WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:13.000
(Muzika)

00:00:14.147 --> 00:00:16.000
Jedna od divnih stvari u nauci

00:00:16.000 --> 00:00:18.000
je i to što, kada naučnici nešto otkriju

00:00:18.451 --> 00:00:20.722
nije uvek na propisan način,

00:00:20.955 --> 00:00:24.000
kao u laboratoriji pod strogim uslovima,

00:00:24.861 --> 00:00:28.000
u belim mantilima
i preciznim spravicama

00:00:28.000 --> 00:00:29.000
koje kažu BIP!

00:00:29.495 --> 00:00:30.440
U stvarnosti,

00:00:30.440 --> 00:00:34.000
događaji i ljudi koji učestvuju
u nekim od najvećih naučnih otkrića

00:00:35.066 --> 00:00:37.000
su izuzetno čudni i različiti.

00:00:37.399 --> 00:00:38.660
Odličan primer ovoga:

00:00:38.660 --> 00:00:41.000
"Uvrnuta istorija ćelijske teorije".

00:00:42.698 --> 00:00:44.680
Postoje tri dela ćelijske teorije.

00:00:44.680 --> 00:00:48.000
Prvo: svi organizmi
se sastoje od jedne ili više ćelija.

00:00:49.037 --> 00:00:53.000
Drugo: ćelija je osnovna jedinica građe
i organizacije organizma.

00:00:53.415 --> 00:00:57.000
I treće: sve ćelije nastaju
iz već postojećih ćelija.

00:00:57.939 --> 00:01:01.000
Da budem iskrena,
ovo sve zvuči užasno dosadno,

00:01:01.079 --> 00:01:06.000
sve dok ne zakopate dublje u to
kako su nastali mikroskopski organizmi

00:01:06.000 --> 00:01:07.000
i ova teorija.

00:01:07.804 --> 00:01:10.870
Sve je krenulo početkom
17. veka u Holandiji,

00:01:10.932 --> 00:01:13.010
gde je proizvođač
optičkih instrumenata,

00:01:13.010 --> 00:01:16.000
po imenu Zakarias Jansen,
izumeo prvi optički mikroskop,

00:01:16.995 --> 00:01:19.010
u isto vreme,
kada je izumeo i teleskop.

00:01:19.010 --> 00:01:21.200
Ove tvrdnje su često osporavane,

00:01:21.200 --> 00:01:25.730
tj. da on nije jedini kom je bilo dosadno
i ko se u tada igrao sa gomilom sočiva.

00:01:25.730 --> 00:01:27.000
Uprkos tome,

00:01:27.000 --> 00:01:29.870
mikroskop je ubrzo postao popularan,

00:01:29.870 --> 00:01:33.000
i svaki naučnik toga vremena
želeo je da se igra sa njim,

00:01:33.000 --> 00:01:35.750
čime je postao nešto nalik na ajped danas.

00:01:35.750 --> 00:01:38.400
Jedan takav tip, Holanđanin

00:01:38.400 --> 00:01:41.200
po imenu Anton Van Luvenhuk,

00:01:41.200 --> 00:01:43.400
koji je čuo za ove mikroskopske spravice,

00:01:43.400 --> 00:01:45.410
umesto da prošeta i kupi mikroskop,

00:01:45.410 --> 00:01:47.460
doneo je odluku da ga sam napravi.

00:01:47.460 --> 00:01:50.000
I to je bila mala čudna sprava,

00:01:50.000 --> 00:01:54.000
izgledala je kao veslo
veličine stakla za naočari.

00:01:54.000 --> 00:01:58.000
Da je spojio dve takve sprave,
dobio bi neobičan par naočari,

00:01:58.406 --> 00:02:01.000
sa kojima ne bi mnogo video.

00:02:01.841 --> 00:02:04.530
I kada je Luvenhuk
napravio svoj mikroskop

00:02:04.530 --> 00:02:08.000
i krenuo da gleda kao besan,
i razgledao sve što je mogao sa njim,

00:02:08.000 --> 00:02:10.770
uključujući i prljavštinu
na svojim zubima.

00:02:10.770 --> 00:02:12.820
Da, dobro ste čuli.

00:02:12.820 --> 00:02:17.000
Otkrio je bakterije gledajući
u strugotine sa zuba,

00:02:17.000 --> 00:02:21.000
a s obzirom da znamo da ljudi u to vreme
nisu mnogo prali zube,

00:02:21.701 --> 00:02:23.830
ili ih nisu uopšte prali,

00:02:23.830 --> 00:02:27.000
zasigurno je gledao u puno bakterija.

00:02:27.700 --> 00:02:29.210
Kada je pisao o svom otkriću,

00:02:29.210 --> 00:02:31.900
nije ih zvao bakterije,
kako ih mi znamo.

00:02:31.900 --> 00:02:34.000
Nazivao ih je životinjicama,

00:02:34.000 --> 00:02:36.990
zato što su mu tako i izgledale.

00:02:36.990 --> 00:02:39.600
U isto vreme dok je Luvenhuk
gledao naslage na zubima,

00:02:39.600 --> 00:02:42.000
slao je pisma engleskom naučniku,

00:02:42.000 --> 00:02:44.000
po imenu Robet Huk.

00:02:44.000 --> 00:02:47.457
Huk je bio momak koji je obožavao nauku,

00:02:48.878 --> 00:02:53.000
i bavio se svačim pomalo,
uključujući fiziku, hemiju i biologiju.

00:02:53.813 --> 00:02:57.000
Huku možemo da zahvalimo
za termin "ćelija",

00:02:57.421 --> 00:03:00.800
jer dok je gledao komad plute
pod mikroskopom,

00:03:00.800 --> 00:03:04.000
male komore su ga podsetile na ćelije,

00:03:04.954 --> 00:03:08.000
odnosno sobe u kojima monasi
spavaju u manastirima.

00:03:08.595 --> 00:03:14.000
Zamislite studentski dom, bez TV-a,
kompjutera i iritantnh cimera.

00:03:14.774 --> 00:03:17.760
Huk je bio potcenjen naučnik u to vreme,

00:03:17.760 --> 00:03:19.858
što je sam sebi učinio,

00:03:19.858 --> 00:03:23.900
kada je zaratio sa jednim
od najpoznatijih naučnika svih vremena,

00:03:23.910 --> 00:03:25.330
Isakom Njutnom.

00:03:25.330 --> 00:03:28.410
Sećate li se kada sam pomenula
da se Huk bavio različitim temama?

00:03:28.410 --> 00:03:30.540
Kada je Njutn objavio revolucinarnu knjigu

00:03:30.540 --> 00:03:32.430
o kretanju planeta i gravitaciji,

00:03:32.430 --> 00:03:34.000
Huk je tvrdio da je Njutn

00:03:34.000 --> 00:03:37.000
bio inspirisan njegovim radom u fizici.

00:03:37.593 --> 00:03:40.000
Njutnu se to nimalo nije svidelo,

00:03:40.842 --> 00:03:45.000
zbog čega je njihov odnos bio loš,
čak i kada je Huk umro,

00:03:46.058 --> 00:03:48.170
nije mu se svidelo ni Hukovo istraživanje,

00:03:48.170 --> 00:03:52.594
ni Hukov portret,
sve se to "zagubilo" zbog Njutna.

00:03:52.594 --> 00:03:55.500
Većina je ponovo otkrivena, na sreću,
nakon Njutnovog vremena,

00:03:55.500 --> 00:04:00.000
ali nije otkriven Hukov portret,
i niko ne zna kako je izgledao.

00:04:00.698 --> 00:04:02.452
Ubrzajmo se do 1800-ih,

00:04:02.452 --> 00:04:07.728
gde su dva nemačka naučnika otkrila
nešto što je danas potpuno očigledno,

00:04:07.728 --> 00:04:11.160
ali je pomoglo da se zaokruži
ono što nazivamo ćelijskom terorijom.

00:04:11.160 --> 00:04:13.880
Prvi naučnik je bio Matias Šlajden,

00:04:13.880 --> 00:04:16.780
botaničar koji je voleo da posmatra
biljke mikroskopom.

00:04:16.780 --> 00:04:20.000
Nakon dugogodišnjeg proučavanja
različitih biljnih vrsta,

00:04:20.000 --> 00:04:23.900
sinulo mu je da je svaka
biljka koju je gledao

00:04:23.900 --> 00:04:26.000
sastavljena od ćelija.

00:04:27.042 --> 00:04:29.570
U isto vreme na drugom kraju Nemačke,

00:04:29.570 --> 00:04:30.620
je Teodor Švan,

00:04:30.620 --> 00:04:34.000
naučnik koji nije samo proučavao
mikroskopom životinjske ćelije,

00:04:34.708 --> 00:04:37.760
i po kome je nazvana jedna nervna ćelija,

00:04:37.760 --> 00:04:41.000
koji je izumeo maske za disanje
za vatrogasce,

00:04:41.000 --> 00:04:42.690
i imao velike zulufe.

00:04:42.690 --> 00:04:45.650
Nakon dužeg proučavanja
životinjskih ćelija,

00:04:45.650 --> 00:04:49.000
zaključio je da su sve životinje
sastavljene od njih.

00:04:49.517 --> 00:04:51.710
Odmah je poslao pismo sporom poštom,

00:04:51.710 --> 00:04:54.000
jer Tviter tada još nije izmišljen,

00:04:54.000 --> 00:04:56.680
drugim naučnim
istraživačima na istom polju

00:04:56.680 --> 00:05:01.000
i Šlajdenu, koji mu je odgovorio, pa su
zajedno počeli da se bave teorijom ćelija.

00:05:01.906 --> 00:05:03.590
Predmet spora između njih dvojice

00:05:03.590 --> 00:05:05.470
je poslednji deo teorije ćelija,

00:05:05.470 --> 00:05:08.000
koji kaže da ćelije potiču
od već postojećih ćelija.

00:05:08.692 --> 00:05:11.000
Šlajden nije podržavao tu ideju,

00:05:11.000 --> 00:05:14.430
on se zaklinjao da ćelije nastaju
slobodnim formiranjem,

00:05:14.430 --> 00:05:18.000
jednostavno se spontano
kristališu u postojanje.

00:05:18.903 --> 00:05:21.630
Tada je još jedan naučnik, Rudolf Virčov,

00:05:21.630 --> 00:05:25.260
objavio istraživanje, koje je pokazalo
da ćelije nastaju od drugih ćelija,

00:05:25.260 --> 00:05:29.890
istraživanje je, hmm kako da vam kažem,
pozajmio bez pitanja,

00:05:29.890 --> 00:05:32.780
od jevrejskog naučnika Roberta Remaka,

00:05:32.780 --> 00:05:35.730
zbog čega su se još dva
naučnika posvađala.

00:05:35.730 --> 00:05:38.910
Od zubne prljavštine do svađe sa Njutnom,

00:05:38.910 --> 00:05:41.730
kristalizacija Švanove ćelije,

00:05:41.730 --> 00:05:45.280
teorija ćelija je postala važan
deo današnje biologije.

00:05:45.280 --> 00:05:48.710
Neke naučne činjenice koje danas znamo,
izgledaju dosadno

00:05:48.710 --> 00:05:53.120
ali kako smo za njih saznali
je neverovatno zanimljivo.

00:05:53.120 --> 00:05:55.000
Ako ti je nešto dosadno,

00:05:55.000 --> 00:05:56.000
kopaj dublje.

00:05:56.313 --> 00:06:00.000
Postoji sigurno uvrnuta priča
negde u pozadini.