1
00:00:00,000 --> 00:00:02,000
Ek is ’n verteller.

2
00:00:02,000 --> 00:00:05,000
En ek wil julle graag ’n paar persoonlike stories vertel

3
00:00:05,000 --> 00:00:10,000
oor wat ek "die gevaar van die enkele storie" noem.

4
00:00:10,000 --> 00:00:14,000
Ek het op ’n universiteitskampus in oos-Nigerië grootgeword.

5
00:00:14,000 --> 00:00:17,000
My ma sê ek het op die ouderdom van twee begin lees,

6
00:00:17,000 --> 00:00:22,000
alhoewel ek dink vier dalk nader aan die waarheid is.

7
00:00:22,000 --> 00:00:24,000
So ek was ’n vroeë leser, en wat ek gelees het

8
00:00:24,000 --> 00:00:27,000
was Britse en Amerikaanse kinderboeke.

9
00:00:27,000 --> 00:00:30,000
Ek was ook ’n vroeë skrywer,

10
00:00:30,000 --> 00:00:34,000
en toe ek begin skryf het, op omtrent sewe jaar,

11
00:00:34,000 --> 00:00:36,000
stories in potlood met krytillustrasies,

12
00:00:36,000 --> 00:00:39,000
wat my arme ma verplig was om te lees,

13
00:00:39,000 --> 00:00:43,000
het ek presies die tipe stories wat ek gelees het, geskryf:

14
00:00:43,000 --> 00:00:48,000
Al my karakters was wit met blou oë,

15
00:00:48,000 --> 00:00:50,000
hulle't in die sneeu gespeel,

16
00:00:50,000 --> 00:00:52,000
hulle't appels geëet,

17
00:00:52,000 --> 00:00:54,000
en hulle't baie oor die weer gepraat,

18
00:00:54,000 --> 00:00:56,000
hoe lieflik dit was

19
00:00:56,000 --> 00:00:58,000
dat die son uitgekom het.

20
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
(Gelag)

21
00:01:00,000 --> 00:01:03,000
Ondanks die feit dat ek in Nigerië gewoon het.

22
00:01:03,000 --> 00:01:07,000
Ek was toe nog nooit buite Nigerië nie.

23
00:01:07,000 --> 00:01:10,000
Ons het nie sneeu gehad nie, ons het mangoes geëet,

24
00:01:10,000 --> 00:01:12,000
en ons het nooit oor die weer gepraat nie,

25
00:01:12,000 --> 00:01:14,000
want dit was onnodig.

26
00:01:14,000 --> 00:01:17,000
My karakters het ook baie gemmerbier gedrink,

27
00:01:17,000 --> 00:01:19,000
want die karakters in die Britse boeke wat ek gelees het,

28
00:01:19,000 --> 00:01:21,000
het gemmerbier gedrink.

29
00:01:21,000 --> 00:01:24,000
Ongeag dat ek geen idee gehad het wat gemmerbier was nie.

30
00:01:24,000 --> 00:01:25,000
(Gelag)

31
00:01:25,000 --> 00:01:28,000
En vir baie jare daarna sou ek ’n desperate begeerte hê

32
00:01:28,000 --> 00:01:30,000
om gemmerbier te proe.

33
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
Maar dis ’n ander storie.

34
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
Wat hierdie wys, dink ek,

35
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
is hoe ontvanklik en vatbaar ons is

36
00:01:37,000 --> 00:01:39,000
met ’n storie voor oë,

37
00:01:39,000 --> 00:01:41,000
veral as kinders.

38
00:01:41,000 --> 00:01:43,000
Omdat ek nét boeke gelees het

39
00:01:43,000 --> 00:01:45,000
waarin karakters anders was,

40
00:01:45,000 --> 00:01:47,000
was ek oortuig daarvan dat boeke

41
00:01:47,000 --> 00:01:50,000
vanselfsprekend vreemdelinge moes in hê

42
00:01:50,000 --> 00:01:52,000
en oor dinge moes gaan waarmee

43
00:01:52,000 --> 00:01:55,000
ek nie kon persoonlik identifiseer nie.

44
00:01:55,000 --> 00:01:59,000
Dinge het verander toe ek Afrikaboeke ontdek het.

45
00:01:59,000 --> 00:02:01,000
Daar was nie veel besikbaar nie, en hulle was nie

46
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
so verkrygbaar soos die buitelandse boeke nie.

47
00:02:03,000 --> 00:02:07,000
Maar as gevolg van skrywers soos Chinua Achebe en Camara Laye

48
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
het ek ’n sielsverskuiwing in my begrip van

49
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
letterkunde beleef.

50
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
Ek het besef dat mense soos ek,

51
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
meisies met vel die kleur van sjokolade,

52
00:02:15,000 --> 00:02:18,000
wie se kroes hare nie kon poniesterte maak nie,

53
00:02:18,000 --> 00:02:20,000
ook in literatuur kon bestaan.

54
00:02:20,000 --> 00:02:24,000
Ek het oor dinge wat ek herken het begin skryf.

55
00:02:24,000 --> 00:02:28,000
Nou, ek was versot op daardie Amerikaanse en Britse boeke.

56
00:02:28,000 --> 00:02:32,000
Hulle het my verbeelding aangegryp, vir my nuwe wêrelde oopgemaak.

57
00:02:32,000 --> 00:02:34,000
Maar die gevolg was per abuis dat

58
00:02:34,000 --> 00:02:36,000
ek nie geweet het mense soos ek kon

59
00:02:36,000 --> 00:02:38,000
in literatuur bestaan nie.

60
00:02:38,000 --> 00:02:42,000
So wat die ontdekking van Afrikaskrywers vir my gedoen het was:

61
00:02:42,000 --> 00:02:45,000
Om my te red van 'n enkele storie

62
00:02:45,000 --> 00:02:47,000
van wat boeke is.

63
00:02:47,000 --> 00:02:50,000
Ek was uit ’n gewone, middelklas Nigeriese gesin.

64
00:02:50,000 --> 00:02:52,000
My pa was ’n professor.

65
00:02:52,000 --> 00:02:55,000
My ma was ’n administratiewe beampte.

66
00:02:55,000 --> 00:02:58,000
En, soos die norm was, het ons

67
00:02:58,000 --> 00:03:03,000
inwoon huishulpe gehad, wat gewoonlik van nabye dorpies af gekom het.

68
00:03:03,000 --> 00:03:07,000
So die jaar wat ek agt geword het, het ons ’n nuwe huisknaap gekry.

69
00:03:07,000 --> 00:03:09,000
Sy naam was Fide.

70
00:03:09,000 --> 00:03:12,000
Die enigste ding wat my ma ons van hom vertel het,

71
00:03:12,000 --> 00:03:15,000
was dat sy familie baie arm was.

72
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
My ma het jamswortels en rys gestuur,

73
00:03:17,000 --> 00:03:20,000
en ons ou klere, na sy familie toe.

74
00:03:20,000 --> 00:03:22,000
En as ek nie my aandete klaar geëet het nie sou my ma sê:

75
00:03:22,000 --> 00:03:27,000
"Eet jou kos! Weet jy dan nie? Mense soos Fide se familie het niks nie."

76
00:03:27,000 --> 00:03:31,000
So ek was baie jammer vir Fide se familie.

77
00:03:31,000 --> 00:03:34,000
Toe een Saterdag gaan ons na sy dorpie op besoek,

78
00:03:34,000 --> 00:03:38,000
en sy ma wys vir ons ’n pragtig-gepatroonde mandjie

79
00:03:38,000 --> 00:03:41,000
van gekleurde raffia, wat sy broer gemaak het.

80
00:03:41,000 --> 00:03:43,000
Ek was verbaas.

81
00:03:43,000 --> 00:03:46,000
Dit het toe nog nooit by my opgekom dat iemand in sy familie

82
00:03:46,000 --> 00:03:49,000
sowaar iets kon maak nie.

83
00:03:49,000 --> 00:03:52,000
Al wat ek van hulle gehoor het was hoe arm hulle was,

84
00:03:52,000 --> 00:03:54,000
sodat dit vir my onmoontlik geword het om hulle as

85
00:03:54,000 --> 00:03:57,000
enigiets anders as arm te sien.

86
00:03:57,000 --> 00:04:01,000
Hulle armoede was my enkele storie van hulle.

87
00:04:01,000 --> 00:04:03,000
Ek het jare later hieroor gedink toe ek weg is uit Nigerië

88
00:04:03,000 --> 00:04:06,000
om universiteit toe te gaan in die Verenigde State.

89
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
Ek was 19.

90
00:04:08,000 --> 00:04:12,000
My Amerikaanse kamermaat is deur my geskok.

91
00:04:12,000 --> 00:04:15,000
Sy't my gevra waar ek so goed Engels leer praat het,

92
00:04:15,000 --> 00:04:17,000
en was verward toe ek gesê het dat Engels

93
00:04:17,000 --> 00:04:22,000
toevallig genoeg die amptelike taal van Nigerië is.

94
00:04:22,000 --> 00:04:26,000
Sy't gevra of sy kon luister na wat sy my "tribal" musiek genoem het

95
00:04:26,000 --> 00:04:28,000
en was gevolglik baie teleurgesteld

96
00:04:28,000 --> 00:04:30,000
toe ek my kasset van Mariah Carey uitgehaal het.

97
00:04:30,000 --> 00:04:33,000
(Gelag)

98
00:04:33,000 --> 00:04:35,000
Sy't aangeneem dat ek nie weet hoe om

99
00:04:35,000 --> 00:04:38,000
’n stoof te gebruik nie.

100
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
Wat my getref het was: Sy het my bejammer

101
00:04:40,000 --> 00:04:42,000
selfs nog voor sy my gesien het.

102
00:04:42,000 --> 00:04:46,000
Haar verstekposisie teenoor my, as ’n Afrikaan,

103
00:04:46,000 --> 00:04:50,000
was ’n tipe neerbuigende, goed-bedoelde jammerhartigheid.

104
00:04:50,000 --> 00:04:53,000
My kamermaat het ’n enkele Afrikastorie gehad:

105
00:04:53,000 --> 00:04:56,000
’n enkele storie van katastrofe.

106
00:04:56,000 --> 00:04:58,000
In hierdie enkele storie was daar geen moontlikheid

107
00:04:58,000 --> 00:05:02,000
dat Afrikane enigsins soos sy kon wees nie,

108
00:05:02,000 --> 00:05:05,000
geen moontlikheid van gevoelens meer kompleks as bejammering,

109
00:05:05,000 --> 00:05:09,000
geen moontlikheid van ’n verbinding as gelyke mense nie.

110
00:05:09,000 --> 00:05:11,000
Ek moet sê dat voor ek na die V.S.A. toe is, ek nie

111
00:05:11,000 --> 00:05:14,000
bewustelik geïdentifiseer het as ’n Afrikaan nie.

112
00:05:14,000 --> 00:05:17,000
Maar elke keer wat Afrika ter sprake was in die V.S.A., het almal na my gekyk.

113
00:05:17,000 --> 00:05:21,000
Ondanks dat ek niks geweet het oor plekke soos Namibië nie.

114
00:05:21,000 --> 00:05:23,000
Maar ek het op die ou end hierdie identeit aangeneem,

115
00:05:23,000 --> 00:05:26,000
en op baie maniere dink ek nou aan myself as Afrikaans.

116
00:05:26,000 --> 00:05:28,000
Alhoewel ek nog steeds geïrreteerd raak wanneer

117
00:05:28,000 --> 00:05:30,000
daar na Afrika verwys word as ’n land,

118
00:05:30,000 --> 00:05:34,000
die mees onlangse voorbeeld was op my andersins wonderlike vlug

119
00:05:34,000 --> 00:05:36,000
vanaf Lagos twee dae gelede, waarop

120
00:05:36,000 --> 00:05:38,000
daar ’n aankondiging was op die Virgin-vlug

121
00:05:38,000 --> 00:05:43,000
oor die liefdadigheidswerk in "Indië, Afrika en ander lande."

122
00:05:43,000 --> 00:05:44,000
(Gelag)

123
00:05:44,000 --> 00:05:48,000
So na ek ’n paar jaar in die V.S.A. as ’n Afrikaan spandeer het,

124
00:05:48,000 --> 00:05:52,000
het ek my kamermaat se reaksie teenoor my begin verstaan.

125
00:05:52,000 --> 00:05:55,000
As ek nie in Nigerië grootgeword het nie, en as al wat ek oor Afrika geweet het

126
00:05:55,000 --> 00:05:57,000
van algemene beelde was,

127
00:05:57,000 --> 00:06:00,000
sou ek ook dink dat Afrika ’n plek van

128
00:06:00,000 --> 00:06:04,000
pragtige landskappe, mooi diere,

129
00:06:04,000 --> 00:06:06,000
en onverstaanbare mense is,

130
00:06:06,000 --> 00:06:09,000
aan't oorlogvoer, sterwend van armoede of VIGS,

131
00:06:09,000 --> 00:06:12,000
nie in staat daartoe om vir hulleself te praat nie

132
00:06:12,000 --> 00:06:14,000
en wagted om verlossing

133
00:06:14,000 --> 00:06:17,000
deur ’n gawe, wit vreemdeling.

134
00:06:17,000 --> 00:06:19,000
Ek sou Afrikane op dieselfde manier sien as wat ek,

135
00:06:19,000 --> 00:06:23,000
as ’n kind, Fide se familie gesien het.

136
00:06:23,000 --> 00:06:27,000
Hierdie enkele storie van Afrika kom noodwendig, dink ek, uit Westerse literatuur.

137
00:06:27,000 --> 00:06:29,000
Nou, hier is ’n aanhaling van

138
00:06:29,000 --> 00:06:32,000
die skrywe van ’n Londonse handelaar met die naam John Locke,

139
00:06:32,000 --> 00:06:35,000
wat in 1561 na Wes-Afrika geseil het

140
00:06:35,000 --> 00:06:40,000
en ’n boeiende verslag van sy reis gehou het.

141
00:06:40,000 --> 00:06:42,000
Nadat hy na die swart Afrikane verwys het

142
00:06:42,000 --> 00:06:44,000
as "gediertes sonder huise,"

143
00:06:44,000 --> 00:06:48,000
skryf hy: "Hulle is mense sonder koppe,

144
00:06:48,000 --> 00:06:53,000
met hul monde en oë in hulle borste."

145
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
Nou, ek't nog elke keer wat ek dit gelees het gelag.

146
00:06:55,000 --> 00:06:59,000
En ’n mens moet die verbeelding van John Locke bewonder.

147
00:06:59,000 --> 00:07:01,000
Maar wat belangrik oor sy skryfwerk is, is dat

148
00:07:01,000 --> 00:07:03,000
dit die begin van ’n Afrikastorieverteltradisie

149
00:07:03,000 --> 00:07:06,000
in die Weste verteenwoordig:

150
00:07:06,000 --> 00:07:09,000
’n Tradisie van sub-Sahara-Afrika as ’n plek van negatiewes,

151
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
van andersheid, van donkerte,

152
00:07:11,000 --> 00:07:15,000
van mense wat, in die woorde van die wonderlike digter

153
00:07:15,000 --> 00:07:17,000
Rudyard Kipling,

154
00:07:17,000 --> 00:07:20,000
"halfduiwel, halfkind" is.

155
00:07:20,000 --> 00:07:23,000
En so het ek begin besef dat my Amerikaanse kamermaat

156
00:07:23,000 --> 00:07:25,000
haar hele lewe lank verskillende

157
00:07:25,000 --> 00:07:27,000
weergawes van hierdie enkele

158
00:07:27,000 --> 00:07:29,000
storie moes gesien en gehoor het,

159
00:07:29,000 --> 00:07:31,000
so ook ’n professor,

160
00:07:31,000 --> 00:07:36,000
wat op ’n keer vir my gesê het dat my roman nie "eg aan Afrika" is nie.

161
00:07:36,000 --> 00:07:38,000
Nou, ek was heeltemal bereid om aan te voer dat daar heelwat dinge

162
00:07:38,000 --> 00:07:40,000
verkeerd was met die roman,

163
00:07:40,000 --> 00:07:44,000
dat dit op vele punte misluk het,

164
00:07:44,000 --> 00:07:46,000
maar ek het nog nie heeltemal veronderstel dat dit die

165
00:07:46,000 --> 00:07:49,000
sogenaamde Afrika-egtheid paal nie gehaal het nie.

166
00:07:49,000 --> 00:07:51,000
Ek het inderwaarheid nie geweet

167
00:07:51,000 --> 00:07:54,000
wat eg aan Afrika was nie.

168
00:07:54,000 --> 00:07:56,000
Die professor het my meegedeel dat my karakters

169
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
te veel soos hy was,

170
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
’n opgevoede en middelklas man.

171
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
My karakters het motors bestuur.

172
00:08:02,000 --> 00:08:05,000
Hulle het nie vergaan van die honger nie.

173
00:08:05,000 --> 00:08:09,000
Gevolglik was hulle nie eg aan Afrika nie.

174
00:08:09,000 --> 00:08:12,000
Maar ek moet gou byvoeg dat ek ook net so skuldig is

175
00:08:12,000 --> 00:08:15,000
aan die enkele storie kwessie.

176
00:08:15,000 --> 00:08:19,000
Ek het ’n paar jaar gelede Meksiko besoek uit die V.S.A.

177
00:08:19,000 --> 00:08:21,000
Die politieke klimaat in die V.S.A. was op daardie stadium gespanne,

178
00:08:21,000 --> 00:08:25,000
en debatte oor immigrasie het geheers.

179
00:08:25,000 --> 00:08:27,000
En, soos dit baie in Amerika gebeur,

180
00:08:27,000 --> 00:08:30,000
het immigrasie sinoniem met Meksikane geword.

181
00:08:30,000 --> 00:08:32,000
Daar was eindelose stories oor Meksikane

182
00:08:32,000 --> 00:08:34,000
as mense wat die

183
00:08:34,000 --> 00:08:36,000
gesondheidstelsel kaal uittrek,

184
00:08:36,000 --> 00:08:38,000
oor die grens sluip,

185
00:08:38,000 --> 00:08:42,000
by die grens gearresteer word, daai soort van ding.

186
00:08:42,000 --> 00:08:46,000
Ek onthou hoe ek op my eerste dag in Guadalajara rondgeloop het,

187
00:08:46,000 --> 00:08:48,000
gekyk het hoe die mense werk toe gaan,

188
00:08:48,000 --> 00:08:50,000
by die markplein hulle tortillas oprol,

189
00:08:50,000 --> 00:08:53,000
aan't rook en lag.

190
00:08:53,000 --> 00:08:56,000
Ek onthou dat ek eers effens verbaas was.

191
00:08:56,000 --> 00:08:59,000
En toe was ek van skaamte oorkom.

192
00:08:59,000 --> 00:09:02,000
Ek het besef dat ek so verdiep was in

193
00:09:02,000 --> 00:09:04,000
die mediadekking oor Meksikane

194
00:09:04,000 --> 00:09:06,000
dat hulle een ding in my kop geword het,

195
00:09:06,000 --> 00:09:09,000
die ellendige immigrant.

196
00:09:09,000 --> 00:09:11,000
Ek het geval vir die enkele storie oor Meksikane

197
00:09:11,000 --> 00:09:14,000
en ek kon nie méér skaam kry nie.

198
00:09:14,000 --> 00:09:16,000
So dit is hoe om ’n enkele storie te skep,

199
00:09:16,000 --> 00:09:19,000
’n volk te wys as een ding,

200
00:09:19,000 --> 00:09:21,000
slegs een ding,

201
00:09:21,000 --> 00:09:23,000
oor en oor,

202
00:09:23,000 --> 00:09:26,000
en dit is wat hulle dan word.

203
00:09:26,000 --> 00:09:28,000
Dit is onmoontlik om die enkele storie te bespreek

204
00:09:28,000 --> 00:09:31,000
sonder om mag aan te raak.

205
00:09:31,000 --> 00:09:33,000
Daar's ’n woord, ’n Igbo woord,

206
00:09:33,000 --> 00:09:35,000
waaroor ek dink elke keer wat ek oor die

207
00:09:35,000 --> 00:09:38,000
magstrukture van die wêreld dink, en dit is "nkali."

208
00:09:38,000 --> 00:09:40,000
Dis ’n selfstandige naamword wat losweg

209
00:09:40,000 --> 00:09:43,000
as "om groter as ’n ander te wees" vertaal kan word.

210
00:09:43,000 --> 00:09:46,000
Soos ons ekonomiese en politieke wêrelde,

211
00:09:46,000 --> 00:09:48,000
word stories ook bepaal

212
00:09:48,000 --> 00:09:51,000
deur die beginsel van nkali:

213
00:09:51,000 --> 00:09:53,000
Hoe hulle vertel word, wie hulle vertel,

214
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
wanneer hulle vertel word, hoeveel stories vertel word,

215
00:09:56,000 --> 00:10:00,000
is alles regtig afhanklik van mag.

216
00:10:00,000 --> 00:10:03,000
Mag is nie net die vermoë om ’n ander se storie te vertel nie,

217
00:10:03,000 --> 00:10:07,000
maar om dit ook die beslissende storie van dié persoon te maak.

218
00:10:07,000 --> 00:10:09,000
Die Palestynse digter Mourid Barghoute skryf

219
00:10:09,000 --> 00:10:12,000
dat as jy ’n volk wil ontvreem,

220
00:10:12,000 --> 00:10:15,000
is die eenvoudigste manier om hulle storie te

221
00:10:15,000 --> 00:10:18,000
begin vertel met: "tweedens."

222
00:10:18,000 --> 00:10:22,000
Begin die storie met die pyle van die Amerikaanse inboorlinge,

223
00:10:22,000 --> 00:10:25,000
en nie met die aankoms van die Britte nie,

224
00:10:25,000 --> 00:10:28,000
en dan het jy ’n heeltemal ander storie.

225
00:10:28,000 --> 00:10:30,000
Begin die storie met

226
00:10:30,000 --> 00:10:32,000
die mislukking van die Afrikastaat,

227
00:10:32,000 --> 00:10:36,000
en nie met die koloniale skepping van die Afrikastaat nie,

228
00:10:36,000 --> 00:10:40,000
en dan het jy ’n heeltemal ander storie.

229
00:10:40,000 --> 00:10:42,000
Ek het onlangs by ’n universiteit gepraat waar

230
00:10:42,000 --> 00:10:44,000
’n student vir my gesê het dat dit

231
00:10:44,000 --> 00:10:46,000
so jammer is

232
00:10:46,000 --> 00:10:49,000
dat Nigeriese mans fisiese mishandelaars

233
00:10:49,000 --> 00:10:52,000
soos die vaderfiguur in my roman is.

234
00:10:52,000 --> 00:10:54,000
Ek het vir hom gesê dat ek pas ’n roman

235
00:10:54,000 --> 00:10:56,000
met die naam American Psycho gelees het --

236
00:10:56,000 --> 00:10:58,000
(Gelag)

237
00:10:58,000 --> 00:11:00,000
-- en dat dit so jammer is

238
00:11:00,000 --> 00:11:03,000
dat jong Amerikaners reeksmoordenaars is.

239
00:11:03,000 --> 00:11:07,000
(Gelag)

240
00:11:07,000 --> 00:11:13,000
(Applous)

241
00:11:13,000 --> 00:11:16,000
Nou, natuurlik het ek dit effens geïrriteerd gesê.

242
00:11:16,000 --> 00:11:18,000
(Gelag)

243
00:11:18,000 --> 00:11:20,000
Maar dit sou nooit by my opgekom het dat

244
00:11:20,000 --> 00:11:22,000
net omdat ek ’n roman gelees het waarin

245
00:11:22,000 --> 00:11:24,000
’n karakter ’n reeksmoordenaar is

246
00:11:24,000 --> 00:11:26,000
hy op een of ander manier van alle Amerikaners

247
00:11:26,000 --> 00:11:28,000
verteenwoordigend is nie.

248
00:11:28,000 --> 00:11:31,000
Dis nie omdat ek ’n beter mens as daai student is nie,

249
00:11:31,000 --> 00:11:34,000
maar eerder as gevolg van Amerika se kulturele en ekonomiese mag,

250
00:11:34,000 --> 00:11:36,000
dat ek baie stories oor Amerika gehad het.

251
00:11:36,000 --> 00:11:40,000
Ek het al Tyler en Updike en Steinbeck en Gaitskill gelees.

252
00:11:40,000 --> 00:11:43,000
Ek het nie ’n enkele storie van Amerika gehad nie.

253
00:11:43,000 --> 00:11:46,000
Toe ek ’n paar jaar gelede geleer het dat daar van skrywers verwag

254
00:11:46,000 --> 00:11:50,000
word om ongelukkige kinderjare te gehad het

255
00:11:50,000 --> 00:11:52,000
om suksesvol te wees,

256
00:11:52,000 --> 00:11:54,000
het ek begin dink oor hoe ek aaklige goed wat

257
00:11:54,000 --> 00:11:56,000
my ouers aan by gedoen het kon opmaak.

258
00:11:56,000 --> 00:11:58,000
(Gelag)

259
00:11:58,000 --> 00:12:02,000
Maar ek het om die waarheid te sê gelukkige kinderjare gehad,

260
00:12:02,000 --> 00:12:05,000
vol lag en liefde, in ’n baie hegte gesin.

261
00:12:05,000 --> 00:12:09,000
Maar ek het ook oupas wat in vlugtelingkampe dood is gehad.

262
00:12:09,000 --> 00:12:13,000
My nefie Polle is dood omdat hy nie voldoende gesondheidsorg kon kry nie.

263
00:12:13,000 --> 00:12:16,000
Een van my beste maats, Okoloma, is dood in ’n vliegtuigongeluk

264
00:12:16,000 --> 00:12:19,000
omdat ons brandweerwaens nie water gehad het nie.

265
00:12:19,000 --> 00:12:22,000
Ek het onder verdrukkende militêre regerings grootgeword

266
00:12:22,000 --> 00:12:24,000
wat opvoeding van waarde beroof het,

267
00:12:24,000 --> 00:12:27,000
sodat my ouers soms nie hulle salarisse betaal is nie.

268
00:12:27,000 --> 00:12:31,000
En so, as ’n kind, het ek gesien hoe konfyt van die ontbyttafel af verdwyn,

269
00:12:31,000 --> 00:12:33,000
toe margarien,

270
00:12:33,000 --> 00:12:36,000
toe het brood te duur geword,

271
00:12:36,000 --> 00:12:39,000
toe is melk op rantsoen gesit.

272
00:12:39,000 --> 00:12:42,000
En meeste van alles, het ’n soort genormaliseerde politieke vrees

273
00:12:42,000 --> 00:12:46,000
ons lewens binnegedring.

274
00:12:46,000 --> 00:12:48,000
Al hierdie stories maak my wie ek is.

275
00:12:48,000 --> 00:12:52,000
Maar om op slegs hierdie negatiewe stories aan te dring

276
00:12:52,000 --> 00:12:55,000
is om my ervaring af te plat

277
00:12:55,000 --> 00:12:57,000
en baie van die stories wat my gevorm het

278
00:12:57,000 --> 00:12:59,000
oor die hoof te sien.

279
00:12:59,000 --> 00:13:02,000
Die enkele storie skep stereotipes,

280
00:13:02,000 --> 00:13:05,000
en die probleem met stereotipes

281
00:13:05,000 --> 00:13:07,000
is nie dat hulle onwaar is nie,

282
00:13:07,000 --> 00:13:09,000
maar dat hulle onvolledig is.

283
00:13:09,000 --> 00:13:13,000
Hulle maak een storie die enigste storie.

284
00:13:13,000 --> 00:13:15,000
Afrika is natuurlik ’n vasteland vol katastrofes:

285
00:13:15,000 --> 00:13:19,000
Daar is grotes, soos die skokkende verkragtings in Kongo

286
00:13:19,000 --> 00:13:21,000
en ontmoedigendes, soos die feit dat

287
00:13:21,000 --> 00:13:26,000
5000 mense vir een vakante pos in Nigerië aansoek doen.

288
00:13:26,000 --> 00:13:29,000
Maar daar is ander stories wat nie gaan oor katastrofes nie,

289
00:13:29,000 --> 00:13:33,000
en dis baie belangrik, net so belangrik, om oor hulle te praat.

290
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
Ek't nog altyd gedink dis onmoontlik

291
00:13:35,000 --> 00:13:38,000
om ordentlik aan ’n plek of persoon mee te doen

292
00:13:38,000 --> 00:13:42,000
sonder om in al die stories van daardie plek of persoon te deel.

293
00:13:42,000 --> 00:13:45,000
Die gevolg van die enkele storie

294
00:13:45,000 --> 00:13:48,000
is dat dit mense van waardigheid beroof.

295
00:13:48,000 --> 00:13:52,000
Dit maak ons erkenning van ons gelyke menslikheid moeilik.

296
00:13:52,000 --> 00:13:55,000
Dit beklemtoon ons verskille

297
00:13:55,000 --> 00:13:57,000
eerder as ons ooreenkomste.

298
00:13:57,000 --> 00:13:59,000
So wat as ek voor my Meksikaanse toer

299
00:13:59,000 --> 00:14:03,000
die immigrasie debat van albei kante gevolg het,

300
00:14:03,000 --> 00:14:05,000
die Amerikaanse en die Meksikaanse?

301
00:14:05,000 --> 00:14:09,000
Wat as my ma vir ons gesê het dat Fide se familie arm

302
00:14:09,000 --> 00:14:11,000
én hardwerkend is?

303
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
Wat as ons ’n Afrika-televisienetwerk gehad het

304
00:14:13,000 --> 00:14:17,000
wat uiteenlopende Afrikastories regoor die wêreld uitsaai?

305
00:14:17,000 --> 00:14:19,000
Wat die Nigeriese skrywer Chinua Achebe

306
00:14:19,000 --> 00:14:22,000
"’n balans van stories" noem.

307
00:14:22,000 --> 00:14:25,000
Wat as my kamermaat kon weet van my Nigeriese uitgewer,

308
00:14:25,000 --> 00:14:27,000
Mukta Bakaray,

309
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
’n merkwaardige man wat sy werk by ’n bank gelos het

310
00:14:29,000 --> 00:14:32,000
om sy droom te volg en ’n uitgewery te begin?

311
00:14:32,000 --> 00:14:36,000
Nou, die staande opvatting was dat Nigeriërs nie literatuur lees nie.

312
00:14:36,000 --> 00:14:38,000
Hy't verskil. Hy't gedink

313
00:14:38,000 --> 00:14:40,000
dat mense wat kon lees, sou lees,

314
00:14:40,000 --> 00:14:44,000
as jy literatuur vir hulle bekostig- en beskikbaar gemaak het.

315
00:14:44,000 --> 00:14:47,000
Kort daarna het hy my eerste roman uitgegee,

316
00:14:47,000 --> 00:14:50,000
ek het na ’n TV-stasie in Lagos gegaan vir ’n onderhoud,

317
00:14:50,000 --> 00:14:53,000
en ’n vrou wat as ’n bode daar gewerk het, het na my toe gekom en gesê:

318
00:14:53,000 --> 00:14:56,000
"Ek het baie van jou roman gehou. Ek het nie van die einde gehou nie.

319
00:14:56,000 --> 00:14:59,000
Jy moet nou ’n vervolgstuk skryf, en wat moet gebeur is ..."

320
00:14:59,000 --> 00:15:02,000
(Gelag)

321
00:15:02,000 --> 00:15:05,000
En sy't toe vir my vertel wat om in die vervolgstuk te skryf.

322
00:15:05,000 --> 00:15:08,000
Ek was nie net bekoor nie, ek was ook diep geroer.

323
00:15:08,000 --> 00:15:11,000
Hier was ’n vrou, een van baie gewone Nigeriërs, wat nie

324
00:15:11,000 --> 00:15:14,000
veronderstel was om lesers te wees nie.

325
00:15:14,000 --> 00:15:16,000
Sy het nie net die boek gelees nie, sy het dit ook aangeneem

326
00:15:16,000 --> 00:15:19,000
en het geregverdig gevoel in

327
00:15:19,000 --> 00:15:21,000
haar instruksies vir die vervolgstuk.

328
00:15:21,000 --> 00:15:25,000
Nou, wat as my kamermaat kon weet van my vriendin Fumi Onda,

329
00:15:25,000 --> 00:15:28,000
’n vreeslose vrou wat ’n TV-program in Lagos aanbied,

330
00:15:28,000 --> 00:15:31,000
en vasberade is om die stories wat ons verkies om te vergeet, te vertel?

331
00:15:31,000 --> 00:15:35,000
Wat as my kamermaat kon weet van die hartoperasie

332
00:15:35,000 --> 00:15:38,000
wat verlede week in ’n hospitaal in Lagos uitgevoer is?

333
00:15:38,000 --> 00:15:42,000
Wat as my kamermaat kon weet van hedendaagse Nigeriese musiek,

334
00:15:42,000 --> 00:15:45,000
talentvolle mense wat sing in Engels en Pidgin,

335
00:15:45,000 --> 00:15:47,000
en Igbo en Joroeba en Ijo,

336
00:15:47,000 --> 00:15:51,000
terwyl hulle invloede van Jay-Z tot Fela

337
00:15:51,000 --> 00:15:54,000
tot Bob Marley en hulle oupas meng.

338
00:15:54,000 --> 00:15:56,000
Wat as my kamermaat kon weet van die vroulike prokureur

339
00:15:56,000 --> 00:15:58,000
wat onlangs in Nigerië hof toe is om

340
00:15:58,000 --> 00:16:00,000
’n belaglike wet te betwis wat vereis

341
00:16:00,000 --> 00:16:03,000
dat vroue hulle mans se toestemming kry voor hulle

342
00:16:03,000 --> 00:16:06,000
hul paspoorte hernu?

343
00:16:06,000 --> 00:16:09,000
Was as my kamermaat kon weet van Nollywood,

344
00:16:09,000 --> 00:16:13,000
vol innoverende mense wat films maak ten spyte van groot tegniese uitdagings,

345
00:16:13,000 --> 00:16:15,000
films só gewild

346
00:16:15,000 --> 00:16:17,000
dat hulle rêrig die beste voorbeeld

347
00:16:17,000 --> 00:16:20,000
van Nigeriëriers wat verbruik wat hulle self skep, is?

348
00:16:20,000 --> 00:16:23,000
Wat as my kamermaat kon weet van my ambisieuse haarvlegter,

349
00:16:23,000 --> 00:16:27,000
wat pas haar eie besigheid vir die verkoop van haarverlengings begin het?

350
00:16:27,000 --> 00:16:29,000
Of van die miljoene Nigeriërs wat

351
00:16:29,000 --> 00:16:31,000
besighede begin wat soms misluk,

352
00:16:31,000 --> 00:16:35,000
maar wat aanhou om hulle ambisie te kweek?

353
00:16:35,000 --> 00:16:37,000
Elke keer wat ek tuis is word ek met die gewone

354
00:16:37,000 --> 00:16:40,000
bronne van irritasie vir meeste Nigeriërs gekonfronteer:

355
00:16:40,000 --> 00:16:43,000
ons mislukte infrastruktuur, ons mislukte regering,

356
00:16:43,000 --> 00:16:46,000
maar ook die ongelooflike taaiheid van mense wat

357
00:16:46,000 --> 00:16:49,000
floreer ten spyte van die regering,

358
00:16:49,000 --> 00:16:51,000
eerder as gevolg daarvan.

359
00:16:51,000 --> 00:16:54,000
Ek bied elke somer skryfwerkswinkels in Lagos aan,

360
00:16:54,000 --> 00:16:57,000
en dis indrukwekkend om te sien hoeveel mense aansoek doen,

361
00:16:57,000 --> 00:17:00,000
hoeveel mense gretig is om te skryf,

362
00:17:00,000 --> 00:17:02,000
om stories te vertel.

363
00:17:02,000 --> 00:17:05,000
Ek en my Nigeriese uitgewer het onlangs die Farafina Trust --

364
00:17:05,000 --> 00:17:07,000
sonder winsbejag -- begin

365
00:17:07,000 --> 00:17:10,000
en ons het groot drome van biblioteke bou

366
00:17:10,000 --> 00:17:12,000
en bestaande biblioteke opknap

367
00:17:12,000 --> 00:17:15,000
en boeke verskaf aan staatskole wat niks

368
00:17:15,000 --> 00:17:17,000
in hulle biblioteke het nie,

369
00:17:17,000 --> 00:17:19,000
en ook van baie, baie werkswinkels organiseer,

370
00:17:19,000 --> 00:17:21,000
in lees en skryf,

371
00:17:21,000 --> 00:17:24,000
vir al die mense wat gretig is om ons baie stories te vertel.

372
00:17:24,000 --> 00:17:26,000
Stories maak saak.

373
00:17:26,000 --> 00:17:28,000
Baie stories maak saak.

374
00:17:28,000 --> 00:17:32,000
Stories is al gebruik om te ontvreem en te belaster,

375
00:17:32,000 --> 00:17:36,000
maar stories kan ook gebruik word om te bemagtig en te vermenslik.

376
00:17:36,000 --> 00:17:39,000
Stories kan ’n volk se waardigheid breek,

377
00:17:39,000 --> 00:17:44,000
maar stories kan ook hulle gebreekte waardigheid heelmaak.

378
00:17:44,000 --> 00:17:46,000
Die Amerikaanse skrywer Alice Walker het geskryf

379
00:17:46,000 --> 00:17:48,000
van haar suiderlingfamilielede

380
00:17:48,000 --> 00:17:50,000
wat na die Noorde getrek het.

381
00:17:50,000 --> 00:17:52,000
Sy't hulle in ’n boek oor die suiderlinglewe

382
00:17:52,000 --> 00:17:55,000
wat hulle agtergelaat het bekendgestel:

383
00:17:55,000 --> 00:17:59,000
"Hulle't rondgesit, die boek self gelees,

384
00:17:59,000 --> 00:18:05,000
geluister na hoe ek die boek lees, en ’n paradys van soorte is herwin."

385
00:18:05,000 --> 00:18:08,000
Ek wil graag met hierdie gedagte afsluit:

386
00:18:08,000 --> 00:18:11,000
Dat wanneer ons die enkele storie verwerp,

387
00:18:11,000 --> 00:18:14,000
wanneer ons besef dat daar nooit ’n enkele storie

388
00:18:14,000 --> 00:18:16,000
oor enige plek is nie,

389
00:18:16,000 --> 00:18:18,000
herwin ons ’n soort paradys.

390
00:18:18,000 --> 00:18:20,000
Dankie.

391
00:18:20,000 --> 00:18:28,000
(Applous)