WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:13.000
(Muzyka)

00:00:13.000 --> 00:00:16.000
Jednym z atutów nauki jest to,

00:00:16.000 --> 00:00:18.000
że odkrycia naukowców,

00:00:18.000 --> 00:00:20.000
nie zawsze trzymają się zasad,

00:00:20.000 --> 00:00:24.000
pod kontrolą w laboratorium,

00:00:24.000 --> 00:00:28.000
z białymi fartuchami, przy pomocy urządzeń,

00:00:28.000 --> 00:00:29.000
które robią "pii".

00:00:29.000 --> 00:00:30.000
W rzeczywistości

00:00:30.000 --> 00:00:34.000
niektóre wielkie odkrycia

00:00:34.000 --> 00:00:37.000
są nietuzinkowe i nietypowe.

00:00:37.000 --> 00:00:38.000
Konkretny przykład:

00:00:38.000 --> 00:00:42.250
niezwykła historia teorii komórkowej.

00:00:42.250 --> 00:00:44.930
Są trzy części teorii.

00:00:44.930 --> 00:00:48.890
1. Organizmy są zbudowane 
z jednej lub wielu komórek.

00:00:48.890 --> 00:00:53.000
2. Komórka to podstawowa
struktura i jednostka organizmów.

00:00:53.000 --> 00:00:57.910
3. Komórki powstają z istniejących komórek.

00:00:57.910 --> 00:01:01.000
Nie brzmi to interesująco

00:01:01.000 --> 00:01:06.000
zanim nie poznamy świata mikroogranizmów,

00:01:06.000 --> 00:01:08.070
od których zaczęła się teoria.

00:01:08.070 --> 00:01:10.670
Na początku XVII wieku,

00:01:10.670 --> 00:01:13.680
w Niderlandach, optyk Zacharias Jansen

00:01:13.680 --> 00:01:16.990
skonstruował pierwszy mikroskop

00:01:16.990 --> 00:01:18.890
i pierwszy teleskop.

00:01:18.890 --> 00:01:21.340
Prawa do pierwszeństwa są często podważane,

00:01:21.340 --> 00:01:26.750
bo wielu innych "bawiło się" soczewkami.

00:01:26.750 --> 00:01:27.880
Pomimo tego

00:01:27.880 --> 00:01:30.550
mikroskop szybko stał się hitem.

00:01:30.550 --> 00:01:33.000
Każdy naturalista i naukowiec chciał go mieć,

00:01:33.000 --> 00:01:35.960
czyniąc go iPadem tamtych czasów.

00:01:35.960 --> 00:01:39.580
Jednym z nich był Holender,

00:01:39.580 --> 00:01:41.000
Anton van Leeuwenhoek,

00:01:41.000 --> 00:01:44.170
który usłyszał o tym wihajstrze,

00:01:44.170 --> 00:01:46.050
ale zamiast kupić,

00:01:46.050 --> 00:01:48.230
postanowił go zrobić sam.

00:01:48.230 --> 00:01:51.100
Była to nietypowa konstrukcja,

00:01:51.100 --> 00:01:54.000
podobna do wiosła,
wielkości soczewki okularowej.

00:01:54.000 --> 00:01:58.000
Połączenie dwóch dałoby niezłe okulary,

00:01:58.000 --> 00:02:01.970
przez które niewiele widać.

00:02:01.970 --> 00:02:05.290
Kiedy Leeuwenhoek skonstruował mikroskop

00:02:05.290 --> 00:02:08.000
zaczął się wszystkiemu przyglądać,

00:02:08.000 --> 00:02:10.000
łącznie z własnym osadem nazębnym.

00:02:10.000 --> 00:02:12.000
Właśnie tak.

00:02:12.000 --> 00:02:17.000
Odkrył bakterie na płytce nazębnej,

00:02:17.000 --> 00:02:21.000
w czasach, kiedy rzadko myto zęby,

00:02:21.000 --> 00:02:23.000
jeśli w ogóle,

00:02:23.000 --> 00:02:27.000
więc było na co popatrzeć.

00:02:27.000 --> 00:02:29.000
Kiedy opisał to odkrycie,

00:02:29.000 --> 00:02:31.000
nie użył nazwy bakterie.

00:02:31.000 --> 00:02:34.000
Nazwał je "animalcules",

00:02:34.000 --> 00:02:37.080
ponieważ wyglądały jak zwierzątka.

00:02:37.080 --> 00:02:39.660
Kiedy Leeuwenhoek oglądał płytkę nazębną,

00:02:39.660 --> 00:02:42.000
wysyłał też listy do znajomego naukowca w Anglii,

00:02:42.000 --> 00:02:44.000
Roberta Hooke´a.

00:02:44.000 --> 00:02:48.000
Hooke był pasjonatem nauki.

00:02:48.000 --> 00:02:53.890
Interesował się wszystkim,
łącznie z fizyką, chemią i biologią.

00:02:53.890 --> 00:02:57.000
Wprowadził termin komórka

00:02:57.000 --> 00:03:00.920
po mikroskopowej obserwacji korka.

00:03:00.920 --> 00:03:04.000
Przegródki przypominały mu cele więzienne

00:03:04.000 --> 00:03:09.360
lub cele klasztorne.

00:03:09.360 --> 00:03:11.950
Takie pokoje bez telewizji,

00:03:11.950 --> 00:03:15.350
komputerów i współlokatorów.

00:03:15.350 --> 00:03:18.080
Hooke nie był doceniany,

00:03:18.080 --> 00:03:20.670
czemu sam był winien,

00:03:20.670 --> 00:03:24.000
bo zadarł z jednym z największych naukowców,

00:03:24.000 --> 00:03:26.190
sir Izaakiem Newtonem.

00:03:26.190 --> 00:03:28.420
Hooke interesował się wieloma 
dziedzinami nauki.

00:03:28.420 --> 00:03:30.640
Kiedy Newton opublikował
przełomowe dzieło

00:03:30.640 --> 00:03:32.640
o prawie powszechnego ciążenia,

00:03:32.640 --> 00:03:35.640
Hooke oskarżył Newtona

00:03:35.640 --> 00:03:38.640
o wykorzystanie jego badań z zakresu fizyki.

00:03:38.640 --> 00:03:41.400
Newton nie był z tego zadowolony,

00:03:41.400 --> 00:03:44.690
co wywołało między nimi napięte relacje.

00:03:44.690 --> 00:03:48.400
Nawet po śmierci Hooke´a część jego badań

00:03:48.400 --> 00:03:50.560
a nawet jego jedyny portret,

00:03:50.560 --> 00:03:52.930
zostały "zgubione" przez Newtona.

00:03:52.930 --> 00:03:55.960
Większą część odnaleziono po śmierci Newtona,

00:03:55.960 --> 00:03:57.890
za wyjątkiem portretu.

00:03:57.890 --> 00:04:00.490
Nie wiadomo, jak Hooke wyglądał.

00:04:00.490 --> 00:04:02.763
Przenieśmy się do XIX wieku.

00:04:02.763 --> 00:04:05.216
Dwaj niemieccy naukowcy dokonali odkrycia,

00:04:05.216 --> 00:04:07.669
które dziś wydaje się oczywiste,

00:04:07.669 --> 00:04:11.124
ale które pomogło w powstaniu teorii komórkowej.

00:04:11.124 --> 00:04:14.065
Pierwszy to Matthias Schleiden,

00:04:14.065 --> 00:04:17.299
botanik badający rośliny pod mikroskopem.

00:04:17.299 --> 00:04:20.301
Po latach badań

00:04:20.301 --> 00:04:24.414
odkrył, że każda roślina

00:04:24.414 --> 00:04:27.458
składa się z komórek.

00:04:27.458 --> 00:04:29.897
W tym czasie na drugim końcu Niemiec

00:04:29.897 --> 00:04:31.230
Theodor Schwann

00:04:31.230 --> 00:04:34.520
nie tylko badał komórki zwierzęce,

00:04:34.520 --> 00:04:38.606
ale odkrył komórkę nerwową, 
nazwaną jego imieniem,

00:04:38.606 --> 00:04:41.197
wynalazł aparat oddechowy dla strażaków

00:04:41.197 --> 00:04:43.870
i nosił odjazdowe bokobrody.

00:04:43.870 --> 00:04:47.000
Badając komórki zwierzęce, odkrył,

00:04:47.000 --> 00:04:49.862
że zwierzęta zbudowane są z komórek.

00:04:49.862 --> 00:04:52.316
Natychmiast wysłał list,

00:04:52.316 --> 00:04:54.249
bo nie było jeszcze Twittera,

00:04:54.249 --> 00:04:56.217
do innych naukowców.

00:04:56.217 --> 00:04:58.606
Rozpoczął współpracę z Schleidenem

00:04:58.606 --> 00:05:00.995
nad teorią komórkową.

00:05:00.995 --> 00:05:03.384
Kością niezgody

00:05:03.384 --> 00:05:06.849
była trzecia część teorii,

00:05:06.849 --> 00:05:09.032
według której komórki 
powstają z istniejących komórek.

00:05:09.032 --> 00:05:11.372
Schleiden nie podzielał tej opinii.

00:05:11.372 --> 00:05:14.691
Uważał, że komórki powstają spontanicznie

00:05:14.691 --> 00:05:18.470
z materii nieożywionej.

00:05:18.470 --> 00:05:22.335
Dopiero Rudolph Virchow udowodnił,

00:05:22.335 --> 00:05:25.834
że komórki powstają z istniejących komórek.

00:05:25.834 --> 00:05:29.731
Odkrycie "pożyczył" bez zgody

00:05:29.731 --> 00:05:33.503
od żydowskiego naukowca, Roberta Remaka,

00:05:33.503 --> 00:05:35.199
z czego wynikła waśń

00:05:35.199 --> 00:05:37.212
kolejnych dwóch naukowców.

00:05:37.212 --> 00:05:39.250
Osad nazębny, wściekły Newton,

00:05:39.250 --> 00:05:41.457
materia nieożywiona i komórki Schwanna

00:05:41.457 --> 00:05:42.979
sprawiły, że teoria komórkowa

00:05:42.979 --> 00:05:45.273
to ważna część biologii.

00:05:45.273 --> 00:05:48.545
Czasem wiedza wydaje się nudna,

00:05:48.545 --> 00:05:53.411
ale historia nauki jest fascynująca.

00:05:53.411 --> 00:05:55.268
Jeśli coś nas nudzi,

00:05:55.268 --> 00:05:56.920
szukajmy głębiej.

00:05:56.920 --> 00:06:00.920
Na pewno odkryjemy niezwykłą historię.