1
00:00:08,805 --> 00:00:12,363
Ndoshta e mbani mend
kete foto te Angela Merkel

2
00:00:12,363 --> 00:00:15,653
qe ben nje selfie me nje refugjat.

3
00:00:15,653 --> 00:00:17,829
Kjo foto dhe te tjera si keto

4
00:00:17,829 --> 00:00:20,865
kane shqetesuar parlamentin gjerman

5
00:00:20,865 --> 00:00:22,980
dhe parlamente te tjera evropiane

6
00:00:22,980 --> 00:00:25,900
dhe e kane vene bashkimin evropian
ne pozite te veshtire.

7
00:00:25,970 --> 00:00:29,771
Qe nga fillimi nuk ka pasur
nje konsensus ne Gjermani

8
00:00:29,771 --> 00:00:32,634
ne lidhje me lumin e refugjateve

9
00:00:32,634 --> 00:00:35,634
qe vinin nga Lindja e Mesme drejt Europes.

10
00:00:35,634 --> 00:00:39,698
Ambjenti mikprites i krijuar
nga Angela Merkel ne fillim

11
00:00:39,698 --> 00:00:41,651
nuk u pelqye nga te gjithe.

12
00:00:41,651 --> 00:00:44,356
Qe nga fillimi disa e mbeshteten ate,

13
00:00:44,356 --> 00:00:45,946
disa jo.

14
00:00:45,962 --> 00:00:49,138
Personat kunder saj po shtohen

15
00:00:49,138 --> 00:00:51,587
si dhe numri i kundershtareve,

16
00:00:51,587 --> 00:00:54,834
sigurisht ky fakt demton Angela Merkel.

17
00:00:54,834 --> 00:00:58,892
Nuk dua te hyj ne detaje
rreth te ardhmes politike te Merkel

18
00:00:58,892 --> 00:01:02,157
por dua te permend qe, per mua,

19
00:01:02,157 --> 00:01:04,837
ajo eshte nje nga figurat politike sot

20
00:01:04,837 --> 00:01:08,297
qe ka autoritet moral,
pavaresisht nga gabimet,

21
00:01:08,310 --> 00:01:13,070
qe eshte dicka qe i mungon
politikaneve te sotem.

22
00:01:13,872 --> 00:01:17,443
Ky grafik tregon numrin e refugjateve

23
00:01:18,541 --> 00:01:21,207
qe hyne ne Gjermani vitin e shkuar.

24
00:01:21,207 --> 00:01:26,257
Grupi i pare eshte nga Siria,
i ndjekur nga grupi nga Iraku,

25
00:01:26,304 --> 00:01:28,374
dhe grupi Afgan.

26
00:01:28,374 --> 00:01:32,734
Sipas raportit te UNICEF
publikuar dy jave me pare,

27
00:01:33,314 --> 00:01:36,081
gjysma e atyre qe ikin nga lufta

28
00:01:36,081 --> 00:01:37,676
jane femije.

29
00:01:39,215 --> 00:01:42,748
Diskutimi anti-refugjat
eshte me se i njohur:

30
00:01:43,547 --> 00:01:48,187
"Ata do te na islamizojne"
"Po leme te na hyjne terroristet".

31
00:01:48,256 --> 00:01:50,406
"Po humbasim identitetin".

32
00:01:50,418 --> 00:01:54,708
Po ashtu, eshte e vertete 
qe ka njerez qe i mbeshtesin

33
00:01:54,812 --> 00:01:57,900
ose qe jane te ndjeshem
ndaj atyre qe ikin nga lufta

34
00:01:57,900 --> 00:02:00,931
por konstatoj se midis tyre

35
00:02:00,931 --> 00:02:07,163
mundohen qe te mbrohen
nga gabimeve politike

36
00:02:08,323 --> 00:02:09,441
te mos veprojne,

37
00:02:09,441 --> 00:02:13,342
te mos marrin pjese ne iniciativat

38
00:02:13,342 --> 00:02:18,382
qe do te lehtesojne sadopak
dramat personale kaq te renda.

39
00:02:18,855 --> 00:02:21,946
Ne diskutimet zyrtare dhe jozyrtare

40
00:02:21,946 --> 00:02:27,256
si element themelore per integrimin
e refugjateve

41
00:02:27,265 --> 00:02:29,235
eshte mesimi i gjermanishtes.

42
00:02:29,414 --> 00:02:31,839
Une jam nje gjuhetare nga Barcelona.

43
00:02:31,839 --> 00:02:34,939
Jetoj prej kater vjetesh
ne Keln te Gjermanise.

44
00:02:34,952 --> 00:02:39,342
Te mesuarit e gjuhes eshte
faktor kyç per mua po ashtu,

45
00:02:39,367 --> 00:02:40,845
qe te mund te integrohem,

46
00:02:40,845 --> 00:02:44,861
por nuk eshte themelore
vetem per refugjatet,

47
00:02:44,861 --> 00:02:47,123
eshte per gjithe emigrantet
ne pergjithesi.

48
00:02:48,045 --> 00:02:52,138
Kam bere kerkime per aspekte
te ndryshme ne ambjente poliglote

49
00:02:52,138 --> 00:02:53,182
per 4 vjet.

50
00:02:53,182 --> 00:02:57,562
Sipas meje gjuha nuk eshte produkti final

51
00:02:57,608 --> 00:02:59,575
qe mund te arrish.

52
00:02:59,575 --> 00:03:05,613
Per mua, gjuha eshte nje proces
qe ndryshon gjate gjithe jetes,

53
00:03:05,613 --> 00:03:08,926
gjate eksperiencave personale qe kemi.

54
00:03:09,518 --> 00:03:12,838
Gjuha eshte nje mjet i fuqishem

55
00:03:12,838 --> 00:03:15,632
per integrim, per tu perfshire,

56
00:03:15,632 --> 00:03:18,882
por gjithashtu mjet i fuqishem
per mosperfshirje sociale.

57
00:03:18,970 --> 00:03:22,883
Nese, per shembull,
keni aftesi te pakta gjuhesore

58
00:03:22,883 --> 00:03:28,488
ose keni aksent te huaj apo dialektin
e nje zone te caktuar,

59
00:03:29,033 --> 00:03:32,793
ose nese keni nje paaftesi

60
00:03:32,793 --> 00:03:36,453
qe ndikon ne prodhimin e te folurit,

61
00:03:36,453 --> 00:03:38,362
per shembull, ju merret goja,

62
00:03:38,362 --> 00:03:42,079
te gjitha jane shembuj qe influencojne
menyren ne te cilen njerezit

63
00:03:42,079 --> 00:03:45,960
ju pranojne apo refuzojne ne shoqeri.

64
00:03:47,603 --> 00:03:51,721
Perdorimi i gjuhes dhe
identiteti nuk eshte statik,

65
00:03:52,165 --> 00:03:54,015
eshte dinamik.

66
00:03:54,043 --> 00:03:57,562
Nuk eshte si shenjat e gishtave
qe i keni perjete.

67
00:03:57,562 --> 00:04:01,029
Identiteti eshte diçka qe ju e krijoni

68
00:04:01,029 --> 00:04:07,353
ne baze te vlerave dhe besimeve
qe ju japin familjet dhe miqte,

69
00:04:08,001 --> 00:04:12,231
dhe po ashtu nga se kush doni te beheni,

70
00:04:12,305 --> 00:04:16,135
dhe kjo e fundit eshte e lidhur
me motivacionin,

71
00:04:16,141 --> 00:04:21,021
nga ndjenja e perkatesise
qe keni me grupet e tjera

72
00:04:21,021 --> 00:04:23,405
me te cilet ndiheni te lidhur

73
00:04:23,405 --> 00:04:26,087
dhe po ashtu marredhenja me grupet

74
00:04:26,087 --> 00:04:28,722
qe jane krejt te ndryshem nga ju.

75
00:04:29,152 --> 00:04:31,597
Ne qendrat e refugjateve ne Gjermani,

76
00:04:31,597 --> 00:04:34,455
ofrohen kurse te gjermanishtes gratis,

77
00:04:35,952 --> 00:04:40,285
dhe ju vjen natyrale te mendoni,

78
00:04:40,285 --> 00:04:42,795
se keta njerez duhet te ndihen te lumtur,

79
00:04:42,842 --> 00:04:45,682
sepse atyre i ofrohen keto mundesi,

80
00:04:45,892 --> 00:04:48,526
dhe duhet te jene mirenjohes.

81
00:04:49,105 --> 00:04:54,447
Megjithate mungesa e vajzave 
adoleshente eshte e dukshme

82
00:04:55,153 --> 00:04:58,546
ne keto grupe te gjermanishtes.

83
00:05:00,125 --> 00:05:02,035
Mendoni:

84
00:05:02,647 --> 00:05:09,456
keto vajza kane nje peshe rende,
kane stres post-traumatik,

85
00:05:12,072 --> 00:05:17,737
prej eksodit, ne nje toke
qe nuk ia kane premtuar,

86
00:05:19,238 --> 00:05:22,778
Ato kane pare sesi 
i kane vraret njerezit e dashur,

87
00:05:23,559 --> 00:05:27,164
si i kane djegur shtepite.

88
00:05:28,914 --> 00:05:34,704
Disa gra, fatkeqsisht,
kane qene viktima te perdhunimit

89
00:05:34,718 --> 00:05:40,354
ne kete udhetim nga Afganistani,
Iraku e Siria,

90
00:05:40,354 --> 00:05:43,604
deri ne Evrope dhe ne kete rast,
ne Gjermani.

91
00:05:44,525 --> 00:05:47,116
Nese viheni ne vendin e tyre

92
00:05:47,126 --> 00:05:50,960
a do tju shkonte mendja
per mesim gjermanishtje

93
00:05:51,632 --> 00:05:53,512
apo ndonje gje si kjo?

94
00:05:54,594 --> 00:05:58,216
Madje,

95
00:05:59,799 --> 00:06:04,427
prinderit, vellezerit dhe
pjesetaret e familjes

96
00:06:05,097 --> 00:06:08,027
nuk i lejojne ato te marrin
pjese ne keto aktivitet

97
00:06:08,027 --> 00:06:12,237
sepse mendojne qe 
kjo mund ti demtoje me shume.

98
00:06:12,759 --> 00:06:14,509
Dhe pyetja eshte,

99
00:06:14,969 --> 00:06:18,803
çfare mund te bejme qe
keto vajza te nisin pjesemarrjen

100
00:06:18,803 --> 00:06:22,123
ne kete shoqeri te re e te integrohen?

101
00:06:22,306 --> 00:06:25,343
Kjo eshte pyetja qe
une me kater miq kemi bere:

102
00:06:25,343 --> 00:06:29,278
Sandra me trikon e kuqe, 
pastaj une, Lina dhe Peter.

103
00:06:29,278 --> 00:06:31,507
Ne, per arsye te ndryshme,

104
00:06:31,507 --> 00:06:33,517
kemi shume lidhje me adoleshencen.

105
00:06:33,517 --> 00:06:37,047
Peter dhe une kemi vajza 15 vjeçare,

106
00:06:37,240 --> 00:06:41,920
Sandra dhe Lina punojne
me nje grup adoleshentesh.

107
00:06:42,340 --> 00:06:46,381
Ne menduam, 
po sikur te krijojme nje projekt

108
00:06:47,210 --> 00:06:50,590
qe nuk do te terheqe
vetem vajzat refugjate

109
00:06:50,595 --> 00:06:54,146
por edhe vajzat gjermane?

110
00:06:54,706 --> 00:06:56,610
A mund ti lidhim ato?

111
00:06:56,610 --> 00:07:00,194
A mund te krijojme
nje hapsire per to qe te lidhen

112
00:07:00,194 --> 00:07:04,764
dhe kjo te ndihmoje ne integrimin e tyre?

113
00:07:04,887 --> 00:07:07,337
Keshtu lindi Hallofoto!

114
00:07:07,349 --> 00:07:12,469
Eshte nje projekt interkulturor
per vajzat 13-17 vjeçare.

115
00:07:13,084 --> 00:07:16,722
Qellimi i ketij projekti eshte:
zhvillimi

116
00:07:16,722 --> 00:07:19,613
filluam me krijim hapsirash
per nderlidhje

117
00:07:19,613 --> 00:07:23,833
qe zhvillojne aftesi komunikimi,

118
00:07:23,855 --> 00:07:26,984
dhe kreativitet.

119
00:07:26,984 --> 00:07:28,564
Ne menduam:

120
00:07:28,564 --> 00:07:31,994
Nese i zhvillojme te dyja,
me siguri qe i japim mundesi

121
00:07:32,009 --> 00:07:36,399
atyre te zhvillojne aftesi interkulturore.

122
00:07:38,375 --> 00:07:41,292
Por per te zhvilluar aftesi kominikimi

123
00:07:41,292 --> 00:07:43,751
duhet te mesonin gjermanishten

124
00:07:43,751 --> 00:07:45,057
s'kishte rruge tjeter.

125
00:07:45,057 --> 00:07:48,447
Ne perdorem nje metode inovative:
tabelat e komunikimit te amplifikuar.

126
00:07:48,447 --> 00:07:50,727
Keto tabela,

127
00:07:50,727 --> 00:07:53,432
jane mjete per njerezit qe nuk fjasin.

128
00:07:53,432 --> 00:07:55,947
per ata qe nuk mund te perdorin
gjuhen e folur.

129
00:07:55,947 --> 00:07:58,586
Kjo mund te jete qe nga lindja

130
00:07:58,586 --> 00:08:03,336
per shembull, autizem i theksuar,

131
00:08:03,353 --> 00:08:06,733
ose femije me paralize cerebrale.

132
00:08:06,738 --> 00:08:10,061
Ky kondicion po ashtu
mund te shfaqet edhe tek te rriturit

133
00:08:10,061 --> 00:08:12,852
pas nje ishemie, ose aksidenti,

134
00:08:12,852 --> 00:08:17,552
ose pas nje semundje neurodegjenerative

135
00:08:17,578 --> 00:08:19,026
si ajo e Parkinsonit.

136
00:08:19,026 --> 00:08:21,419
Tabelat qe ne perdorem ne projekt

137
00:08:21,419 --> 00:08:26,478
jane te bazuara
ne piktograma dhe fjalor bazik.

138
00:08:26,478 --> 00:08:31,688
Ky fjalor perfshin fjalet qe perseriten
me shpesh gjate te folurit

139
00:08:31,768 --> 00:08:33,596
dhe kjo ndodh jo vetem ne gjermanisht

140
00:08:33,596 --> 00:08:37,891
por edhe ne spanjisht, katalan,
bask, anglisht, etj.

141
00:08:40,014 --> 00:08:44,528
Vajzat i pranuan kto instrumenta,

142
00:08:45,782 --> 00:08:48,858
dhe te dhenat qe u mblodhen nga projekti

143
00:08:48,858 --> 00:08:50,868
treguan qe ato e vleresuan positivisht.

144
00:08:50,869 --> 00:08:54,416
Megjithate, per ato nuk kishin
shume rendesi

145
00:08:54,416 --> 00:08:58,746
mesimi i gjermanishtes, enderrat,
motivacioni,

146
00:08:58,784 --> 00:09:03,524
perfshimi ne shoqeri.

147
00:09:03,559 --> 00:09:08,049
Per ato, gjerat me te rendesishme
ishin takimet tona

148
00:09:08,118 --> 00:09:11,440
te organizuara te Hallofoto!
gjate projektit.

149
00:09:11,440 --> 00:09:13,425
Ato jane takime interkulturore

150
00:09:13,425 --> 00:09:17,740
sepse promovonin takime balle per balle

151
00:09:17,740 --> 00:09:21,380
ndermjet grupesh me kendveshtrime
krejt te ndryshme.

152
00:09:21,600 --> 00:09:25,220
Kjo eshte nje foto nga takimet.

153
00:09:25,236 --> 00:09:29,438
Ne organizuam takime
nderkulturore me tema

154
00:09:29,438 --> 00:09:31,271
te zgjedhura nga vajzat.

155
00:09:31,271 --> 00:09:34,081
Kjo teme eshte 
" Trukim dhe rregullim flokesh"

156
00:09:34,081 --> 00:09:36,947
Njehere tjeter shkuam
ne nje park aventurash

157
00:09:36,947 --> 00:09:40,157
ku kishte kalim me litar,
lojra equilibri dhe tunele.

158
00:09:40,565 --> 00:09:45,105
Ideja ishte jo te krijoje frike
por ta kaperceje ate.

159
00:09:45,229 --> 00:09:47,329
Ato i lidhen perpjekjet dhe,

160
00:09:47,334 --> 00:09:50,072
nuk na interesonte kush kishte
me pak a me shume frike,

161
00:09:50,072 --> 00:09:52,565
cili grup,

162
00:09:52,565 --> 00:09:55,569
ishte thjeshte sesi
gjithsecili shprehte vetveten.

163
00:09:55,569 --> 00:09:57,136
Ju e shikoni ne fytyrat e tyre,

164
00:09:57,136 --> 00:10:00,506
nuk duket se kush ka frike.

165
00:10:00,506 --> 00:10:04,026
Qellimi yne ne mbledhjet qe beme,
ishte qe vajzat-

166
00:10:04,026 --> 00:10:06,412
ketu p.sh. ato po gatuajne-

167
00:10:06,412 --> 00:10:07,781
te kuptonin domethenien.

168
00:10:07,781 --> 00:10:10,431
Dhe te ndertosh kete domethenie

169
00:10:10,439 --> 00:10:14,629
eshte te krijosh ndjenjen
e nje kulture mikste,

170
00:10:14,694 --> 00:10:18,379
qe krijon lidhje,

171
00:10:18,379 --> 00:10:20,869
disa zhvillime nderkulturore

172
00:10:20,884 --> 00:10:22,680
qe i kapercejne etiketat.

173
00:10:22,680 --> 00:10:27,640
Etiketat sherbejne per te gjeneruar
stereotipe dhe formuar paragjykime

174
00:10:27,724 --> 00:10:32,964
qe nuk marrin parasysh gjithe te mirat
qe na perkasin ne te gjitheve,

175
00:10:32,978 --> 00:10:35,287
ose qe ka secili.

176
00:10:35,287 --> 00:10:38,087
Se bashku me aftesite komunikuese

177
00:10:38,089 --> 00:10:41,315
donim te zhvillonim dhe aftesite krijuese.

178
00:10:41,315 --> 00:10:48,859
Kreativiteti eshte shprehja e njohurise
dhe dashurise se çdo individi.

179
00:10:48,859 --> 00:10:53,460
Dhe nese e aktivizojme kete shprehje

180
00:10:54,235 --> 00:10:59,255
se pari, zhvillohet nje hapesire
qe sdo ta kishit menduar,

181
00:10:59,307 --> 00:11:01,837
qe eshte nje perzierje shprehjesh

182
00:11:01,855 --> 00:11:03,894
ku eshte e mundur te shohesh

183
00:11:03,894 --> 00:11:08,134
sesi krijohen aftesite nderkulturore.

184
00:11:08,845 --> 00:11:11,669
Prandaj berem keto
workshope fotografike

185
00:11:11,669 --> 00:11:14,355
per te stimuluar kreativitetin.

186
00:11:14,355 --> 00:11:19,245
Peter dhe Sandra u moren me fotografimin

187
00:11:19,271 --> 00:11:21,199
ata jane fotografet ne grup.

188
00:11:21,199 --> 00:11:22,621
Keto jane fotot

189
00:11:22,621 --> 00:11:26,131
qe bene vajzat gjate projektit.

190
00:11:26,220 --> 00:11:31,214
Here merrnin poza, here benin fotografite.

191
00:11:31,214 --> 00:11:33,343
Ato e vendosnin.

192
00:11:37,785 --> 00:11:41,120
Kur dikush shikon keto foto, mund te pyesi

193
00:11:41,287 --> 00:11:45,107
Ku eshte "ato"? Ku eshte "ne"?

194
00:11:45,639 --> 00:11:48,739
Kufijte jane zbehur ne njefare menyre.

195
00:11:48,747 --> 00:11:50,503
Si e percaktojme veten?

196
00:11:50,604 --> 00:11:52,970
Keto foto na u duken kaq te bukura

197
00:11:52,970 --> 00:11:56,026
saqe vendosem te bejme nje ekspozite.

198
00:11:56,026 --> 00:11:58,886
Por nuk donim te ishte nje e zakonshme,

199
00:11:58,886 --> 00:12:02,286
jo ne nje galeri arti apo muzeum.

200
00:12:02,289 --> 00:12:07,559
Donim ti çonim fotot tona
ne nje hapesire urbane

201
00:12:08,140 --> 00:12:10,442
dhe kishim vizionin tone.

202
00:12:10,945 --> 00:12:13,832
Kete beme:

203
00:12:13,832 --> 00:12:17,378
ne donim qe vajzat te ishin ne tramvaje,

204
00:12:18,174 --> 00:12:19,609
ne tramvajin e deshires.

205
00:12:19,609 --> 00:12:22,403
Donim te kishim nje platforme

206
00:12:22,403 --> 00:12:25,689
qe te ishte nje deklarate politike

207
00:12:25,689 --> 00:12:29,306
kunder seksizmit dhe ksenofobise.

208
00:12:30,591 --> 00:12:34,379
Ia paraqitem kete antareve
te transportit publik te Keln-it

209
00:12:34,379 --> 00:12:38,039
dhe u pelqye shume.

210
00:12:38,065 --> 00:12:42,175
ne fillim te korrikut vitin e kaluar,

211
00:12:42,461 --> 00:12:44,911
fotot e vajzave

212
00:12:47,236 --> 00:12:49,626
u prezantuan ne tramvaj.

213
00:12:58,920 --> 00:13:03,528
(Duartrokitje)

214
00:13:13,486 --> 00:13:18,196
Projekti pati nje sukses
me te madh seç imagjinonim.

215
00:13:18,469 --> 00:13:23,299
Ne fakt, gazetat e prezantuan
si projekti perfekt

216
00:13:23,315 --> 00:13:27,350
kunder tendencave ksenofobike

217
00:13:27,823 --> 00:13:30,330
qe fatkeqsisht jane ne rritje

218
00:13:30,330 --> 00:13:33,242
jo vetem ne Gjermani,
por ne gjithe Evropen.

219
00:13:33,242 --> 00:13:36,312
Kishte shume qe na pyeten

220
00:13:36,331 --> 00:13:38,312
nese mund ta replikonin projektin

221
00:13:38,312 --> 00:13:41,191
nese mund te krijonin Hallofoto-n e tyre.

222
00:13:41,191 --> 00:13:42,891
Per kete arsye, menduam

223
00:13:42,944 --> 00:13:47,064
Ne do ta licensojme,
qe gjithe bota ta perdore.

224
00:13:47,226 --> 00:13:50,576
Ja pse projekti eshte ne Creative Commons,

225
00:13:50,593 --> 00:13:54,362
dhe ne kete skene TEDxValladolid,

226
00:13:54,362 --> 00:13:57,231
dua te ftoj kedo qe deshiron
te marre pjese,

227
00:13:57,231 --> 00:14:00,761
ta beje ate.

228
00:14:01,296 --> 00:14:05,481
(Duartrokitje)

229
00:14:10,210 --> 00:14:15,628
Dhe nuk eshte çfare i mesuam 
ne te katert vajzave,

230
00:14:15,628 --> 00:14:18,608
por çfare ato na mesuan.

231
00:14:18,616 --> 00:14:22,886
Te gjitha pjesemarreset na treguan

232
00:14:22,909 --> 00:14:26,232
menyra per te komunikuar dhe angazhuar.

233
00:14:26,716 --> 00:14:29,229
Se pari, ato thyejne stereotipet.

234
00:14:29,229 --> 00:14:31,817
Se dyti, krijojne lidhje.

235
00:14:31,817 --> 00:14:33,457
Po ashtu krijuan,

236
00:14:33,488 --> 00:14:39,114
e transformuan identitete
te fuqishme nderkulturore,

237
00:14:39,114 --> 00:14:44,694
dhe keto te fundit
nuk jane te bazuara ne konsensus,

238
00:14:44,853 --> 00:14:47,353
por ne respekt te dyanshem,

239
00:14:47,353 --> 00:14:51,225
ne te cilin ato kuptojne njera tjetren

240
00:14:51,709 --> 00:14:54,281
duke e vene veten ne rolin e tjetres,

241
00:14:54,281 --> 00:14:57,595
te kesh ndjenjen e perkatshmerise.

242
00:14:58,008 --> 00:15:00,453
Kjo ndjenje,

243
00:15:00,453 --> 00:15:05,433
eshte çfare kam ndjere nga ju ndersa
po mbaja kete fjalim,

244
00:15:05,468 --> 00:15:08,099
dhe per kete u jam mirenjohese.

245
00:15:08,586 --> 00:15:12,488
(Duartrokitje)