1
00:00:07,060 --> 00:00:10,550
Uçaktasınız ve ani bir sarsıntı 
hissediyorsunuz.

2
00:00:10,550 --> 00:00:13,260
Pencerenizin dışında 
bir şey oluyor gibi görünmüyor

3
00:00:13,260 --> 00:00:17,320
fakat uçağınız 
türbülanslı havadan geçerken

4
00:00:17,320 --> 00:00:21,060
sizi ve diğer yolcuları
sarsmaya devam ediyor.

5
00:00:21,460 --> 00:00:23,929
Bunu duymak sizi pek rahatlatmayabilir

6
00:00:23,929 --> 00:00:27,569
ancak bu olgu fiziğin 
başlıca gizemlerinden birisidir.

7
00:00:28,339 --> 00:00:31,353
Türbülans konusunda
yüzyıldan fazla çalıştıktan sonra

8
00:00:31,353 --> 00:00:33,673
son zamanlarda türbülansın nasıl oluştuğu

9
00:00:33,673 --> 00:00:36,823
ve etrafımızdaki dünyaya etkileri
konusunda birkaç cevap bulduk.

10
00:00:36,823 --> 00:00:38,683
Türbülans hareketli akışkanları olan 


11
00:00:38,683 --> 00:00:43,593
hemen hemen tüm sistemlerde 
sık rastlanan bir şeydir.

12
00:00:44,143 --> 00:00:47,313
Buna solunum sisteminizdeki
hava akımı da dâhildir.

13
00:00:47,313 --> 00:00:49,663
Kan, atar damarlarınızdan 
geçerken de olur.

14
00:00:49,663 --> 00:00:52,463
Bardağınızdaki kahveyi karıştırırken de.

15
00:00:53,073 --> 00:00:55,313
Bulutlar, kıyıya vuran dalgalar

16
00:00:55,313 --> 00:01:00,353
ve güneşimizdeki plazmalar 
türbülanslar tarafından yönetilir.

17
00:01:00,893 --> 00:01:04,043
Bu olgunun nasıl meydana geldiğini anlamak

18
00:01:04,043 --> 00:01:07,213
hayatımızın birçok yönünü etkileyecektir.

19
00:01:07,933 --> 00:01:09,313
Bildiklerimiz şunlar:

20
00:01:09,313 --> 00:01:12,813
Sıvıların ve gazların
iki genel hareket tipleri vardır:

21
00:01:12,813 --> 00:01:15,933
sabit ve akıcı olan düzgün akım

22
00:01:15,933 --> 00:01:20,663
ve organize edilmemiş
dönüşlerden oluşan karışık akım.

23
00:01:21,253 --> 00:01:23,233
Bir tütsü hayal edin.

24
00:01:23,723 --> 00:01:29,503
Tabandaki durgun dumanın düzgün
akışı sabit ve tahmin edilmesi kolaydır.

25
00:01:29,503 --> 00:01:30,936
Ancak üste yaklaştıkça

26
00:01:30,936 --> 00:01:33,896
duman hızlanır, dengesizleşir

27
00:01:33,896 --> 00:01:37,726
ve hareket şekli kaotik bir şeye dönüşür.

28
00:01:38,426 --> 00:01:40,336
Bu, hareket hâlindeki türbülanstır

29
00:01:40,336 --> 00:01:44,176
ve türbülanslı akışların
ortak özellikleri vardır.

30
00:01:44,766 --> 00:01:48,556
Öncelikle, türbülans hep kaotiktir.

31
00:01:48,556 --> 00:01:50,596
Rastgele olmasından farklı bir şey.

32
00:01:50,596 --> 00:01:55,016
Aksine bu, türbülansın bozulmalara
karşı çok hassas olduğu anlamına gelir.

33
00:01:55,386 --> 00:01:57,854
Bir şekilde biraz dürtmek ya da

34
00:01:57,854 --> 00:02:01,514
başka bir şey sonunda
tamamen farklı sonuçlara dönüşecektir.

35
00:02:01,514 --> 00:02:05,094
Bu, bir sistemin şu anki durumu
hakkında birçok bilgi olsa bile

36
00:02:05,094 --> 00:02:09,484
ne olacağını tahmin etmeyi
neredeyse imkânsız kılıyor.

37
00:02:09,814 --> 00:02:12,242
Türbülansın bir diğer önemli özelliği,

38
00:02:12,242 --> 00:02:15,812
bu akışların gösterdiği
farklı ölçeklerdeki harekettir.

39
00:02:16,562 --> 00:02:21,192
Türbülanslı akışlar, farklı ebat
ve şekillerde dönmeler gibi,

40
00:02:21,192 --> 00:02:24,812
girdaplar adı verilen, farklı
boyutlarda birçok vortekse sahiptir.

41
00:02:25,572 --> 00:02:29,017
Bu farklı büyüklükteki tüm girdaplar
birbirleriyle etkileşime girerek,

42
00:02:29,017 --> 00:02:31,227
tüm hareketler
ısıya dönüşene kadar küçülerek

43
00:02:31,227 --> 00:02:34,887
“enerji kademesi”
olarak adlandırılan bir süreçte

44
00:02:34,887 --> 00:02:37,747
birbirleriyle etkileşime giriyor.

45
00:02:38,457 --> 00:02:40,817
Bu şekilde türbülansı fark ederiz

46
00:02:40,817 --> 00:02:42,557
ama türbülans neden meydana gelir?

47
00:02:42,557 --> 00:02:46,657
Akan her sıvı
veya gazda iki karşıt güç vardır:

48
00:02:46,657 --> 00:02:48,757
atalet ve viskozite.

49
00:02:48,757 --> 00:02:52,167
Atalet, akışkanların
hareket etmeye devam etme eğilimidir,

50
00:02:52,167 --> 00:02:54,167
bu da kararsızlığa neden olur.

51
00:02:54,167 --> 00:02:56,817
Viskozite, bunun yerine
akış laminerini yaparak

52
00:02:56,817 --> 00:02:59,217
bozulmaya karşı çalışır.

53
00:02:59,877 --> 00:03:01,917
Bal gibi yoğun sıvılarda viskozite

54
00:03:01,917 --> 00:03:04,687
hemen hemen daima kazanır.

55
00:03:04,687 --> 00:03:08,177
Su veya hava gibi
daha az viskoz maddeler,

56
00:03:08,177 --> 00:03:13,360
türbülansa dönüşen dengesizlikler
yaratan ataletlere daha yatkındır.

57
00:03:14,210 --> 00:03:17,850
Bir akışın atalet
ile viskozite arasındaki oran olan

58
00:03:17,850 --> 00:03:20,810
Reynolds sayısı olarak
adlandırılan bir şeyle

59
00:03:20,810 --> 00:03:23,060
nerede olduğunu ölçeriz.

60
00:03:24,230 --> 00:03:25,940
Reynolds sayısı ne kadar yüksekse

61
00:03:25,940 --> 00:03:28,930
türbülansın oluşması o kadar olasıdır.

62
00:03:29,200 --> 00:03:31,792
Örneğin bir bardağa dökülen balın

63
00:03:31,792 --> 00:03:34,092
Reynolds sayısı 1 civarındadır.

64
00:03:34,512 --> 00:03:39,392
Su ile kurulan aynı sistem, 10.000'e
yakın bir Reynolds sayısına sahiptir.

65
00:03:39,762 --> 00:03:43,265
Reynolds sayısı basit
senaryoları anlamak için kullanışlıdır

66
00:03:43,265 --> 00:03:46,595
ancak birçok durumda etkisizdir.

67
00:03:46,595 --> 00:03:50,595
Örneğin, atmosferin hareketi,
yer çekimi ve dünyanın dönüşünü

68
00:03:50,595 --> 00:03:54,745
içeren faktörlerden
önemli ölçüde etkilenir.

69
00:03:55,335 --> 00:04:00,024
Veya binalar ve arabalar gibi
nispeten basit şeyleri ele alalım.

70
00:04:00,024 --> 00:04:03,886
Bunları birçok deney ve deneysel
kanıt sayesinde modelleyebiliriz.

71
00:04:03,886 --> 00:04:08,686
Ancak fizikçiler, gezegenlerin veya
elektromanyetik alanların yörüngesini

72
00:04:08,690 --> 00:04:13,790
modellemenin yanı sıra, fiziksel yasalar
ve denklemlerle tahmin edebilmek istiyor.

73
00:04:13,790 --> 00:04:17,345
Çoğu bilim insanı,
bunu yapmanın istatistiklere

74
00:04:17,345 --> 00:04:20,049
ve artırılmış bilgi işlem
gücüne dayanacağına inanıyor.

75
00:04:20,049 --> 00:04:23,869
Türbülanslı akışların son derece
yüksek hızlı bilgisayar simülasyonları,

76
00:04:23,869 --> 00:04:27,869
farklı durumlar arasındaki tahminleri
organize eden ve birleştiren bir teoriye

77
00:04:27,869 --> 00:04:32,909
yol açabilecek kalıpları
belirlememize yardımcı olabilir.

78
00:04:33,479 --> 00:04:37,291
Diğer bilim insanları olgunun öyle
karmaşık olduğunu düşünüyorlar ki

79
00:04:37,291 --> 00:04:41,951
böylesine tam teşekküllü
bir teori asla mümkün olmayacak.

80
00:04:41,951 --> 00:04:43,775
Umarım, bir atılım gerçekleştiririz

81
00:04:43,775 --> 00:04:47,896
çünkü gerçek bir türbülans anlayışı
büyük olumlu etkilere neden olabilir.

82
00:04:47,896 --> 00:04:50,546
Bu, daha verimli rüzgâr santralleri;

83
00:04:50,546 --> 00:04:53,966
yıkıcı hava olaylarına
daha iyi hazırlık yapabilme

84
00:04:53,966 --> 00:04:57,836
ve hatta kasırgaları
manipüle etme gücü bile olabilir.

85
00:04:57,836 --> 00:05:03,017
Ve elbette, milyonlarca hava yolu
yolcusu için daha sakin yolculuklar.