WEBVTT

00:00:06.379 --> 00:00:11.992
Godine 1881, doktor Vilijam Halsted
žurio je da pomogne svojoj sestri Mini,

00:00:11.992 --> 00:00:14.692
koja je krvarila nakon porođaja.

00:00:14.692 --> 00:00:17.501
Brzo je ubacio iglu u svoju ruku,

00:00:17.501 --> 00:00:21.250
izvadio je svoju krv i dao je sestri.

00:00:21.250 --> 00:00:25.105
Nakon nekoliko neizvesnih minuta,
počela je da se oporavlja.

NOTE Paragraph

00:00:25.105 --> 00:00:27.730
Halsted nije znao koliko su imali sreće.

00:00:27.730 --> 00:00:30.890
Njegova transfuzija je uspela samo
zato što su on i njegova sestra

00:00:30.890 --> 00:00:33.080
imali istu krvnu grupu,

00:00:33.080 --> 00:00:36.959
nešto što nije zagarantovano,
čak i među užom rodbinom.

NOTE Paragraph

00:00:36.959 --> 00:00:39.890
Krvne grupe nisu bile otkrivene
u Halstedovo vreme,

00:00:39.890 --> 00:00:43.760
iako su ljudi eksperimentisali
sa transfuzijama vekovima,

00:00:43.760 --> 00:00:46.160
uglavnom bezuspešno.

00:00:46.160 --> 00:00:50.810
Godine 1667, francuski lekar
Žan-Baptist Deni je postao

00:00:50.810 --> 00:00:53.642
prvi koji je pokušao tehniku
na ljudskom biću.

00:00:53.642 --> 00:00:57.631
Deni je preneo krv ovce u Antoena Moroa,

00:00:57.631 --> 00:01:00.171
čoveka koji je verovatno patio od psihoze,

00:01:00.171 --> 00:01:02.971
u nadi da će smanjiti njegove simptome.

00:01:02.971 --> 00:01:05.711
Nakon toga, Moro je bio raspoložen.

00:01:05.711 --> 00:01:08.969
Ali nakon druge transfuzije,
dobio je temperaturu,

00:01:08.969 --> 00:01:13.171
jak bol u donjem delu leđa,
intenzivno pečenje u ruci

00:01:13.171 --> 00:01:17.101
i mokrio je gustu, crnu tečnost.

NOTE Paragraph

00:01:17.101 --> 00:01:19.071
Niko nije znao u to vreme, pak,

00:01:19.071 --> 00:01:24.811
da su ovo bili znaci opasne imune reakcije
koja se odvijala unutar njegovog tela.

00:01:24.811 --> 00:01:28.171
Ovaj imuni odgovor započinje
proizvodnjom proteina

00:01:28.171 --> 00:01:29.510
koji se nazivaju antitelima,

00:01:29.510 --> 00:01:33.181
koja prave razliku između
ćelija sopstvenog tela i uljeza.

00:01:33.181 --> 00:01:37.601
To rade tako što prepoznaju
strane proteine ili antigene,

00:01:37.601 --> 00:01:40.484
koji su ugrađeni
u ćelijsku membranu uljeza.

00:01:40.484 --> 00:01:42.799
Antitela se zakače za antigene,

00:01:42.799 --> 00:01:47.452
dajući signal ostalim imunim ćelijama
da napadnu i unište strane ćelije.

NOTE Paragraph

00:01:47.452 --> 00:01:50.952
Uništene ćelije
se izbacuju iz tela kroz urin.

00:01:50.952 --> 00:01:54.321
U ekstremnim slučajevima,
masovno razlaganje ćelija

00:01:54.321 --> 00:01:59.196
uzrokuje ugruške u krvnom toku,
koji remete tok krvi ka vitalnim organima,

00:01:59.196 --> 00:02:02.946
preopterećuju bubrege
i uzrokuju otkazivanje organa.

00:02:02.946 --> 00:02:06.421
Na sreću, Denijev pacijent
je preživeo transfuziju.

00:02:06.421 --> 00:02:10.221
Ali, nakon što su se druge transfuzije
između vrsta pokazale fatalnim,

00:02:10.221 --> 00:02:13.134
procedura je postala
zabranjena duž Evrope

00:02:13.134 --> 00:02:16.274
i nije se koristila nekoliko vekova.

NOTE Paragraph

00:02:16.274 --> 00:02:21.066
Sve do 1901. godine kada je
austrijski lekar Karl Landštajner

00:02:21.066 --> 00:02:22.766
otkrio krvne grupe,

00:02:22.766 --> 00:02:27.786
važan korak ka uspešnoj
transfuziji krvi između ljudi.

00:02:27.786 --> 00:02:32.463
Primetio je da kada se pomešaju
različite grupe, one prave ugruške.

00:02:32.463 --> 00:02:36.543
Ovo se dešava kada se antitela zakače
za ćelije sa stranim antigenima,

00:02:36.543 --> 00:02:38.967
uzrokujući da se ćelije krvi zgrušaju.

00:02:38.967 --> 00:02:43.284
Ali, ako su ćelije donora
iste krvne grupe kao ćelije primaoca,

00:02:43.284 --> 00:02:48.363
ćelije donora neće biti uništene
i neće se formirati grudvice.

NOTE Paragraph

00:02:48.363 --> 00:02:49.713
Do 1907. godine,

00:02:49.713 --> 00:02:54.476
doktori su mešali male količine krvi
pre nego što je transfundiraju.

00:02:54.476 --> 00:02:56.996
Ako nije bilo grudvica,
tipovi su se poklapali.

00:02:56.996 --> 00:02:59.728
Ovo im je omogućilo
da spasu hiljade života,

00:02:59.728 --> 00:03:03.528
postavljajući temeljac
za moderne transfuzije.

NOTE Paragraph

00:03:03.528 --> 00:03:07.368
Sve do sada, sve transfuzije
su se dešavale u sadašnjem vremenu,

00:03:07.368 --> 00:03:10.194
direktno između dve individue.

00:03:10.194 --> 00:03:13.428
To je zato što krv počinje
da se zgrušava skoro odmah

00:03:13.428 --> 00:03:15.588
nakon što dođe u kontakt sa vazduhom,

00:03:15.588 --> 00:03:20.388
a to je odbrambeni mehanizam koji sprečava
prekomerno gubljenje krvi nakon povrede.

NOTE Paragraph

00:03:20.388 --> 00:03:25.078
Godine 1914, istraživači su otkrili
da hemikalija natrijum citrat

00:03:25.078 --> 00:03:31.092
zaustavlja koagulaciju krvi otklanjajući
kalcijum koji je neophodan za zgrušavanje.

00:03:31.092 --> 00:03:34.532
Krv sa citratima može da se sačuva
za kasniju upotrebu,

00:03:34.532 --> 00:03:39.484
što je prvi korak ka omogućavanju
transfuzije krvi u velikim razmerama.

00:03:39.484 --> 00:03:46.472
Godine 1916, par američkih naučnika
je otkrio efektniji antikoagulant

00:03:46.472 --> 00:03:51.791
nazvan heparin koji deaktivira enzime
koji omogućuju zgrušavanje.

00:03:51.791 --> 00:03:54.331
I dan-danas koristimo heparin.

NOTE Paragraph

00:03:54.331 --> 00:03:55.422
U isto vreme,

00:03:55.422 --> 00:03:59.342
američki i britanski istraživači
su razvili prenosive mašine

00:03:59.342 --> 00:04:04.584
koje su mogle da transportuju krv
na bojna polja u Prvom svetskom ratu.

00:04:04.584 --> 00:04:07.034
U kombinaciji sa novootkrivenim heprinom,

00:04:07.034 --> 00:04:10.825
doktori su na siguran način
skladištili i čuvali litre krvi,

00:04:10.825 --> 00:04:15.817
prebacujući je direktno na bojno polje
da daju krv ranjenim vojnicima.

NOTE Paragraph

00:04:15.817 --> 00:04:20.523
Nakon rata, ova nezgrapna
prenosiva kutija postala je inspiracija

00:04:20.523 --> 00:04:25.436
za današnju banku krvi, 
i deo je opreme bolnica širom sveta.