دبیت ئەڤ وێنەییێ شیرەتکار ئەنجێلا مێرکێل لبیرا هەوە بیت سێلفییەکی دگریت دگەل پەنابەرەکی. ئەڤ وێنەیە و یێن وەکی ڤی یێن بووینە جهێ گرنگیدانێ دپەرلەمانێ ئەلمانییا و گەلەک پەرلەمانێن ئەوروپی دا کو ئێکەتییا ئەوروپی ددانیتە دجهەکێ بزەحمەت دا. لدەستپێکێ چ ڕازیبوونێن ئەلمانی دەربارەی ڤی بابەتی نەبوون دەربارەی لەهییەکا پەنابەران ئەڤێن ژ ڕۆژهەلاتا ناڤین بەرەف ئەوروپا ڤە دهێن. ئەو ژینگەها بخێرهاتن و پێشوازییێ لدەستپێکێ هاتییە دروستکرن ژلایێ ئەنجێلا مێرکێلـێ ڤە جهـێ کەیفخوەشییا هەمییان نەبوویە. لدەستپێکێ، هندەک هەبوون یێن کو بووینە پالدەر بوو وێ و هەروەسا هندەک دی هەبین ئەوێن پالدانا خوە دیار نەکری. ئەوێن پالدانا وێ نەکەن یێ زێدە دبن - گەلەک ژوانا لدژی وێ دراوەستیێن کو بشێوەیەکێ دیار هەر دێ دسەرێ ئەنجێلا مێرکلـێ را شکێت. من نەڤێت بچمە دناڤ هویراتییا پاشەروژا ئەنجێلا مێرکلـێ ڤە ژلایێ سیاسی ڤە بەلـێ پا من دڤێت وێ چەندێ دیارکەم کو ئەو، بومن، ئێکە ژکەسایەتیێن هەرە دیار یێن سیاسی کو دڤی دەمی دا هێزەکا ڕوحی و ئەخلاقی یا هەی دسەر شاشی و خەلەتیێن وێرا، کو تشتەکە پترییا سیاسەتمەدارێن ئەڤرو نینە. ئەڤ وێنەیێ ڕونکرنێ ژمارا پەنابەران دیاردکەت. ئەڤێن هاتینە ئەلمانیا دسالا بووری دا. گروپێ دەستپێکێ ژسوریایێ نە، و ددویڤ دا گروپەک ژعیراقێ و گروپێ ئەفغانێ. لدویف ڕاپورتەکا یونیسێف یاکو بەری دوو حەفتییان بەلاڤ بووی، نیڤەک ژوان کەسێن ڕەڤین ژشەری کەسێن بچویک بوون. دانوستاندنا دژی-پەنابەران تشتەکێ بەرنیاسە: "ئەو دێ ئیسلامێ لسەر مە سەپینن." "ئەم یێ رێکێ ددەینە تیرورستان بهێن." "ئەم یێ ناسناما خوە ژدەست ددەین." هەروەسا، ئەڤ چەندە ڕاستە کو هندەک خەلک یێن هەین کو دگەلن یان دلوڤانییێ نیشا وان کەسان ددەن یێن ژشەری ڕەڤین بەلـێ پا هەروەسان ئەز دشێم بێژم ژی کو دناڤا وان دا ڕێکەک یا هەی کو خوە لدژی شاشیێن سیاسی بپارێزین داکو خوە ژئەنجامدانا ڕەفتارێ قورتال بکەین، داکو بەشدارییێ دوان چالاکییان دا نەکەین یێن کو دبیت بکێمی ڤان بارودوخێن کەساییەتی یێن براستیژی سار بکەنەڤە. دهەردوو دانوستاندنێن فەرمی و نە فەرمی دا تشتەکێ سەرەکی یێ ئێکگرتنا پەنابەران دیار دبیت: فێربوونا زمانێ ئەلمانی یە. ئەز خەلکا بەرشەلونا مە و ئەز زمانناسم. بەری چوار سالان ئەز چومە کولگن، ئەلمانیا. بومن ژی فێربوونا زمانەکی فاکتەرەکێ سەرەکییە، داکو بشێم بهێمە گرێدان، بەلـێ پا ئەڤە نەبتنێ فاکتەرەکێ سەرەکییە بو پەنابەران، بەلـێ پا بو هەمی کوچبەران. بو ماوێ چەند سالانە ئەز یێ ڤەکولینێن جودا جودا یێن زمانی دژینگەهێن فرەزماندا ئەنجام ددەم بدیتنا من زمان دوماهیک بەرهەم نینە کو تو بشێی تێدا شارەزا بی. بومن، زمان پروسێسەکە کو دهێتە گوهورین دماوێ ژیانا کەسەکی دا، بدرێژاهییا سەربورێن کەسایەتی یێن دسەر مەرا دبوورن. چ پێ نەڤێت، زمان کەلوپەلەکێ بهێزە بو ئێکگرتنێ، بو بەشداریکرنێ، بەلـێ پا هەروەسا کەلوپەلەکێ بهێزە بو دەرئێخستن و بێبەهرکرنا جڤاکی. بو نمونە، ئەگەر، شیانێن تە یێن زمانی دلاواز بن یان تە دەڤوکەک بیانی هەبیت، یان زاراڤەک ژدەڤەرەکا دیارکری، یان، دبیت ئەگەر جورەکێ کێم ئەندامییێ لدەف تە هەبیت کو کارتێکرنێ لبەرهەمئینانا ئاخفتنا تە دکەت، دا بێژین، بو نمونە، ترتری، ئەڤە هەمی ئەو نمونەنە یێن کو کارتێکرنێ لوان ڕێکان دکەن ئەگەر خەلک تە قەبویل بکەن یان ڕەت بکەن دجڤاکەکی دا. بکارئینانا زمانی و ناسنامێ نە تشتەکێ ڕاوەستیاییە، ئەو تشتەکێ داینامیکی و کارایە. ئەو نەو وەکی شوین تبلانە، کو ژیانا تە هەمییێ دمیننە دگەل تەدا. ناسنامە تشتەکە یان تو دروست دکەی یان تو فێردبی لدویف ئەو بها و باوەرییا خێزان و هەڤالێن تە پێشکێشی تە دکەن، و هەروەسا ناسنامە ئەو تشتەیە کا تە بدروستاهی دڤێت ببیە چ، و کا تە بدروستاهی دڤێت ببیە چ یا گرێدایە ب ئەو تشتێ تە پالددەت، بگرە ژ ئەو هەستێ تە ددانیتە دگەل گروپێن کەسانێن دی کو هەستپێدکەی بوان دهێیە نیاسین ودگەل وان یێ گرێدای و هەروەسا دگەل پەیوەندییا پێکڤە گرێدانێ دگەل گروپان یێن کو بتەمامی ژتە دجیاواز. دسەنتەرێن پەنابەران دا لئەلمانیا وانەیێن بێ بەرامبەر یێن زمانێ ئەلمانی دهێنە پێشکێشکرن، و ئەم دشێین هزربکەین - تشتەکێ سروشتییە کو هزربکەی - کو ئەڤ خەلکە دێ یێ کەیف خوەش بیت ژبەرکو ئەو دشێن ڤان وانێن ئەلمانی وەربگرن و هەروەسا پێتڤییە د سوپاسدار ژی بن. هەر چەوا بیت، نەبوونا سنێلێن کچ زێدە گەلەکە دڤان گروپێن ئەلمانی دا، دڤان چالاکییان دا. هزر دەربارەی ڤێ چەندێ بکە: ڤان کچان بارەکێ مەزن یێ هەی، گەلەک نەخوەشیێن پشتی ئێش و برینان،، ژبەر چولکرنەکێ، بو جهەکی کو چ کەسێ ئەڤ جهە پێشکێشی وان نەکربیت. ئەوانا یا دیتی کا چەوا کەسێن خوشتڤی لدەف وان لپێش چاڤێن وان دهاتنە کوشتن، کا چەوا مالـێن وان دهاتنە سوتن و تۆپباران کرن. هندەک ژنێن دی، بلێبورین ڤە، یێن بووینە قوربانیێن دەستدرێژیێن سێکسی، یان ئەڤ کارە یێن بچاڤێ خۆ دیتین دڤێ گەشتا دیارکری دا، ژئەفغانستان، عیراق و سوریا بەرەف ئەوروپا و دڤێ نمونێ دا، ئەلمانیا. ئەگەر تو شیابای خوە بدانییە لشوینا وان ئەرێ دا بوتە یا گرنگ بیت کو وانێن ئەلمانی وەربگری یان هەر تشتەکی دی؟ ئەگەر ئەڤ چەندە نەبەس بیت، خێزانێن ڤان کچان، دایک و باب، برا و ئەندامێن دی یێن خێزانێ ڕێکێ نادەنە وان کو بەشدارییێ دڤان جورە چالاکییا دا بکەن ژبەرکو ئەو هزر دکەن کو ئەڤ چەندە دێ پتر زیانێ گەهینیتە وان. و پرسیار ئەوە، ئەم دشێین چ بکەین داکو ئەڤ کچە دەست ب پشکداریکرنێ بکەن دڤی جڤاکێ نوی دا و تێکەلییێ بکەن؟ ئەڤە ئەو پرسیارەیە یاکو بو ماوەیەکی ئەز و چوار هەڤال دکەین: ساندرا، خودانا بلوزێ سور، پاشی ئەز، لینا و پیتەر. مە هەمییان، ژبەر چەند ئەگەرێن جیاواز، گەلەک گرێدان یا هەی دگەل سنێلان. من و پیتەری، برێکا هەبوونا کچێن ١٥ سالی، ساندرا و لینا، ژبەر کارکرنا وان دڤی گروپێ سنێلان دا. مە هزرکر: دێ چ چێبیت ئەگەر مە پروژەک دروستکربایە یێ کو نەبتنێ یێ سەرنج ڕاکێش بیت بو کچێن پەنابەر بەلـێ پا هەروەسان بو کچێن ئەلمانی ژی؟ ئەرێ ئەم دێ شێین وان گەهیننیە ئێک؟ ئەرێ ئەم دێ شێین مەیدانەکێ بوو وانا دروست کەین کو تێدا تێکەلییێ بکەن و دبیت ئەڤە هاریکارییێ بکەت وناسناما وان بگوهوریت؟ ئەها بڤی شێوەی هالوفوتو! ژدایک بوو. پروژەکێ فرە کەلتوورە بو کچێن ١٣ - ١٧ سالی. ئارمانجێن ڤی پروژەی ئەوبوون: لدەستپێکێ مەیدانان دروست بکەین داکو تێکەلی دروستبیت و پاشی دگەل وێ چەندێ، شیانێن دانوستاندنێ پێشبێخین، و پاشی داهێنەرییا کچان پێشبێخین. مە هزرکر: ئەگەر ئەم وان هەردووکان پێشبێخین چ پێ نەڤێت ئەم دێ دەلیڤێ بووان دروستکەین داکو ئەو شیانێن خوە یێن فرەکەلتووری پێشبێخن. سادەتر، داکو شیانێن دانوستاندنێ پێشبێخن. چ ڕێک بۆ وانا نەبوون ئەودا هەر فێربنە ئەلمانییێ. ومە ڕێکەکا نویژەن بکارئینا: تابلوویێن دانوستاندنێ یێن بهێزکەر. ئەڤ تابلوویێن دانوستاندنێ یێن بهێزکەر کەلوپەلن بو وان یێن نەشێن ئاخفتنێ تێبگەهن، ئانکو، ئەو کەسێن چ زمانێن ئاخفتنێ نەبن. ئەڤ سەروبەرە دشێت هەبوونا خوە هەبیت لدەمێ ژدایک بوونێ، بو نمونە ئەو زاروکێن نەخوەشییا ئوتیزمێ یا بهێز لێ هەی، یان، بو نمونە، ئەو زاروکێن شەلەلا [ئیفلیجا] مێشکی هەی. ئەڤ سەروبەرە دشێت توشی گەنجان ژی بیت، پشتی جەلتێ، یان ڕوویدانەکێ، یان دبیت پشتی نەخوەشییەکا مێشکی، وەکی نەخوەشییا پارکینسونس. ئەو تابلوویێن هاتینە بکارئینان دپروژەی دا یێن هاتینە وەرگرتن ژ وێنێن شروڤەکرنێ و فەرهەنگەکا ناڤەندی. کو وان پەیڤان بخوەڤە دگریت یێن ژهەمییا پتر دووبارە بووین لدەمێ ئاخفتنێ و ئەڤ چەندە روویددەت، نەبتنێ دئەلمانیێ دا، بەلـێ هەتا دئسپانی، کەتەلونی، باسک، ئینگلیزی، ...هتد کچان ئەڤ کەلوپەلە قەبویل کرن، و ئەو زانیاریێن ژڤی پروژەی هاتینە کومکرن وێ چەندێ دوپات دکەت، کو ئەو ڤێ چەندێ ببها دبینن بشێوەیەکێ ئەرێنی هەر چەوا بیت، ئەڤە بو وانا گرنگرترین فاکتەر نینە کو فێری ئەلمانیێ ببن، داکو خودان خەون بن، بەردەوام دئامادە بن و دپالدای بن، داکو براستی حەزا بەشداریکرنێ هەبیت دڤی جڤاکێ نوی دا. بو وانا، گرنگترین تشت هەڤدیتنێن مەنە ئەڤێن هاتینە ڕێکخستن لهالوفوتو! دماوێ پروژێ مەدا. ئەو ڕوویێن فرە کەلتوورن ژبەرکو مە تێکەلییا ڕووی-ب-ڕووی بەلاڤ دکر و کار پێ دکر دناڤ گروپێن مروڤان دا یێن ژسەرچاوێن گەلەک ژێک جودا هاتین ئەڤە، بو نمونە، وێنەیەکە ژئێک ژکومبوونان. مە کومبوونێن فرەکەلتوور ئامادە دکرن ب بابەتێن هاتینە هەلبژارتن ژلایێ کچان ڤە. ئەڤ بابەتە "میکیاج و مودێلێن سەران"ە. دکومبوونەکا دی دا ئەم چوونە سەنتەرەکێ تژی سەربوور کو تێدا هێلێن زیپی، یارییێن بالانسێ و تونێل لـێ هەبوون. هزر نەو ئەو بو کو ترسێ دروست بکەین، بەلـێ پا داکو لسەر زالبین. ئەوانا هەولێن خوە کرنە ئێک، و ئەو نە دەربارەی وێ چەندێ بوو کا کی دێ پتر یان کێمتر ترسیت، کا کیش گروپ دێ پتر یان کێمتر ترسیت، ئەو بشێوەیەکێ سادە هەرکەسەک بخو بخو دەربرینا کەسایەتیا خو دکر تو دشێی ببینی دروویێن وان دا، تو نەشێی بێژی کا کی هەست بترسێ دکەت. مەرەم ئەوە دڤێ کومبوونێ دا، دگەل کومبوونێن دی - ئەڤە دەمێ مەخوارن دروستکری - ئەو دشێن ڕامانا ڤێ ببینن. و ئاڤاکرنا ڤێ جورە ڕامانێ ئەوە یاکو هەستێ کەلتوورەکێ تێکەل دروست دکەت، ئەوە یاکو پێکڤە گرێدانا دروست دکەت، هندەک پێشئێخستنێن فرەکەلتووری یێن کو ژناڤنانێ دبوورن. ناڤنان خزمەتا دروستکرنا مەزناهییا ڤالا دکەن و زیان و زەرەرێ بخودان دکەت یاکو ناگەهیتە زەنگینییا مەزن یاکو دناخێ مە هەمییا دا هەی، یانژی یا هەر ئێک ژمە هەی. دسەر ڤان شارەزاییێن دانوستاندنێ ڕا مە هەروەسا ڤیا شارەزاییێن داهێنانێ پێشبێخین. داهێنان دەربرینا زانین و حەزژێکرنێ یە یا هەر تاکەکی. و ئەگەر ئەم ڤێ دەربرینێ چالاک بکەین پێکڤە، لدەستپێکێ، مەیدانەک بو دروستکرنا تشتان دروست دبیت، کو بەری نوکە تە هزر تێدا نەکربیت، کو کومەکا دەربرینایە کو دشیان دایە ببینی کا چەوا شارەزایێن فرەکەلتوور هاتینە دروستکرن. ژبەرڤێ چەندێ وورکشوپێن وێنەگرتنێ هاتنە ئەنجام دان. داکو داهێنانێ پالدەت. وورکشوپێن وێنەگرتنێ هاتنە ئامادەکرن ژلایێ پیتەر و ساندرایێ ڤە، ئەو وێنەگرێن گروپی بوون. و ئەڤە ئەو وێنەنە یێن کچان گرتین دماوێ پروژەی دا. هندەک جاران ئەوانا خوە ئامادە دکر بو وێنەی، جارێن دی وان وێنە دگرتن. ئەوانا بریاردا. دەمێ کەسەک بەرێ خوە ددەتە وان وێنەیا، دبیت کەسەک پرسیار بکەت، کانێ یە "ئەو"؟ و کانێ یە "ئەم"؟ بشێوەیەکێ، سنوور گەلەک یێن هاتینە بەرزە کرن. ئەم چەوا خوە پێناسە دکەین؟ ئەو وێنە گەلەک جوان بومە دیار دکرن کو پێتڤییە ئەم پێشانگەهەکێ ڤەکەین. هەرچەوا بیت، مە نەدڤییا چ جورە پێشانگەها ڤەکەین، نە د گەلەریێن هونەری یان موزەخانان ڤە. مەدڤییا وێنەیێن خوە، پێشانگەها خوە، ببەینە مەیدانەکا شارستانی و مە دیتنەک هەبوو. ئەها هوسا مە ددیت: مە دڤییا کچێن مە لسەر(قطار)شەمەندەفرەکا ناڤ باژێری بن، شەمەندەفرا حەزان. هیڤییا مە ئەو بوو کو مە پروگرامەک و پلاتفورمەک هەبیت، ئەو بەیاننامەیەکا سیاسی بوو لدژی سێکسیزم و زینوفوبییا - ترس ژکەسێن بیانی - مە پێشکێشی ئەندامێن سیستەمێ ڤەگوهاستنا گشتی یا کولگنێ کر و ئەو گەلەک پێ کەیف خوەشبوون. و لدەستپێکا تیرمەها سالا چووی، شەمەندەفر هاتە نیشاندان دگەل وێنەیێن کچان. (دەست قووتان) پروژە گەلەک ژوێ سەرکەفتنا مە بو دانای مەزنتر لـێ هات. براستی، روژنامان ئەم ناڤکرین بناڤێ باشترین پروژێ لدژی بابەتێن زینوفوبیا ئەوێن بشێوەیەکێ دلگران هێشتا دبلند نە بتنێ لئەلمانیا، بەلـێ لئەوروپا هەمییێ. دسەر ڤێ چەندێ ڕا، گەلەک هەبوون کو پرسیار ژمە دکرن دێ چەوا شێین بەشداریێ دپروژەی دا کەن، ئەگەر ئەو بشێن هالوفاتو! یا خوە یا تایبەت بخوەڤە دروست بکەن ژبەر ڤێ چەندێ، مە هزرکر، ئەم دێ دەستویرییێ دەرئێخین، و هوسا جیهان هەمی دشیت بکاربینیت. ژبەرڤێ چەندێ پروژە یێ داهێنانا بەرڤەلاڤ دا [CC]د لقێ ، و لسەر ڤی دەپی، لتێد-ئێکس- بلد الوليد، من دڤێت هەرکەسەکێ لڤێرە گازی بکەم یێن کو دڤێت بەشدارییێ بکەت و پروژێ خوە بخوە دەست پێ بکەت، داکو ڤێ چەندێ ئەنجام بدەت (دەست قووتان) و ئەڤە نە دەربارەی وێ چەندێ یە کا مە چ نیشا دایە، ئەم هەرچوارە دتیمێ دا، بەلـێ لشوینا وێ چەندێ، ئەو کچن یێن کو ئەم فێرکرین هەمی بەشداربوویان ڕێکێن دانوستاندنێ و تێکەلییێ نیشا مە دان. لدەستپێکێ، ئەوان مەزناهییا ڤالا شکاند. پاشی، ئەوانا تێکەلی دروستکر. یا کو بوویە ئەگەرێ گوهورین و دروستبوونا ناسنامەییێن فرەکەلتوور و بهێز، و ئەڤ ناسنامەییێن فرەکەلتوور لسەر ڕازیبوونەکا گشتی نەهاتینە دروستکرن، بەلـێ پا لسەر ڕێزگرتنەکا دوولایی هاتیە دروستکرن، ئەو ڕێزگرتن یاکو ئەو دهەست و سوزێن ئێک و دوو دگەهن برێکا خوە دانانا لشوینا کەسانێن دی، داکو ئەو هەستێ هەبوونا پەیوەندییان دروست بیت. و ئەو هەستێ هەبوونێ ئەوە یێ کو من هەست پێ کری ژهەوە ژوی دەمێ من ئەڤ چەندە هەمییە بوهەوە گوتی، کو ئەز گەلەک یا سوپاسدارم. (دەست قوتان)