1
00:00:00,000 --> 00:00:13,000
(Âm nhạc)

2
00:00:13,000 --> 00:00:16,000
Một trong những điều vĩ đại của khoa học

3
00:00:16,000 --> 00:00:18,520
là khi các nhà khoa học
khám phá ra một điều gì đó,

4
00:00:18,520 --> 00:00:21,480
nó không phải lúc nào cũng diễn ra
theo một quy trình định sẵn,

5
00:00:21,480 --> 00:00:24,630
hay là chỉ trong phòng thí nghiệm 
với những quy định nghiêm ngặt

6
00:00:24,630 --> 00:00:28,000
với áo khoác trắng và 
tất cả những thiết bị khoa học gọn gàng

7
00:00:28,000 --> 00:00:29,000
và chỉ cần "Beep".

8
00:00:29,000 --> 00:00:32,200
Thực tế thì những sự kiện và con người


9
00:00:32,200 --> 00:00:35,030
liên quan tới
các khám phá khoa học quan trọng

10
00:00:35,030 --> 00:00:37,000
đều thật kỳ dị và đa dạng.

11
00:00:37,000 --> 00:00:38,790
Ví dụ trong bài này là

12
00:00:38,790 --> 00:00:42,470
Lịch sử kỳ lạ của Thuyết Tế bào

13
00:00:42,470 --> 00:00:44,650
Thuyết này có 3 phần.

14
00:00:44,650 --> 00:00:48,870
Phần 1: Tất cả sinh vật đều được tạo thành
từ một hay nhiều tế bào

15
00:00:48,870 --> 00:00:53,000
Phần 2: Tế bào là đơn vị cơ bản
của cấu trúc và tổ chức trong sinh vật.

16
00:00:53,000 --> 00:00:57,450
Và phần 3: Tất cả các tế bào
đều được sinh ra từ tế bào có từ trước.

17
00:00:57,450 --> 00:01:01,000
Thật lòng mà nói,
lý thuyết này nghe có vẻ nhàm chán,

18
00:01:01,000 --> 00:01:06,000
cho tới khi bạn đào sâu hơn
về thế giới sinh vật vi mô

19
00:01:06,000 --> 00:01:08,040
và cũng là nguồn gốc của Thuyết Tế bào.

20
00:01:08,040 --> 00:01:10,000
Tất cả bắt đầu từ đầu thập niên 1600s.

21
00:01:10,000 --> 00:01:13,820
ở Hà Lan, nơi mà người sản xuất kính mắt
tên là Zacharias Jansen

22
00:01:13,820 --> 00:01:17,190
đã sản xuất ra được
kính hiển vi tổng hợp đầu tiên

23
00:01:17,190 --> 00:01:19,240
cùng với kính viễn vọng đầu tiên.

24
00:01:19,240 --> 00:01:21,240
Những tuyên bố này thường gây tranh cãi,

25
00:01:21,240 --> 00:01:25,920
vì hiển nhiên thời đó ông ấy không phải
người duy nhất có cả lô ống kính để vọc.

26
00:01:25,920 --> 00:01:27,340
Mặc dù vậy,

27
00:01:27,340 --> 00:01:30,230
kính hiển vi nhanh chóng trở nên nổi tiếng

28
00:01:30,230 --> 00:01:33,440
mà tất cả các nhà thiên nhiên học
hay nhà khoa học đều muốn sử dụng,

29
00:01:33,440 --> 00:01:35,000
giống như iPad hiện nay vậy.

30
00:01:35,000 --> 00:01:37,000
Một trong những người đó

31
00:01:37,000 --> 00:01:41,000
là một người Hà Lan
tên Anton van Leeuwenhoek,

32
00:01:41,000 --> 00:01:43,000
người đã nghe về thiết bị kính viển vi

33
00:01:43,000 --> 00:01:45,000
và thay vì ra ngoài mua một cái,

34
00:01:45,000 --> 00:01:47,000
ông đã quyết định tự làm cho riêng mình.

35
00:01:47,000 --> 00:01:50,000
Và nó trông khác hẳn,

36
00:01:50,000 --> 00:01:54,000
nó giống như bản thu nhỏ của mắt kính râm.

37
00:01:54,000 --> 00:01:58,000
Nếu ông ấy để hai bản cạnh nhau,
nó có thể tạo thành một phiên bản kính râm

38
00:01:58,000 --> 00:02:01,000
mà hầu như bạn không nhìn thấy gì qua đó.

39
00:02:01,000 --> 00:02:04,000
Khi Leeuwenhoek hoàn thành
kính hiển vi của mình,

40
00:02:04,000 --> 00:02:08,000
ông đi vào thị trấn
và nhìn tất cả mọi thứ có thể,

41
00:02:08,000 --> 00:02:10,000
bao gồm cả vết bẩn trên răng.

42
00:02:10,000 --> 00:02:12,000
Đúng đó, bạn không nghe nhầm đâu.

43
00:02:12,000 --> 00:02:17,000
Ông ấy thực sự đã phát hiện ra vi khuẩn
sau khi quan sát mảng bám trên răng,

44
00:02:17,000 --> 00:02:21,000
hãy nhớ rằng thời đó
người ta không đánh răng nhiều lắm,

45
00:02:21,000 --> 00:02:23,000
thậm chí là chẳng bao giờ đánh,

46
00:02:23,000 --> 00:02:27,000
ông ấy hẳn đã có
một đống vi khuẩn thú vị để quan sát.

47
00:02:27,000 --> 00:02:29,000
Khi ông ấy viết về phát hiện của mình,

48
00:02:29,000 --> 00:02:31,740
ông không gọi chúng là
vi khuẩn (bacteria) như ngày nay.

49
00:02:31,740 --> 00:02:34,000
Mà ông ấy gọi chúng là
vi động vật (animalcule),

50
00:02:34,000 --> 00:02:36,740
vì nghĩ rằng chúng trông giống
những loài động vật bé nhỏ.

51
00:02:36,740 --> 00:02:39,180
Trong lúc Leeuwenhoek đang ngắm nghía
các mẩu răng,

52
00:02:39,180 --> 00:02:42,000
ông cũng gửi thư 
tới một đồng nghiệp ở Anh,

53
00:02:42,000 --> 00:02:44,000
tên là Robert Hooke.

54
00:02:44,000 --> 00:02:48,000
Hooke là người rất thích
tất cả mọi lĩnh vực của khoa học,

55
00:02:48,000 --> 00:02:53,000
vì vậy ông ấy đã nghiên cứu
mỗi thứ một ít, bao gồm lý, hóa và sinh.

56
00:02:53,000 --> 00:02:57,000
Vì vậy Hooke là người
đã đưa ra khái niệm "tế bào"

57
00:02:57,000 --> 00:03:00,000
khi ông nhìn một tiêu bản
dưới kính hiển vi,

58
00:03:00,000 --> 00:03:04,000
và một khoang nhỏ mà ông nhìn thấy
đã khiến ông liên tưởng tới

59
00:03:04,000 --> 00:03:08,000
các căn phòng (cell) mà tu sĩ ngủ
trong tu viện.

60
00:03:08,000 --> 00:03:14,000
Giống như phòng kí túc không có máy tính,
TV và những người cùng phòng khó chiu.

61
00:03:14,000 --> 00:03:18,320
Hooke là một nhà khoa học
bị đánh giá thấp ở thời đó,

62
00:03:18,320 --> 00:03:20,200
ông luôn mang theo định kiến đó,

63
00:03:20,200 --> 00:03:23,590
vì ông đã gây sự nhầm với
một trong những nhà khoa học vĩ đại nhất,

64
00:03:23,590 --> 00:03:24,900
Ngài Isaac Newton.

65
00:03:24,900 --> 00:03:27,750
Bạn có nhớ rằng Hooke quan tâm
tới rất nhiều lĩnh vực không?

66
00:03:27,750 --> 00:03:30,240
Sau khi Newton phát hành
một cuốn sách gây chấn động

67
00:03:30,240 --> 00:03:32,810
về quy luật chuyển động của các hành tinh
do trọng lực,

68
00:03:32,810 --> 00:03:34,210
Hooke đã tuyên bố rằng Newton

69
00:03:34,210 --> 00:03:37,710
đã lấy cảm hứng từ nghiên cứu của Hooke
trong vật lí.

70
00:03:37,710 --> 00:03:41,030
Newton thực sự không thích điều này,

71
00:03:41,030 --> 00:03:46,100
nó gây ra căng thẳng trong mối quan hệ
giữa hai người, cho tới khi Hooke qua đời.

72
00:03:46,100 --> 00:03:48,000
Một phần nghiên cứu của Hooke,

73
00:03:48,000 --> 00:03:52,000
cũng như tấm chân dung duy nhất của ông, 
đã bị đặt sai, là do Newton.

74
00:03:52,000 --> 00:03:56,030
Phần lớn đã được tìm lại,
sau thời Newton,

75
00:03:56,030 --> 00:04:00,000
nhưng chân dung của ông thì không,
không ai biết Robert Hooke trông thế nào.

76
00:04:00,660 --> 00:04:04,290
Quay lại những năm 1800,
khi hai nhà khoa học Đức

77
00:04:04,290 --> 00:04:07,000
khám phá ra những thứ
mà ngày nay được coi là hiển nhiên,

78
00:04:07,000 --> 00:04:11,290
nhưng đã tổng hợp lại những gì
mà ngày nay gọi là học thuyết tế bào.

79
00:04:11,290 --> 00:04:14,000
Nhà khoa học đầu tiên
là Matthias Schleiden,

80
00:04:14,000 --> 00:04:17,070
một nhà thực vật học thích nghiên cứu
thực vật dưới kính hiển vi.

81
00:04:17,070 --> 00:04:20,000
Từ những kinh nghiệm tìm hiểu
về các loài cây khác nhau,

82
00:04:20,000 --> 00:04:23,000
cuối cùng ông nhận ra rằng từng loại cây

83
00:04:23,000 --> 00:04:26,000
đều được cấu tạo từ tế bào.

84
00:04:26,640 --> 00:04:29,490
Cùng lúc đó, phía bên kia nước Đức,

85
00:04:29,490 --> 00:04:30,920
là Theodor Schwann,

86
00:04:30,920 --> 00:04:34,990
nhà khoa học không chỉ nghiên cứu
tế bào động vật dưới kính hiển vi

87
00:04:34,990 --> 00:04:38,160
và có một loại tế bào thần kinh
đặt theo tên ông,

88
00:04:38,160 --> 00:04:41,000
mà đồng thời còn phát minh ra
ống dưỡng khí cho lính cứu hỏa

89
00:04:41,000 --> 00:04:43,350
và có một bộ râu quai nón.

90
00:04:43,350 --> 00:04:45,000
Sau khi tìm hiểu tế bào động vật,

91
00:04:45,000 --> 00:04:49,000
ông cũng đi tới kết luận rằng tất cả
động vật đều được cấu tạo từ tế bào.

92
00:04:49,000 --> 00:04:51,000
Ngay lập tức, ông công bố qua thư

93
00:04:51,000 --> 00:04:54,000
vì khi đó Twitter chưa được phát minh,

94
00:04:54,000 --> 00:04:57,480
gửi thư tới các nhà khoa học khác
trong cùng lĩnh vực, gặp mặt Schleiden,

95
00:04:57,480 --> 00:05:01,000
và hai người bắt tay vào xây dựng
học thuyết tế bào.

96
00:05:01,000 --> 00:05:03,510
Một sự tranh cãi đã xảy ra giữa họ

97
00:05:03,510 --> 00:05:05,790
về phần cuối của học thuyết tế bào

98
00:05:05,790 --> 00:05:08,000
rằng tế bào sinh ra từ
tế bào tồn tại trước đó.

99
00:05:08,000 --> 00:05:11,000
Schleiden không hoàn toàn
ủng hộ suy nghĩ đó,

100
00:05:11,000 --> 00:05:14,000
và ông kiên quyết rằng tế bào
được hình thành tự do

101
00:05:14,000 --> 00:05:18,000
xuất hiện một cách bất kì trong tự nhiên.

102
00:05:18,000 --> 00:05:21,000
Đó là khi một nhà khoa học khác
tên là Rudolph Virchow,

103
00:05:21,000 --> 00:05:25,000
bắt tay vào nghiên cứu chứng minh rằng
tế bào được sinh ra từ tế bào trước đó

104
00:05:25,000 --> 00:05:29,970
nghiên cứu mà thực chất là- nói sao nhỉ-
vay mượn mà chưa xin phép

105
00:05:29,970 --> 00:05:32,940
từ một nhà khoa học Do Thái
tên là Robert Remak,

106
00:05:32,940 --> 00:05:36,080
dẫn tới mối bất hòa nữa
giữa hai nhà khoa học.

107
00:05:36,080 --> 00:05:38,470
Do đó, từ mảng bám răng
cho tới Mô-men Newton,

108
00:05:38,470 --> 00:05:41,870
kết thành tinh thể tới tế bào Schwann,

109
00:05:41,870 --> 00:05:45,420
học thuyết tế bào đã trở thành một phần
quan trọng trong sinh học ngày nay.

110
00:05:45,420 --> 00:05:49,050
Những thứ ta biết về khoa học
có thể nhàm chán,

111
00:05:49,050 --> 00:05:53,110
nhưng cách mà ta phát hiện ra chúng
thật là thú vị.

112
00:05:53,110 --> 00:05:55,000
Nếu điều gì đó khiến bạn thấy chán,

113
00:05:55,000 --> 00:05:56,590
hãy đào sâu hơn.

114
00:05:56,590 --> 00:06:00,000
Có thể sẽ có một câu chuyện thực sự kì lạ
đâu đó phía sau đấy.