0:00:00.940,0:00:03.280
Ek is ’n storieverteller.

0:00:03.280,0:00:06.750
Ek wil julle ’n paar [br]persoonlike stories vertel

0:00:06.750,0:00:10.840
oor "die gevaar van die enkele storie".

0:00:10.840,0:00:14.370
Ek't op ’n universiteitskampus [br]in oos-Nigerië grootgeword.

0:00:14.370,0:00:17.400
My ma sê ek't op twee begin lees,

0:00:17.400,0:00:22.000
alhoewel ek dink vier [br]dalk nader aan die waarheid is.

0:00:22.000,0:00:24.000
So ek was ’n vroeë leser

0:00:24.000,0:00:27.680
en ek't Britse en [br]Amerikaanse kinderboeke gelees.

0:00:27.680,0:00:30.420
Ek was ook ’n vroeë skrywer.

0:00:30.420,0:00:34.000
Toe ek begin skryf, [br]op omtrent sewe,

0:00:34.000,0:00:36.470
stories in potlood met krytillustrasies,

0:00:36.470,0:00:39.580
wat my arme ma móés lees,

0:00:39.580,0:00:43.240
skryf ek presies die tipe stories [br]wat ek gelees het:

0:00:43.240,0:00:48.000
Al my karakters was wit met blou oë,

0:00:48.000,0:00:50.390
hulle't in die sneeu gespeel,

0:00:50.390,0:00:52.220
hulle't appels geëet

0:00:52.220,0:00:54.120
(Gelag)

0:00:54.120,0:00:56.090
en hulle't baie oor die weer gepraat,

0:00:56.090,0:00:58.600
hoe lieflik dit was,[br]dat die son uitgekom het.

0:00:58.600,0:01:00.580
(Gelag)

0:01:00.580,0:01:03.860
Ondanks die feit dat ek in Nigerië gewoon het.

0:01:03.860,0:01:07.330
Ek was toe nog nooit buite Nigerië nie.

0:01:07.330,0:01:10.310
Ons't niks sneeu gehad nie, [br]ons het mangoes geëet,

0:01:10.310,0:01:12.220
en ons het nooit oor die weer gepraat nie,

0:01:12.220,0:01:14.320
want dit was onnodig.

0:01:14.320,0:01:17.120
My karakters het ook [br]baie gemmerbier gedrink,

0:01:17.120,0:01:19.390
want die karakters in die Britse boeke

0:01:19.390,0:01:21.460
het gemmerbier gedrink.

0:01:21.460,0:01:24.430
Ongeag dat ek g'n benul [br]van gemmerbier gehad het nie.

0:01:24.430,0:01:25.520
(Gelag)

0:01:25.520,0:01:26.990
En vir baie jare daarna

0:01:26.990,0:01:30.530
sou ek ’n brandende begeerte hê[br]om gemmerbier te proe.

0:01:30.530,0:01:32.210
Maar dis ’n ander storie.

0:01:32.210,0:01:34.000
Wat hierdie wys, dink ek,

0:01:34.000,0:01:37.000
is hoe ontvanklik en vatbaar ons is

0:01:37.000,0:01:39.000
met ’n storie voor oë,

0:01:39.000,0:01:41.000
veral as kinders.

0:01:41.000,0:01:43.000
Omdat ek nét boeke gelees het[br]waarin karakters anders was,

0:01:43.000,0:01:45.000
was ek oortuig [br]

0:01:45.000,0:01:47.000
dat boeke vanselfsprekend [br]vreemdelinge moes in hê

0:01:47.000,0:01:50.000
en oor dinge moes gaan [br]waarmee ek nie kon identifiseer nie.

0:01:50.000,0:01:52.000
Dinge het verander [br]toe ek Afrikaboeke ontdek het.

0:01:52.000,0:01:55.000
Daar was nie veel beskikbaar nie

0:01:55.000,0:01:59.000
en hulle was nie so verkrygbaar [br]soos die buitelandse boeke nie.

0:01:59.000,0:02:01.000
Maar dank skrywers [br]soos Chinua Achebe en Camara Laye,

0:02:01.000,0:02:03.000
het ek ’n sielsverskuiwing [br]in my begrip van letterkunde beleef.

0:02:03.000,0:02:07.000
Ek het besef dat mense soos ek,

0:02:07.000,0:02:09.000
meisies met vel die kleur van sjokolade,

0:02:09.000,0:02:11.000
wie se kroes hare [br]nie kon poniesterte maak nie,

0:02:11.000,0:02:13.000
ook in literatuur kon bestaan.

0:02:13.000,0:02:15.000
Ek't oor vertroude dinge begin skryf.

0:02:15.000,0:02:18.000
Ek was wel versot op [br]die Amerikaanse en Britse boeke.

0:02:18.000,0:02:20.000
Hulle't my verbeelding aangegryp, [br]vir my nuwe wêrelde oopgemaak.

0:02:20.000,0:02:24.000
Maar die gevolg was per abuis

0:02:24.000,0:02:28.000
dat ek nie geweet het mense soos ek

0:02:28.000,0:02:32.000
kon in literatuur bestaan nie.

0:02:32.000,0:02:34.000
So die ontdekking van Afrikaskrywers

0:02:34.000,0:02:36.000
het my gered van 'n enkele storie hê[br]oor wat boeke in wese is.

0:02:36.000,0:02:38.000
Ek was uit ’n gewone, [br]middelklas Nigeriese gesin.

0:02:38.000,0:02:42.000
My pa was ’n professor.

0:02:42.000,0:02:45.000
My ma was ’n administratiewe beampte.

0:02:45.000,0:02:47.000
En, soos die norm was,

0:02:47.000,0:02:50.000
het ons inwoon-huishulpe gehad, [br]wat van nabye dorpies af gekom het.

0:02:50.000,0:02:52.000
So die jaar wat ek agt geword het, [br]het ons ’n nuwe huisknaap gekry.

0:02:52.000,0:02:55.000
Sy naam was Fide.

0:02:55.000,0:02:58.000
My ma het ons net een ding oor hom vertel:[br]sy familie was baie arm.

0:02:58.000,0:03:03.000
My ma het jamswortels en rys [br]en ons ou klere na sy familie toe gestuur.

0:03:03.000,0:03:07.000
En as ek nie my aandete opgeëet het nie, [br]sou my ma sê:

0:03:07.000,0:03:09.000
"Eet jou kos! Weet jy dan nie? [br]Mense soos Fide se familie het niks nie."

0:03:09.000,0:03:12.000
So ek was baie jammer vir Fide se familie.

0:03:12.000,0:03:15.000
Toe een Saterdag [br]gaan ons na sy dorpie op besoek,

0:03:15.000,0:03:17.000
en sy ma wys vir ons [br]’n pragtige gepatroonde mandjie

0:03:17.000,0:03:20.000
gemaak van gekleurde raffia, [br]wat sy broer gemaak het.

0:03:20.000,0:03:22.000
Ek was verbaas.

0:03:22.000,0:03:27.000
Ek het nie besef dat iemand in sy familie

0:03:27.000,0:03:31.000
sowaar iets kon maak nie.

0:03:31.000,0:03:34.000
Al wat ek van hulle gehoor het, [br]was hoe arm hulle was,

0:03:34.000,0:03:38.000
sodat dit vir my onmoontlik geword het [br]om hulle as enigiets buiten arm te sien.

0:03:38.000,0:03:41.000
Hulle armoede [br]was my enkele storie oor hulle.

0:03:41.000,0:03:43.000
Ek het jare later hieroor gedink [br]toe ek weg is uit Nigerië

0:03:43.000,0:03:46.000
om universiteit toe te gaan in die VSA.

0:03:46.000,0:03:49.000
Ek was 19.

0:03:49.000,0:03:52.000
My Amerikaanse kamermaat is deur my geskok.

0:03:52.000,0:03:54.000
Sy't my gevra waar ek so goed [br]Engels leer praat het

0:03:54.000,0:03:57.000
en was verward toe ek gesê het

0:03:57.000,0:04:01.000
dat Engels toevallig genoeg [br]die amptelike taal van Nigerië is.

0:04:01.000,0:04:03.000
Sy't gevra om na [br]my "tribal" musiek te luister

0:04:03.000,0:04:06.000
en was gevolglik baie teleurgesteld

0:04:06.000,0:04:08.000
toe ek my Mariah Carey-kasset uithaal.

0:04:08.000,0:04:12.000
(Gelag)

0:04:12.000,0:04:15.000
Sy't aangeneem dat ek nie weet [br]hoe om ’n stoof te gebruik nie.

0:04:15.000,0:04:17.000
Dít het my getref:

0:04:17.000,0:04:22.000
Sy't my al bejammer [br]nog voor sy my gesien het.

0:04:22.000,0:04:26.000
Haar verstekposisie teenoor my, [br]as ’n Afrikaan,

0:04:26.000,0:04:28.000
was ’n soort neerbuigende, [br]goed-bedoelde jammerhartigheid.

0:04:28.000,0:04:30.000
My kamermaat het [br]n enkele Afrikastorie gehad:

0:04:30.000,0:04:33.000
’n enkele storie oor katastrofe.

0:04:33.000,0:04:35.000
In hierdie enkele storie

0:04:58.000,0:05:02.000
kon Afrikane geensins soos sy wees nie,

0:05:02.000,0:05:05.000
was daar geen gevoelens [br]meer kompleks as bejammering nie

0:05:05.000,0:05:09.000
en geen moontlikheid van ’n verbinding [br]as gelyke mense nie.

0:05:09.000,0:05:11.000
Ek moet sê dat voor ek VSA toe is,

0:05:11.000,0:05:14.000
ek nie bewustelik geïdentifiseer het [br]as ’n Afrikaan nie.

0:05:14.000,0:05:17.000
Maar elke keer wat Afrika ter sprake was, [br]het almal na my gekyk.

0:05:17.000,0:05:21.000
Ondanks dat ek niks geweet het [br]oor plekke soos Namibië nie.

0:05:21.000,0:05:23.000
Maar ek't op die ou end [br]dié nuwe identiteit aangeneem,

0:05:23.000,0:05:26.000
en op baie maniere [br]dink ek nou aan myself as Afrikaan.

0:05:26.000,0:05:28.000
Dit ontstem my wel steeds [br]wanneer daar na Afrika verwys word as ’n land,

0:05:30.000,0:05:34.000
die mees onlangse voorbeeld [br]was op my andersins wonderlike vlug,

0:05:34.000,0:05:36.000
vanaf Lagos twee dae gelede,

0:05:36.000,0:05:38.000
met die Virgin-aankondiging

0:05:38.000,0:05:43.000
oor die liefdadigheidswerk [br]in "Indië, Afrika en ander lande".

0:05:43.000,0:05:44.000
(Gelag)

0:05:44.000,0:05:48.000
So na ek ’n paar jaar in die VSA [br]as ’n Afrikaan spandeer het,

0:05:48.000,0:05:52.000
het ek my kamermaat se reaksie [br]teenoor my begin verstaan.

0:05:52.000,0:05:55.000
As ek nie in Nigerië grootgeword het nie,

0:05:55.000,0:05:57.000
en as al wat ek oor Afrika geweet het[br]van algemene beelde was,

0:05:57.000,0:06:00.000
sou ek ook dink

0:06:00.000,0:06:04.000
dat Afrika ’n plek [br]van pragtige landskappe, mooi diere,

0:06:04.000,0:06:06.000
en onverstaanbare mense is,

0:06:06.000,0:06:09.000
aan't oorlogvoer, [br]sterwend van armoede of VIGS,

0:06:09.000,0:06:12.000
nie in staat daartoe [br]om vir hulleself te praat nie

0:06:12.000,0:06:14.000
en wagted om verlossing[br]deur ’n gawe, wit vreemdeling.

0:06:17.000,0:06:19.000
Ek sou Afrikane sien [br]net soos ek, as kind,

0:06:19.000,0:06:23.000
Fide se familie gesien het.

0:06:23.000,0:06:27.000
Hierdie enkele storie oor Afrika [br]kom per slot van rekening uit Westerse literatuur.

0:06:27.000,0:06:29.000
Hier is ’n aanhaling uit die skrywe[br]van ’n Londonse handelaar, John Locke,

0:06:32.000,0:06:35.000
wat in 1561 na Wes-Afrika geseil het

0:06:35.000,0:06:40.000
en ’n boeiende reisverslag gehou het.

0:06:40.000,0:06:42.000
Nadat hy na die swart Afrikane[br]as "gediertes sonder huise," verwys,

0:06:44.000,0:06:48.000
skryf hy: "Hulle is mense sonder koppe,

0:06:48.000,0:06:53.000
met hul monde en oë in hulle borste."

0:06:53.000,0:06:55.000
Ek lag elke keer wat ek dit lees.

0:06:55.000,0:06:59.000
En ’n mens moet sy verbeelding bewonder.

0:06:59.000,0:07:01.000
Maar belangrik is dat sy skryfwerk

0:07:01.000,0:07:03.000
die begin van ’n verteltradisie

0:07:03.000,0:07:06.000
van Afrikastories in die Weste [br]verteenwoordig:

0:07:06.000,0:07:09.000
’n Tradisie van sub-Sahara-Afrika [br]as ’n plek van negatiewes,

0:07:09.000,0:07:11.000
van andersheid, van donkerte,

0:07:11.000,0:07:15.000
van mense wat, in die woorde van [br]die wonderlike digter, Rudyard Kipling,

0:07:17.000,0:07:20.000
"halfduiwel, halfkind" is.

0:07:20.000,0:07:23.000
En so't ek begin besef [br]dat my Amerikaanse kamermaat

0:07:23.000,0:07:25.000
haar hele lewe lank

0:07:25.000,0:07:27.000
verskillende weergawes van hierdie [br]enkele storie moes gesien en gehoor het,

0:07:29.000,0:07:31.000
so ook ’n professor,

0:07:31.000,0:07:36.000
wat op ’n keer vir my gesê het [br]dat my roman nie "eg aan Afrika" is nie.

0:07:36.000,0:07:38.000
Nou, ek was heeltemal bereid

0:07:38.000,0:07:40.000
om aan te voer dat daar heelwat dinge[br]verkeerd was met die roman,

0:07:40.000,0:07:44.000
dat dit op vele punte misluk het,

0:07:44.000,0:07:46.000
maar ek het nie kon droom

0:07:46.000,0:07:49.000
dat dit die kastige Afrika-egtheid paal [br]nie gehaal het nie.

0:07:49.000,0:07:51.000
Ek het inderwaarheid nie geweet[br]wat Afrika-egtheid was nie

0:07:54.000,0:07:56.000
Die professor het my meegedeel [br]dat my karakters te veel soos hy was,

0:07:58.000,0:08:00.000
’n opgevoede, middelklas man.

0:08:00.000,0:08:02.000
My karakters het motors bestuur.

0:08:02.000,0:08:05.000
Hulle't nie van honger vergaan nie.

0:08:05.000,0:08:09.000
Gevolglik was hulle nie eg aan Afrika nie.

0:08:09.000,0:08:12.000
Maar ek moet byvoeg [br]dat ek net so skuldig is

0:08:12.000,0:08:15.000
aan die enkele storie kwessie.

0:08:15.000,0:08:19.000
Ek't ’n paar jaar gelede Meksiko besoek [br]uit die VSA.

0:08:19.000,0:08:21.000
Die politieke klimaat in die VSA [br]was gespanne,

0:08:21.000,0:08:25.000
en debatte oor immigrasie het geheers.

0:08:25.000,0:08:27.000
En, soos dit baie in Amerika gebeur,

0:08:27.000,0:08:30.000
het immigrasie [br]sinoniem met Meksikane geword.

0:08:30.000,0:08:32.000
Daar was eindelose stories oor Meksikane

0:08:32.000,0:08:34.000
wat die gesondheidstelsel kaal uittrek,

0:08:36.000,0:08:38.000
oor die grens sluip,

0:08:38.000,0:08:42.000
by die grens gearresteer word, [br]daai soort van ding.

0:08:42.000,0:08:46.000
Ek't op my eerste dag [br]in Guadalajara rondgeloop,

0:08:46.000,0:08:48.000
gekyk het hoe die mense werk toe gaan,

0:08:48.000,0:08:50.000
by die markplein hulle tortillas oprol,

0:08:50.000,0:08:53.000
aan't rook en lag.

0:08:53.000,0:08:56.000
Ek onthou dat ek eers effens verras was.

0:08:56.000,0:08:59.000
En toe was ek van skaamte oorkom.

0:08:59.000,0:09:02.000
Ek het besef dat ek so verdiep was [br]in die mediadekking oor Meksikane

0:09:04.000,0:09:06.000
dat hulle een ding in my kop geword het:

0:09:06.000,0:09:09.000
die ellendige immigrant.

0:09:09.000,0:09:11.000
Ek't geval vir [br]die enkele storie oor Meksikane

0:09:11.000,0:09:14.000
en ek kon nie méér skaam kry nie.

0:09:14.000,0:09:16.000
So dis hoe om ’n enkele storie te skep,

0:09:16.000,0:09:19.000
’n volk te wys as een ding,

0:09:19.000,0:09:21.000
slegs een ding,

0:09:21.000,0:09:23.000
oor en oor,

0:09:23.000,0:09:26.000
en dit is wat hulle dan word.

0:09:26.000,0:09:28.000
Dis onmoontlik [br]om die enkele storie te bespreek,

0:09:28.000,0:09:31.000
sonder om mag aan te raak.

0:09:31.000,0:09:33.000
Daar's ’n Igbo woord,

0:09:33.000,0:09:35.000
waaroor ek dink as ek [br]oor die wêreld se magstrukture dink,

0:09:35.000,0:09:38.000
en dit is "nkali."

0:09:38.000,0:09:40.000
Dis ’n selfstandige naamword, losweg vertaal: [br]"om groter as ’n ander te wees".

0:09:43.000,0:09:46.000
Soos ons ekonomiese en politieke wêrelde,

0:09:46.000,0:09:48.000
word stories ook bepaal[br]deur die beginsel van nkali:

0:09:51.000,0:09:53.000
Hoe hulle vertel word, wie hulle vertel,

0:09:53.000,0:09:56.000
wanneer hulle vertel word, [br]hoeveel vertel word,

0:09:56.000,0:10:00.000
is alles regtig afhanklik van mag.

0:10:00.000,0:10:03.000
Mag is die vermoë [br]om ’n ander se storie te vertel

0:10:03.000,0:10:07.000
én om dit die beslissende storie [br]van dié persoon te maak.

0:10:07.000,0:10:09.000
Die Palestynse digter [br]Mourid Barghouti skryf

0:10:09.000,0:10:12.000
dat as jy ’n volk wil ontvreem,

0:10:12.000,0:10:15.000
is die eenvoudigste manier

0:10:15.000,0:10:18.000
om hulle storie te begin vertel [br]met "tweedens."

0:10:18.000,0:10:22.000
Begin die storie met [br]die Amerikaanse inboorlinge se pyle,

0:10:22.000,0:10:25.000
en nie met die Britte se aankoms nie,

0:10:25.000,0:10:28.000
en dan het jy ’n heeltemal ander storie.

0:10:28.000,0:10:30.000
Begin die storie [br]met die mislukking van die Afrikastaat,

0:10:32.000,0:10:36.000
en nie met die koloniale skepping [br]van die Afrikastaat nie,

0:10:36.000,0:10:40.000
en dan het jy ’n heeltemal ander storie.

0:10:40.000,0:10:42.000
Ek het onlangs by ’n universiteit gepraat

0:10:42.000,0:10:44.000
waar ’n student vir my gesê het [br]dat dit so jammer is

0:10:46.000,0:10:49.000
dat Nigeriese mans mishandelaars is,

0:10:49.000,0:10:52.000
soos die vaderfiguur in my roman.

0:10:52.000,0:10:54.000
Ek't vir hom gesê dat ek pas die roman[br]"American Psycho" gelees het --

0:10:56.000,0:10:58.000
(Gelag)

0:10:58.000,0:11:00.000
-- en dat dit so jammer is

0:11:00.000,0:11:03.000
dat jong Amerikaners reeksmoordenaars is.

0:11:03.000,0:11:07.000
(Gelag)

0:11:07.000,0:11:13.000
(Applous)

0:11:13.000,0:11:16.000
Natuurlik het ek dit effens geïrriteerd gesê.

0:11:16.000,0:11:18.000
(Gelag)

0:11:18.000,0:11:20.000
Maar ek sou nooit kon dink

0:11:20.000,0:11:22.000
dat 'n reeksmoordenaar-karakter[br]in 'n roman

0:11:24.000,0:11:26.000
alle Amerikaners verteenwoordig nie.

0:11:28.000,0:11:31.000
Dis nie omdat ek ’n beter mens as [br]daai student is nie,

0:11:31.000,0:11:34.000
maar eerder as gevolg van [br]Amerika se kulturele en ekonomiese mag,

0:11:34.000,0:11:36.000
dat ek baie stories oor Amerika het.

0:11:36.000,0:11:40.000
Ek het al Tyler en Updike [br]en Steinbeck en Gaitskill gelees.

0:11:40.000,0:11:43.000
Ek't nie ’n enkele storie [br]oor Amerika gehad nie.

0:11:43.000,0:11:46.000
Toe ek gehoor het

0:11:46.000,0:11:50.000
dat daar van skrywers verwag word [br]om ongelukkige kinderjare te gehad het

0:11:50.000,0:11:52.000
om suksesvol te wees,

0:11:52.000,0:11:54.000
het ek begin dink oor hoe ek aaklige goed wat[br]my ouers aan by gedoen het kon opmaak.

0:11:56.000,0:11:58.000
(Gelag)

0:11:58.000,0:12:02.000
Maar om die waarheid te sê [br]het ek gelukkige kinderjare gehad,

0:12:02.000,0:12:05.000
vol lag en liefde, in ’n baie hegte gesin.

0:12:05.000,0:12:09.000
Maar ek't ook oupas gehad [br]wat in vlugtelingkampe dood is.

0:12:09.000,0:12:13.000
My nefie Polle is dood [br]omdat hy nie voldoende gesondheidsorg kon kry nie.

0:12:13.000,0:12:16.000
Een van my beste maats, Okoloma, [br]is dood in ’n vliegtuigongeluk

0:12:16.000,0:12:19.000
omdat ons brandweerwaens [br]nie water gehad het nie.

0:12:19.000,0:12:22.000
Ek het onder verdrukkende [br]militêre regerings grootgeword

0:12:22.000,0:12:24.000
wat opvoeding van waarde beroof het,

0:12:24.000,0:12:27.000
sodat my ouers soms [br]nie hulle salarisse betaal is nie.

0:12:27.000,0:12:31.000
En so, as ’n kind, het ek gesien [br]hoe konfyt van die ontbyttafel af verdwyn,

0:12:31.000,0:12:33.000
toe margarien,

0:12:33.000,0:12:36.000
toe het brood te duur geword,

0:12:36.000,0:12:39.000
toe is melk op rantsoen gesit.

0:12:39.000,0:12:42.000
En meeste van alles, [br]het ’n soort genormaliseerde politieke vrees

0:12:42.000,0:12:46.000
ons lewens binnegedring.

0:12:46.000,0:12:48.000
Al hierdie stories maak my wie ek is.

0:12:48.000,0:12:52.000
Maar om slegs op dié [br]negatiewe stories aan te dring

0:12:52.000,0:12:55.000
is om my ervaring af te plat

0:12:55.000,0:12:57.000
en baie van die stories wat my gevorm het[br]oor die hoof te sien.

0:12:59.000,0:13:02.000
Die enkele storie skep stereotipes,

0:13:02.000,0:13:05.000
en die probleem met stereotipes,[br]is nie dat hulle onwaar is nie,

0:13:07.000,0:13:09.000
maar dat hulle onvolledig is.

0:13:09.000,0:13:13.000
Hulle maak een storie die enigste storie.

0:13:13.000,0:13:15.000
Afrika ís ’n vasteland vol katastrofes:

0:13:15.000,0:13:19.000
Daar is grotes, [br]soos die skokkende verkragtings in Kongo

0:13:19.000,0:13:21.000
en ontmoedigendes,

0:13:21.000,0:13:26.000
soos dat 5000 mense vir een vakante pos [br]in Nigerië aansoek doen.

0:13:26.000,0:13:29.000
Maar daar is onrampspoedige stories

0:13:29.000,0:13:33.000
en dis net so belangrik om oor hulle te praat.

0:13:33.000,0:13:35.000
Ek't nog altyd gedink dis onmoontlik

0:13:35.000,0:13:38.000
om ordentlik aan ’n plek of persoon [br]mee te doen

0:13:38.000,0:13:42.000
sonder om in al die stories [br]van daardie plek of persoon te deel.

0:13:42.000,0:13:45.000
Die gevolg van die enkele storie

0:13:45.000,0:13:48.000
is dat dit mense van waardigheid beroof.

0:13:48.000,0:13:52.000
Dit maak erkenning [br]van ons gelyke menslikheid moeilik.

0:13:52.000,0:13:55.000
Dit beklemtoon ons verskille[br]eerder as ons ooreenkomste.

0:13:57.000,0:13:59.000
So wat as ek voor my Meksikaanse toer

0:13:59.000,0:14:03.000
albei kante van die [br]immigrasiedebat gevolg het,

0:14:03.000,0:14:05.000
die Amerikaanse en die Meksikaanse?

0:14:05.000,0:14:09.000
Wat as my ma vir ons gesê het [br]

0:14:09.000,0:14:11.000
dat Fide se familie arm[br]én hardwerkend is?

0:14:11.000,0:14:13.000
Wat as ons [br]’n Afrika-televisienetwerk gehad het

0:14:13.000,0:14:17.000
wat uiteenlopende Afrikastories [br]regoor die wêreld uitsaai?

0:14:17.000,0:14:19.000
Wat die Nigeriese skrywer Chinua Achebe[br]"’n balans van stories" noem.

0:14:22.000,0:14:25.000
Wat as my kamermaat kon weet [br]van my Nigeriese uitgewer,

0:14:25.000,0:14:27.000
Muhtar Bakare,

0:14:27.000,0:14:29.000
’n merkwaardige man [br]wat sy werk by ’n bank gelos het

0:14:29.000,0:14:32.000
om sy droom te volg [br]en ’n uitgewery te begin?

0:14:32.000,0:14:36.000
Die staande opvatting was [br]dat Nigeriërs nie literatuur lees nie.

0:14:36.000,0:14:38.000
Hy't verskil.

0:14:38.000,0:14:40.000
Hy't gedink [br]mense wat kon lees, sou lees,

0:14:40.000,0:14:44.000
as jy literatuur bekostigbaar [br]en beskikbaar gemaak het.

0:14:44.000,0:14:47.000
Kort daarna het hy [br]my eerste roman uitgegee

0:14:47.000,0:14:50.000
en was ek by ’n TV-ateljee [br]in Lagos vir ’n onderhoud,

0:14:50.000,0:14:53.000
en ’n vrou wat as ’n bode daar gewerk het, [br]het vir my kom sê:

0:14:53.000,0:14:56.000
"Ek het baie van jou roman gehou. [br]Ek het nie van die einde gehou nie.

0:14:56.000,0:14:59.000
Jy moet nou ’n vervolgstuk skryf, [br]en wat moet gebeur is ..."

0:14:59.000,0:15:02.000
(Gelag)

0:15:02.000,0:15:05.000
En sy't toe vir my vertel [br]wat om in die vervolgstuk te skryf.

0:15:05.000,0:15:08.000
Ek was nie net bekoor nie, [br]ek was ook diep geroer.

0:15:08.000,0:15:11.000
Hier was ’n vrou, [br]soos baie gewone Nigeriërs,

0:15:11.000,0:15:14.000
wat nie veronderstel was [br]om 'n leser te wees nie.

0:15:14.000,0:15:16.000
Sy't nie net die boek gelees nie,

0:15:16.000,0:15:19.000
sy't dit ook aangeneem

0:15:19.000,0:15:21.000
en geregverdig gevoel [br]in haar instruksies vir die vervolgstuk.

0:15:21.000,0:15:25.000
So wat as my kamermaat kon weet [br]van my vriendin Funmi Iyanda,

0:15:25.000,0:15:28.000
’n vreeslose Lagos TV-aanbieder,

0:15:28.000,0:15:31.000
vasberade om die stories [br]wat ons verkies om te vergeet, te vertel?

0:15:31.000,0:15:35.000
Wat as my kamermaat kon weet [br]van die hartoperasie

0:15:35.000,0:15:38.000
wat verlede week [br]in ’n Lagos-hospitaal uitgevoer is?

0:15:38.000,0:15:42.000
Wat as my kamermaat kon weet [br]van hedendaagse Nigeriese musiek,

0:15:42.000,0:15:45.000
talentvolle mense wat sing [br]in Engels en Pidgin,

0:15:45.000,0:15:47.000
en Igbo en Joroeba en Ijo,

0:15:47.000,0:15:51.000
terwyl hulle invloede van Jay-Z tot Fela

0:15:51.000,0:15:54.000
tot Bob Marley en hulle oupas meng.

0:15:54.000,0:15:56.000
Wat as my kamermaat kon weet [br]van die vroulike prokureur

0:15:56.000,0:15:58.000
wat onlangs in Nigerië hof toe is [br]om ’n belaglike wet te betwis

0:16:00.000,0:16:03.000
wat vereis dat vroue [br]hulle mans se toestemming kry

0:16:03.000,0:16:06.000
voor hulle hul paspoorte hernu?

0:16:06.000,0:16:09.000
Was as my kamermaat kon weet van Nollywood,

0:16:09.000,0:16:13.000
vol innoverende mense wat films maak [br]ten spyte van groot tegniese uitdagings,

0:16:13.000,0:16:15.000
films wat só gewild is,

0:16:15.000,0:16:17.000
dat hulle rêrig die beste voorbeeld is[br]van Nigeriërs wat verbruik wat hulle self skep?

0:16:20.000,0:16:23.000
Wat as my kamermaat kon weet [br]van my vooruitstrewende haarvlegter,

0:16:23.000,0:16:27.000
wat pas haar eie besigheid [br]vir die verkoop van haarverlengings begin het?

0:16:27.000,0:16:29.000
Of van die miljoene Nigeriërs[br]wat besighede begin wat soms misluk,

0:16:31.000,0:16:35.000
maar wat aanhou om hulle ambisie te kweek?

0:16:35.000,0:16:37.000
Elke keer wat ek tuis is,

0:16:37.000,0:16:40.000
word ek met die gewone bronne van irritasie [br]vir meeste Nigeriërs gekonfronteer:

0:16:40.000,0:16:43.000
ons mislukte infrastruktuur, [br]ons mislukte regering,

0:16:43.000,0:16:46.000
maar ook die ongelooflike taaiheid

0:16:46.000,0:16:49.000
van mense wat floreer [br]ten spyte van die regering,

0:16:49.000,0:16:51.000
eerder as gevolg daarvan.

0:16:51.000,0:16:54.000
Ek bied elke somer [br]skryfwerkswinkels in Lagos aan,

0:16:54.000,0:16:57.000
en dis indrukwekkend[br]hoeveel mense aansoek doen,

0:16:57.000,0:17:00.000
hoeveel mense gretig is om te skryf,

0:17:00.000,0:17:02.000
om stories te vertel.

0:17:02.000,0:17:05.000
Ek en my Nigeriese uitgewer [br]het onlangs die Farafina Trust --

0:17:05.000,0:17:07.000
sonder winsbejag -- begin

0:17:07.000,0:17:10.000
en ons het groot drome van biblioteke bou

0:17:10.000,0:17:12.000
en bestaande biblioteke opknap

0:17:12.000,0:17:15.000
en boeke verskaf aan staatskole

0:17:15.000,0:17:17.000
wat niks in hulle biblioteke het nie,

0:17:17.000,0:17:19.000
en ook van tonne werkswinkels organiseer,

0:17:19.000,0:17:21.000
in lees en skryf,

0:17:21.000,0:17:24.000
vir al die mense wat gretig is [br]om ons baie stories te vertel.

0:17:24.000,0:17:26.000
Stories maak saak.

0:17:26.000,0:17:28.000
Baie stories maak saak.

0:17:28.000,0:17:32.000
Stories is al gebruik [br]om te ontvreem en te belaster,

0:17:32.000,0:17:36.000
maar stories kan ook gebruik word [br]om te bemagtig en te vermenslik.

0:17:36.000,0:17:39.000
Stories kan ’n volk se waardigheid breek,

0:17:39.000,0:17:44.000
maar stories kan ook [br]hulle gebreekte waardigheid heelmaak.

0:17:44.000,0:17:46.000
Die Amerikaanse skrywer [br]Alice Walker het geskryf

0:17:46.000,0:17:48.000
van haar suiderlingfamilielede[br]wat na die Noorde getrek het.

0:17:50.000,0:17:52.000
Sy't hulle in ’n boek

0:17:52.000,0:17:55.000
oor die suiderlinglewe [br]wat hulle agtergelaat het, bekendgestel:

0:17:55.000,0:17:59.000
"Hulle't rondgesit, die boek self gelees,

0:17:59.000,0:18:05.000
geluister na hoe ek die boek lees, [br]en ’n paradys van soorte is herwin."

0:18:05.000,0:18:08.000
Ek wil graag met hierdie gedagte afsluit:

0:18:08.000,0:18:11.000
Dat wanneer ons die enkele storie verwerp,

0:18:11.000,0:18:14.000
wanneer ons besef [br]dat daar nooit ’n enkele storie

0:18:14.000,0:18:16.000
oor enige plek is nie,

0:18:16.000,0:18:18.000
herwin ons ’n soort paradys.

0:18:18.000,0:18:20.000
Dankie.

0:18:20.000,0:18:28.000
(Applous)