0:00:00.000,0:00:01.976
Mimi ni msimuliaji wa hadithi

0:00:02.000,0:00:04.976
Ningependa kuwasimulia kidogo maisha yangu

0:00:05.000,0:00:09.976
juu ya kile ninachopenda kuita[br]"hatari ya simulizi moja"

0:00:10.746,0:00:13.976
Nilikulia mazingira ya chuo[br]kikuu magharibi mwa Nigeria

0:00:14.158,0:00:17.467
Mama yangu anasema nilianza kusoma[br]nikiwa na miaka miwili

0:00:17.491,0:00:20.507
japo nadhani miaka minne ni sahihi zaidi

0:00:21.753,0:00:23.564
Niliwahi sana kuanza kusoma

0:00:23.588,0:00:26.976
Nilisoma vitabu vya watoto vya Uingereza[br]na Marekani

0:00:27.706,0:00:29.976
Pia nilianza kuandika katika umri mdogo

0:00:30.000,0:00:33.976
Na nilipoanza kuandika,[br]nikiwa na takriban miaka saba,

0:00:34.000,0:00:36.048
hadithi za penseli na michoro ya rangi

0:00:36.072,0:00:39.604
ambazo mama yangu alilazimika kuzisoma,

0:00:39.628,0:00:43.196
niliandika hadithi[br]sawa na zile nilizokuwa nazisoma:

0:00:43.220,0:00:47.976
Wahusika wangu wote [br]walikuwa wazungu na wenye macho ya bluu.

0:00:48.000,0:00:50.307
Walicheza katika theluji.

0:00:50.331,0:00:52.418
Walikula matofaa

0:00:52.442,0:00:53.839
(Kicheko)

0:00:54.013,0:00:56.024
Na walizungumza sana kuhusu hali ya hewa,

0:00:56.048,0:00:58.176
jinsi ilivyo vizuri kuona jua limechomoza.

0:00:58.409,0:01:00.373
(Kicheko)

0:01:00.397,0:01:03.531
Yote haya,ingawa niliishi Nigeria.

0:01:03.555,0:01:05.333
Nilikuwa sijawahi kwenda nje ya Nigeria.

0:01:07.143,0:01:10.404
Hatukuwa na theluji, tulikula maembe.

0:01:10.428,0:01:12.276
Na hatukuzungumza kuhusu hali ya hewa,

0:01:12.300,0:01:13.976
sababu hakukuwa na haja ya kufanya hivyo.

0:01:14.269,0:01:16.976
Wahusika wangu pia[br]walikunywa sana bia ya tangawizi

0:01:17.000,0:01:19.381
kwa sababu wahusika [br]katika vitabu vya Uingereza

0:01:19.405,0:01:20.976
walikunywa bia ya tangawizi.

0:01:21.301,0:01:23.976
Ijapokuwa [br]sikuifahamu bia ya tangawizi

0:01:24.000,0:01:25.531
(Kicheko)

0:01:25.555,0:01:27.005
Na kwa miaka mingi baadaye

0:01:27.029,0:01:29.976
nilikuwa na shauku[br]ya kuonja bia ya tangawizi.

0:01:30.476,0:01:31.976
Lakini hiyo ni hadithi nyingine.

0:01:32.000,0:01:34.483
Ambacho hii inaonyesha,nafikiri[br]

0:01:34.507,0:01:37.361
Ni namna tulivyo wajinga na wanyonge

0:01:37.385,0:01:38.976
Tunapokabiliana na simulizi

0:01:39.000,0:01:40.385
hasa hasa kama watoto

0:01:41.639,0:01:45.409
Sababu nilisoma vitabu[br]vyenye wahusika wa kigeni

0:01:45.433,0:01:47.552
Nilikuwa nimeaminishwa kwamba vitabu

0:01:47.576,0:01:50.746
kwa asili lazima [br]viwe na wahusika wageni

0:01:50.770,0:01:54.489
Na vielezo kuhusu mambo ambayo[br]binafsi siyafahamu

0:01:55.600,0:01:58.219
Mambo yalibadilika[br]Nilipopata vitabu vya Afrika

0:01:59.000,0:02:00.976
havikuwepo kwa wingi

0:02:01.000,0:02:03.869
Na haikuwa rahisi kuvipata[br]kama vya kigeni[br]

0:02:03.893,0:02:06.976
Lakini sababu ya waandishi[br]kama Chinua Achebe na Camara Laye

0:02:07.000,0:02:10.976
Nilipata badiliko la akili[br]ninavyoiona fasihi

0:02:11.000,0:02:13.214
Niligundua kwamba watu kama mimi,

0:02:13.238,0:02:15.245
wasichana weusi

0:02:15.269,0:02:18.531
wenye nywele ngumu

0:02:18.555,0:02:20.365
pia wapo katika fasihi.

0:02:20.682,0:02:23.976
Nilianza kuandika [br]vitu nilivyovifahamu

0:02:24.737,0:02:27.976
Nilikuwa navipenda hivyo vitabu[br]vya Marekani na Uingereza

0:02:28.000,0:02:31.976
Viliamsha fikra zangu[br]Vilifunua vitu vipya.

0:02:32.000,0:02:33.976
Lakini matokeo yasiyokusudiwa

0:02:34.000,0:02:36.048
yalikuwa; sikufahamu kuwa[br]watu kama mimi

0:02:36.072,0:02:37.498
waweza kuwepo katika fasihi.

0:02:38.451,0:02:41.976
hivyo ufumbuzi wa waandishi Waafrika:

0:02:42.000,0:02:45.877
Uliniokoa na mtazamo mmoja[br]juu ya vitabu

0:02:47.000,0:02:49.976
Ninatoka kwenye familia[br]ya kawaida

0:02:50.000,0:02:51.976
Baba yangu alikuwa mhadhiri

0:02:52.385,0:02:54.068
Mama yangu ni[br]afisa wa utawala

0:02:55.369,0:02:58.171
Kwa hiyo kama kawaida, tulikuwa na,

0:02:58.195,0:03:02.544
mtumishi wa nyumbani[br]anayetoka vijiji vya jirani

0:03:03.182,0:03:06.468
Nilipokuwa na miaka nane[br]tulipata mtumishi wa kiume

0:03:07.102,0:03:08.356
Jina lake aliitwa Fide

0:03:09.658,0:03:13.959
Mama alituambia kuwa familia[br]yake ni masikini sana

0:03:15.000,0:03:19.976
Mama alituma magimbi na mchele[br]na nguo zetu za zamani kwa familia yao

0:03:20.000,0:03:22.620
Na niliposhindwa kumaliza chakula[br]mama alisema,

0:03:22.644,0:03:26.976
"Maliza chakula! kuna watu[br]ambao hawana chochote

0:03:27.000,0:03:30.976
Niliwahurumia sana[br]familia ya Fide

0:03:31.576,0:03:34.473
Jumamosi moja tukaenda[br]kijijini kwao kutembelea

0:03:34.497,0:03:37.976
na mama yake akatuonyesha[br]kikapu kizuri

0:03:38.000,0:03:40.976
kilichosukwa kwa ukili uliopakwa rangi[br]na kaka yake Fide

0:03:41.000,0:03:42.976
Nilishangaa

0:03:43.000,0:03:45.976
Sikudhani kuwa yeyote katika familia yake

0:03:46.000,0:03:48.976
angeweza kutengeneza chochote

0:03:49.000,0:03:51.976
yote niliyowahi kusikia kuhusu wao[br]ni namna walivyo masikini

0:03:52.000,0:03:56.467
Kwa hiyo ilikuwa haiwezekani kwangu[br]kuwaona tofauti na umasikini wao

0:03:57.143,0:03:59.514
umasikini wao ilikuwa[br]ni simulizi moja kwangu

0:04:01.000,0:04:03.524
baadaye niliwaza hili [br]nilipotoka Nigeria

0:04:03.548,0:04:06.230
Kwenda Marekani kusoma[br]chuo kikuu

0:04:06.341,0:04:07.674
Nilikuwa na miaka 19

0:04:08.421,0:04:11.198
Mmarekani niliyekuwa[br]naishi naye chumba kimoja alinishangaa

0:04:12.000,0:04:15.586
Aliuliza wapi nimefunza [br]kuzungumza kiingereza vizuri

0:04:15.610,0:04:17.698
Alishangaa nilipomwambia kuwa Nigeria

0:04:17.722,0:04:20.436
wanatumia kiingereza kama lugha ya taifa

0:04:21.753,0:04:25.976
Aliomba kusikiliza "nyimbo za kikabila"

0:04:26.000,0:04:27.976
na alipigwa butwaa vile vile

0:04:28.000,0:04:29.976
Nilipompa kanda yangu ya Mariah Carey

0:04:30.000,0:04:32.976
(kicheko)

0:04:33.000,0:04:36.693
Alidhani kuwa sifahamu[br]kutumia jiko la umeme

0:04:37.782,0:04:39.038
Kilichonishangaza mimi ni hiki

0:04:39.062,0:04:42.137
Alikuwa ananihurimia[br]hata kabla ya kuniona

0:04:42.528,0:04:45.976
Mtazamo wake mbovu,[br]kunihusu, kama Mwafrika,

0:04:46.000,0:04:49.036
Ulikuwa wa huruma ya kudhalilisha,[br]yenye kujali

0:04:50.000,0:04:53.496
Alikuwa na simulizi moja[br]kuhusu Afrika:

0:04:53.623,0:04:55.977
Simulizi ya majanga.

0:04:56.412,0:04:57.698
Kwenye simulizi hii moja,

0:04:57.722,0:05:01.976
Hakukuwa na uwezekano wa Mwafrika[br]kufanana naye kwa namna yeyote,

0:05:02.000,0:05:04.976
Hakukuwa na uwezekano wa hisia[br]ngumu zaidi ya huruma,

0:05:05.000,0:05:08.976
Hakukuwa na uwezekano wa ushirikiano[br]kama binadamu walio sawa.

0:05:09.000,0:05:11.123
Lazima niseme kuwa[br]kabla ya kwenda Marekani,

0:05:11.147,0:05:13.428
Sikuwa nikijitambua kwa undani[br]kama Mwafrika.

0:05:14.000,0:05:16.976
Lakini Marekani, popote Afrika ilipotajwa,[br]watu walinigeukia.

0:05:17.000,0:05:19.746
Bila kujali kuwa sifahamu chochote[br]kuhusu nchi kama Namibia.

0:05:21.000,0:05:23.096
Lakini nilikuja kuupokea[br]huu utambulisho mpya,

0:05:23.120,0:05:25.976
Na kwa namna nyingi sasa [br]ninajitazama kama Mwafrika.

0:05:26.000,0:05:29.976
Ijapokuwa bado ninakasirishwa sana[br]pale Afrika inapoelezewa kama ni nchi

0:05:30.000,0:05:33.976
Mfano wa karibu, ni safari yangu ya ndege

0:05:34.000,0:05:35.285
Kutoka Lagos hivi juzi,

0:05:35.309,0:05:38.191
Ambapo kulikuwa na tangazo

0:05:38.215,0:05:42.976
Kuhusu kazi ya kujitolea kule[br]"India, Afika na nchi nyingine"

0:05:43.000,0:05:44.317
Kicheko

0:05:44.476,0:05:47.976
Baada ya kuishi Marekani kama Mwafrica

0:05:48.000,0:05:51.174
Nikaanza kuelewa mwitikio wa [br]niliyekuwa naishi naye chumba kimoja

0:05:52.000,0:05:54.025
kama sikukulia Nigeria

0:05:54.049,0:05:57.190
Na kama kila nilichofahamu kuhusu Afrika [br]kilitokana na picha maarufu

0:05:57.214,0:06:02.386
Mimi pia ningedhani kuwa Africa ni mahali[br]penye mandhari nzuri,

0:06:02.410,0:06:03.976
Wanyama wa kupendeza,

0:06:04.000,0:06:05.976
na watu wasioeleweka,

0:06:06.000,0:06:09.631
wapiganao vita visivyo na maana,[br]wanaokufa na umasikini na UKIMWI

0:06:09.655,0:06:11.976
wasioweza kujisemea

0:06:12.000,0:06:16.155
wanaosubiri kusaidiwa na[br]mtu mweupe, mgeni mwenye ukarimu

0:06:16.928,0:06:19.097
Ningewaona waafrika[br]kwa namna ile ambayo mimi,

0:06:19.121,0:06:21.824
nilipokuwa mtoto,[br]niliiona familia ya Fide

0:06:23.000,0:06:26.976
Hii simulizi moja kuhusu Afrika[br]nadhani inatokana na fasihi za magharibi

0:06:27.000,0:06:31.976
Sasa, huu ni msemo kutoka katika uandishi[br]wa mfanyabiashara wa London aitwaye John Lok,

0:06:32.000,0:06:34.976
aliyesafiri kwa maji kuelekea [br]Afrika magharibi mwaka 1561

0:06:35.000,0:06:38.663
na aliweka hazina ya kuvutia [br]kutokana na safari yake.

0:06:40.203,0:06:43.976
Baada ya kuwaita Waafrika weusi kama[br]" hayawani wasio na nyumba,"

0:06:44.000,0:06:47.976
aliandika,"Pia kuna watu wasio na vichwa,

0:06:48.000,0:06:51.968
midomo na macho yao[br]yapo katika vifua vyao."

0:06:53.000,0:06:55.096
Sasa, nilicheka kila [br]nikisoma haya maneno.

0:06:55.120,0:06:58.500
Na lazima mtu [br]atakubaliana na fikira za John Lok.

0:06:59.373,0:07:01.239
Lakini kipi ni muhimu [br]kuhusu uandishi wake

0:07:01.263,0:07:02.976
ni kwamba inawakilisha mwanzo

0:07:03.000,0:07:05.976
wa utamaduni wa kuelezea hadithi [br]za Afrika kwa Magharibi:

0:07:06.000,0:07:09.367
Utamaduni wa kusini mwa jangwa la Sahara[br]kama sehemu isiyofaa,

0:07:09.479,0:07:11.634
yenye utofauti, yenye kiza,

0:07:11.658,0:07:16.976
ya watu ambao, kutokana na maneno ya[br]mshairi bora aitwaye Rudyard Kipling,

0:07:17.000,0:07:18.941
ni "nusu shetani, nusu watoto."

0:07:20.211,0:07:22.976
Hivyo, nilianza kuelewa kwamba mwanafunzi[br]Mmarekani ninayeshirikiana nae chumba

0:07:23.000,0:07:24.976
lazima katika maisha yake

0:07:25.000,0:07:28.976
atakuwa ameona na kusikia [br]namna mbalimbali za hii hadithi moja,

0:07:29.000,0:07:30.976
kama ilivyo kwa profesa,

0:07:31.000,0:07:34.766
ambaye aliwahi niambia kuwa [br]riwaya yangu haikuwa "na uhalisia wa Kiafrika,"

0:07:35.869,0:07:37.560
Sasa, nilikubaliana na kuchanganua

0:07:37.584,0:07:40.679
kwamba kulikuwa na baadhi ya vitu [br]ambavyo si sawa katika riwaya hii,

0:07:40.703,0:07:43.976
na kuwa nilifeli katika maeneo mbalimbali,

0:07:44.000,0:07:46.239
lakini sikufiria kwamba ilifeli

0:07:46.263,0:07:48.976
katika kutekeleza [br]uhalisia wake wa Kiafrika.

0:07:49.000,0:07:52.706
Kiukweli, sikufahamu [br]uhalisia wa Kiafrika ni upi.

0:07:54.000,0:07:58.396
Profesa alinielezza kwamba wahusika kwenye riwaya[br]walikuwa wanafanana mno kama yeye,

0:07:58.420,0:08:00.396
msomi aliye katika maisha ya kati.

0:08:00.420,0:08:02.522
Wahusika wangu waliendesha magari.

0:08:02.546,0:08:04.976
Hawakuwa wanashinda na njaa.

0:08:05.000,0:08:07.927
Kwa hiyo hawakuwa Waafrika halisi.

0:08:09.000,0:08:11.976
Lakini niongeze haraka-haraka [br]kwamba najisikia hatia

0:08:12.000,0:08:14.070
katika swali la la hadithi iliyo moja.

0:08:15.000,0:08:17.991
Miaka michache iliyopita, [br]nilitembelea Mexico nikitokea Marekani.

0:08:19.000,0:08:21.667
Hali ya kisiasa nchini Marekani [br]wakati huo ilikuwa tete,

0:08:21.691,0:08:24.976
kulikuwa na majadiliano yanayoendelea [br]kuhusu uhamiaji.

0:08:25.000,0:08:26.976
Na, mara kwa mara hutokea Marekani,

0:08:27.000,0:08:29.976
neno uhamiaji likaja kuwa [br]linahusishwa na watu wenye asili ya Mexico.

0:08:30.698,0:08:32.631
Kulikuwa na hadithi ndefu [br]kuhusu Wamexico

0:08:32.655,0:08:35.976
kama watu wanaonyonya mfumo wa afya,

0:08:36.000,0:08:37.976
wanajipenyeza kwenye mipaka,

0:08:38.000,0:08:40.465
wanakamatwa kwenye mipaka,[br]vitu kama hivyo.

0:08:42.163,0:08:45.976
Nakumbuka siku ya kwanza nilipokuwa natembea[br]eneo liitwalo Guadalajara,

0:08:46.000,0:08:47.976
nikiwaangalia watu wakielekea makazini,

0:08:48.000,0:08:49.976
wakitengeneza tortilla maeneo ya sokoni,

0:08:50.000,0:08:51.973
wakivuta sigara, wakicheka.

0:08:53.195,0:08:55.976
Nakumbuka kwa mara ya kwanza [br]nilipatwa na mshangao kidogo.

0:08:56.000,0:08:58.976
Kisha, nikagubikwa na aibu.

0:08:59.341,0:09:03.976
Nikatambua ya kwamba nimezama sana katika habari zinazoelezea watu wa Mexico

0:09:04.000,0:09:06.000
ambao wamekuwa jambo katika akili yangu,

0:09:06.024,0:09:07.849
wahamiaji duni,

0:09:08.769,0:09:11.191
nilidanganyika katika hadithi moja[br]ya watu wa Mexico

0:09:11.215,0:09:13.722
na sikuweza kujisikia aibu zaidi.

0:09:14.071,0:09:16.618
Kwa hiyo hiyo ndiyo[br]namna ya kutengeneza hadithi moja.

0:09:16.642,0:09:18.976
kuwaeleza watu kama jambo moja,

0:09:19.000,0:09:20.976
kama jambo moja tu,

0:09:21.000,0:09:22.976
tena na tena,

0:09:23.000,0:09:24.515
na hivyo ndivyo watakavyokuwa.

0:09:25.793,0:09:28.239
Haiwezekani kuongelea kuhusu hadithi moja

0:09:28.263,0:09:29.952
bila kuongelea kuhusu uwezo ya mamlaka.

0:09:31.496,0:09:33.244
Kuna neno, neno la lugha ya Igbo,

0:09:33.268,0:09:36.919
ambalo huwa naliwaza kila nikifikiria [br]mfumo wa mamlaka wa dunia,

0:09:36.943,0:09:38.133
na hili "nkali".

0:09:38.332,0:09:42.976
Ni nomino ambayo inatafsiriwa kama [br]"kuwa juu zaidi ya mwigine."

0:09:43.554,0:09:46.482
Kama ulivyo ulimwengu wa[br]kiuchumi na kisiasa,

0:09:46.506,0:09:50.976
hadithi pia huelezwa kwa kanuni ya nkali:

0:09:51.000,0:09:52.976
Zinaelezwaje, nani anaelezea,

0:09:53.000,0:09:56.237
wakati gani zilielezwa,[br]hadithi ngapi zinaelezwa,

0:09:56.261,0:09:58.468
haya yote yanategemea sana [br]nguvu ya mamlaka.

0:10:00.000,0:10:03.143
Mamlaka ni uwezo sio tu wa kueleza[br]hadithi ya kuhusu mtu mwingine,

0:10:03.167,0:10:06.976
lakini kuifanya iwe hadithi mahususi[br]kuhusu mtu huyo.

0:10:07.000,0:10:09.096
Mshairi wa Kipalestina[br]Mourid Barghouti aliandika

0:10:09.120,0:10:11.976
kwamba kama unataka kuwaondoa watu,

0:10:12.000,0:10:14.976
njia rahisi ya kufanya hivyo [br]ni kuelezea hadithi yao

0:10:15.000,0:10:17.230
na kuanza na, "pili."

0:10:18.484,0:10:22.382
Anza hadithi na mishale[br]ya waliokuwa wakazi halisi wa Amerika,

0:10:22.406,0:10:24.976
na sio baada ya kufika kwa Waingereza,

0:10:25.000,0:10:27.977
na utakuwa na hadithi tofauti nyingine kabisa.

0:10:28.001,0:10:32.433
Anza na hadithi kuhusu [br]kuanguka kwa dola za Kiafrika,

0:10:32.457,0:10:35.976
na sio dola za Kiafrika [br]zilizotokana na ukoloni,

0:10:36.000,0:10:38.742
na utakuwa na hadithi tofauti kabisa.

0:10:40.000,0:10:41.976
Hivi karibun nilitoa hotuba katika chuo

0:10:42.000,0:10:45.785
ambapo mwanafunzi aliniambia [br]kwamba ilikuwa ni aibu

0:10:45.809,0:10:48.928
kwamba wanaume wa Kinigeria [br]walikuwa wanyanyasaji

0:10:48.952,0:10:50.896
kama alivyo muhusika [br]ambaye ni baba katika riwaya yangu.

0:10:52.000,0:10:55.976
Nikamwambia nimesoma riwaya [br]iitwayo "Mwendawazimu wa Kiamerika" --

0:10:56.000,0:10:57.976
(Kicheko)

0:10:58.000,0:10:59.976
-- na kwamba ilikuwa aibu

0:11:00.000,0:11:02.976
kwamba vijana wadogo wa Kiamerika [br]walikuwa wauaji waliokubuhu.

0:11:03.000,0:11:06.976
(Kicheko)

0:11:07.000,0:11:12.976
(Makofi)

0:11:13.000,0:11:15.976
Sasa, kiukweli nilisema hili [br]kutokana na kukerwa.

0:11:16.000,0:11:17.976
(Kicheko)

0:11:18.000,0:11:20.191
Lakini isingeweza kutokea kwangu kuwaza

0:11:20.215,0:11:23.976
kwamba kwa sababu nimesoma riwaya [br]ambayo muhusika ni muuaji wa kufululiza

0:11:24.000,0:11:27.976
kwamba kwa kiasi fulani [br]wanawakilisha Wamarekani wote.

0:11:28.000,0:11:30.976
Hii si kwamba mimi [br]ni mtu bora kuliko yule mwanafunzi,

0:11:31.000,0:11:33.976
lakini kwa sababu ya utamaduni [br]na nguvu ya uchumi wa Marekani,

0:11:34.000,0:11:35.976
Nilikuwa nina hadithi nyingi za Marekani.

0:11:36.000,0:11:39.976
Nilisoma Tyler na Updike [br]na Steinbeck na Gaitskill.

0:11:40.000,0:11:42.560
Sikuwa na hadithi moja ya Marekani.

0:11:43.671,0:11:45.377
Nilipojifunza, miaka kadhaa iliyopita,

0:11:45.401,0:11:49.742
kwamba waandishi wanategemewa kuwa na maisha ya utotoni ambayo siyo ya furaha

0:11:49.766,0:11:51.976
ili kuja kufanikiwa baadaye,

0:11:52.000,0:11:56.000
Nilianza kuwaza ni namna gani naweza buni [br]vitu vibaya ambavyo wazazi wangu walinifanyia.

0:11:56.024,0:11:57.976
(Kicheko)

0:11:58.000,0:12:01.976
Lakini ukweli ni kwamba nilikuwa na maisha ya utoto ambayo yalikuwa ya furaha sana,

0:12:02.000,0:12:04.976
yaliyojaa vicheko na upendo,[br]katika familia iliyo na ukaribu sana.

0:12:05.000,0:12:08.211
Lakini pia nilikuwa na mababu [br]waliofia kwenye kambi za wakimbizi.

0:12:08.750,0:12:12.976
Binamu yangu Polle alifariki [br]sababu hakupata matibabu yanayostahili.

0:12:13.000,0:12:15.976
Mmoja wa rafiki zangu,Okoloma, [br]alifariki kwenye ajali ya ndege

0:12:16.000,0:12:18.976
kwa sababu gari zetu za zimamoto [br]hazikuwa na maji.

0:12:19.000,0:12:21.976
Nimekulia katika serikali ya kijeshi[br]ambayo ni kandamizi

0:12:22.000,0:12:23.976
ambayo haikujali elimu,

0:12:24.000,0:12:26.976
kwa muda mwingine,[br]wazazi walikuwa hawalipwi mishahara.

0:12:27.000,0:12:30.977
Hivyo, kama mtoto, nilianza kuona jamu hakuna mezani wakati wa kupata kifungua kinywa,

0:12:31.001,0:12:33.498
kisha siagi nayo ikakosekana,

0:12:33.522,0:12:35.976
kisha mkate ukawa ghali sana,

0:12:36.000,0:12:37.871
kisha maziwa yakapungua.

0:12:39.000,0:12:42.657
Na katika yote, hali ya hofu ya kisiasa

0:12:42.681,0:12:44.363
ikaingilia maisha yetu,

0:12:45.823,0:12:47.960
Na hadithi zote hizi zimenitengeneza mimi wa leo.

0:12:48.457,0:12:51.976
Lakini kusisitiza katika hizi hadithi hasi

0:12:52.000,0:12:54.976
ni kuongeza uzoefu wangu

0:12:55.000,0:12:58.664
na kuachana na hadithi nyinginezo nyingi ambazo zimenitengeneza mimi.

0:12:59.394,0:13:01.976
Hadithi moja hutengeneza tabaka,

0:13:02.000,0:13:06.976
na tatizo la tabaka [br]si kwamba hazina kweli,

0:13:07.000,0:13:08.976
lakini hazijakamilika.

0:13:09.357,0:13:11.960
Hufanya hadithi moja kuwa hadithi pekee.

0:13:13.000,0:13:15.572
Hakika, Afrika ni bara [br]ambalo limejaa majanga:

0:13:15.596,0:13:18.976
Kuna majanga yaliyo makubwa,[br]kama ubakaji wa kutisha nchini Congo

0:13:19.000,0:13:20.626
na wa kudidimiza,

0:13:20.650,0:13:25.150
kama ukweli kwamba watu 5000 wanaomba [br]nafasi moja ya kazi nchini Nigeria.

0:13:26.000,0:13:29.563
Lakini kuna hadithi nyingine [br]ambazo hazihusiani na majanga,

0:13:29.587,0:13:32.976
na ni muhimu sana, ni namna kuziongelea.

0:13:33.000,0:13:34.976
Wakati wote nimekuwa nikihisi haiwezekani

0:13:35.000,0:13:37.976
kujiunga kwa utaratibu na sehemu au mtu

0:13:38.000,0:13:41.976
bila kuhusiana na hadithi zote[br]za mahala pale au mtu huyo.

0:13:42.000,0:13:45.580
Madhara ya hadithi moja ni kwamba:

0:13:45.604,0:13:47.561
Hunyang'anya watu wa heshima.

0:13:48.332,0:13:51.976
Hufanya utambuzi wetu[br]wa usawa wa kibinadamu kuwa mgumu.

0:13:52.000,0:13:56.164
Husisitiza ni jinsi gani tulivyo tofauti [br]kuliko vile tulivyo sawa.

0:13:57.000,0:13:59.489
Inakuwaje wakati[br]kabla ya safari yangu ya Mexico,

0:13:59.513,0:14:02.976
Ningefatilia majadiliano ya uhamiaji [br]kutoka pande zote,

0:14:03.000,0:14:04.976
upande wa Marekani na wa Mexico?

0:14:05.000,0:14:08.976
Ingekuwaje kama mama yangu angeniambia [br]familia ya Fide ilikuwa masikini

0:14:09.000,0:14:10.976
na ya wachapakazi?

0:14:11.000,0:14:13.096
Inakuwaje kama tungekuwa[br]na mtandao wa televisheni wa Kiafrika

0:14:13.120,0:14:16.976
ambao unarusha vipindi [br]vya hadithi za Afrika duniani kote?

0:14:17.000,0:14:21.331
Kitu ambacho muandishi wa Kinigeria Chinua Achebe[br]anaita "usawa wa hadithi."

0:14:21.355,0:14:25.331
Inakuweaje kama mwanafunzi niliyeishi naye chumba kimoja angefahamu kuhusu mchapishaji wangu wa Kinigeria,

0:14:25.355,0:14:26.976
Muhtar Bakare,

0:14:27.000,0:14:29.048
mtu wa kipekee ambaye [br]aliacha kazi ya benki

0:14:29.072,0:14:31.977
na kufuata ndoto zake [br]na kuanzisha nyumba ya uchapishaji

0:14:32.001,0:14:35.688
Sasa, hekima iliyozoeleka ilikuwa kwamba [br]Wanigeria huwa hawasomi fasihi.

0:14:35.712,0:14:36.966
Yeye alikataa.

0:14:36.990,0:14:40.076
Alihisi kwamba watu [br]ambao wanaweza kusoma, wangesoma,

0:14:40.100,0:14:43.976
kama ungefanya kazi ya fasihi iwe katika bei nafuu na kupatikana kiurahisi.

0:14:44.666,0:14:46.976
Muda mfupi baada ya kuchapisha[br]riwaya yangu ya kwanza,

0:14:47.000,0:14:49.976
Nilikwenda kwenye kituo cha televisheni [br]kilichopo Lagos kwa ajili ya mahojiano,

0:14:50.000,0:14:53.191
na mwanamke ambaye anafanya kazi pale kama karani alinifata na kusema,

0:14:53.215,0:14:55.976
"Nimependa sana riwaya yako. [br]Sijapenda mwishoni mwake.

0:14:56.000,0:14:59.239
Sasa, ni lazima uandike muendelezo [br]na hiki ndicho kitatokea ..."

0:14:59.263,0:15:01.977
(Kicheko)

0:15:02.001,0:15:04.977
Na alipoendelea kunielezea [br]kipi cha kuandika kwenye muendelezo.

0:15:05.564,0:15:07.976
Si kwamba nilivutiwa tu, [br]lakini pia nilisisimka.

0:15:08.000,0:15:10.976
Huyu ni mwanamke, mmoja wa watu wengi [br]wa kawaida waliopo Nigeria,

0:15:11.000,0:15:13.003
ambao hawakutakiwa kuwa wasomaji.

0:15:13.901,0:15:15.525
Si kwamba alisoma tu kitabu,

0:15:15.549,0:15:17.358
lakini pia alikimiliki

0:15:17.382,0:15:20.485
na aliona ana haki kuaniambia [br]kitu cha kuandika katika muendelezo.

0:15:21.580,0:15:24.976
Sasa, ingekuwaje kama mwanafunzi niishiye nae chumba kimoja angejua kuhusu rafiki yangu Funmi Lyanda,

0:15:25.000,0:15:27.976
mwanamke jasiri ambaye anaongoza [br]kipindi cha televisheni Lagos,

0:15:28.000,0:15:31.000
na anadhamiria kuelezea hadithi [br]ambazo tunapendelea kuzisahau?

0:15:31.695,0:15:34.976
Inakuwaje kama mwenzangu [br]angetambua kuhusu upasuaji wa moyo

0:15:35.000,0:15:37.976
ambao ulifanyika wiki iliyopita [br]jijini Lagos?

0:15:38.000,0:15:41.976
Inakuwaje angefahamu [br]kuhusu muziki wa kisasa kwa Kinigeria,

0:15:42.000,0:15:44.976
watu wenye vipaji wanaoimba [br]katika lugha za Kiingereza na pijini,

0:15:45.000,0:15:46.976
na Kiigbo na Kiyoruba na Kiijo,

0:15:47.000,0:15:50.976
wakichanganya ushawishi [br]kutoka kwa Jay Z hadi kwa Fela

0:15:51.000,0:15:53.182
kwenda kwa Bob Marley na babu zao.

0:15:54.000,0:15:56.239
Inakuwaje kama angejua [br]kuhusu wakili mwanamke

0:15:56.263,0:15:59.976
ambaye hivi karibuni alienda mahakamani nchini Nigeria kuipa changamoto sheria isiyo na maana

0:16:00.000,0:16:02.976
ambayo inawataka wanawake [br]kupewa ruhusa na waume zao

0:16:03.000,0:16:05.976
kabla ya kutengeneza hati mpya ya kusafiria?

0:16:06.000,0:16:08.976
Inakuwaje kama angefahamu kuhusu Nollywood,

0:16:09.000,0:16:13.380
iliyojawa na watu wabunifu wanaotengeneza filamu ingawaje kuna changamoto nyingi za kiufundi,

0:16:13.404,0:16:14.976
filamu ambazo ni maarufu sana

0:16:15.000,0:16:19.976
ambazo ni mfano mzuri unaoonyesha Wanigeria wanatumia kile wanachotengeneza?

0:16:20.000,0:16:23.286
Inakuwaje kama angefahamu [br]kuhusu msusi wangu bora kabisa,

0:16:23.310,0:16:26.976
ambaye ameanza biashara yake mwenyewe [br]akiuza nywele za kuongezea?

0:16:27.000,0:16:30.976
Au kuhusu mamilioni ya Wanigeria wengine ambao huanza biashara na muda mwingine kuanguka,

0:16:31.000,0:16:33.938
lakini huendelea kukuza azma yao?

0:16:35.000,0:16:36.976
Muda wote nikiwa nyumbani hukutana

0:16:37.000,0:16:39.976
na vyanzo vya kila wakati vya kukwaza [br]kwa Wanigeria wengi:

0:16:40.000,0:16:43.444
miundombinu yetu mibovu, [br]serikali iliyoanguka,

0:16:43.468,0:16:45.523
lakini pia kwa ustahimilivu mkubwa

0:16:45.547,0:16:48.976
wa watu ambao hufanikiwa,[br]bila ya kutegemea serikali,

0:16:49.000,0:16:50.261
bila yenyewe kabisa.

0:16:51.373,0:16:53.976
Huwa natoa mafunzo ya uandishi [br]kila kipindi cha joto jijini Lagos,

0:16:54.000,0:16:56.976
na huwa inanishangaza [br]kwa namna gani watu wengi hujiunga,

0:16:57.000,0:16:59.976
namna ambavyo watu wengi wana shauku ya kuandika,

0:17:00.000,0:17:01.386
ili kueleza hadithi.

0:17:02.275,0:17:05.298
Mimi na mchapishaji wa kitabu changu [br]tumeanzisha taasisi isiyo ya kibiashara

0:17:05.322,0:17:06.976
inayofahamika kama Farafina Trust,

0:17:07.000,0:17:09.976
na tuna ndoto kubwa ya kujenga maktaba

0:17:10.000,0:17:12.143
na kukarabati maktaba ambazo tayari zipo

0:17:12.167,0:17:14.976
na kutoa vitabu kwa shule za majimboni

0:17:15.000,0:17:17.096
ambazo hazina vitabu katika maktaba zao,

0:17:17.120,0:17:19.501
na kuandaa mafunzo mengi mno,

0:17:19.525,0:17:20.976
katika kuandika na kusoma,

0:17:21.000,0:17:24.199
kwa watu wote ambao wana shauku [br]ya kuelezea hadithi zetu nyingi.

0:17:24.326,0:17:25.976
Hadithi zina maana.

0:17:26.000,0:17:27.976
Hadithi nyingi zina maana.

0:17:28.000,0:17:31.976
Haidithi zimekuwa [br]zikitumika kupokonya na kukejeli,

0:17:32.000,0:17:35.976
lakini hadithi zinaweza tumika [br]kuhamasisha na kuleta ubinadamu.

0:17:36.642,0:17:38.976
Hadithi zinaweza kuvunja heshima ya watu,

0:17:39.000,0:17:42.703
lakini hadithi zinaweza [br]kurudisha heshima iliyopotea.

0:17:44.000,0:17:46.048
Mwandishi wa Kimarekani [br]Alice Walker aliandika

0:17:46.072,0:17:49.976
kuhusu ndugu zake wanaotokea Kusini[br]ambao walihamia Kaskazini.

0:17:50.000,0:17:51.976
Aliwaonyesha kitabu kuhusu

0:17:52.000,0:17:54.068
maisha ya Kusini ambayo wameyaacha nyuma.

0:17:55.592,0:17:58.976
"Walikaa, na wakakisoma kitabu,

0:17:59.000,0:18:04.528
nisikilize mimi soma kitabu,[br]na raha ya dunia utaipata tena."

0:18:05.579,0:18:08.441
Ningependelea kumalizia na hili wazo:

0:18:08.465,0:18:10.976
Kwamba pale tunapokataa hadithi moja,

0:18:11.000,0:18:13.976
tunapogundua kwamba hakuna hadithi moja

0:18:14.000,0:18:16.441
kuhusu sehemu yoyote,

0:18:16.465,0:18:17.976
huwa tunarejesha Furaha.

0:18:18.695,0:18:19.817
Asante.

0:18:19.841,0:18:22.841
(Makofi)