1
00:00:06,379 --> 00:00:11,992
لە ساڵی ١٨٨١دا، دکتۆر ویڵیەم هاڵستد 
بەپەلە چوو بۆ بەهاناوەچوونی مینی خوشکی،

2
00:00:11,992 --> 00:00:14,692
کە تووشی خوێنبەربوونی پاش 
منداڵبوون بووبوو.

3
00:00:14,692 --> 00:00:17,501
بەخێرایی دەرزییەکی کرد بە قۆڵیدا،

4
00:00:17,501 --> 00:00:21,250
و خوێنی خۆی گواستەوە بۆ خوشکەکەی.

5
00:00:21,250 --> 00:00:25,105
پاش چەند خولەکێکی گوماناوی،
خوشکەکەی هۆشی هاتەوە خۆی.

6
00:00:25,105 --> 00:00:27,880
هاڵستد نەیزانی هەردووکیان 
چەند بە بەخت بوونە.

7
00:00:27,880 --> 00:00:30,930
گواستنەوەی خوێنەکە سەرکەوتوو بوو 
تەنها لەبەر ئەوەی خۆی و خوشکەکەی

8
00:00:30,930 --> 00:00:33,080
بەرێکەوت هەمان جۆری خوێنیان هەبوو.

9
00:00:33,080 --> 00:00:36,959
ئەمەش شتێکە کە دڵنیایی تەواوەتی نییە 
تەنانەت لەنێو خزمە نزیکەکانیشدا.

10
00:00:36,959 --> 00:00:39,890
جۆری خوێن لە سەردەمی هاڵستدا 
هێشتا نەدۆزرابوویەوە،

11
00:00:39,890 --> 00:00:43,760
هەرچەندە خەڵکی رێژەیەکی زۆری گواستنەوەی
خوێنیان ئەنجام داوە بە درێژایی سەدەکان

12
00:00:43,760 --> 00:00:46,160
کە زۆربەیان ناسەرکەووتوو بوونە.

13
00:00:46,160 --> 00:00:50,370
لە ساڵی ١٦٦٧دا، پزیشکێکی فەرەنسی
بە ناوی ژۆن-باپتیست دینی

14
00:00:50,370 --> 00:00:53,642
بوو بە یەکەم کەس کە ئەم تەکنیکە
لەسەر مرۆڤ تاقی بکاتەوە.

15
00:00:53,642 --> 00:00:57,631
دینی هەستا بە گواستنەوەی خوێن
لە مەڕەوە بۆ ئەنتوان ماوا،

16
00:00:57,631 --> 00:01:00,171
پیاوێک کە وادانرابوو جۆرە شێتییەکی هەبێت،

17
00:01:00,171 --> 00:01:02,971
بەو هیوایەی نیشانەکانی کەم بکاتەوە.

18
00:01:02,971 --> 00:01:05,711
دواتر، ماوا حاڵی باشتر بوو.

19
00:01:05,711 --> 00:01:08,969
بەڵام دوای گواستنەوەیەکی دووەم، 
تای لەشی بەرزبوویەوە.

20
00:01:08,969 --> 00:01:13,171
ئازاری زۆر توندی هەبوو لە بەشی خوارەوەی
پشتی، سووتانەوەیەکی تیژ لە قۆڵیدا،

21
00:01:13,171 --> 00:01:17,101
و میزەکەی بوو بە شلەیەکی رەشی خەست.

22
00:01:17,101 --> 00:01:19,071
هەر چەندە کەس لەو کاتەدا نەیدەزانی،

23
00:01:19,071 --> 00:01:24,811
ئەمانە نیشانەیەکی مەترسیداری وەڵامدانەوەی
بەرگری لەش بوون.

24
00:01:24,811 --> 00:01:28,051
وەڵامدانەوەکانی بەرگری لەش بە 
بەرهەم هێنانی پرۆتین دەست پێدەکات

25
00:01:28,051 --> 00:01:29,540
کە ناودەبرێن بە
دژە زیندەییەکان،

26
00:01:29,540 --> 00:01:33,181
کە خانە مشەخۆرەکان جیا دەکاتەوە لە 
خانەکانی لەش.

27
00:01:33,181 --> 00:01:37,601
ئەم کارە ئەنجام دەدەن بە ناسینەوەی پرۆتینە
نەناسراوەکان، یان دژەپەیداکەرەکان،

28
00:01:37,601 --> 00:01:40,484
کە لە پەردەی خانەی مشەخۆرەکاندا چەقیوون.

29
00:01:40,484 --> 00:01:42,799
دژەتەنەکان دەلکێن بە دژەپەیداکەرەکانەوە،

30
00:01:42,799 --> 00:01:47,452
و ئاماژە دەنێرن بۆ بەرگرییە خانەکانی تر 
تاوەکو بێن و خانە بێگانەکان لەناوببەن.

31
00:01:47,452 --> 00:01:50,952
خانە لەناو چووەکان لە رێگەی میزەوە
لە لەش دەردەکرێن.

32
00:01:50,952 --> 00:01:54,321
لە حاڵەتە دژوارەکاندا، بەهۆی زۆری 
بڕی خانە لەناوچووەکانەوە

33
00:01:54,321 --> 00:01:59,196
مەیینی خوێن لە رێرەوی خوێندا روودەدات، 
بەمەش خوێن ناگات بە ئەندامە گرنگەکانی لەش،

34
00:01:59,196 --> 00:02:02,946
دەرەنجام باری گورچیلەکان قورس دەبێت و
ئەندامەکان لەکار دەکەون.

35
00:02:02,946 --> 00:02:06,421
خۆشبەختانە، نەخۆشەکەی دینی بە سەلامەتی 
لە گواستنەوەکە رزگاری بوو.

36
00:02:06,421 --> 00:02:10,221
بەڵام پاش ئەوە گواستنەوەی نێوان 
مرۆڤ و ئاژەڵ بە کوشندە لە قەڵەم درا،

37
00:02:10,221 --> 00:02:13,134
کردارەکە لە هەموو ئەوروپا قەدەغە کرا.

38
00:02:13,134 --> 00:02:16,274
بۆ ماوەی چەند سەدەیەک کاری پێنەکرا.

39
00:02:16,274 --> 00:02:21,066
تاوەکو لە ساڵی ١٩٠١ پزیشکێکی نەمساوی 
بە ناوی کاڕڵ لاندشتاینەر

40
00:02:21,066 --> 00:02:22,766
جۆرەکانی خوێنی دۆزییەوە.

41
00:02:22,766 --> 00:02:27,786
کە گرنگترین هەنگاو بووە بۆ سەرکەوتنی
گواستنەوەی خوێن لە نێوان مرۆڤدا.

42
00:02:27,786 --> 00:02:32,463
تێبینی ئەوەی کرد هەر کاتێک دوو جۆری جیاوازی
خوێن تێکەل بکرێن، خوێن مەیین روو دەدات.

43
00:02:32,463 --> 00:02:36,543
ئەمەش ئەو کاتە روودەدات کە دژەتەنەکان 
دەلکێن بەو خانانەی دژەپەیداکەریان هەیە،

44
00:02:36,543 --> 00:02:38,967
کە دەبێتە هۆی کەڵەکە بوونی خانەکان.

45
00:02:38,967 --> 00:02:43,284
بەڵام ئەگەر خانەکانی خوێنی بەخشەر
و وەرگر هەمان جۆر بن،

46
00:02:43,284 --> 00:02:48,363
ئەوا خانەکانی بەخشەر لەناو نابردرێن 
و نامەیێن.

47
00:02:48,363 --> 00:02:49,713
تاکو ١٩٠٧،

48
00:02:49,713 --> 00:02:54,136
پزیشکەکان رێژەی بچووکی خوێنیان 
تیکەڵ دەکرد پێش ئەنجامدانی گواستنەوەکە.

49
00:02:54,136 --> 00:02:56,996
ئەگەر خوێن مەیین رووی نەدابا، 
ئەوا واتە گواستنەوەکە گونجاوە.

50
00:02:56,996 --> 00:02:59,728
ئەمەش بووە هۆی رزگار کردنی هەزاران گیان،

51
00:02:59,728 --> 00:03:03,528
هەروەها بووە هۆی رەخساندنی زەمینەیەک 
بۆ گواستنەوەی هاوچەرخ.

52
00:03:03,528 --> 00:03:07,368
تاوەکو ئەم کاتە، گواستنەوەی خوێن 
تەنها لە کاتە پێویستەکاندا دەکرا،

53
00:03:07,368 --> 00:03:10,194
راستەوخۆ لە نێوان دوو کەسدا.

54
00:03:10,194 --> 00:03:13,428
ئەمەش لەبەر ئەوەی خوێن لەگەڵ
بەرکەوتنی بە هەوا

55
00:03:13,428 --> 00:03:15,588
راستەوخۆ دەست بە مەیین دەکات.

56
00:03:15,588 --> 00:03:20,398
کردارێکی بەرگرییە بۆ رێگری کردن لە 
لەدەستچوونی خوێن لە کاتی برینداربووندا.

57
00:03:20,398 --> 00:03:25,078
لە ساڵی ١٩١٤دا، لێکۆڵەرەوان بۆیان دەرکەوت
کە ماددەی سۆدیۆم سترەیت

58
00:03:25,078 --> 00:03:31,092
رێگرە لە مەیینی خوێن ئەمەش بە لابردنی
کالسیۆم کە هۆکاری مەیینی خوێنە.

59
00:03:31,092 --> 00:03:34,532
خوێنی سترەیت زیادکراو دەکرێت 
هەڵبگیردرێت و دواتر بەکار بهێنرێت

60
00:03:34,532 --> 00:03:39,484
ئەمەش هەنگاوی یەکەم بوو بۆ رەخساندنی
گواستنەوەی خوێن بە پێوانەیەکی گەورە.

61
00:03:39,484 --> 00:03:46,472
لە ساڵی ١٩١٦دا، دوو زانای ئەمریکی
ماددەیەکی کاریگەرتری دژەمەیینیان دۆزییەوە

62
00:03:46,472 --> 00:03:51,791
ناودەبرێت بە هێپارین، کە ئەو ئەنزیمانە 
لەکاردەخات کە دەبنە هۆی خوێن مەیین.

63
00:03:51,791 --> 00:03:54,331
تا ئێستاش هێپارین بەکاردەهێنرێت.

64
00:03:54,331 --> 00:03:55,422
لە هەمان کاتدا،

65
00:03:55,422 --> 00:03:59,342
لێکۆڵەرەوە ئەمریکی و بەریتانییەکان
ئامێری گویزەرەوەیان گەشە پێدا

66
00:03:59,342 --> 00:04:04,584
کە خوێنی بەخشینی دەگەیاند بە مەیدانەکانی 
جەنگ لە ماوەی جەنگی جیهانی یەکەمدا.

67
00:04:04,584 --> 00:04:07,034
بە تێکەڵ کردنییان لەگەڵ هێپارین

68
00:04:07,034 --> 00:04:10,825
پزیشکانی جەنگ خوێنەکانیان
بە سەلامەتی هەڵدەگرت،

69
00:04:10,825 --> 00:04:15,817
ئینجا راستەوخۆ دەیانگەیاند بە سەربازە 
بریندارەکان لە مەیدانەکانی جەنگ.

70
00:04:15,817 --> 00:04:20,473
پاش تەواوبوونی جەنگ. ئەم بۆکسە گوێزەرەوە
ساکارە بووە هۆی

71
00:04:20,473 --> 00:04:25,436
دروست کردنی بانکی خوێنی سەردەمییانە،
ئامێرێکی جێگیری گشت نەخۆشخانەکانی جیهان.