WEBVTT

00:00:00.181 --> 00:00:05.851
(muzyka fortepianowa)

00:00:05.851 --> 00:00:09.017
Gdy historycy mówią
o Paryżu końca XIX w.,

00:00:09.017 --> 00:00:11.506
często wspominają o kulturze ekspozycji,

00:00:11.506 --> 00:00:14.398
co bardzo dobrze widać na tym obrazie.

00:00:14.398 --> 00:00:16.601
Widzimy obraz Mary Cassatt

00:00:16.601 --> 00:00:19.023
"Kobieta w loży z perłowym naszyjnikiem".

00:00:19.023 --> 00:00:21.582
Jest to zapewne siostra Cassatt

00:00:21.582 --> 00:00:23.977
przedstawiona w paryskiej operze.

00:00:23.977 --> 00:00:26.433
Kobieta siedzi w prywatnej loży,

00:00:26.433 --> 00:00:28.439
a za nią widać lustro,

00:00:28.439 --> 00:00:32.281
w którym odbijają się 
pozostałe prywatne loże opery.

00:00:32.281 --> 00:00:33.638
Opera paryska,

00:00:33.638 --> 00:00:36.389
mieszcząca się 
na skrzyżowaniu Grand Boulevards,

00:00:36.389 --> 00:00:39.081
to budynek, który stanowi 
klejnot sam w sobie,

00:00:39.081 --> 00:00:41.632
co sprawia, że także odwiedzający 
operę są na świeczniku.

00:00:41.632 --> 00:00:43.554
Innymi słowy, na scenie opery

00:00:43.554 --> 00:00:45.888
nie tylko wystawia się balet,

00:00:45.888 --> 00:00:48.833
ale scena to także publiczność.

00:00:48.833 --> 00:00:51.632
Konstrukcja opery paryskiej

00:00:51.632 --> 00:00:54.514
pozwalała widzieć i być widocznym.

00:00:54.514 --> 00:00:56.963
Dawała ku temu liczne możliwości

00:00:56.963 --> 00:00:58.917
na małych balkonach i przestrzeniach,

00:00:58.917 --> 00:01:03.087
skąd można było rzucić okiem
na modne elity Paryża.

00:01:03.087 --> 00:01:05.417
Na pewno ma się wrażenie, 


00:01:05.417 --> 00:01:08.364
że na obrazie Cassatt 
widać jedną z członkiń

00:01:08.364 --> 00:01:09.337
tej elity.

00:01:09.337 --> 00:01:10.526
Masz całkowitą rację.

00:01:10.526 --> 00:01:11.625
Spójrz na kompozycję.

00:01:11.625 --> 00:01:13.336
Cassatt musiała być 
odwrócona plecami do sceny,

00:01:13.336 --> 00:01:15.922
i patrzeć na swoją siostrę w loży.

00:01:15.922 --> 00:01:20.359
Lydia z kolei patrzy w tył, 
na publiczność.

00:01:20.359 --> 00:01:23.221
Widzimy więc Lydię tak,
jakby widziała ją publiczność,

00:01:23.221 --> 00:01:25.832
gdyby spojrzała w stronę tej loży.

00:01:25.832 --> 00:01:29.671
Lydia jest tu obiektem ekspozycji.

00:01:29.671 --> 00:01:33.014
Ale Cassatt nie namalowała
swojego odbicia w lustrze,

00:01:33.014 --> 00:01:35.459
tam, gdzie musiała być, 
gdy patrzyła na Lydię

00:01:35.459 --> 00:01:36.423
i ją malowała.

00:01:36.423 --> 00:01:38.170
Jest to zatem obraz,
który naprawdę ukazuje

00:01:38.170 --> 00:01:40.625
bogactwo imperialistycznej Francji.

00:01:40.625 --> 00:01:43.375
Zobrazowany moment to na pewno antrakt.

00:01:43.375 --> 00:01:45.995
Żyrandol został opuszczony
bliżej publiczności.

00:01:45.995 --> 00:01:49.620
Zapalono światła, więc publiczność
nie patrzy już na scenę,

00:01:49.620 --> 00:01:52.201
ale na samych siebie.

00:01:52.201 --> 00:01:55.261
Rodzina Cassatt była bardzo zamożna.

00:01:55.261 --> 00:01:57.958
Mimo tego jej ojciec
nie chciał wspierać pragnienia córki

00:01:57.958 --> 00:01:59.351
by zostać artystką.

00:01:59.351 --> 00:02:01.529
I choć opłacał 
jej podstawowe koszty utrzymania,

00:02:01.529 --> 00:02:04.596
nie chciał płacić za jej przyrządy malarskie

00:02:04.596 --> 00:02:05.475
i pracownię, w której malowała.

00:02:05.475 --> 00:02:07.181
Wspierali ją jednak

00:02:07.181 --> 00:02:08.419
wiodący artyści tamtych czasów.

00:02:08.419 --> 00:02:09.857
Była bliską znajomą Degasa,

00:02:09.857 --> 00:02:11.996
który ogromnie szanował jej zdolności.

00:02:11.996 --> 00:02:13.727
Była nieprzeciętną malarką,

00:02:13.727 --> 00:02:17.456
w każdym aspekcie równą
wielkim impresjonistom z Paryża.

00:02:17.456 --> 00:02:21.105
Na tym obrazie widać mistrzowską technikę.

00:02:21.105 --> 00:02:23.398
Mary Cassatt uczyła się malarstwa

00:02:23.398 --> 00:02:25.651
z różnych źródeł, choć było to trudne,

00:02:25.651 --> 00:02:26.757
gdyż była kobietą.

00:02:26.757 --> 00:02:28.106
Jej pierwsze oficjalne zajęcia odbyły się

00:02:28.106 --> 00:02:29.532
w Pensylwańskiej Akademii Sztuk Pięknych,

00:02:29.532 --> 00:02:32.353
ale kobiety nie mogły malować aktów,

00:02:32.353 --> 00:02:34.438
nawet w kontekście szkoły plastycznej.

00:02:34.438 --> 00:02:36.854
Jak wielu innych artystów jej pokolenia,

00:02:36.854 --> 00:02:39.851
Cassatt przeniosła się do Paryża, 
gdzie aspirujące artystki

00:02:39.851 --> 00:02:42.181
miały troszkę więcej swobody.

00:02:42.181 --> 00:02:44.795
I choć nie mogła studiować
na Ăcole des Beaux-Arts,

00:02:44.795 --> 00:02:45.638
bo była kobietą,

00:02:45.638 --> 00:02:47.979
malowała w prywatnej pracowni

00:02:47.979 --> 00:02:51.608
kilkorga zdolnych artystów
i uczyła się wraz z nimi.

00:02:51.608 --> 00:02:53.613
Dla niej świat miał 
nadal wiele ograniczeń

00:02:53.613 --> 00:02:55.612
nawet w Paryżu,
gdzie nie mogła, na przykład,

00:02:55.612 --> 00:02:59.727
spędzać czasu w kawiarniach
ze znajomymi, m.in. Degasem.

00:02:59.727 --> 00:03:02.100
Widzimy to w tematyce jej obrazów,

00:03:02.100 --> 00:03:03.628
które zwykle przedstawiają sceny domowe,

00:03:03.628 --> 00:03:05.863
lub może jakiś wieczór w operze.

00:03:05.863 --> 00:03:08.472
Trudno pamiętać 
o tych ograniczeniach dla kobiet,

00:03:08.472 --> 00:03:09.964
gdy patrzy się na ten obraz,

00:03:09.964 --> 00:03:12.271
bo widać tu niezwykłe poczucie wolności

00:03:12.271 --> 00:03:14.681
w przedstawionej na nim kobiecie.

00:03:14.681 --> 00:03:17.961
Kobieta opiera na prawym łokciu.

00:03:17.961 --> 00:03:20.689
Widać mocno zarysowaną przekątną, 
co daje wrażenie

00:03:20.689 --> 00:03:24.826
nieformalności i ruchu,
prawdziwej pewności siebie.

00:03:24.826 --> 00:03:26.504
Kobieta z perłowym naszyjnikiem,

00:03:26.504 --> 00:03:29.806
zapewne Lydia, 
zdaje się być panią samej siebie,

00:03:29.806 --> 00:03:33.166
co naprawdę przypomina nam o napięciach,

00:03:33.166 --> 00:03:34.873
które istniały w końcu XIX w.,

00:03:34.873 --> 00:03:37.197
gdy kobiety zaczęły pojawiać się 
w przestrzeni publicznej.

00:03:37.197 --> 00:03:39.553
Napięcie pomiędzy prywatnym a publicznym

00:03:39.553 --> 00:03:41.773
widoczne jest nie tylko
pod względem tematyki,

00:03:41.773 --> 00:03:45.051
nie tylko dlatego, że znajdują się 
w częściowo prywatnym miejscu,

00:03:45.051 --> 00:03:47.708
w loży, w przestrzeni publicznej opery,

00:03:47.708 --> 00:03:50.866
ale także w kontraście światła i cienia,

00:03:50.866 --> 00:03:52.433
który gra na ciele Lydii.

00:03:52.433 --> 00:03:55.370
Spójrz jak światło wychwytuje
tylko bok jej twarzy.

00:03:55.370 --> 00:03:56.933
Przód skrywa się w cieniu.

00:03:56.933 --> 00:03:59.433
Nie jest to tylko wyraz odwagi Cassatt,

00:03:59.433 --> 00:04:02.961
ale mówi też wiele o reprezentacji
kultury burżuazyjnej,

00:04:02.961 --> 00:04:05.410
idei prywatności i jej znaczeniu,

00:04:05.410 --> 00:04:08.068
nawet jeśli patrzy się na scenę
wraz z innymi osobami.

00:04:08.068 --> 00:04:09.460
Cassatt ma tak wiele wspólnego 


00:04:09.460 --> 00:04:12.504
z innymi impresjonistami 
i naprawdę zauważa

00:04:12.504 --> 00:04:14.868
najbardziej złożone problemy,

00:04:14.868 --> 00:04:16.700
z którymi mierzyli się w sztuce,

00:04:16.700 --> 00:04:20.113
takie jak zainteresowanie
sztucznym światłem.

00:04:20.113 --> 00:04:24.281
Nieformalne, luźne pociągnięcia pędzlem,

00:04:24.281 --> 00:04:26.171
by uchwycić chwilę.

00:04:26.171 --> 00:04:27.975
Wszystkie to bardzo interesowało

00:04:27.975 --> 00:04:30.285
innych impresjonistów.

00:04:30.285 --> 00:04:31.912
Jedną z najbardziej ciekawych sfer

00:04:31.912 --> 00:04:34.667
jest miejsce, 
gdzie spotykają się jej ramiona.

00:04:34.667 --> 00:04:36.494
Wyobrażenie jej ramion

00:04:36.494 --> 00:04:39.963
i wyobrażenie odbicia jej ramion,

00:04:39.963 --> 00:04:41.901
które łączą się

00:04:41.901 --> 00:04:44.923
dokładnie na szczycie
wyściełanego fotela, w którym siedzi.

00:04:44.923 --> 00:04:47.169
Patrząc z tej perspektywy,

00:04:47.169 --> 00:04:51.340
łuk balkonu, który odbija się w lustrze,

00:04:51.340 --> 00:04:54.215
staje się odniesieniem do jej wizji,

00:04:54.215 --> 00:04:56.085
gdy Lydia spogląda na publiczność,

00:04:56.085 --> 00:04:58.506
nawet jeśli dla niej
publiczność patrzy w tył.

00:04:58.506 --> 00:05:02.211
(muzyka fortepianowa)