1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
Na początek film.

2
00:00:09,000 --> 00:00:12,000
Tak, to jest jajecznica.

3
00:00:13,000 --> 00:00:15,000
Ale mam przeczucie,

4
00:00:15,000 --> 00:00:17,000
że kiedy na to patrzycie

5
00:00:17,000 --> 00:00:20,000
macie trochę dziwne uczucie.

6
00:00:21,000 --> 00:00:24,000
Możecie zauważyć,

7
00:00:24,000 --> 00:00:27,000
że jajko stopniowo powraca do pierwotnego kształtu.

8
00:00:27,000 --> 00:00:29,000
Teraz widzicie, jak białko i żółtko rozdzielają się.

9
00:00:29,000 --> 00:00:32,000
A teraz z powrotem stają się jajkiem.

10
00:00:32,000 --> 00:00:35,000
Jednak coś w naszym wnętrzu podpowiada nam,

11
00:00:35,000 --> 00:00:38,000
że to nie jest sposób, w jaki działa wszechświat.

12
00:00:39,000 --> 00:00:42,000
Rozbełtane jajka są papką, smaczną papką, ale jednak bezładną papką.

13
00:00:42,000 --> 00:00:45,000
Jajko jest piękne i bardzo skomplikowane,

14
00:00:45,000 --> 00:00:47,000
a z niego może powstać jeszcze bardziej złożone stworzenie,

15
00:00:47,000 --> 00:00:49,000
jakim jest kura.

16
00:00:49,000 --> 00:00:51,000
Skrycie wiemy,

17
00:00:51,000 --> 00:00:53,000
że wszechświat nie przeistoczył się

18
00:00:53,000 --> 00:00:55,000
z bezładnej papki w tak skomplikowaną formę.

19
00:00:55,000 --> 00:00:57,000
Tak naprawdę, ten wewnętrzny instynkt

20
00:00:57,000 --> 00:01:00,000
jest oparty na jednym z fundamentalnych praw fizyki --

21
00:01:00,000 --> 00:01:03,000
drugim prawie termodynamiki, czyli entropii.

22
00:01:03,000 --> 00:01:05,000
Mówi ono przede wszystkim,

23
00:01:05,000 --> 00:01:08,000
że główną zasadą, na której opiera się wszechświat

24
00:01:08,000 --> 00:01:10,000
jest przechodzenie z porządku

25
00:01:10,000 --> 00:01:12,000
i ładu

26
00:01:12,000 --> 00:01:14,000
do braku porządku i braku ładu --

27
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
w zasadzie, do bezładnej papki, o której mówiłem wcześniej.

28
00:01:16,000 --> 00:01:18,000
Właśnie dlatego ten film

29
00:01:18,000 --> 00:01:20,000
wydaje się nieco dziwny.

30
00:01:20,000 --> 00:01:22,000
A teraz,

31
00:01:22,000 --> 00:01:24,000
popatrzcie wokół siebie.

32
00:01:24,000 --> 00:01:26,000
To, co widzicie

33
00:01:26,000 --> 00:01:28,000
to niesamowita złożoność.

34
00:01:28,000 --> 00:01:31,000
Eric Beinhocker przewiduje, że w samym Nowym Jorku

35
00:01:31,000 --> 00:01:35,000
sprzedaje się około 10 miliardów różnych zarejestrowanych towarów i usług.

36
00:01:35,000 --> 00:01:38,000
Jest to setki razy więcej niż wszystkich gatunków

37
00:01:38,000 --> 00:01:40,000
na Ziemi razem wziętych.

38
00:01:40,000 --> 00:01:42,000
Ich obrotem zajmuje się gatunek,

39
00:01:42,000 --> 00:01:44,000
który liczy siedem miliardów osobników

40
00:01:44,000 --> 00:01:47,000
połączonych ze sobą handlem, podróżami i Internetem

41
00:01:47,000 --> 00:01:49,000
w światowy system

42
00:01:49,000 --> 00:01:52,000
o zdumiewającej złożoności.

43
00:01:52,000 --> 00:01:54,000
Mamy więc wielką zagadkę:

44
00:01:54,000 --> 00:01:56,000
Jak to jest możliwe,

45
00:01:56,000 --> 00:01:59,000
że we wszechświecie

46
00:01:59,000 --> 00:02:01,000
rządzonym przez drugie prawo termodynamiki,

47
00:02:01,000 --> 00:02:04,000
powstały rzeczy tak złożone, jak te, które opisałem --

48
00:02:04,000 --> 00:02:07,000
dobrym przykładem tej złożoności jesteś ty, ja,

49
00:02:07,000 --> 00:02:10,000
oraz ta sala konferencyjna.

50
00:02:10,000 --> 00:02:13,000
Wygląda na to, że dobra odpowiedź jest taka,

51
00:02:13,000 --> 00:02:16,000
że wszechświat potrafi tworzyć zawiłe rzeczy,

52
00:02:16,000 --> 00:02:18,000
ale z wielkim trudem.

53
00:02:18,000 --> 00:02:20,000
W naszych kieszeniach

54
00:02:20,000 --> 00:02:22,000
występują warunki, które mój kolega Fred Spier

55
00:02:22,000 --> 00:02:24,000
nazywa "warunkami Złotowłosej" [ekosfera]:

56
00:02:24,000 --> 00:02:26,000
nie za gorąco, ale i nie za zimno;

57
00:02:26,000 --> 00:02:29,000
w sam raz, aby mogła powstać złożoność.

58
00:02:29,000 --> 00:02:31,000
Wtedy mogą zaistnieć bardziej skomplikowane obiekty.

59
00:02:31,000 --> 00:02:33,000
Jeśli masz ich nieco więcej,

60
00:02:33,000 --> 00:02:35,000
możesz otrzymać jeszcze bardziej złożone przedmioty.

61
00:02:35,000 --> 00:02:38,000
Właśnie w ten sposób tworzy się i narasta złożoność --

62
00:02:38,000 --> 00:02:40,000
krok po kroku.

63
00:02:40,000 --> 00:02:43,000
Każdy etap jest wyjątkowy,

64
00:02:43,000 --> 00:02:46,000
ponieważ w każdym z nich coś zupełnie nowego,

65
00:02:46,000 --> 00:02:49,000
ni stąd ni zowąd, pojawia się we Wszechświecie.

66
00:02:49,000 --> 00:02:51,000
Zajmując się Wielką Historią, określamy te momenty

67
00:02:51,000 --> 00:02:53,000
jako momenty przełomowe.

68
00:02:53,000 --> 00:02:55,000
I każdy kolejny z tych etapów,

69
00:02:55,000 --> 00:02:57,000
jest coraz trudniejszy.

70
00:02:57,000 --> 00:03:00,000
Skomplikowane obiekty stają się bardziej delikatne,

71
00:03:00,000 --> 00:03:02,000
łatwiej ulegają zniszczeniu,

72
00:03:02,000 --> 00:03:05,000
a warunki Złotowłosej stają się coraz bardziej surowe,

73
00:03:05,000 --> 00:03:07,000
i niezwykle trudno jest

74
00:03:07,000 --> 00:03:09,000
tworzyć bardziej złożone obiekty.

75
00:03:09,000 --> 00:03:12,000
Będąc ekstremalnie skomplikowanymi istotami

76
00:03:12,000 --> 00:03:15,000
mamy rozpaczliwą potrzebę poznania historii o tym,

77
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
w jaki sposób Wszechświat tworzył złożoności,

78
00:03:17,000 --> 00:03:19,000
wbrew założeniom drugiego prawa termodynamiki

79
00:03:19,000 --> 00:03:21,000
i dlaczego złożoność

80
00:03:21,000 --> 00:03:23,000
wiąże się z podatnością na uszkodzenia

81
00:03:23,000 --> 00:03:25,000
delikatnością i kruchością.

82
00:03:25,000 --> 00:03:28,000
Tę właśnie opowieść nazywamy Wielką Historią.

83
00:03:28,000 --> 00:03:30,000
Ale żeby tego dokonać, musisz zrobić coś,

84
00:03:30,000 --> 00:03:32,000
co na pierwszy rzut oka wydaje się całkowicie niemożliwe.

85
00:03:32,000 --> 00:03:36,000
Musisz prześledzić całą historię wszechświata.

86
00:03:37,000 --> 00:03:39,000
Więc zróbmy to.

87
00:03:39,000 --> 00:03:41,000
(Śmiech)

88
00:03:41,000 --> 00:03:44,000
Zacznijmy od przeniesienia się wstecz

89
00:03:44,000 --> 00:03:47,000
o 13.7 miliarda lat,

90
00:03:47,000 --> 00:03:50,000
do początku czasu.

91
00:03:57,000 --> 00:03:59,000
Wokół nas nie ma nic.

92
00:03:59,000 --> 00:04:03,000
Nie ma nawet czasu i przestrzeni.

93
00:04:03,000 --> 00:04:06,000
Wyobraźcie sobie coś najciemniejszego i najbardziej pustego

94
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
i powiększcie to n-tylion razy.

95
00:04:08,000 --> 00:04:10,000
tam właśnie jesteśmy.

96
00:04:10,000 --> 00:04:13,000
I nagle,

97
00:04:13,000 --> 00:04:16,000
bum! Pojawia się Wszechświat, cały Wszechświat.

98
00:04:16,000 --> 00:04:18,000
Pokonaliśmy pierwszy etap.

99
00:04:18,000 --> 00:04:20,000
Wszechświat jest maleńki, mniejszy niż atom.

100
00:04:20,000 --> 00:04:22,000
Jest też niewyobrażalnie gorący.

101
00:04:22,000 --> 00:04:24,000
Składa się z tego samego, co dzisiejszy Wszechświat

102
00:04:24,000 --> 00:04:26,000
możecie sobie więc wyobrazić, że jest tam naprawdę tłoczno.

103
00:04:26,000 --> 00:04:29,000
Wszystko rozszerza się z niewyobrażalną prędkością.

104
00:04:29,000 --> 00:04:31,000
Na samym początku jest to tylko mgła,

105
00:04:31,000 --> 00:04:34,000
ale po chwili z tego zarysu zaczynają się wyłaniać przeróżne rzeczy.

106
00:04:34,000 --> 00:04:36,000
W pierwszej sekundzie

107
00:04:36,000 --> 00:04:39,000
energia rozpada się na na różne oddziaływania,

108
00:04:39,000 --> 00:04:41,000
w tym elektromagnetyczne i grawitacyjne.

109
00:04:41,000 --> 00:04:44,000
Ale oprócz tego energia w magiczny sposób robi jeszcze coś innego --

110
00:04:44,000 --> 00:04:47,000
krzepnie i przybiera postać materii:

111
00:04:47,000 --> 00:04:49,000
kwarki, które będą tworzyły protony,

112
00:04:49,000 --> 00:04:52,000
leptony, a wśród nich elektrony.

113
00:04:52,000 --> 00:04:54,000
Wszystko to dzieje się podczas pierwszej sekundy.

114
00:04:54,000 --> 00:04:59,000
Teraz przenosimy się do przodu o 380 000 lat.

115
00:04:59,000 --> 00:05:02,000
To okres dwa razy dłuższy niż ten, jaki minął odkąd ludzie pojawili się na Ziemi.

116
00:05:02,000 --> 00:05:05,000
Pojawiają się proste atomy

117
00:05:05,000 --> 00:05:08,000
wodoru i helu.

118
00:05:08,000 --> 00:05:10,000
Chciałbym się tu na chwilę zatrzymać;

119
00:05:10,000 --> 00:05:13,000
380 000 lat po początku Wszechświata,

120
00:05:13,000 --> 00:05:15,000
ponieważ wiemy dosyć dużo,

121
00:05:15,000 --> 00:05:17,000
na temat wszechświata na tym etapie.

122
00:05:17,000 --> 00:05:20,000
Przede wszystkim wiemy, że był on niesamowicie prosty.

123
00:05:20,000 --> 00:05:22,000
Składał się z wielkich chmur

124
00:05:22,000 --> 00:05:24,000
atomów wodoru i helu,

125
00:05:24,000 --> 00:05:26,000
które nie miały żadnej struktury.

126
00:05:26,000 --> 00:05:29,000
Było to coś w rodzaju kosmicznej papki.

127
00:05:29,000 --> 00:05:31,000
Ale to nie do końca prawda.

128
00:05:31,000 --> 00:05:33,000
Ostatnie badania,

129
00:05:33,000 --> 00:05:36,000
wykonane przez satelity, takie jak satelita WMAP,

130
00:05:36,000 --> 00:05:40,000
pokazały, że istnieją pewne znikome różnice występujące w tle.

131
00:05:40,000 --> 00:05:42,000
Widzicie teraz,

132
00:05:42,000 --> 00:05:45,000
niebieskie obszary, gdzie temperatura jest o tysięczną stopnia mniejsza,

133
00:05:45,000 --> 00:05:47,000
niż w czerwonych.

134
00:05:47,000 --> 00:05:49,000
Są to malutkie różnice,

135
00:05:49,000 --> 00:05:51,000
ale wystarczająco duże, by wszechświat mógł przejść

136
00:05:51,000 --> 00:05:53,000
do następnego etapu tworzenia złożoności.

137
00:05:53,000 --> 00:05:55,000
W jaki sposób się to stało?

138
00:05:55,000 --> 00:05:58,000
Grawitacja jest mocniejsza tam,

139
00:05:58,000 --> 00:06:00,000
gdzie jest więcej materii.

140
00:06:00,000 --> 00:06:02,000
Tam, gdzie masz nieco gęstsze obszary,

141
00:06:02,000 --> 00:06:04,000
grawitacja zaczyna spajać

142
00:06:04,000 --> 00:06:06,000
chmury złożone z atomów wodoru i helu.

143
00:06:06,000 --> 00:06:08,000
Możemy sobie wyobrazić wszechświat na tamtym poziomie,

144
00:06:08,000 --> 00:06:10,000
skupiający się w miliardach chmur.

145
00:06:10,000 --> 00:06:12,000
Każda z tych chmur jest zagęszczana,

146
00:06:12,000 --> 00:06:15,000
grawitacja staje się coraz mocniejsza wraz ze wzrostem gęstości,

147
00:06:15,000 --> 00:06:17,000
temperatura zaczyna wzrastać w centrum każdej chmury,

148
00:06:17,000 --> 00:06:19,000
a potem, w środku każdej z nich,

149
00:06:19,000 --> 00:06:22,000
temperatura przekracza graniczną wartość

150
00:06:22,000 --> 00:06:24,000
10 milionów stopni,

151
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
i rozpoczyna się fuzja protonów,

152
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
wyzwala się mnóstwo energii,

153
00:06:29,000 --> 00:06:31,000
i bum!

154
00:06:31,000 --> 00:06:33,000
Mamy nasze pierwsze gwiazdy.

155
00:06:33,000 --> 00:06:37,000
Około 200 milionów lat po Wielkim Wybuchu,

156
00:06:37,000 --> 00:06:40,000
gwiazdy zaczynają się pojawiać w całym Wszechświecie --

157
00:06:40,000 --> 00:06:42,000
miliardy gwiazd.

158
00:06:42,000 --> 00:06:45,000
Wszechświat jest teraz o wiele bardziej interesujący

159
00:06:45,000 --> 00:06:48,000
i o wiele bardziej złożony.

160
00:06:48,000 --> 00:06:50,000
Gwiazdy w przyszłości utworzą warunki Złotowłosej

161
00:06:50,000 --> 00:06:53,000
by móc pokonać dwa nowe etapy.

162
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
Kiedy umierają bardzo duże gwiazdy,

163
00:06:55,000 --> 00:06:58,000
tworzą one tak wysoką temperaturę,

164
00:06:58,000 --> 00:07:01,000
że protony w procesie fuzji łączą się we wszystkie rzadkie kombinacje

165
00:07:01,000 --> 00:07:04,000
i tworzą wszystkie pierwiastki układu okresowego.

166
00:07:04,000 --> 00:07:07,000
Jeśli, jak ja, nosicie złoty pierścionek,

167
00:07:07,000 --> 00:07:10,000
to wiedzcie, że został on wykuty podczas wybuchu supernowej.

168
00:07:10,000 --> 00:07:13,000
Teraz wszechświat jest chemicznie bardziej skomplikowany.

169
00:07:13,000 --> 00:07:16,000
W złożonym pod względem chemicznym wszechświecie

170
00:07:16,000 --> 00:07:18,000
możliwe jest zrobienie większej ilości obiektów.

171
00:07:18,000 --> 00:07:20,000
Zachodzi sytuacja,

172
00:07:20,000 --> 00:07:22,000
kiedy wokół młodych słońc,

173
00:07:22,000 --> 00:07:24,000
młodych gwiazd,

174
00:07:24,000 --> 00:07:26,000
wszystkie te pierwiastki łączą się, zaczynają wirować,

175
00:07:26,000 --> 00:07:28,000
a energia gwiazd sprawia, że te zaczynają krążyć wokół nich.

176
00:07:28,000 --> 00:07:31,000
Utworzyły się cząsteczki, płatki śniegu

177
00:07:31,000 --> 00:07:33,000
utworzyły się małe pyłki kurzu

178
00:07:33,000 --> 00:07:35,000
utworzyły się skały, asteroidy,

179
00:07:35,000 --> 00:07:38,000
i ostatecznie utworzyły one planety i księżyce.

180
00:07:38,000 --> 00:07:41,000
Oto, jak powstał nasz system słoneczny

181
00:07:41,000 --> 00:07:44,000
cztery i pół miliarda lat temu.

182
00:07:44,000 --> 00:07:47,000
Skaliste planety, jak nasza Ziemia

183
00:07:47,000 --> 00:07:50,000
są jeszcze bardziej złożone niż gwiazdy,

184
00:07:50,000 --> 00:07:53,000
ponieważ zawierają one o wiele większą różnorodność materiałów.

185
00:07:53,000 --> 00:07:56,000
Pokonaliśmy właśnie czwarty etap na drodze do złożoności.

186
00:07:57,000 --> 00:08:00,000
Teraz, zaczyna być coraz trudniej.

187
00:08:01,000 --> 00:08:03,000
Następny etap wprowadza stworzenia,

188
00:08:03,000 --> 00:08:05,000
które są o wiele bardziej delikatne,

189
00:08:05,000 --> 00:08:07,000
o wiele bardziej podatne na zniszczenie,

190
00:08:07,000 --> 00:08:10,000
ale jednocześnie są o wiele bardziej pomysłowe

191
00:08:10,000 --> 00:08:13,000
i mają dużo większą możliwość tworzenia kolejnych złożoności.

192
00:08:13,000 --> 00:08:15,000
Mówię, oczywiście,

193
00:08:15,000 --> 00:08:17,000
o żywych organizmach.

194
00:08:17,000 --> 00:08:19,000
Żywe organizmy zostały stworzone dzięki chemii.

195
00:08:19,000 --> 00:08:22,000
Jesteśmy wielkim zestawem związków chemicznych.

196
00:08:23,000 --> 00:08:26,000
Chemia jest zdominowana przez oddziaływanie elektromagnetyczne.

197
00:08:26,000 --> 00:08:28,000
Działa ono na wiele mniejszych odległościach niż grawitacja,

198
00:08:28,000 --> 00:08:30,000
co tłumaczy, dlaczego ty i ja

199
00:08:30,000 --> 00:08:32,000
jesteśmy mniejsi niż gwiazdy czy planety.

200
00:08:32,000 --> 00:08:35,000
Więc jakie są idealne warunki dla chemii?

201
00:08:35,000 --> 00:08:37,000
Jakie są warunki Złotowłosej?

202
00:08:37,000 --> 00:08:39,000
Na początku potrzebujesz energii,

203
00:08:39,000 --> 00:08:41,000
ale nie za wiele.

204
00:08:41,000 --> 00:08:43,000
W środku gwiazdy jest tak dużo energii,

205
00:08:43,000 --> 00:08:46,000
że wszystkie połączone atomy po prostu jeszcze raz rozproszyłyby się.

206
00:08:46,000 --> 00:08:48,000
Ale również nie może być jej za mało.

207
00:08:48,000 --> 00:08:50,000
W przestrzeni międzygalaktycznej jest tak mało energii,

208
00:08:50,000 --> 00:08:53,000
że atomy nie mogą się łączyć.

209
00:08:53,000 --> 00:08:55,000
To, czego potrzebujesz, to precyzyjna ilość

210
00:08:55,000 --> 00:08:57,000
i wychodzi na to, że planety są w sam raz,

211
00:08:57,000 --> 00:09:00,000
ponieważ są blisko gwiazd, ale nie za blisko.

212
00:09:00,000 --> 00:09:03,000
Potrzebujesz też dużej różnorodności związków chemicznych,

213
00:09:03,000 --> 00:09:06,000
potrzebujesz też płynu, jak woda.

214
00:09:06,000 --> 00:09:08,000
Dlaczego?

215
00:09:08,000 --> 00:09:11,000
Cóż, w gazach atomy poruszają się względem siebie za szybko

216
00:09:11,000 --> 00:09:13,000
i nie mogą się połączyć.

217
00:09:13,000 --> 00:09:15,000
W ciałach stałych

218
00:09:15,000 --> 00:09:18,000
atomy blokują się wzajemnie, nie mogą się poruszać.

219
00:09:18,000 --> 00:09:20,000
W przypadku cieczy

220
00:09:20,000 --> 00:09:22,000
mogą one swobodnie pływać, dotykać się

221
00:09:22,000 --> 00:09:25,000
i łączyć się w cząsteczki.

222
00:09:25,000 --> 00:09:28,000
Gdzie więc możesz znaleźć warunki Złotowłosej?

223
00:09:28,000 --> 00:09:30,000
Cóż, planety są świetnym miejscem,

224
00:09:30,000 --> 00:09:32,000
a nasza wczesna Ziemia

225
00:09:32,000 --> 00:09:34,000
była prawie doskonała.

226
00:09:34,000 --> 00:09:36,000
Miała na tyle dobrą odległość od gwiazdy,

227
00:09:36,000 --> 00:09:39,000
by mogły powstać otwarte akweny w postaci gigantycznych oceanów.

228
00:09:39,000 --> 00:09:41,000
Głęboko pod powierzchnią tych oceanów,

229
00:09:41,000 --> 00:09:43,000
przy pęknięciach w skorupie ziemskiej,

230
00:09:43,000 --> 00:09:46,000
masz również ciepło wydobywające się z wnętrza Ziemi,

231
00:09:46,000 --> 00:09:48,000
i masz też dużą różnorodność pierwiastków.

232
00:09:48,000 --> 00:09:50,000
I właśnie w tych głębokich, oceanicznych gejzerach

233
00:09:50,000 --> 00:09:53,000
zaczęły się fantastyczne reakcje chemiczne,

234
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
i atomy połączyły się we wszystkie rodzaje egzotycznych kombinacji.

235
00:09:57,000 --> 00:09:59,000
Ale, oczywiście, życie to coś więcej

236
00:09:59,000 --> 00:10:01,000
niż tylko egzotyczna chemia.

237
00:10:01,000 --> 00:10:03,000
Jak ustabilizujesz

238
00:10:03,000 --> 00:10:05,000
te wielkie cząsteczki,

239
00:10:05,000 --> 00:10:08,000
które wydają się żyć własnym życiem?

240
00:10:08,000 --> 00:10:10,000
Tutaj życie przedstawia

241
00:10:10,000 --> 00:10:13,000
całkiem nową sztuczkę.

242
00:10:13,000 --> 00:10:15,000
Nie stabilizujesz poszczególnych jednostek;

243
00:10:15,000 --> 00:10:17,000
stabilizujesz szablon,

244
00:10:17,000 --> 00:10:19,000
czyli rzecz, która zawiera i przenosi informację

245
00:10:19,000 --> 00:10:21,000
i pozwalasz temu szablonowi powielać się.

246
00:10:21,000 --> 00:10:23,000
I DNA, oczywiście,

247
00:10:23,000 --> 00:10:25,000
jest piękną cząsteczką,

248
00:10:25,000 --> 00:10:27,000
która zawiera tę informację.

249
00:10:27,000 --> 00:10:30,000
Podwójna helisa kwasu DNA powinna być wam znana.

250
00:10:30,000 --> 00:10:32,000
Jego każdy szczebel zawiera dane.

251
00:10:32,000 --> 00:10:34,000
Więc DNA zawiera informację,

252
00:10:34,000 --> 00:10:37,000
mówiącą o tym, jak stworzyć żywe organizmy.

253
00:10:37,000 --> 00:10:39,000
DNA również samo się kopiuje.

254
00:10:39,000 --> 00:10:41,000
Samodzielnie się namnaża

255
00:10:41,000 --> 00:10:43,000
i rozprzestrzenia szablony w całym oceanie.

256
00:10:43,000 --> 00:10:45,000
Informacja się rozpowszechnia.

257
00:10:45,000 --> 00:10:48,000
Zauważcie, że informacja stała się częścią naszej historii.

258
00:10:48,000 --> 00:10:50,000
Prawdziwe piękno DNA tkwi jednak

259
00:10:50,000 --> 00:10:52,000
w jego niedoskonałości.

260
00:10:52,000 --> 00:10:54,000
Podczas samopowielania,

261
00:10:54,000 --> 00:10:56,000
do jednego na miliard szczebli

262
00:10:56,000 --> 00:10:58,000
wkrada się błąd.

263
00:10:58,000 --> 00:11:00,000
A to oznacza,

264
00:11:00,000 --> 00:11:03,000
że DNA, w zasadzie, uczy się.

265
00:11:03,000 --> 00:11:05,000
Gromadzi ono nowe metody tworzenia żywych organizmów,

266
00:11:05,000 --> 00:11:07,000
ponieważ część z tych błędów działa.

267
00:11:07,000 --> 00:11:09,000
"Nauka" kwasu DNA

268
00:11:09,000 --> 00:11:12,000
przyczynia się do budowania większej różnorodności i większej złożoności.

269
00:11:12,000 --> 00:11:15,000
I możemy zobaczyć, jak to zjawisko trwa od ponad czterech miliardów lat.

270
00:11:15,000 --> 00:11:17,000
Przez większość czasu "życia na Ziemi"

271
00:11:17,000 --> 00:11:19,000
organizmy żywe były stosunkowo proste --

272
00:11:19,000 --> 00:11:21,000
pojedyncze komórki.

273
00:11:21,000 --> 00:11:23,000
Ale miały one wielką różnorodność,

274
00:11:23,000 --> 00:11:25,000
a wewnątrz - wielką złożoność.

275
00:11:25,000 --> 00:11:28,000
Następnie około 600 do 800 milionów lat temu,

276
00:11:28,000 --> 00:11:30,000
pojawiły się wielokomórkowe organizmy.

277
00:11:30,000 --> 00:11:32,000
Masz już grzyby, ryby,

278
00:11:32,000 --> 00:11:34,000
rośliny,

279
00:11:34,000 --> 00:11:37,000
masz płazy, gady,

280
00:11:37,000 --> 00:11:40,000
a następnie oczywiście dinozaury.

281
00:11:40,000 --> 00:11:44,000
Ale od czasu do czasu następują katastrofy.

282
00:11:44,000 --> 00:11:46,000
65 milionów lat temu,

283
00:11:46,000 --> 00:11:48,000
w Ziemię uderzyła asteroida,

284
00:11:48,000 --> 00:11:50,000
niedaleko Półwyspu Jukatan,

285
00:11:50,000 --> 00:11:53,000
tworząc warunki podobne do tych po wojnie nuklearnej,

286
00:11:53,000 --> 00:11:55,000
i dinozaury zniknęły na zawsze.

287
00:11:55,000 --> 00:11:59,000
To wielka strata dla dinozaurów,

288
00:11:59,000 --> 00:12:02,000
ale wspaniałe wieści dla naszych przodków - ssaków,

289
00:12:02,000 --> 00:12:04,000
którzy rozkwitnęli

290
00:12:04,000 --> 00:12:07,000
w miejscach pozostawionych przez dinozaury.

291
00:12:07,000 --> 00:12:09,000
My, istoty ludzkie,

292
00:12:09,000 --> 00:12:12,000
jesteśmy częścią tego pomysłowego ewolucyjnego pulsu

293
00:12:12,000 --> 00:12:15,000
który zaczął się 65 milionów lat temu

294
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
od uderzenia asteroidy.

295
00:12:18,000 --> 00:12:21,000
Ludzie pojawili się około 200 000 lat temu.

296
00:12:21,000 --> 00:12:23,000
I sądzę, że możemy to uznać

297
00:12:23,000 --> 00:12:25,000
za kolejny etap tej wielkiej historii.

298
00:12:25,000 --> 00:12:27,000
Pozwólcie, że wytłumaczę wam dlaczego.

299
00:12:27,000 --> 00:12:30,000
Zauważyliśmy, że DNA uczy się, a polega to na tym,

300
00:12:30,000 --> 00:12:32,000
że magazynuje ono informacje.

301
00:12:32,000 --> 00:12:34,000
Ale to baaardzo powolny proces.

302
00:12:34,000 --> 00:12:36,000
DNA gromadzi informacje

303
00:12:36,000 --> 00:12:38,000
poprzez przypadkowe błędy,

304
00:12:38,000 --> 00:12:41,000
część z nich po prostu się sprawdza.

305
00:12:41,000 --> 00:12:43,000
Ale DNA wytworzyło o wiele szybszy sposób uczenia się:

306
00:12:43,000 --> 00:12:46,000
tworzy ono organizmy z mózgami,

307
00:12:46,000 --> 00:12:49,000
a te organizmy mogą się uczyć w czasie rzeczywistym.

308
00:12:49,000 --> 00:12:52,000
Gromadzą informacje, uczą się.

309
00:12:52,000 --> 00:12:54,000
Smutną rzeczą jest to,

310
00:12:54,000 --> 00:12:57,000
że kiedy umierają, informacja umiera razem z nimi.

311
00:12:57,000 --> 00:12:59,000
To, co ludzi wyróżnia,

312
00:12:59,000 --> 00:13:01,000
to ludzki język.

313
00:13:01,000 --> 00:13:03,000
Jesteśmy pobłogosławieni darem języka, systemu komunikacji,

314
00:13:03,000 --> 00:13:06,000
tak mocnego i tak precyzyjnego,

315
00:13:06,000 --> 00:13:09,000
że możemy dzielić się tym, czego nauczyliśmy się z taką dokładnością,

316
00:13:09,000 --> 00:13:12,000
że może to być zmagazynowane w pamięci zbiorowej.

317
00:13:12,000 --> 00:13:14,000
A to oznacza,

318
00:13:14,000 --> 00:13:17,000
że informacje mogą "przeżyć" osobniki, które nauczyły się danych informacji,

319
00:13:17,000 --> 00:13:21,000
a następnie może ona być przekazywana z pokolenia na pokolenie.

320
00:13:21,000 --> 00:13:23,000
To jest właśnie powód, dlaczego, jako gatunek, jesteśmy tak pomysłowi

321
00:13:23,000 --> 00:13:25,000
i tak potężni.

322
00:13:25,000 --> 00:13:27,000
Dlatego też mamy historię.

323
00:13:27,000 --> 00:13:30,000
Wygląda na to, że jesteśmy jedynym gatunkiem od czterech miliardów lat,

324
00:13:30,000 --> 00:13:32,000
który ma ten dar.

325
00:13:32,000 --> 00:13:34,000
Nazywam to możliwością

326
00:13:34,000 --> 00:13:36,000
zbiorowego uczenia się.

327
00:13:36,000 --> 00:13:38,000
To nas wyróżnia.

328
00:13:38,000 --> 00:13:40,000
Możemy zobaczyć ją "w akcji"

329
00:13:40,000 --> 00:13:42,000
w najwcześniejszych etapach historii ludzkiej.

330
00:13:42,000 --> 00:13:44,000
Rozwinęliśmy się jako gatunek

331
00:13:44,000 --> 00:13:46,000
na sawannach w Afryce,

332
00:13:46,000 --> 00:13:49,000
ale następnie widzisz ludzi migrujących w nowe środowisko --

333
00:13:49,000 --> 00:13:51,000
na pustynie, dżungle,

334
00:13:51,000 --> 00:13:53,000
lodowe tundry Syberii --

335
00:13:53,000 --> 00:13:55,000
trudne, ciężkie środowisko --

336
00:13:55,000 --> 00:13:57,000
do obu Ameryk, do Australazji.

337
00:13:57,000 --> 00:13:59,000
Każda migracja wiązała się z procesem uczenia się --

338
00:13:59,000 --> 00:14:02,000
uczenia się nowych sposobów wykorzystywania środowiska,

339
00:14:02,000 --> 00:14:04,000
nowych sposobów radzenia sobie z otoczeniem.

340
00:14:04,000 --> 00:14:06,000
Potem 10 000 lat temu,

341
00:14:06,000 --> 00:14:08,000
wykorzystując nagłą zmianę globalnego klimatu,

342
00:14:08,000 --> 00:14:10,000
pod koniec ostatniego zlodowacenia,

343
00:14:10,000 --> 00:14:13,000
ludzie nauczyli się uprawiać rolę.

344
00:14:13,000 --> 00:14:15,000
Rolnictwo było energetyczną żyłą złota.

345
00:14:15,000 --> 00:14:17,000
Dzięki wykorzystaniu tej energii,

346
00:14:17,000 --> 00:14:19,000
populacja ludzka zwielokrotniła się.

347
00:14:19,000 --> 00:14:21,000
Ludzkie skupiska stały się większe, gęstsze,

348
00:14:21,000 --> 00:14:23,000
bardziej ze sobą połączone.

349
00:14:23,000 --> 00:14:27,000
I w ten sposób od około 500 lat

350
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
ludzkość zaczęła się łączyć ze sobą globalnie,

351
00:14:29,000 --> 00:14:31,000
poprzez żeglugę, kolej,

352
00:14:31,000 --> 00:14:34,000
poprzez telegraf, poprzez Internet,

353
00:14:34,000 --> 00:14:36,000
aż do dziś, tworząc

354
00:14:36,000 --> 00:14:38,000
jeden światowy mózg,

355
00:14:38,000 --> 00:14:40,000
składający się z ponad siedmiu miliardów osobników.

356
00:14:40,000 --> 00:14:45,000
A mózg uczy się z prędkością nadświetlną.

357
00:14:45,000 --> 00:14:47,000
I przez ostatnie 200 lat wydarzyło się coś jeszcze:

358
00:14:47,000 --> 00:14:49,000
natknęliśmy się na inną energetyczną żyłę złota

359
00:14:49,000 --> 00:14:51,000
w postaci paliw kopalnych.

360
00:14:51,000 --> 00:14:54,000
Paliwa kopalne i zbiorowa nauka razem

361
00:14:54,000 --> 00:14:56,000
tłumaczą zdumiewającą złożoność,

362
00:14:56,000 --> 00:14:58,000
która nas otacza.

363
00:15:01,000 --> 00:15:04,000
Wracamy więc tutaj,

364
00:15:04,000 --> 00:15:06,000
do naszego centrum konferencyjnego.

365
00:15:06,000 --> 00:15:08,000
Uczestniczyliśmy w podróży tam i z powrotem

366
00:15:08,000 --> 00:15:11,000
przez 13.7 miliardów lat.

367
00:15:11,000 --> 00:15:14,000
Mam nadzieję, że zgodzicie się ze mną, że jest to historia robiąca wrażenie.

368
00:15:14,000 --> 00:15:16,000
I jest to historia, w której ludzie

369
00:15:16,000 --> 00:15:19,000
odgrywali zdumiewającą i twórczą rolę.

370
00:15:19,000 --> 00:15:22,000
Ale zawiera ona również ostrzeżenia.

371
00:15:22,000 --> 00:15:26,000
Zbiorowa nauka jest czymś bardzo, bardzo potężnym,

372
00:15:26,000 --> 00:15:28,000
ale nie jest do końca jasne,

373
00:15:28,000 --> 00:15:31,000
czy my, ludzie panujemy nad tym.

374
00:15:31,000 --> 00:15:34,000
Pamiętam bardzo dokładnie dzieci dorastające w Anglii,

375
00:15:34,000 --> 00:15:37,000
żyjące podczas Kryzysu Kubańskiego.

376
00:15:37,000 --> 00:15:39,000
Przez kilka dni,

377
00:15:39,000 --> 00:15:41,000
cała biosfera

378
00:15:41,000 --> 00:15:44,000
była na skraju zniszczenia.

379
00:15:44,000 --> 00:15:47,000
Ta broń nadal istnieje,

380
00:15:47,000 --> 00:15:49,000
jest nadal używana przez armię.

381
00:15:49,000 --> 00:15:51,000
Jeśli udałoby się nam uniknąć tej pułapki,

382
00:15:51,000 --> 00:15:53,000
już na nas czekają inne.

383
00:15:53,000 --> 00:15:56,000
Wypalamy paliwa kopalne w takiej ilości,

384
00:15:56,000 --> 00:15:59,000
że wygląda na to, że naruszamy warunki Złotowłosej.

385
00:15:59,000 --> 00:16:01,000
które pozwoliły kwitnąć cywilizacji ludzkiej

386
00:16:01,000 --> 00:16:05,000
przez ostatnie 10 000 lat.

387
00:16:05,000 --> 00:16:07,000
Co może zrobić Wielka Historia?

388
00:16:07,000 --> 00:16:10,000
Może pokazać nam naturę naszej złożoności i delikatności

389
00:16:10,000 --> 00:16:12,000
oraz niebezpieczeństwa, którym musimy stawić czoło,

390
00:16:12,000 --> 00:16:15,000
ale może również ukazać nam

391
00:16:15,000 --> 00:16:17,000
potęgę zbiorowej nauki.

392
00:16:17,000 --> 00:16:20,000
A teraz, na koniec,

393
00:16:20,000 --> 00:16:24,000
chcę coś zrobić.

394
00:16:24,000 --> 00:16:27,000
Chcę, aby mój wnuk Daniel

395
00:16:27,000 --> 00:16:29,000
i jego przyjaciele, w ogóle, całe jego pokolenie

396
00:16:29,000 --> 00:16:31,000
na całym świecie -

397
00:16:31,000 --> 00:16:34,000
chcę, by znali opowieść o Wielkiej Historii,

398
00:16:34,000 --> 00:16:36,000
i aby znali ją tak dobrze,

399
00:16:36,000 --> 00:16:38,000
że zrozumieją

400
00:16:38,000 --> 00:16:40,000
zarówno wyzwania, jak i możliwości,

401
00:16:40,000 --> 00:16:43,000
które stoją przed nami.

402
00:16:43,000 --> 00:16:45,000
To jest powód, dla którego moja grupa

403
00:16:45,000 --> 00:16:47,000
tworzy darmowy, sieciowy spis zagadnień dotyczący

404
00:16:47,000 --> 00:16:49,000
Wielkiej Historii,

405
00:16:49,000 --> 00:16:51,000
dla licealistów na całym świecie.

406
00:16:51,000 --> 00:16:54,000
Wierzymy, że ta Wielka Historia,

407
00:16:54,000 --> 00:16:57,000
będzie doskonałą intelektualną pożywką

408
00:16:57,000 --> 00:17:00,000
dla takich jak Daniel i całego jego pokolenia,

409
00:17:00,000 --> 00:17:02,000
pomagającą zmierzyć się z wielkimi wyzwaniami

410
00:17:02,000 --> 00:17:04,000
oraz ogromnymi możliwościami

411
00:17:04,000 --> 00:17:07,000
stojącymi przed nimi, podczas tego kolejnego etapu

412
00:17:07,000 --> 00:17:11,000
w historii naszej pięknej planety.

413
00:17:11,000 --> 00:17:13,000
Dziękuję za uwagę.

414
00:17:13,000 --> 00:17:18,000
(Brawa)