0:00:00.000,0:00:03.000
Na początek film.

0:00:09.000,0:00:12.000
Tak, to jest jajecznica.

0:00:13.000,0:00:15.000
Ale mam przeczucie,

0:00:15.000,0:00:17.000
że kiedy na to patrzycie

0:00:17.000,0:00:20.000
macie trochę dziwne uczucie.

0:00:21.000,0:00:24.000
Możecie zauważyć,

0:00:24.000,0:00:27.000
że jajko stopniowo powraca do pierwotnego kształtu.

0:00:27.000,0:00:29.000
Teraz widzicie, jak białko i żółtko rozdzielają się.

0:00:29.000,0:00:32.000
A teraz z powrotem stają się jajkiem.

0:00:32.000,0:00:35.000
Jednak coś w naszym wnętrzu podpowiada nam,

0:00:35.000,0:00:38.000
że to nie jest sposób, w jaki działa wszechświat.

0:00:39.000,0:00:42.000
Rozbełtane jajka są papką, smaczną papką, ale jednak bezładną papką.

0:00:42.000,0:00:45.000
Jajko jest piękne i bardzo skomplikowane,

0:00:45.000,0:00:47.000
a z niego może powstać jeszcze bardziej złożone stworzenie,

0:00:47.000,0:00:49.000
jakim jest kura.

0:00:49.000,0:00:51.000
Skrycie wiemy,

0:00:51.000,0:00:53.000
że wszechświat nie przeistoczył się

0:00:53.000,0:00:55.000
z bezładnej papki w tak skomplikowaną formę.

0:00:55.000,0:00:57.000
Tak naprawdę, ten wewnętrzny instynkt

0:00:57.000,0:01:00.000
jest oparty na jednym z fundamentalnych praw fizyki --

0:01:00.000,0:01:03.000
drugim prawie termodynamiki, czyli entropii.

0:01:03.000,0:01:05.000
Mówi ono przede wszystkim,

0:01:05.000,0:01:08.000
że główną zasadą, na której opiera się wszechświat

0:01:08.000,0:01:10.000
jest przechodzenie z porządku

0:01:10.000,0:01:12.000
i ładu

0:01:12.000,0:01:14.000
do braku porządku i braku ładu --

0:01:14.000,0:01:16.000
w zasadzie, do bezładnej papki, o której mówiłem wcześniej.

0:01:16.000,0:01:18.000
Właśnie dlatego ten film

0:01:18.000,0:01:20.000
wydaje się nieco dziwny.

0:01:20.000,0:01:22.000
A teraz,

0:01:22.000,0:01:24.000
popatrzcie wokół siebie.

0:01:24.000,0:01:26.000
To, co widzicie

0:01:26.000,0:01:28.000
to niesamowita złożoność.

0:01:28.000,0:01:31.000
Eric Beinhocker przewiduje, że w samym Nowym Jorku

0:01:31.000,0:01:35.000
sprzedaje się około 10 miliardów różnych zarejestrowanych towarów i usług.

0:01:35.000,0:01:38.000
Jest to setki razy więcej niż wszystkich gatunków

0:01:38.000,0:01:40.000
na Ziemi razem wziętych.

0:01:40.000,0:01:42.000
Ich obrotem zajmuje się gatunek,

0:01:42.000,0:01:44.000
który liczy siedem miliardów osobników

0:01:44.000,0:01:47.000
połączonych ze sobą handlem, podróżami i Internetem

0:01:47.000,0:01:49.000
w światowy system

0:01:49.000,0:01:52.000
o zdumiewającej złożoności.

0:01:52.000,0:01:54.000
Mamy więc wielką zagadkę:

0:01:54.000,0:01:56.000
Jak to jest możliwe,

0:01:56.000,0:01:59.000
że we wszechświecie

0:01:59.000,0:02:01.000
rządzonym przez drugie prawo termodynamiki,

0:02:01.000,0:02:04.000
powstały rzeczy tak złożone, jak te, które opisałem --

0:02:04.000,0:02:07.000
dobrym przykładem tej złożoności jesteś ty, ja,

0:02:07.000,0:02:10.000
oraz ta sala konferencyjna.

0:02:10.000,0:02:13.000
Wygląda na to, że dobra odpowiedź jest taka,

0:02:13.000,0:02:16.000
że wszechświat potrafi tworzyć zawiłe rzeczy,

0:02:16.000,0:02:18.000
ale z wielkim trudem.

0:02:18.000,0:02:20.000
W naszych kieszeniach

0:02:20.000,0:02:22.000
występują warunki, które mój kolega Fred Spier

0:02:22.000,0:02:24.000
nazywa "warunkami Złotowłosej" [ekosfera]:

0:02:24.000,0:02:26.000
nie za gorąco, ale i nie za zimno;

0:02:26.000,0:02:29.000
w sam raz, aby mogła powstać złożoność.

0:02:29.000,0:02:31.000
Wtedy mogą zaistnieć bardziej skomplikowane obiekty.

0:02:31.000,0:02:33.000
Jeśli masz ich nieco więcej,

0:02:33.000,0:02:35.000
możesz otrzymać jeszcze bardziej złożone przedmioty.

0:02:35.000,0:02:38.000
Właśnie w ten sposób tworzy się i narasta złożoność --

0:02:38.000,0:02:40.000
krok po kroku.

0:02:40.000,0:02:43.000
Każdy etap jest wyjątkowy,

0:02:43.000,0:02:46.000
ponieważ w każdym z nich coś zupełnie nowego,

0:02:46.000,0:02:49.000
ni stąd ni zowąd, pojawia się we Wszechświecie.

0:02:49.000,0:02:51.000
Zajmując się Wielką Historią, określamy te momenty

0:02:51.000,0:02:53.000
jako momenty przełomowe.

0:02:53.000,0:02:55.000
I każdy kolejny z tych etapów,

0:02:55.000,0:02:57.000
jest coraz trudniejszy.

0:02:57.000,0:03:00.000
Skomplikowane obiekty stają się bardziej delikatne,

0:03:00.000,0:03:02.000
łatwiej ulegają zniszczeniu,

0:03:02.000,0:03:05.000
a warunki Złotowłosej stają się coraz bardziej surowe,

0:03:05.000,0:03:07.000
i niezwykle trudno jest

0:03:07.000,0:03:09.000
tworzyć bardziej złożone obiekty.

0:03:09.000,0:03:12.000
Będąc ekstremalnie skomplikowanymi istotami

0:03:12.000,0:03:15.000
mamy rozpaczliwą potrzebę poznania historii o tym,

0:03:15.000,0:03:17.000
w jaki sposób Wszechświat tworzył złożoności,

0:03:17.000,0:03:19.000
wbrew założeniom drugiego prawa termodynamiki

0:03:19.000,0:03:21.000
i dlaczego złożoność

0:03:21.000,0:03:23.000
wiąże się z podatnością na uszkodzenia

0:03:23.000,0:03:25.000
delikatnością i kruchością.

0:03:25.000,0:03:28.000
Tę właśnie opowieść nazywamy Wielką Historią.

0:03:28.000,0:03:30.000
Ale żeby tego dokonać, musisz zrobić coś,

0:03:30.000,0:03:32.000
co na pierwszy rzut oka wydaje się całkowicie niemożliwe.

0:03:32.000,0:03:36.000
Musisz prześledzić całą historię wszechświata.

0:03:37.000,0:03:39.000
Więc zróbmy to.

0:03:39.000,0:03:41.000
(Śmiech)

0:03:41.000,0:03:44.000
Zacznijmy od przeniesienia się wstecz

0:03:44.000,0:03:47.000
o 13.7 miliarda lat,

0:03:47.000,0:03:50.000
do początku czasu.

0:03:57.000,0:03:59.000
Wokół nas nie ma nic.

0:03:59.000,0:04:03.000
Nie ma nawet czasu i przestrzeni.

0:04:03.000,0:04:06.000
Wyobraźcie sobie coś najciemniejszego i najbardziej pustego

0:04:06.000,0:04:08.000
i powiększcie to n-tylion razy.

0:04:08.000,0:04:10.000
tam właśnie jesteśmy.

0:04:10.000,0:04:13.000
I nagle,

0:04:13.000,0:04:16.000
bum! Pojawia się Wszechświat, cały Wszechświat.

0:04:16.000,0:04:18.000
Pokonaliśmy pierwszy etap.

0:04:18.000,0:04:20.000
Wszechświat jest maleńki, mniejszy niż atom.

0:04:20.000,0:04:22.000
Jest też niewyobrażalnie gorący.

0:04:22.000,0:04:24.000
Składa się z tego samego, co dzisiejszy Wszechświat

0:04:24.000,0:04:26.000
możecie sobie więc wyobrazić, że jest tam naprawdę tłoczno.

0:04:26.000,0:04:29.000
Wszystko rozszerza się z niewyobrażalną prędkością.

0:04:29.000,0:04:31.000
Na samym początku jest to tylko mgła,

0:04:31.000,0:04:34.000
ale po chwili z tego zarysu zaczynają się wyłaniać przeróżne rzeczy.

0:04:34.000,0:04:36.000
W pierwszej sekundzie

0:04:36.000,0:04:39.000
energia rozpada się na na różne oddziaływania,

0:04:39.000,0:04:41.000
w tym elektromagnetyczne i grawitacyjne.

0:04:41.000,0:04:44.000
Ale oprócz tego energia w magiczny sposób robi jeszcze coś innego --

0:04:44.000,0:04:47.000
krzepnie i przybiera postać materii:

0:04:47.000,0:04:49.000
kwarki, które będą tworzyły protony,

0:04:49.000,0:04:52.000
leptony, a wśród nich elektrony.

0:04:52.000,0:04:54.000
Wszystko to dzieje się podczas pierwszej sekundy.

0:04:54.000,0:04:59.000
Teraz przenosimy się do przodu o 380 000 lat.

0:04:59.000,0:05:02.000
To okres dwa razy dłuższy niż ten, jaki minął odkąd ludzie pojawili się na Ziemi.

0:05:02.000,0:05:05.000
Pojawiają się proste atomy

0:05:05.000,0:05:08.000
wodoru i helu.

0:05:08.000,0:05:10.000
Chciałbym się tu na chwilę zatrzymać;

0:05:10.000,0:05:13.000
380 000 lat po początku Wszechświata,

0:05:13.000,0:05:15.000
ponieważ wiemy dosyć dużo,

0:05:15.000,0:05:17.000
na temat wszechświata na tym etapie.

0:05:17.000,0:05:20.000
Przede wszystkim wiemy, że był on niesamowicie prosty.

0:05:20.000,0:05:22.000
Składał się z wielkich chmur

0:05:22.000,0:05:24.000
atomów wodoru i helu,

0:05:24.000,0:05:26.000
które nie miały żadnej struktury.

0:05:26.000,0:05:29.000
Było to coś w rodzaju kosmicznej papki.

0:05:29.000,0:05:31.000
Ale to nie do końca prawda.

0:05:31.000,0:05:33.000
Ostatnie badania,

0:05:33.000,0:05:36.000
wykonane przez satelity, takie jak satelita WMAP,

0:05:36.000,0:05:40.000
pokazały, że istnieją pewne znikome różnice występujące w tle.

0:05:40.000,0:05:42.000
Widzicie teraz,

0:05:42.000,0:05:45.000
niebieskie obszary, gdzie temperatura jest o tysięczną stopnia mniejsza,

0:05:45.000,0:05:47.000
niż w czerwonych.

0:05:47.000,0:05:49.000
Są to malutkie różnice,

0:05:49.000,0:05:51.000
ale wystarczająco duże, by wszechświat mógł przejść

0:05:51.000,0:05:53.000
do następnego etapu tworzenia złożoności.

0:05:53.000,0:05:55.000
W jaki sposób się to stało?

0:05:55.000,0:05:58.000
Grawitacja jest mocniejsza tam,

0:05:58.000,0:06:00.000
gdzie jest więcej materii.

0:06:00.000,0:06:02.000
Tam, gdzie masz nieco gęstsze obszary,

0:06:02.000,0:06:04.000
grawitacja zaczyna spajać

0:06:04.000,0:06:06.000
chmury złożone z atomów wodoru i helu.

0:06:06.000,0:06:08.000
Możemy sobie wyobrazić wszechświat na tamtym poziomie,

0:06:08.000,0:06:10.000
skupiający się w miliardach chmur.

0:06:10.000,0:06:12.000
Każda z tych chmur jest zagęszczana,

0:06:12.000,0:06:15.000
grawitacja staje się coraz mocniejsza wraz ze wzrostem gęstości,

0:06:15.000,0:06:17.000
temperatura zaczyna wzrastać w centrum każdej chmury,

0:06:17.000,0:06:19.000
a potem, w środku każdej z nich,

0:06:19.000,0:06:22.000
temperatura przekracza graniczną wartość

0:06:22.000,0:06:24.000
10 milionów stopni,

0:06:24.000,0:06:26.000
i rozpoczyna się fuzja protonów,

0:06:26.000,0:06:29.000
wyzwala się mnóstwo energii,

0:06:29.000,0:06:31.000
i bum!

0:06:31.000,0:06:33.000
Mamy nasze pierwsze gwiazdy.

0:06:33.000,0:06:37.000
Około 200 milionów lat po Wielkim Wybuchu,

0:06:37.000,0:06:40.000
gwiazdy zaczynają się pojawiać w całym Wszechświecie --

0:06:40.000,0:06:42.000
miliardy gwiazd.

0:06:42.000,0:06:45.000
Wszechświat jest teraz o wiele bardziej interesujący

0:06:45.000,0:06:48.000
i o wiele bardziej złożony.

0:06:48.000,0:06:50.000
Gwiazdy w przyszłości utworzą warunki Złotowłosej

0:06:50.000,0:06:53.000
by móc pokonać dwa nowe etapy.

0:06:53.000,0:06:55.000
Kiedy umierają bardzo duże gwiazdy,

0:06:55.000,0:06:58.000
tworzą one tak wysoką temperaturę,

0:06:58.000,0:07:01.000
że protony w procesie fuzji łączą się we wszystkie rzadkie kombinacje

0:07:01.000,0:07:04.000
i tworzą wszystkie pierwiastki układu okresowego.

0:07:04.000,0:07:07.000
Jeśli, jak ja, nosicie złoty pierścionek,

0:07:07.000,0:07:10.000
to wiedzcie, że został on wykuty podczas wybuchu supernowej.

0:07:10.000,0:07:13.000
Teraz wszechświat jest chemicznie bardziej skomplikowany.

0:07:13.000,0:07:16.000
W złożonym pod względem chemicznym wszechświecie

0:07:16.000,0:07:18.000
możliwe jest zrobienie większej ilości obiektów.

0:07:18.000,0:07:20.000
Zachodzi sytuacja,

0:07:20.000,0:07:22.000
kiedy wokół młodych słońc,

0:07:22.000,0:07:24.000
młodych gwiazd,

0:07:24.000,0:07:26.000
wszystkie te pierwiastki łączą się, zaczynają wirować,

0:07:26.000,0:07:28.000
a energia gwiazd sprawia, że te zaczynają krążyć wokół nich.

0:07:28.000,0:07:31.000
Utworzyły się cząsteczki, płatki śniegu

0:07:31.000,0:07:33.000
utworzyły się małe pyłki kurzu

0:07:33.000,0:07:35.000
utworzyły się skały, asteroidy,

0:07:35.000,0:07:38.000
i ostatecznie utworzyły one planety i księżyce.

0:07:38.000,0:07:41.000
Oto, jak powstał nasz system słoneczny

0:07:41.000,0:07:44.000
cztery i pół miliarda lat temu.

0:07:44.000,0:07:47.000
Skaliste planety, jak nasza Ziemia

0:07:47.000,0:07:50.000
są jeszcze bardziej złożone niż gwiazdy,

0:07:50.000,0:07:53.000
ponieważ zawierają one o wiele większą różnorodność materiałów.

0:07:53.000,0:07:56.000
Pokonaliśmy właśnie czwarty etap na drodze do złożoności.

0:07:57.000,0:08:00.000
Teraz, zaczyna być coraz trudniej.

0:08:01.000,0:08:03.000
Następny etap wprowadza stworzenia,

0:08:03.000,0:08:05.000
które są o wiele bardziej delikatne,

0:08:05.000,0:08:07.000
o wiele bardziej podatne na zniszczenie,

0:08:07.000,0:08:10.000
ale jednocześnie są o wiele bardziej pomysłowe

0:08:10.000,0:08:13.000
i mają dużo większą możliwość tworzenia kolejnych złożoności.

0:08:13.000,0:08:15.000
Mówię, oczywiście,

0:08:15.000,0:08:17.000
o żywych organizmach.

0:08:17.000,0:08:19.000
Żywe organizmy zostały stworzone dzięki chemii.

0:08:19.000,0:08:22.000
Jesteśmy wielkim zestawem związków chemicznych.

0:08:23.000,0:08:26.000
Chemia jest zdominowana przez oddziaływanie elektromagnetyczne.

0:08:26.000,0:08:28.000
Działa ono na wiele mniejszych odległościach niż grawitacja,

0:08:28.000,0:08:30.000
co tłumaczy, dlaczego ty i ja

0:08:30.000,0:08:32.000
jesteśmy mniejsi niż gwiazdy czy planety.

0:08:32.000,0:08:35.000
Więc jakie są idealne warunki dla chemii?

0:08:35.000,0:08:37.000
Jakie są warunki Złotowłosej?

0:08:37.000,0:08:39.000
Na początku potrzebujesz energii,

0:08:39.000,0:08:41.000
ale nie za wiele.

0:08:41.000,0:08:43.000
W środku gwiazdy jest tak dużo energii,

0:08:43.000,0:08:46.000
że wszystkie połączone atomy po prostu jeszcze raz rozproszyłyby się.

0:08:46.000,0:08:48.000
Ale również nie może być jej za mało.

0:08:48.000,0:08:50.000
W przestrzeni międzygalaktycznej jest tak mało energii,

0:08:50.000,0:08:53.000
że atomy nie mogą się łączyć.

0:08:53.000,0:08:55.000
To, czego potrzebujesz, to precyzyjna ilość

0:08:55.000,0:08:57.000
i wychodzi na to, że planety są w sam raz,

0:08:57.000,0:09:00.000
ponieważ są blisko gwiazd, ale nie za blisko.

0:09:00.000,0:09:03.000
Potrzebujesz też dużej różnorodności związków chemicznych,

0:09:03.000,0:09:06.000
potrzebujesz też płynu, jak woda.

0:09:06.000,0:09:08.000
Dlaczego?

0:09:08.000,0:09:11.000
Cóż, w gazach atomy poruszają się względem siebie za szybko

0:09:11.000,0:09:13.000
i nie mogą się połączyć.

0:09:13.000,0:09:15.000
W ciałach stałych

0:09:15.000,0:09:18.000
atomy blokują się wzajemnie, nie mogą się poruszać.

0:09:18.000,0:09:20.000
W przypadku cieczy

0:09:20.000,0:09:22.000
mogą one swobodnie pływać, dotykać się

0:09:22.000,0:09:25.000
i łączyć się w cząsteczki.

0:09:25.000,0:09:28.000
Gdzie więc możesz znaleźć warunki Złotowłosej?

0:09:28.000,0:09:30.000
Cóż, planety są świetnym miejscem,

0:09:30.000,0:09:32.000
a nasza wczesna Ziemia

0:09:32.000,0:09:34.000
była prawie doskonała.

0:09:34.000,0:09:36.000
Miała na tyle dobrą odległość od gwiazdy,

0:09:36.000,0:09:39.000
by mogły powstać otwarte akweny w postaci gigantycznych oceanów.

0:09:39.000,0:09:41.000
Głęboko pod powierzchnią tych oceanów,

0:09:41.000,0:09:43.000
przy pęknięciach w skorupie ziemskiej,

0:09:43.000,0:09:46.000
masz również ciepło wydobywające się z wnętrza Ziemi,

0:09:46.000,0:09:48.000
i masz też dużą różnorodność pierwiastków.

0:09:48.000,0:09:50.000
I właśnie w tych głębokich, oceanicznych gejzerach

0:09:50.000,0:09:53.000
zaczęły się fantastyczne reakcje chemiczne,

0:09:53.000,0:09:56.000
i atomy połączyły się we wszystkie rodzaje egzotycznych kombinacji.

0:09:57.000,0:09:59.000
Ale, oczywiście, życie to coś więcej

0:09:59.000,0:10:01.000
niż tylko egzotyczna chemia.

0:10:01.000,0:10:03.000
Jak ustabilizujesz

0:10:03.000,0:10:05.000
te wielkie cząsteczki,

0:10:05.000,0:10:08.000
które wydają się żyć własnym życiem?

0:10:08.000,0:10:10.000
Tutaj życie przedstawia

0:10:10.000,0:10:13.000
całkiem nową sztuczkę.

0:10:13.000,0:10:15.000
Nie stabilizujesz poszczególnych jednostek;

0:10:15.000,0:10:17.000
stabilizujesz szablon,

0:10:17.000,0:10:19.000
czyli rzecz, która zawiera i przenosi informację

0:10:19.000,0:10:21.000
i pozwalasz temu szablonowi powielać się.

0:10:21.000,0:10:23.000
I DNA, oczywiście,

0:10:23.000,0:10:25.000
jest piękną cząsteczką,

0:10:25.000,0:10:27.000
która zawiera tę informację.

0:10:27.000,0:10:30.000
Podwójna helisa kwasu DNA powinna być wam znana.

0:10:30.000,0:10:32.000
Jego każdy szczebel zawiera dane.

0:10:32.000,0:10:34.000
Więc DNA zawiera informację,

0:10:34.000,0:10:37.000
mówiącą o tym, jak stworzyć żywe organizmy.

0:10:37.000,0:10:39.000
DNA również samo się kopiuje.

0:10:39.000,0:10:41.000
Samodzielnie się namnaża

0:10:41.000,0:10:43.000
i rozprzestrzenia szablony w całym oceanie.

0:10:43.000,0:10:45.000
Informacja się rozpowszechnia.

0:10:45.000,0:10:48.000
Zauważcie, że informacja stała się częścią naszej historii.

0:10:48.000,0:10:50.000
Prawdziwe piękno DNA tkwi jednak

0:10:50.000,0:10:52.000
w jego niedoskonałości.

0:10:52.000,0:10:54.000
Podczas samopowielania,

0:10:54.000,0:10:56.000
do jednego na miliard szczebli

0:10:56.000,0:10:58.000
wkrada się błąd.

0:10:58.000,0:11:00.000
A to oznacza,

0:11:00.000,0:11:03.000
że DNA, w zasadzie, uczy się.

0:11:03.000,0:11:05.000
Gromadzi ono nowe metody tworzenia żywych organizmów,

0:11:05.000,0:11:07.000
ponieważ część z tych błędów działa.

0:11:07.000,0:11:09.000
"Nauka" kwasu DNA

0:11:09.000,0:11:12.000
przyczynia się do budowania większej różnorodności i większej złożoności.

0:11:12.000,0:11:15.000
I możemy zobaczyć, jak to zjawisko trwa od ponad czterech miliardów lat.

0:11:15.000,0:11:17.000
Przez większość czasu "życia na Ziemi"

0:11:17.000,0:11:19.000
organizmy żywe były stosunkowo proste --

0:11:19.000,0:11:21.000
pojedyncze komórki.

0:11:21.000,0:11:23.000
Ale miały one wielką różnorodność,

0:11:23.000,0:11:25.000
a wewnątrz - wielką złożoność.

0:11:25.000,0:11:28.000
Następnie około 600 do 800 milionów lat temu,

0:11:28.000,0:11:30.000
pojawiły się wielokomórkowe organizmy.

0:11:30.000,0:11:32.000
Masz już grzyby, ryby,

0:11:32.000,0:11:34.000
rośliny,

0:11:34.000,0:11:37.000
masz płazy, gady,

0:11:37.000,0:11:40.000
a następnie oczywiście dinozaury.

0:11:40.000,0:11:44.000
Ale od czasu do czasu następują katastrofy.

0:11:44.000,0:11:46.000
65 milionów lat temu,

0:11:46.000,0:11:48.000
w Ziemię uderzyła asteroida,

0:11:48.000,0:11:50.000
niedaleko Półwyspu Jukatan,

0:11:50.000,0:11:53.000
tworząc warunki podobne do tych po wojnie nuklearnej,

0:11:53.000,0:11:55.000
i dinozaury zniknęły na zawsze.

0:11:55.000,0:11:59.000
To wielka strata dla dinozaurów,

0:11:59.000,0:12:02.000
ale wspaniałe wieści dla naszych przodków - ssaków,

0:12:02.000,0:12:04.000
którzy rozkwitnęli

0:12:04.000,0:12:07.000
w miejscach pozostawionych przez dinozaury.

0:12:07.000,0:12:09.000
My, istoty ludzkie,

0:12:09.000,0:12:12.000
jesteśmy częścią tego pomysłowego ewolucyjnego pulsu

0:12:12.000,0:12:15.000
który zaczął się 65 milionów lat temu

0:12:15.000,0:12:17.000
od uderzenia asteroidy.

0:12:18.000,0:12:21.000
Ludzie pojawili się około 200 000 lat temu.

0:12:21.000,0:12:23.000
I sądzę, że możemy to uznać

0:12:23.000,0:12:25.000
za kolejny etap tej wielkiej historii.

0:12:25.000,0:12:27.000
Pozwólcie, że wytłumaczę wam dlaczego.

0:12:27.000,0:12:30.000
Zauważyliśmy, że DNA uczy się, a polega to na tym,

0:12:30.000,0:12:32.000
że magazynuje ono informacje.

0:12:32.000,0:12:34.000
Ale to baaardzo powolny proces.

0:12:34.000,0:12:36.000
DNA gromadzi informacje

0:12:36.000,0:12:38.000
poprzez przypadkowe błędy,

0:12:38.000,0:12:41.000
część z nich po prostu się sprawdza.

0:12:41.000,0:12:43.000
Ale DNA wytworzyło o wiele szybszy sposób uczenia się:

0:12:43.000,0:12:46.000
tworzy ono organizmy z mózgami,

0:12:46.000,0:12:49.000
a te organizmy mogą się uczyć w czasie rzeczywistym.

0:12:49.000,0:12:52.000
Gromadzą informacje, uczą się.

0:12:52.000,0:12:54.000
Smutną rzeczą jest to,

0:12:54.000,0:12:57.000
że kiedy umierają, informacja umiera razem z nimi.

0:12:57.000,0:12:59.000
To, co ludzi wyróżnia,

0:12:59.000,0:13:01.000
to ludzki język.

0:13:01.000,0:13:03.000
Jesteśmy pobłogosławieni darem języka, systemu komunikacji,

0:13:03.000,0:13:06.000
tak mocnego i tak precyzyjnego,

0:13:06.000,0:13:09.000
że możemy dzielić się tym, czego nauczyliśmy się z taką dokładnością,

0:13:09.000,0:13:12.000
że może to być zmagazynowane w pamięci zbiorowej.

0:13:12.000,0:13:14.000
A to oznacza,

0:13:14.000,0:13:17.000
że informacje mogą "przeżyć" osobniki, które nauczyły się danych informacji,

0:13:17.000,0:13:21.000
a następnie może ona być przekazywana z pokolenia na pokolenie.

0:13:21.000,0:13:23.000
To jest właśnie powód, dlaczego, jako gatunek, jesteśmy tak pomysłowi

0:13:23.000,0:13:25.000
i tak potężni.

0:13:25.000,0:13:27.000
Dlatego też mamy historię.

0:13:27.000,0:13:30.000
Wygląda na to, że jesteśmy jedynym gatunkiem od czterech miliardów lat,

0:13:30.000,0:13:32.000
który ma ten dar.

0:13:32.000,0:13:34.000
Nazywam to możliwością

0:13:34.000,0:13:36.000
zbiorowego uczenia się.

0:13:36.000,0:13:38.000
To nas wyróżnia.

0:13:38.000,0:13:40.000
Możemy zobaczyć ją "w akcji"

0:13:40.000,0:13:42.000
w najwcześniejszych etapach historii ludzkiej.

0:13:42.000,0:13:44.000
Rozwinęliśmy się jako gatunek

0:13:44.000,0:13:46.000
na sawannach w Afryce,

0:13:46.000,0:13:49.000
ale następnie widzisz ludzi migrujących w nowe środowisko --

0:13:49.000,0:13:51.000
na pustynie, dżungle,

0:13:51.000,0:13:53.000
lodowe tundry Syberii --

0:13:53.000,0:13:55.000
trudne, ciężkie środowisko --

0:13:55.000,0:13:57.000
do obu Ameryk, do Australazji.

0:13:57.000,0:13:59.000
Każda migracja wiązała się z procesem uczenia się --

0:13:59.000,0:14:02.000
uczenia się nowych sposobów wykorzystywania środowiska,

0:14:02.000,0:14:04.000
nowych sposobów radzenia sobie z otoczeniem.

0:14:04.000,0:14:06.000
Potem 10 000 lat temu,

0:14:06.000,0:14:08.000
wykorzystując nagłą zmianę globalnego klimatu,

0:14:08.000,0:14:10.000
pod koniec ostatniego zlodowacenia,

0:14:10.000,0:14:13.000
ludzie nauczyli się uprawiać rolę.

0:14:13.000,0:14:15.000
Rolnictwo było energetyczną żyłą złota.

0:14:15.000,0:14:17.000
Dzięki wykorzystaniu tej energii,

0:14:17.000,0:14:19.000
populacja ludzka zwielokrotniła się.

0:14:19.000,0:14:21.000
Ludzkie skupiska stały się większe, gęstsze,

0:14:21.000,0:14:23.000
bardziej ze sobą połączone.

0:14:23.000,0:14:27.000
I w ten sposób od około 500 lat

0:14:27.000,0:14:29.000
ludzkość zaczęła się łączyć ze sobą globalnie,

0:14:29.000,0:14:31.000
poprzez żeglugę, kolej,

0:14:31.000,0:14:34.000
poprzez telegraf, poprzez Internet,

0:14:34.000,0:14:36.000
aż do dziś, tworząc

0:14:36.000,0:14:38.000
jeden światowy mózg,

0:14:38.000,0:14:40.000
składający się z ponad siedmiu miliardów osobników.

0:14:40.000,0:14:45.000
A mózg uczy się z prędkością nadświetlną.

0:14:45.000,0:14:47.000
I przez ostatnie 200 lat wydarzyło się coś jeszcze:

0:14:47.000,0:14:49.000
natknęliśmy się na inną energetyczną żyłę złota

0:14:49.000,0:14:51.000
w postaci paliw kopalnych.

0:14:51.000,0:14:54.000
Paliwa kopalne i zbiorowa nauka razem

0:14:54.000,0:14:56.000
tłumaczą zdumiewającą złożoność,

0:14:56.000,0:14:58.000
która nas otacza.

0:15:01.000,0:15:04.000
Wracamy więc tutaj,

0:15:04.000,0:15:06.000
do naszego centrum konferencyjnego.

0:15:06.000,0:15:08.000
Uczestniczyliśmy w podróży tam i z powrotem

0:15:08.000,0:15:11.000
przez 13.7 miliardów lat.

0:15:11.000,0:15:14.000
Mam nadzieję, że zgodzicie się ze mną, że jest to historia robiąca wrażenie.

0:15:14.000,0:15:16.000
I jest to historia, w której ludzie

0:15:16.000,0:15:19.000
odgrywali zdumiewającą i twórczą rolę.

0:15:19.000,0:15:22.000
Ale zawiera ona również ostrzeżenia.

0:15:22.000,0:15:26.000
Zbiorowa nauka jest czymś bardzo, bardzo potężnym,

0:15:26.000,0:15:28.000
ale nie jest do końca jasne,

0:15:28.000,0:15:31.000
czy my, ludzie panujemy nad tym.

0:15:31.000,0:15:34.000
Pamiętam bardzo dokładnie dzieci dorastające w Anglii,

0:15:34.000,0:15:37.000
żyjące podczas Kryzysu Kubańskiego.

0:15:37.000,0:15:39.000
Przez kilka dni,

0:15:39.000,0:15:41.000
cała biosfera

0:15:41.000,0:15:44.000
była na skraju zniszczenia.

0:15:44.000,0:15:47.000
Ta broń nadal istnieje,

0:15:47.000,0:15:49.000
jest nadal używana przez armię.

0:15:49.000,0:15:51.000
Jeśli udałoby się nam uniknąć tej pułapki,

0:15:51.000,0:15:53.000
już na nas czekają inne.

0:15:53.000,0:15:56.000
Wypalamy paliwa kopalne w takiej ilości,

0:15:56.000,0:15:59.000
że wygląda na to, że naruszamy warunki Złotowłosej.

0:15:59.000,0:16:01.000
które pozwoliły kwitnąć cywilizacji ludzkiej

0:16:01.000,0:16:05.000
przez ostatnie 10 000 lat.

0:16:05.000,0:16:07.000
Co może zrobić Wielka Historia?

0:16:07.000,0:16:10.000
Może pokazać nam naturę naszej złożoności i delikatności

0:16:10.000,0:16:12.000
oraz niebezpieczeństwa, którym musimy stawić czoło,

0:16:12.000,0:16:15.000
ale może również ukazać nam

0:16:15.000,0:16:17.000
potęgę zbiorowej nauki.

0:16:17.000,0:16:20.000
A teraz, na koniec,

0:16:20.000,0:16:24.000
chcę coś zrobić.

0:16:24.000,0:16:27.000
Chcę, aby mój wnuk Daniel

0:16:27.000,0:16:29.000
i jego przyjaciele, w ogóle, całe jego pokolenie

0:16:29.000,0:16:31.000
na całym świecie -

0:16:31.000,0:16:34.000
chcę, by znali opowieść o Wielkiej Historii,

0:16:34.000,0:16:36.000
i aby znali ją tak dobrze,

0:16:36.000,0:16:38.000
że zrozumieją

0:16:38.000,0:16:40.000
zarówno wyzwania, jak i możliwości,

0:16:40.000,0:16:43.000
które stoją przed nami.

0:16:43.000,0:16:45.000
To jest powód, dla którego moja grupa

0:16:45.000,0:16:47.000
tworzy darmowy, sieciowy spis zagadnień dotyczący

0:16:47.000,0:16:49.000
Wielkiej Historii,

0:16:49.000,0:16:51.000
dla licealistów na całym świecie.

0:16:51.000,0:16:54.000
Wierzymy, że ta Wielka Historia,

0:16:54.000,0:16:57.000
będzie doskonałą intelektualną pożywką

0:16:57.000,0:17:00.000
dla takich jak Daniel i całego jego pokolenia,

0:17:00.000,0:17:02.000
pomagającą zmierzyć się z wielkimi wyzwaniami

0:17:02.000,0:17:04.000
oraz ogromnymi możliwościami

0:17:04.000,0:17:07.000
stojącymi przed nimi, podczas tego kolejnego etapu

0:17:07.000,0:17:11.000
w historii naszej pięknej planety.

0:17:11.000,0:17:13.000
Dziękuję za uwagę.

0:17:13.000,0:17:18.000
(Brawa)