1
00:00:00,940 --> 00:00:03,280
Ek is ’n storieverteller.

2
00:00:03,280 --> 00:00:06,750
Ek wil julle ’n paar 
persoonlike stories vertel

3
00:00:06,750 --> 00:00:10,840
oor "die gevaar van die enkele storie".

4
00:00:10,840 --> 00:00:14,370
Ek't op ’n universiteitskampus 
in oos-Nigerië grootgeword.

5
00:00:14,370 --> 00:00:17,400
My ma sê ek't op twee begin lees,

6
00:00:17,400 --> 00:00:22,000
alhoewel ek dink vier 
dalk nader aan die waarheid is.

7
00:00:22,000 --> 00:00:24,000
So ek was ’n vroeë leser

8
00:00:24,000 --> 00:00:27,680
en ek't Britse en 
Amerikaanse kinderboeke gelees.

9
00:00:27,680 --> 00:00:30,420
Ek was ook ’n vroeë skrywer.

10
00:00:30,420 --> 00:00:34,000
Toe ek begin skryf, 
op omtrent sewe,

11
00:00:34,000 --> 00:00:36,470
stories in potlood met krytillustrasies,

12
00:00:36,470 --> 00:00:39,580
wat my arme ma móés lees,

13
00:00:39,580 --> 00:00:43,240
skryf ek presies die tipe stories 
wat ek gelees het:

14
00:00:43,240 --> 00:00:48,000
Al my karakters was wit met blou oë,

15
00:00:48,000 --> 00:00:50,390
hulle't in die sneeu gespeel,

16
00:00:50,390 --> 00:00:52,220
hulle't appels geëet

17
00:00:52,220 --> 00:00:54,120
(Gelag)

18
00:00:54,120 --> 00:00:56,090
en hulle't baie oor die weer gepraat,

19
00:00:56,090 --> 00:00:58,600
hoe lieflik dit was,
dat die son uitgekom het.

20
00:00:58,600 --> 00:01:00,580
(Gelag)

21
00:01:00,580 --> 00:01:03,860
Ondanks die feit dat ek in Nigerië gewoon het.

22
00:01:03,860 --> 00:01:07,330
Ek was toe nog nooit buite Nigerië nie.

23
00:01:07,330 --> 00:01:10,310
Ons't niks sneeu gehad nie, 
ons het mangoes geëet,

24
00:01:10,310 --> 00:01:12,220
en ons het nooit oor die weer gepraat nie,

25
00:01:12,220 --> 00:01:14,320
want dit was onnodig.

26
00:01:14,320 --> 00:01:17,120
My karakters het ook 
baie gemmerbier gedrink,

27
00:01:17,120 --> 00:01:19,390
want die karakters in die Britse boeke

28
00:01:19,390 --> 00:01:21,460
het gemmerbier gedrink.

29
00:01:21,460 --> 00:01:24,430
Ongeag dat ek g'n benul 
van gemmerbier gehad het nie.

30
00:01:24,430 --> 00:01:25,520
(Gelag)

31
00:01:25,520 --> 00:01:26,990
En vir baie jare daarna

32
00:01:26,990 --> 00:01:30,530
sou ek ’n brandende begeerte hê
om gemmerbier te proe.

33
00:01:30,530 --> 00:01:32,210
Maar dis ’n ander storie.

34
00:01:32,210 --> 00:01:34,000
Wat hierdie wys, dink ek,

35
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
is hoe ontvanklik en vatbaar ons is

36
00:01:37,000 --> 00:01:39,000
met ’n storie voor oë,

37
00:01:39,000 --> 00:01:41,000
veral as kinders.

38
00:01:41,000 --> 00:01:43,000
Omdat ek nét boeke gelees het
waarin karakters anders was,

39
00:01:43,000 --> 00:01:45,000
was ek oortuig 


40
00:01:45,000 --> 00:01:47,000
dat boeke vanselfsprekend 
vreemdelinge moes in hê

41
00:01:47,000 --> 00:01:50,000
en oor dinge moes gaan 
waarmee ek nie kon identifiseer nie.

42
00:01:50,000 --> 00:01:52,000
Dinge het verander 
toe ek Afrikaboeke ontdek het.

43
00:01:52,000 --> 00:01:55,000
Daar was nie veel beskikbaar nie

44
00:01:55,000 --> 00:01:59,000
en hulle was nie so verkrygbaar 
soos die buitelandse boeke nie.

45
00:01:59,000 --> 00:02:01,000
Maar dank skrywers 
soos Chinua Achebe en Camara Laye,

46
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
het ek ’n sielsverskuiwing 
in my begrip van letterkunde beleef.

47
00:02:03,000 --> 00:02:07,000
Ek het besef dat mense soos ek,

48
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
meisies met vel die kleur van sjokolade,

49
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
wie se kroes hare 
nie kon poniesterte maak nie,

50
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
ook in literatuur kon bestaan.

51
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
Ek't oor vertroude dinge begin skryf.

52
00:02:15,000 --> 00:02:18,000
Ek was wel versot op 
die Amerikaanse en Britse boeke.

53
00:02:18,000 --> 00:02:20,000
Hulle't my verbeelding aangegryp, 
vir my nuwe wêrelde oopgemaak.

54
00:02:20,000 --> 00:02:24,000
Maar die gevolg was per abuis

55
00:02:24,000 --> 00:02:28,000
dat ek nie geweet het mense soos ek

56
00:02:28,000 --> 00:02:32,000
kon in literatuur bestaan nie.

57
00:02:32,000 --> 00:02:34,000
So die ontdekking van Afrikaskrywers

58
00:02:34,000 --> 00:02:36,000
het my gered van 'n enkele storie hê
oor wat boeke in wese is.

59
00:02:36,000 --> 00:02:38,000
Ek was uit ’n gewone, 
middelklas Nigeriese gesin.

60
00:02:38,000 --> 00:02:42,000
My pa was ’n professor.

61
00:02:42,000 --> 00:02:45,000
My ma was ’n administratiewe beampte.

62
00:02:45,000 --> 00:02:47,000
En, soos die norm was,

63
00:02:47,000 --> 00:02:50,000
het ons inwoon-huishulpe gehad, 
wat van nabye dorpies af gekom het.

64
00:02:50,000 --> 00:02:52,000
So die jaar wat ek agt geword het, 
het ons ’n nuwe huisknaap gekry.

65
00:02:52,000 --> 00:02:55,000
Sy naam was Fide.

66
00:02:55,000 --> 00:02:58,000
My ma het ons net een ding oor hom vertel:
sy familie was baie arm.

67
00:02:58,000 --> 00:03:03,000
My ma het jamswortels en rys 
en ons ou klere na sy familie toe gestuur.

68
00:03:03,000 --> 00:03:07,000
En as ek nie my aandete opgeëet het nie, 
sou my ma sê:

69
00:03:07,000 --> 00:03:09,000
"Eet jou kos! Weet jy dan nie? 
Mense soos Fide se familie het niks nie."

70
00:03:09,000 --> 00:03:12,000
So ek was baie jammer vir Fide se familie.

71
00:03:12,000 --> 00:03:15,000
Toe een Saterdag 
gaan ons na sy dorpie op besoek,

72
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
en sy ma wys vir ons 
’n pragtige gepatroonde mandjie

73
00:03:17,000 --> 00:03:20,000
gemaak van gekleurde raffia, 
wat sy broer gemaak het.

74
00:03:20,000 --> 00:03:22,000
Ek was verbaas.

75
00:03:22,000 --> 00:03:27,000
Ek het nie besef dat iemand in sy familie

76
00:03:27,000 --> 00:03:31,000
sowaar iets kon maak nie.

77
00:03:31,000 --> 00:03:34,000
Al wat ek van hulle gehoor het, 
was hoe arm hulle was,

78
00:03:34,000 --> 00:03:38,000
sodat dit vir my onmoontlik geword het 
om hulle as enigiets buiten arm te sien.

79
00:03:38,000 --> 00:03:41,000
Hulle armoede 
was my enkele storie oor hulle.

80
00:03:41,000 --> 00:03:43,000
Ek het jare later hieroor gedink 
toe ek weg is uit Nigerië

81
00:03:43,000 --> 00:03:46,000
om universiteit toe te gaan in die VSA.

82
00:03:46,000 --> 00:03:49,000
Ek was 19.

83
00:03:49,000 --> 00:03:52,000
My Amerikaanse kamermaat is deur my geskok.

84
00:03:52,000 --> 00:03:54,000
Sy't my gevra waar ek so goed 
Engels leer praat het

85
00:03:54,000 --> 00:03:57,000
en was verward toe ek gesê het

86
00:03:57,000 --> 00:04:01,000
dat Engels toevallig genoeg 
die amptelike taal van Nigerië is.

87
00:04:01,000 --> 00:04:03,000
Sy't gevra om na 
my "tribal" musiek te luister

88
00:04:03,000 --> 00:04:06,000
en was gevolglik baie teleurgesteld

89
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
toe ek my Mariah Carey-kasset uithaal.

90
00:04:08,000 --> 00:04:12,000
(Gelag)

91
00:04:12,000 --> 00:04:15,000
Sy't aangeneem dat ek nie weet 
hoe om ’n stoof te gebruik nie.

92
00:04:15,000 --> 00:04:17,000
Dít het my getref:

93
00:04:17,000 --> 00:04:22,000
Sy't my al bejammer 
nog voor sy my gesien het.

94
00:04:22,000 --> 00:04:26,000
Haar verstekposisie teenoor my, 
as ’n Afrikaan,

95
00:04:26,000 --> 00:04:28,000
was ’n soort neerbuigende, 
goed-bedoelde jammerhartigheid.

96
00:04:28,000 --> 00:04:30,000
My kamermaat het 
n enkele Afrikastorie gehad:

97
00:04:30,000 --> 00:04:33,000
’n enkele storie oor katastrofe.

98
00:04:33,000 --> 00:04:35,000
In hierdie enkele storie

99
00:04:58,000 --> 00:05:02,000
kon Afrikane geensins soos sy wees nie,

100
00:05:02,000 --> 00:05:05,000
was daar geen gevoelens 
meer kompleks as bejammering nie

101
00:05:05,000 --> 00:05:09,000
en geen moontlikheid van ’n verbinding 
as gelyke mense nie.

102
00:05:09,000 --> 00:05:11,000
Ek moet sê dat voor ek VSA toe is,

103
00:05:11,000 --> 00:05:14,000
ek nie bewustelik geïdentifiseer het 
as ’n Afrikaan nie.

104
00:05:14,000 --> 00:05:17,000
Maar elke keer wat Afrika ter sprake was, 
het almal na my gekyk.

105
00:05:17,000 --> 00:05:21,000
Ondanks dat ek niks geweet het 
oor plekke soos Namibië nie.

106
00:05:21,000 --> 00:05:23,000
Maar ek't op die ou end 
dié nuwe identiteit aangeneem,

107
00:05:23,000 --> 00:05:26,000
en op baie maniere 
dink ek nou aan myself as Afrikaan.

108
00:05:26,000 --> 00:05:28,000
Dit ontstem my wel steeds 
wanneer daar na Afrika verwys word as ’n land,

109
00:05:30,000 --> 00:05:34,000
die mees onlangse voorbeeld 
was op my andersins wonderlike vlug,

110
00:05:34,000 --> 00:05:36,000
vanaf Lagos twee dae gelede,

111
00:05:36,000 --> 00:05:38,000
met die Virgin-aankondiging

112
00:05:38,000 --> 00:05:43,000
oor die liefdadigheidswerk 
in "Indië, Afrika en ander lande".

113
00:05:43,000 --> 00:05:44,000
(Gelag)

114
00:05:44,000 --> 00:05:48,000
So na ek ’n paar jaar in die VSA 
as ’n Afrikaan spandeer het,

115
00:05:48,000 --> 00:05:52,000
het ek my kamermaat se reaksie 
teenoor my begin verstaan.

116
00:05:52,000 --> 00:05:55,000
As ek nie in Nigerië grootgeword het nie,

117
00:05:55,000 --> 00:05:57,000
en as al wat ek oor Afrika geweet het
van algemene beelde was,

118
00:05:57,000 --> 00:06:00,000
sou ek ook dink

119
00:06:00,000 --> 00:06:04,000
dat Afrika ’n plek 
van pragtige landskappe, mooi diere,

120
00:06:04,000 --> 00:06:06,000
en onverstaanbare mense is,

121
00:06:06,000 --> 00:06:09,000
aan't oorlogvoer, 
sterwend van armoede of VIGS,

122
00:06:09,000 --> 00:06:12,000
nie in staat daartoe 
om vir hulleself te praat nie

123
00:06:12,000 --> 00:06:14,000
en wagted om verlossing
deur ’n gawe, wit vreemdeling.

124
00:06:17,000 --> 00:06:19,000
Ek sou Afrikane sien 
net soos ek, as kind,

125
00:06:19,000 --> 00:06:23,000
Fide se familie gesien het.

126
00:06:23,000 --> 00:06:27,000
Hierdie enkele storie oor Afrika 
kom per slot van rekening uit Westerse literatuur.

127
00:06:27,000 --> 00:06:29,000
Hier is ’n aanhaling uit die skrywe
van ’n Londonse handelaar, John Locke,

128
00:06:32,000 --> 00:06:35,000
wat in 1561 na Wes-Afrika geseil het

129
00:06:35,000 --> 00:06:40,000
en ’n boeiende reisverslag gehou het.

130
00:06:40,000 --> 00:06:42,000
Nadat hy na die swart Afrikane
as "gediertes sonder huise," verwys,

131
00:06:44,000 --> 00:06:48,000
skryf hy: "Hulle is mense sonder koppe,

132
00:06:48,000 --> 00:06:53,000
met hul monde en oë in hulle borste."

133
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
Ek lag elke keer wat ek dit lees.

134
00:06:55,000 --> 00:06:59,000
En ’n mens moet sy verbeelding bewonder.

135
00:06:59,000 --> 00:07:01,000
Maar belangrik is dat sy skryfwerk

136
00:07:01,000 --> 00:07:03,000
die begin van ’n verteltradisie

137
00:07:03,000 --> 00:07:06,000
van Afrikastories in die Weste 
verteenwoordig:

138
00:07:06,000 --> 00:07:09,000
’n Tradisie van sub-Sahara-Afrika 
as ’n plek van negatiewes,

139
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
van andersheid, van donkerte,

140
00:07:11,000 --> 00:07:15,000
van mense wat, in die woorde van 
die wonderlike digter, Rudyard Kipling,

141
00:07:17,000 --> 00:07:20,000
"halfduiwel, halfkind" is.

142
00:07:20,000 --> 00:07:23,000
En so't ek begin besef 
dat my Amerikaanse kamermaat

143
00:07:23,000 --> 00:07:25,000
haar hele lewe lank

144
00:07:25,000 --> 00:07:27,000
verskillende weergawes van hierdie 
enkele storie moes gesien en gehoor het,

145
00:07:29,000 --> 00:07:31,000
so ook ’n professor,

146
00:07:31,000 --> 00:07:36,000
wat op ’n keer vir my gesê het 
dat my roman nie "eg aan Afrika" is nie.

147
00:07:36,000 --> 00:07:38,000
Nou, ek was heeltemal bereid

148
00:07:38,000 --> 00:07:40,000
om aan te voer dat daar heelwat dinge
verkeerd was met die roman,

149
00:07:40,000 --> 00:07:44,000
dat dit op vele punte misluk het,

150
00:07:44,000 --> 00:07:46,000
maar ek het nie kon droom

151
00:07:46,000 --> 00:07:49,000
dat dit die kastige Afrika-egtheid paal 
nie gehaal het nie.

152
00:07:49,000 --> 00:07:51,000
Ek het inderwaarheid nie geweet
wat Afrika-egtheid was nie

153
00:07:54,000 --> 00:07:56,000
Die professor het my meegedeel 
dat my karakters te veel soos hy was,

154
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
’n opgevoede, middelklas man.

155
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
My karakters het motors bestuur.

156
00:08:02,000 --> 00:08:05,000
Hulle't nie van honger vergaan nie.

157
00:08:05,000 --> 00:08:09,000
Gevolglik was hulle nie eg aan Afrika nie.

158
00:08:09,000 --> 00:08:12,000
Maar ek moet byvoeg 
dat ek net so skuldig is

159
00:08:12,000 --> 00:08:15,000
aan die enkele storie kwessie.

160
00:08:15,000 --> 00:08:19,000
Ek't ’n paar jaar gelede Meksiko besoek 
uit die VSA.

161
00:08:19,000 --> 00:08:21,000
Die politieke klimaat in die VSA 
was gespanne,

162
00:08:21,000 --> 00:08:25,000
en debatte oor immigrasie het geheers.

163
00:08:25,000 --> 00:08:27,000
En, soos dit baie in Amerika gebeur,

164
00:08:27,000 --> 00:08:30,000
het immigrasie 
sinoniem met Meksikane geword.

165
00:08:30,000 --> 00:08:32,000
Daar was eindelose stories oor Meksikane

166
00:08:32,000 --> 00:08:34,000
wat die gesondheidstelsel kaal uittrek,

167
00:08:36,000 --> 00:08:38,000
oor die grens sluip,

168
00:08:38,000 --> 00:08:42,000
by die grens gearresteer word, 
daai soort van ding.

169
00:08:42,000 --> 00:08:46,000
Ek't op my eerste dag 
in Guadalajara rondgeloop,

170
00:08:46,000 --> 00:08:48,000
gekyk het hoe die mense werk toe gaan,

171
00:08:48,000 --> 00:08:50,000
by die markplein hulle tortillas oprol,

172
00:08:50,000 --> 00:08:53,000
aan't rook en lag.

173
00:08:53,000 --> 00:08:56,000
Ek onthou dat ek eers effens verras was.

174
00:08:56,000 --> 00:08:59,000
En toe was ek van skaamte oorkom.

175
00:08:59,000 --> 00:09:02,000
Ek het besef dat ek so verdiep was 
in die mediadekking oor Meksikane

176
00:09:04,000 --> 00:09:06,000
dat hulle een ding in my kop geword het:

177
00:09:06,000 --> 00:09:09,000
die ellendige immigrant.

178
00:09:09,000 --> 00:09:11,000
Ek't geval vir 
die enkele storie oor Meksikane

179
00:09:11,000 --> 00:09:14,000
en ek kon nie méér skaam kry nie.

180
00:09:14,000 --> 00:09:16,000
So dis hoe om ’n enkele storie te skep,

181
00:09:16,000 --> 00:09:19,000
’n volk te wys as een ding,

182
00:09:19,000 --> 00:09:21,000
slegs een ding,

183
00:09:21,000 --> 00:09:23,000
oor en oor,

184
00:09:23,000 --> 00:09:26,000
en dit is wat hulle dan word.

185
00:09:26,000 --> 00:09:28,000
Dis onmoontlik 
om die enkele storie te bespreek,

186
00:09:28,000 --> 00:09:31,000
sonder om mag aan te raak.

187
00:09:31,000 --> 00:09:33,000
Daar's ’n Igbo woord,

188
00:09:33,000 --> 00:09:35,000
waaroor ek dink as ek 
oor die wêreld se magstrukture dink,

189
00:09:35,000 --> 00:09:38,000
en dit is "nkali."

190
00:09:38,000 --> 00:09:40,000
Dis ’n selfstandige naamword, losweg vertaal: 
"om groter as ’n ander te wees".

191
00:09:43,000 --> 00:09:46,000
Soos ons ekonomiese en politieke wêrelde,

192
00:09:46,000 --> 00:09:48,000
word stories ook bepaal
deur die beginsel van nkali:

193
00:09:51,000 --> 00:09:53,000
Hoe hulle vertel word, wie hulle vertel,

194
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
wanneer hulle vertel word, 
hoeveel vertel word,

195
00:09:56,000 --> 00:10:00,000
is alles regtig afhanklik van mag.

196
00:10:00,000 --> 00:10:03,000
Mag is die vermoë 
om ’n ander se storie te vertel

197
00:10:03,000 --> 00:10:07,000
én om dit die beslissende storie 
van dié persoon te maak.

198
00:10:07,000 --> 00:10:09,000
Die Palestynse digter 
Mourid Barghouti skryf

199
00:10:09,000 --> 00:10:12,000
dat as jy ’n volk wil ontvreem,

200
00:10:12,000 --> 00:10:15,000
is die eenvoudigste manier

201
00:10:15,000 --> 00:10:18,000
om hulle storie te begin vertel 
met "tweedens."

202
00:10:18,000 --> 00:10:22,000
Begin die storie met 
die Amerikaanse inboorlinge se pyle,

203
00:10:22,000 --> 00:10:25,000
en nie met die Britte se aankoms nie,

204
00:10:25,000 --> 00:10:28,000
en dan het jy ’n heeltemal ander storie.

205
00:10:28,000 --> 00:10:30,000
Begin die storie 
met die mislukking van die Afrikastaat,

206
00:10:32,000 --> 00:10:36,000
en nie met die koloniale skepping 
van die Afrikastaat nie,

207
00:10:36,000 --> 00:10:40,000
en dan het jy ’n heeltemal ander storie.

208
00:10:40,000 --> 00:10:42,000
Ek het onlangs by ’n universiteit gepraat

209
00:10:42,000 --> 00:10:44,000
waar ’n student vir my gesê het 
dat dit so jammer is

210
00:10:46,000 --> 00:10:49,000
dat Nigeriese mans mishandelaars is,

211
00:10:49,000 --> 00:10:52,000
soos die vaderfiguur in my roman.

212
00:10:52,000 --> 00:10:54,000
Ek't vir hom gesê dat ek pas die roman
"American Psycho" gelees het --

213
00:10:56,000 --> 00:10:58,000
(Gelag)

214
00:10:58,000 --> 00:11:00,000
-- en dat dit so jammer is

215
00:11:00,000 --> 00:11:03,000
dat jong Amerikaners reeksmoordenaars is.

216
00:11:03,000 --> 00:11:07,000
(Gelag)

217
00:11:07,000 --> 00:11:13,000
(Applous)

218
00:11:13,000 --> 00:11:16,000
Natuurlik het ek dit effens geïrriteerd gesê.

219
00:11:16,000 --> 00:11:18,000
(Gelag)

220
00:11:18,000 --> 00:11:20,000
Maar ek sou nooit kon dink

221
00:11:20,000 --> 00:11:22,000
dat 'n reeksmoordenaar-karakter
in 'n roman

222
00:11:24,000 --> 00:11:26,000
alle Amerikaners verteenwoordig nie.

223
00:11:28,000 --> 00:11:31,000
Dis nie omdat ek ’n beter mens as 
daai student is nie,

224
00:11:31,000 --> 00:11:34,000
maar eerder as gevolg van 
Amerika se kulturele en ekonomiese mag,

225
00:11:34,000 --> 00:11:36,000
dat ek baie stories oor Amerika het.

226
00:11:36,000 --> 00:11:40,000
Ek het al Tyler en Updike 
en Steinbeck en Gaitskill gelees.

227
00:11:40,000 --> 00:11:43,000
Ek't nie ’n enkele storie 
oor Amerika gehad nie.

228
00:11:43,000 --> 00:11:46,000
Toe ek gehoor het

229
00:11:46,000 --> 00:11:50,000
dat daar van skrywers verwag word 
om ongelukkige kinderjare te gehad het

230
00:11:50,000 --> 00:11:52,000
om suksesvol te wees,

231
00:11:52,000 --> 00:11:54,000
het ek begin dink oor hoe ek aaklige goed wat
my ouers aan by gedoen het kon opmaak.

232
00:11:56,000 --> 00:11:58,000
(Gelag)

233
00:11:58,000 --> 00:12:02,000
Maar om die waarheid te sê 
het ek gelukkige kinderjare gehad,

234
00:12:02,000 --> 00:12:05,000
vol lag en liefde, in ’n baie hegte gesin.

235
00:12:05,000 --> 00:12:09,000
Maar ek't ook oupas gehad 
wat in vlugtelingkampe dood is.

236
00:12:09,000 --> 00:12:13,000
My nefie Polle is dood 
omdat hy nie voldoende gesondheidsorg kon kry nie.

237
00:12:13,000 --> 00:12:16,000
Een van my beste maats, Okoloma, 
is dood in ’n vliegtuigongeluk

238
00:12:16,000 --> 00:12:19,000
omdat ons brandweerwaens 
nie water gehad het nie.

239
00:12:19,000 --> 00:12:22,000
Ek het onder verdrukkende 
militêre regerings grootgeword

240
00:12:22,000 --> 00:12:24,000
wat opvoeding van waarde beroof het,

241
00:12:24,000 --> 00:12:27,000
sodat my ouers soms 
nie hulle salarisse betaal is nie.

242
00:12:27,000 --> 00:12:31,000
En so, as ’n kind, het ek gesien 
hoe konfyt van die ontbyttafel af verdwyn,

243
00:12:31,000 --> 00:12:33,000
toe margarien,

244
00:12:33,000 --> 00:12:36,000
toe het brood te duur geword,

245
00:12:36,000 --> 00:12:39,000
toe is melk op rantsoen gesit.

246
00:12:39,000 --> 00:12:42,000
En meeste van alles, 
het ’n soort genormaliseerde politieke vrees

247
00:12:42,000 --> 00:12:46,000
ons lewens binnegedring.

248
00:12:46,000 --> 00:12:48,000
Al hierdie stories maak my wie ek is.

249
00:12:48,000 --> 00:12:52,000
Maar om slegs op dié 
negatiewe stories aan te dring

250
00:12:52,000 --> 00:12:55,000
is om my ervaring af te plat

251
00:12:55,000 --> 00:12:57,000
en baie van die stories wat my gevorm het
oor die hoof te sien.

252
00:12:59,000 --> 00:13:02,000
Die enkele storie skep stereotipes,

253
00:13:02,000 --> 00:13:05,000
en die probleem met stereotipes,
is nie dat hulle onwaar is nie,

254
00:13:07,000 --> 00:13:09,000
maar dat hulle onvolledig is.

255
00:13:09,000 --> 00:13:13,000
Hulle maak een storie die enigste storie.

256
00:13:13,000 --> 00:13:15,000
Afrika ís ’n vasteland vol katastrofes:

257
00:13:15,000 --> 00:13:19,000
Daar is grotes, 
soos die skokkende verkragtings in Kongo

258
00:13:19,000 --> 00:13:21,000
en ontmoedigendes,

259
00:13:21,000 --> 00:13:26,000
soos dat 5000 mense vir een vakante pos 
in Nigerië aansoek doen.

260
00:13:26,000 --> 00:13:29,000
Maar daar is onrampspoedige stories

261
00:13:29,000 --> 00:13:33,000
en dis net so belangrik om oor hulle te praat.

262
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
Ek't nog altyd gedink dis onmoontlik

263
00:13:35,000 --> 00:13:38,000
om ordentlik aan ’n plek of persoon 
mee te doen

264
00:13:38,000 --> 00:13:42,000
sonder om in al die stories 
van daardie plek of persoon te deel.

265
00:13:42,000 --> 00:13:45,000
Die gevolg van die enkele storie

266
00:13:45,000 --> 00:13:48,000
is dat dit mense van waardigheid beroof.

267
00:13:48,000 --> 00:13:52,000
Dit maak erkenning 
van ons gelyke menslikheid moeilik.

268
00:13:52,000 --> 00:13:55,000
Dit beklemtoon ons verskille
eerder as ons ooreenkomste.

269
00:13:57,000 --> 00:13:59,000
So wat as ek voor my Meksikaanse toer

270
00:13:59,000 --> 00:14:03,000
albei kante van die 
immigrasiedebat gevolg het,

271
00:14:03,000 --> 00:14:05,000
die Amerikaanse en die Meksikaanse?

272
00:14:05,000 --> 00:14:09,000
Wat as my ma vir ons gesê het 


273
00:14:09,000 --> 00:14:11,000
dat Fide se familie arm
én hardwerkend is?

274
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
Wat as ons 
’n Afrika-televisienetwerk gehad het

275
00:14:13,000 --> 00:14:17,000
wat uiteenlopende Afrikastories 
regoor die wêreld uitsaai?

276
00:14:17,000 --> 00:14:19,000
Wat die Nigeriese skrywer Chinua Achebe
"’n balans van stories" noem.

277
00:14:22,000 --> 00:14:25,000
Wat as my kamermaat kon weet 
van my Nigeriese uitgewer,

278
00:14:25,000 --> 00:14:27,000
Muhtar Bakare,

279
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
’n merkwaardige man 
wat sy werk by ’n bank gelos het

280
00:14:29,000 --> 00:14:32,000
om sy droom te volg 
en ’n uitgewery te begin?

281
00:14:32,000 --> 00:14:36,000
Die staande opvatting was 
dat Nigeriërs nie literatuur lees nie.

282
00:14:36,000 --> 00:14:38,000
Hy't verskil.

283
00:14:38,000 --> 00:14:40,000
Hy't gedink 
mense wat kon lees, sou lees,

284
00:14:40,000 --> 00:14:44,000
as jy literatuur bekostigbaar 
en beskikbaar gemaak het.

285
00:14:44,000 --> 00:14:47,000
Kort daarna het hy 
my eerste roman uitgegee

286
00:14:47,000 --> 00:14:50,000
en was ek by ’n TV-ateljee 
in Lagos vir ’n onderhoud,

287
00:14:50,000 --> 00:14:53,000
en ’n vrou wat as ’n bode daar gewerk het, 
het vir my kom sê:

288
00:14:53,000 --> 00:14:56,000
"Ek het baie van jou roman gehou. 
Ek het nie van die einde gehou nie.

289
00:14:56,000 --> 00:14:59,000
Jy moet nou ’n vervolgstuk skryf, 
en wat moet gebeur is ..."

290
00:14:59,000 --> 00:15:02,000
(Gelag)

291
00:15:02,000 --> 00:15:05,000
En sy't toe vir my vertel 
wat om in die vervolgstuk te skryf.

292
00:15:05,000 --> 00:15:08,000
Ek was nie net bekoor nie, 
ek was ook diep geroer.

293
00:15:08,000 --> 00:15:11,000
Hier was ’n vrou, 
soos baie gewone Nigeriërs,

294
00:15:11,000 --> 00:15:14,000
wat nie veronderstel was 
om 'n leser te wees nie.

295
00:15:14,000 --> 00:15:16,000
Sy't nie net die boek gelees nie,

296
00:15:16,000 --> 00:15:19,000
sy't dit ook aangeneem

297
00:15:19,000 --> 00:15:21,000
en geregverdig gevoel 
in haar instruksies vir die vervolgstuk.

298
00:15:21,000 --> 00:15:25,000
So wat as my kamermaat kon weet 
van my vriendin Funmi Iyanda,

299
00:15:25,000 --> 00:15:28,000
’n vreeslose Lagos TV-aanbieder,

300
00:15:28,000 --> 00:15:31,000
vasberade om die stories 
wat ons verkies om te vergeet, te vertel?

301
00:15:31,000 --> 00:15:35,000
Wat as my kamermaat kon weet 
van die hartoperasie

302
00:15:35,000 --> 00:15:38,000
wat verlede week 
in ’n Lagos-hospitaal uitgevoer is?

303
00:15:38,000 --> 00:15:42,000
Wat as my kamermaat kon weet 
van hedendaagse Nigeriese musiek,

304
00:15:42,000 --> 00:15:45,000
talentvolle mense wat sing 
in Engels en Pidgin,

305
00:15:45,000 --> 00:15:47,000
en Igbo en Joroeba en Ijo,

306
00:15:47,000 --> 00:15:51,000
terwyl hulle invloede van Jay-Z tot Fela

307
00:15:51,000 --> 00:15:54,000
tot Bob Marley en hulle oupas meng.

308
00:15:54,000 --> 00:15:56,000
Wat as my kamermaat kon weet 
van die vroulike prokureur

309
00:15:56,000 --> 00:15:58,000
wat onlangs in Nigerië hof toe is 
om ’n belaglike wet te betwis

310
00:16:00,000 --> 00:16:03,000
wat vereis dat vroue 
hulle mans se toestemming kry

311
00:16:03,000 --> 00:16:06,000
voor hulle hul paspoorte hernu?

312
00:16:06,000 --> 00:16:09,000
Was as my kamermaat kon weet van Nollywood,

313
00:16:09,000 --> 00:16:13,000
vol innoverende mense wat films maak 
ten spyte van groot tegniese uitdagings,

314
00:16:13,000 --> 00:16:15,000
films wat só gewild is,

315
00:16:15,000 --> 00:16:17,000
dat hulle rêrig die beste voorbeeld is
van Nigeriërs wat verbruik wat hulle self skep?

316
00:16:20,000 --> 00:16:23,000
Wat as my kamermaat kon weet 
van my vooruitstrewende haarvlegter,

317
00:16:23,000 --> 00:16:27,000
wat pas haar eie besigheid 
vir die verkoop van haarverlengings begin het?

318
00:16:27,000 --> 00:16:29,000
Of van die miljoene Nigeriërs
wat besighede begin wat soms misluk,

319
00:16:31,000 --> 00:16:35,000
maar wat aanhou om hulle ambisie te kweek?

320
00:16:35,000 --> 00:16:37,000
Elke keer wat ek tuis is,

321
00:16:37,000 --> 00:16:40,000
word ek met die gewone bronne van irritasie 
vir meeste Nigeriërs gekonfronteer:

322
00:16:40,000 --> 00:16:43,000
ons mislukte infrastruktuur, 
ons mislukte regering,

323
00:16:43,000 --> 00:16:46,000
maar ook die ongelooflike taaiheid

324
00:16:46,000 --> 00:16:49,000
van mense wat floreer 
ten spyte van die regering,

325
00:16:49,000 --> 00:16:51,000
eerder as gevolg daarvan.

326
00:16:51,000 --> 00:16:54,000
Ek bied elke somer 
skryfwerkswinkels in Lagos aan,

327
00:16:54,000 --> 00:16:57,000
en dis indrukwekkend
hoeveel mense aansoek doen,

328
00:16:57,000 --> 00:17:00,000
hoeveel mense gretig is om te skryf,

329
00:17:00,000 --> 00:17:02,000
om stories te vertel.

330
00:17:02,000 --> 00:17:05,000
Ek en my Nigeriese uitgewer 
het onlangs die Farafina Trust --

331
00:17:05,000 --> 00:17:07,000
sonder winsbejag -- begin

332
00:17:07,000 --> 00:17:10,000
en ons het groot drome van biblioteke bou

333
00:17:10,000 --> 00:17:12,000
en bestaande biblioteke opknap

334
00:17:12,000 --> 00:17:15,000
en boeke verskaf aan staatskole

335
00:17:15,000 --> 00:17:17,000
wat niks in hulle biblioteke het nie,

336
00:17:17,000 --> 00:17:19,000
en ook van tonne werkswinkels organiseer,

337
00:17:19,000 --> 00:17:21,000
in lees en skryf,

338
00:17:21,000 --> 00:17:24,000
vir al die mense wat gretig is 
om ons baie stories te vertel.

339
00:17:24,000 --> 00:17:26,000
Stories maak saak.

340
00:17:26,000 --> 00:17:28,000
Baie stories maak saak.

341
00:17:28,000 --> 00:17:32,000
Stories is al gebruik 
om te ontvreem en te belaster,

342
00:17:32,000 --> 00:17:36,000
maar stories kan ook gebruik word 
om te bemagtig en te vermenslik.

343
00:17:36,000 --> 00:17:39,000
Stories kan ’n volk se waardigheid breek,

344
00:17:39,000 --> 00:17:44,000
maar stories kan ook 
hulle gebreekte waardigheid heelmaak.

345
00:17:44,000 --> 00:17:46,000
Die Amerikaanse skrywer 
Alice Walker het geskryf

346
00:17:46,000 --> 00:17:48,000
van haar suiderlingfamilielede
wat na die Noorde getrek het.

347
00:17:50,000 --> 00:17:52,000
Sy't hulle in ’n boek

348
00:17:52,000 --> 00:17:55,000
oor die suiderlinglewe 
wat hulle agtergelaat het, bekendgestel:

349
00:17:55,000 --> 00:17:59,000
"Hulle't rondgesit, die boek self gelees,

350
00:17:59,000 --> 00:18:05,000
geluister na hoe ek die boek lees, 
en ’n paradys van soorte is herwin."

351
00:18:05,000 --> 00:18:08,000
Ek wil graag met hierdie gedagte afsluit:

352
00:18:08,000 --> 00:18:11,000
Dat wanneer ons die enkele storie verwerp,

353
00:18:11,000 --> 00:18:14,000
wanneer ons besef 
dat daar nooit ’n enkele storie

354
00:18:14,000 --> 00:18:16,000
oor enige plek is nie,

355
00:18:16,000 --> 00:18:18,000
herwin ons ’n soort paradys.

356
00:18:18,000 --> 00:18:20,000
Dankie.

357
00:18:20,000 --> 00:18:28,000
(Applous)