàn cầu
là một ngành kinh doanh tiền tỷ,

86
00:05:04,270 --> 00:05:08,500
với hàng chục triệu người hâm mộ
quanh thế giới.

87
00:05:08,500 --> 00:05:13,260
Và dù khá ít những người lướt sóng này 
biết những bài cầu sóng trong quá khứ,

88
00:05:13,260 --> 00:05:15,171
hay những nghi thức đẽo ván,

89
00:05:15,171 --> 00:05:17,920
người Hawaii vẫn tiếp tục bảo tồn
những truyền thống này,

90
00:05:17,932 --> 00:05:21,642
gần như đã bị rửa trôi bởi 
những làn sóng thời gian.