0:00:00.000,0:00:02.000
Ek is ’n verteller.

0:00:02.000,0:00:05.000
En ek wil julle graag ’n paar persoonlike stories vertel

0:00:05.000,0:00:10.000
oor wat ek "die gevaar van die enkele storie" noem.

0:00:10.000,0:00:14.000
Ek het op ’n universiteitskampus in oos-Nigerië grootgeword.

0:00:14.000,0:00:17.000
My ma sê ek het op die ouderdom van twee begin lees,

0:00:17.000,0:00:22.000
alhoewel ek dink vier dalk nader aan die waarheid is.

0:00:22.000,0:00:24.000
So ek was ’n vroeë leser, en wat ek gelees het

0:00:24.000,0:00:27.000
was Britse en Amerikaanse kinderboeke.

0:00:27.000,0:00:30.000
Ek was ook ’n vroeë skrywer,

0:00:30.000,0:00:34.000
en toe ek begin skryf het, op omtrent sewe jaar,

0:00:34.000,0:00:36.000
stories in potlood met krytillustrasies,

0:00:36.000,0:00:39.000
wat my arme ma verplig was om te lees,

0:00:39.000,0:00:43.000
het ek presies die tipe stories wat ek gelees het, geskryf:

0:00:43.000,0:00:48.000
Al my karakters was wit met blou oë,

0:00:48.000,0:00:50.000
hulle't in die sneeu gespeel,

0:00:50.000,0:00:52.000
hulle't appels geëet,

0:00:52.000,0:00:54.000
en hulle't baie oor die weer gepraat,

0:00:54.000,0:00:56.000
hoe lieflik dit was

0:00:56.000,0:00:58.000
dat die son uitgekom het.

0:00:58.000,0:01:00.000
(Gelag)

0:01:00.000,0:01:03.000
Ondanks die feit dat ek in Nigerië gewoon het.

0:01:03.000,0:01:07.000
Ek was toe nog nooit buite Nigerië nie.

0:01:07.000,0:01:10.000
Ons het nie sneeu gehad nie, ons het mangoes geëet,

0:01:10.000,0:01:12.000
en ons het nooit oor die weer gepraat nie,

0:01:12.000,0:01:14.000
want dit was onnodig.

0:01:14.000,0:01:17.000
My karakters het ook baie gemmerbier gedrink,

0:01:17.000,0:01:19.000
want die karakters in die Britse boeke wat ek gelees het,

0:01:19.000,0:01:21.000
het gemmerbier gedrink.

0:01:21.000,0:01:24.000
Ongeag dat ek geen idee gehad het wat gemmerbier was nie.

0:01:24.000,0:01:25.000
(Gelag)

0:01:25.000,0:01:28.000
En vir baie jare daarna sou ek ’n desperate begeerte hê

0:01:28.000,0:01:30.000
om gemmerbier te proe.

0:01:30.000,0:01:32.000
Maar dis ’n ander storie.

0:01:32.000,0:01:34.000
Wat hierdie wys, dink ek,

0:01:34.000,0:01:37.000
is hoe ontvanklik en vatbaar ons is

0:01:37.000,0:01:39.000
met ’n storie voor oë,

0:01:39.000,0:01:41.000
veral as kinders.

0:01:41.000,0:01:43.000
Omdat ek nét boeke gelees het

0:01:43.000,0:01:45.000
waarin karakters anders was,

0:01:45.000,0:01:47.000
was ek oortuig daarvan dat boeke

0:01:47.000,0:01:50.000
vanselfsprekend vreemdelinge moes in hê

0:01:50.000,0:01:52.000
en oor dinge moes gaan waarmee

0:01:52.000,0:01:55.000
ek nie kon persoonlik identifiseer nie.

0:01:55.000,0:01:59.000
Dinge het verander toe ek Afrikaboeke ontdek het.

0:01:59.000,0:02:01.000
Daar was nie veel besikbaar nie, en hulle was nie

0:02:01.000,0:02:03.000
so verkrygbaar soos die buitelandse boeke nie.

0:02:03.000,0:02:07.000
Maar as gevolg van skrywers soos Chinua Achebe en Camara Laye

0:02:07.000,0:02:09.000
het ek ’n sielsverskuiwing in my begrip van

0:02:09.000,0:02:11.000
letterkunde beleef.

0:02:11.000,0:02:13.000
Ek het besef dat mense soos ek,

0:02:13.000,0:02:15.000
meisies met vel die kleur van sjokolade,

0:02:15.000,0:02:18.000
wie se kroes hare nie kon poniesterte maak nie,

0:02:18.000,0:02:20.000
ook in literatuur kon bestaan.

0:02:20.000,0:02:24.000
Ek het oor dinge wat ek herken het begin skryf.

0:02:24.000,0:02:28.000
Nou, ek was versot op daardie Amerikaanse en Britse boeke.

0:02:28.000,0:02:32.000
Hulle het my verbeelding aangegryp, vir my nuwe wêrelde oopgemaak.

0:02:32.000,0:02:34.000
Maar die gevolg was per abuis dat

0:02:34.000,0:02:36.000
ek nie geweet het mense soos ek kon

0:02:36.000,0:02:38.000
in literatuur bestaan nie.

0:02:38.000,0:02:42.000
So wat die ontdekking van Afrikaskrywers vir my gedoen het was:

0:02:42.000,0:02:45.000
Om my te red van 'n enkele storie

0:02:45.000,0:02:47.000
van wat boeke is.

0:02:47.000,0:02:50.000
Ek was uit ’n gewone, middelklas Nigeriese gesin.

0:02:50.000,0:02:52.000
My pa was ’n professor.

0:02:52.000,0:02:55.000
My ma was ’n administratiewe beampte.

0:02:55.000,0:02:58.000
En, soos die norm was, het ons

0:02:58.000,0:03:03.000
inwoon huishulpe gehad, wat gewoonlik van nabye dorpies af gekom het.

0:03:03.000,0:03:07.000
So die jaar wat ek agt geword het, het ons ’n nuwe huisknaap gekry.

0:03:07.000,0:03:09.000
Sy naam was Fide.

0:03:09.000,0:03:12.000
Die enigste ding wat my ma ons van hom vertel het,

0:03:12.000,0:03:15.000
was dat sy familie baie arm was.

0:03:15.000,0:03:17.000
My ma het jamswortels en rys gestuur,

0:03:17.000,0:03:20.000
en ons ou klere, na sy familie toe.

0:03:20.000,0:03:22.000
En as ek nie my aandete klaar geëet het nie sou my ma sê:

0:03:22.000,0:03:27.000
"Eet jou kos! Weet jy dan nie? Mense soos Fide se familie het niks nie."

0:03:27.000,0:03:31.000
So ek was baie jammer vir Fide se familie.

0:03:31.000,0:03:34.000
Toe een Saterdag gaan ons na sy dorpie op besoek,

0:03:34.000,0:03:38.000
en sy ma wys vir ons ’n pragtig-gepatroonde mandjie

0:03:38.000,0:03:41.000
van gekleurde raffia, wat sy broer gemaak het.

0:03:41.000,0:03:43.000
Ek was verbaas.

0:03:43.000,0:03:46.000
Dit het toe nog nooit by my opgekom dat iemand in sy familie

0:03:46.000,0:03:49.000
sowaar iets kon maak nie.

0:03:49.000,0:03:52.000
Al wat ek van hulle gehoor het was hoe arm hulle was,

0:03:52.000,0:03:54.000
sodat dit vir my onmoontlik geword het om hulle as

0:03:54.000,0:03:57.000
enigiets anders as arm te sien.

0:03:57.000,0:04:01.000
Hulle armoede was my enkele storie van hulle.

0:04:01.000,0:04:03.000
Ek het jare later hieroor gedink toe ek weg is uit Nigerië

0:04:03.000,0:04:06.000
om universiteit toe te gaan in die Verenigde State.

0:04:06.000,0:04:08.000
Ek was 19.

0:04:08.000,0:04:12.000
My Amerikaanse kamermaat is deur my geskok.

0:04:12.000,0:04:15.000
Sy't my gevra waar ek so goed Engels leer praat het,

0:04:15.000,0:04:17.000
en was verward toe ek gesê het dat Engels

0:04:17.000,0:04:22.000
toevallig genoeg die amptelike taal van Nigerië is.

0:04:22.000,0:04:26.000
Sy't gevra of sy kon luister na wat sy my "tribal" musiek genoem het

0:04:26.000,0:04:28.000
en was gevolglik baie teleurgesteld

0:04:28.000,0:04:30.000
toe ek my kasset van Mariah Carey uitgehaal het.

0:04:30.000,0:04:33.000
(Gelag)

0:04:33.000,0:04:35.000
Sy't aangeneem dat ek nie weet hoe om

0:04:35.000,0:04:38.000
’n stoof te gebruik nie.

0:04:38.000,0:04:40.000
Wat my getref het was: Sy het my bejammer

0:04:40.000,0:04:42.000
selfs nog voor sy my gesien het.

0:04:42.000,0:04:46.000
Haar verstekposisie teenoor my, as ’n Afrikaan,

0:04:46.000,0:04:50.000
was ’n tipe neerbuigende, goed-bedoelde jammerhartigheid.

0:04:50.000,0:04:53.000
My kamermaat het ’n enkele Afrikastorie gehad:

0:04:53.000,0:04:56.000
’n enkele storie van katastrofe.

0:04:56.000,0:04:58.000
In hierdie enkele storie was daar geen moontlikheid

0:04:58.000,0:05:02.000
dat Afrikane enigsins soos sy kon wees nie,

0:05:02.000,0:05:05.000
geen moontlikheid van gevoelens meer kompleks as bejammering,

0:05:05.000,0:05:09.000
geen moontlikheid van ’n verbinding as gelyke mense nie.

0:05:09.000,0:05:11.000
Ek moet sê dat voor ek na die V.S.A. toe is, ek nie

0:05:11.000,0:05:14.000
bewustelik geïdentifiseer het as ’n Afrikaan nie.

0:05:14.000,0:05:17.000
Maar elke keer wat Afrika ter sprake was in die V.S.A., het almal na my gekyk.

0:05:17.000,0:05:21.000
Ondanks dat ek niks geweet het oor plekke soos Namibië nie.

0:05:21.000,0:05:23.000
Maar ek het op die ou end hierdie identeit aangeneem,

0:05:23.000,0:05:26.000
en op baie maniere dink ek nou aan myself as Afrikaans.

0:05:26.000,0:05:28.000
Alhoewel ek nog steeds geïrreteerd raak wanneer

0:05:28.000,0:05:30.000
daar na Afrika verwys word as ’n land,

0:05:30.000,0:05:34.000
die mees onlangse voorbeeld was op my andersins wonderlike vlug

0:05:34.000,0:05:36.000
vanaf Lagos twee dae gelede, waarop

0:05:36.000,0:05:38.000
daar ’n aankondiging was op die Virgin-vlug

0:05:38.000,0:05:43.000
oor die liefdadigheidswerk in "Indië, Afrika en ander lande."

0:05:43.000,0:05:44.000
(Gelag)

0:05:44.000,0:05:48.000
So na ek ’n paar jaar in die V.S.A. as ’n Afrikaan spandeer het,

0:05:48.000,0:05:52.000
het ek my kamermaat se reaksie teenoor my begin verstaan.

0:05:52.000,0:05:55.000
As ek nie in Nigerië grootgeword het nie, en as al wat ek oor Afrika geweet het

0:05:55.000,0:05:57.000
van algemene beelde was,

0:05:57.000,0:06:00.000
sou ek ook dink dat Afrika ’n plek van

0:06:00.000,0:06:04.000
pragtige landskappe, mooi diere,

0:06:04.000,0:06:06.000
en onverstaanbare mense is,

0:06:06.000,0:06:09.000
aan't oorlogvoer, sterwend van armoede of VIGS,

0:06:09.000,0:06:12.000
nie in staat daartoe om vir hulleself te praat nie

0:06:12.000,0:06:14.000
en wagted om verlossing

0:06:14.000,0:06:17.000
deur ’n gawe, wit vreemdeling.

0:06:17.000,0:06:19.000
Ek sou Afrikane op dieselfde manier sien as wat ek,

0:06:19.000,0:06:23.000
as ’n kind, Fide se familie gesien het.

0:06:23.000,0:06:27.000
Hierdie enkele storie van Afrika kom noodwendig, dink ek, uit Westerse literatuur.

0:06:27.000,0:06:29.000
Nou, hier is ’n aanhaling van

0:06:29.000,0:06:32.000
die skrywe van ’n Londonse handelaar met die naam John Locke,

0:06:32.000,0:06:35.000
wat in 1561 na Wes-Afrika geseil het

0:06:35.000,0:06:40.000
en ’n boeiende verslag van sy reis gehou het.

0:06:40.000,0:06:42.000
Nadat hy na die swart Afrikane verwys het

0:06:42.000,0:06:44.000
as "gediertes sonder huise,"

0:06:44.000,0:06:48.000
skryf hy: "Hulle is mense sonder koppe,

0:06:48.000,0:06:53.000
met hul monde en oë in hulle borste."

0:06:53.000,0:06:55.000
Nou, ek't nog elke keer wat ek dit gelees het gelag.

0:06:55.000,0:06:59.000
En ’n mens moet die verbeelding van John Locke bewonder.

0:06:59.000,0:07:01.000
Maar wat belangrik oor sy skryfwerk is, is dat

0:07:01.000,0:07:03.000
dit die begin van ’n Afrikastorieverteltradisie

0:07:03.000,0:07:06.000
in die Weste verteenwoordig:

0:07:06.000,0:07:09.000
’n Tradisie van sub-Sahara-Afrika as ’n plek van negatiewes,

0:07:09.000,0:07:11.000
van andersheid, van donkerte,

0:07:11.000,0:07:15.000
van mense wat, in die woorde van die wonderlike digter

0:07:15.000,0:07:17.000
Rudyard Kipling,

0:07:17.000,0:07:20.000
"halfduiwel, halfkind" is.

0:07:20.000,0:07:23.000
En so het ek begin besef dat my Amerikaanse kamermaat

0:07:23.000,0:07:25.000
haar hele lewe lank verskillende

0:07:25.000,0:07:27.000
weergawes van hierdie enkele

0:07:27.000,0:07:29.000
storie moes gesien en gehoor het,

0:07:29.000,0:07:31.000
so ook ’n professor,

0:07:31.000,0:07:36.000
wat op ’n keer vir my gesê het dat my roman nie "eg aan Afrika" is nie.

0:07:36.000,0:07:38.000
Nou, ek was heeltemal bereid om aan te voer dat daar heelwat dinge

0:07:38.000,0:07:40.000
verkeerd was met die roman,

0:07:40.000,0:07:44.000
dat dit op vele punte misluk het,

0:07:44.000,0:07:46.000
maar ek het nog nie heeltemal veronderstel dat dit die

0:07:46.000,0:07:49.000
sogenaamde Afrika-egtheid paal nie gehaal het nie.

0:07:49.000,0:07:51.000
Ek het inderwaarheid nie geweet

0:07:51.000,0:07:54.000
wat eg aan Afrika was nie.

0:07:54.000,0:07:56.000
Die professor het my meegedeel dat my karakters

0:07:56.000,0:07:58.000
te veel soos hy was,

0:07:58.000,0:08:00.000
’n opgevoede en middelklas man.

0:08:00.000,0:08:02.000
My karakters het motors bestuur.

0:08:02.000,0:08:05.000
Hulle het nie vergaan van die honger nie.

0:08:05.000,0:08:09.000
Gevolglik was hulle nie eg aan Afrika nie.

0:08:09.000,0:08:12.000
Maar ek moet gou byvoeg dat ek ook net so skuldig is

0:08:12.000,0:08:15.000
aan die enkele storie kwessie.

0:08:15.000,0:08:19.000
Ek het ’n paar jaar gelede Meksiko besoek uit die V.S.A.

0:08:19.000,0:08:21.000
Die politieke klimaat in die V.S.A. was op daardie stadium gespanne,

0:08:21.000,0:08:25.000
en debatte oor immigrasie het geheers.

0:08:25.000,0:08:27.000
En, soos dit baie in Amerika gebeur,

0:08:27.000,0:08:30.000
het immigrasie sinoniem met Meksikane geword.

0:08:30.000,0:08:32.000
Daar was eindelose stories oor Meksikane

0:08:32.000,0:08:34.000
as mense wat die

0:08:34.000,0:08:36.000
gesondheidstelsel kaal uittrek,

0:08:36.000,0:08:38.000
oor die grens sluip,

0:08:38.000,0:08:42.000
by die grens gearresteer word, daai soort van ding.

0:08:42.000,0:08:46.000
Ek onthou hoe ek op my eerste dag in Guadalajara rondgeloop het,

0:08:46.000,0:08:48.000
gekyk het hoe die mense werk toe gaan,

0:08:48.000,0:08:50.000
by die markplein hulle tortillas oprol,

0:08:50.000,0:08:53.000
aan't rook en lag.

0:08:53.000,0:08:56.000
Ek onthou dat ek eers effens verbaas was.

0:08:56.000,0:08:59.000
En toe was ek van skaamte oorkom.

0:08:59.000,0:09:02.000
Ek het besef dat ek so verdiep was in

0:09:02.000,0:09:04.000
die mediadekking oor Meksikane

0:09:04.000,0:09:06.000
dat hulle een ding in my kop geword het,

0:09:06.000,0:09:09.000
die ellendige immigrant.

0:09:09.000,0:09:11.000
Ek het geval vir die enkele storie oor Meksikane

0:09:11.000,0:09:14.000
en ek kon nie méér skaam kry nie.

0:09:14.000,0:09:16.000
So dit is hoe om ’n enkele storie te skep,

0:09:16.000,0:09:19.000
’n volk te wys as een ding,

0:09:19.000,0:09:21.000
slegs een ding,

0:09:21.000,0:09:23.000
oor en oor,

0:09:23.000,0:09:26.000
en dit is wat hulle dan word.

0:09:26.000,0:09:28.000
Dit is onmoontlik om die enkele storie te bespreek

0:09:28.000,0:09:31.000
sonder om mag aan te raak.

0:09:31.000,0:09:33.000
Daar's ’n woord, ’n Igbo woord,

0:09:33.000,0:09:35.000
waaroor ek dink elke keer wat ek oor die

0:09:35.000,0:09:38.000
magstrukture van die wêreld dink, en dit is "nkali."

0:09:38.000,0:09:40.000
Dis ’n selfstandige naamword wat losweg

0:09:40.000,0:09:43.000
as "om groter as ’n ander te wees" vertaal kan word.

0:09:43.000,0:09:46.000
Soos ons ekonomiese en politieke wêrelde,

0:09:46.000,0:09:48.000
word stories ook bepaal

0:09:48.000,0:09:51.000
deur die beginsel van nkali:

0:09:51.000,0:09:53.000
Hoe hulle vertel word, wie hulle vertel,

0:09:53.000,0:09:56.000
wanneer hulle vertel word, hoeveel stories vertel word,

0:09:56.000,0:10:00.000
is alles regtig afhanklik van mag.

0:10:00.000,0:10:03.000
Mag is nie net die vermoë om ’n ander se storie te vertel nie,

0:10:03.000,0:10:07.000
maar om dit ook die beslissende storie van dié persoon te maak.

0:10:07.000,0:10:09.000
Die Palestynse digter Mourid Barghoute skryf

0:10:09.000,0:10:12.000
dat as jy ’n volk wil ontvreem,

0:10:12.000,0:10:15.000
is die eenvoudigste manier om hulle storie te

0:10:15.000,0:10:18.000
begin vertel met: "tweedens."

0:10:18.000,0:10:22.000
Begin die storie met die pyle van die Amerikaanse inboorlinge,

0:10:22.000,0:10:25.000
en nie met die aankoms van die Britte nie,

0:10:25.000,0:10:28.000
en dan het jy ’n heeltemal ander storie.

0:10:28.000,0:10:30.000
Begin die storie met

0:10:30.000,0:10:32.000
die mislukking van die Afrikastaat,

0:10:32.000,0:10:36.000
en nie met die koloniale skepping van die Afrikastaat nie,

0:10:36.000,0:10:40.000
en dan het jy ’n heeltemal ander storie.

0:10:40.000,0:10:42.000
Ek het onlangs by ’n universiteit gepraat waar

0:10:42.000,0:10:44.000
’n student vir my gesê het dat dit

0:10:44.000,0:10:46.000
so jammer is

0:10:46.000,0:10:49.000
dat Nigeriese mans fisiese mishandelaars

0:10:49.000,0:10:52.000
soos die vaderfiguur in my roman is.

0:10:52.000,0:10:54.000
Ek het vir hom gesê dat ek pas ’n roman

0:10:54.000,0:10:56.000
met die naam American Psycho gelees het --

0:10:56.000,0:10:58.000
(Gelag)

0:10:58.000,0:11:00.000
-- en dat dit so jammer is

0:11:00.000,0:11:03.000
dat jong Amerikaners reeksmoordenaars is.

0:11:03.000,0:11:07.000
(Gelag)

0:11:07.000,0:11:13.000
(Applous)

0:11:13.000,0:11:16.000
Nou, natuurlik het ek dit effens geïrriteerd gesê.

0:11:16.000,0:11:18.000
(Gelag)

0:11:18.000,0:11:20.000
Maar dit sou nooit by my opgekom het dat

0:11:20.000,0:11:22.000
net omdat ek ’n roman gelees het waarin

0:11:22.000,0:11:24.000
’n karakter ’n reeksmoordenaar is

0:11:24.000,0:11:26.000
hy op een of ander manier van alle Amerikaners

0:11:26.000,0:11:28.000
verteenwoordigend is nie.

0:11:28.000,0:11:31.000
Dis nie omdat ek ’n beter mens as daai student is nie,

0:11:31.000,0:11:34.000
maar eerder as gevolg van Amerika se kulturele en ekonomiese mag,

0:11:34.000,0:11:36.000
dat ek baie stories oor Amerika gehad het.

0:11:36.000,0:11:40.000
Ek het al Tyler en Updike en Steinbeck en Gaitskill gelees.

0:11:40.000,0:11:43.000
Ek het nie ’n enkele storie van Amerika gehad nie.

0:11:43.000,0:11:46.000
Toe ek ’n paar jaar gelede geleer het dat daar van skrywers verwag

0:11:46.000,0:11:50.000
word om ongelukkige kinderjare te gehad het

0:11:50.000,0:11:52.000
om suksesvol te wees,

0:11:52.000,0:11:54.000
het ek begin dink oor hoe ek aaklige goed wat

0:11:54.000,0:11:56.000
my ouers aan by gedoen het kon opmaak.

0:11:56.000,0:11:58.000
(Gelag)

0:11:58.000,0:12:02.000
Maar ek het om die waarheid te sê gelukkige kinderjare gehad,

0:12:02.000,0:12:05.000
vol lag en liefde, in ’n baie hegte gesin.

0:12:05.000,0:12:09.000
Maar ek het ook oupas wat in vlugtelingkampe dood is gehad.

0:12:09.000,0:12:13.000
My nefie Polle is dood omdat hy nie voldoende gesondheidsorg kon kry nie.

0:12:13.000,0:12:16.000
Een van my beste maats, Okoloma, is dood in ’n vliegtuigongeluk

0:12:16.000,0:12:19.000
omdat ons brandweerwaens nie water gehad het nie.

0:12:19.000,0:12:22.000
Ek het onder verdrukkende militêre regerings grootgeword

0:12:22.000,0:12:24.000
wat opvoeding van waarde beroof het,

0:12:24.000,0:12:27.000
sodat my ouers soms nie hulle salarisse betaal is nie.

0:12:27.000,0:12:31.000
En so, as ’n kind, het ek gesien hoe konfyt van die ontbyttafel af verdwyn,

0:12:31.000,0:12:33.000
toe margarien,

0:12:33.000,0:12:36.000
toe het brood te duur geword,

0:12:36.000,0:12:39.000
toe is melk op rantsoen gesit.

0:12:39.000,0:12:42.000
En meeste van alles, het ’n soort genormaliseerde politieke vrees

0:12:42.000,0:12:46.000
ons lewens binnegedring.

0:12:46.000,0:12:48.000
Al hierdie stories maak my wie ek is.

0:12:48.000,0:12:52.000
Maar om op slegs hierdie negatiewe stories aan te dring

0:12:52.000,0:12:55.000
is om my ervaring af te plat

0:12:55.000,0:12:57.000
en baie van die stories wat my gevorm het

0:12:57.000,0:12:59.000
oor die hoof te sien.

0:12:59.000,0:13:02.000
Die enkele storie skep stereotipes,

0:13:02.000,0:13:05.000
en die probleem met stereotipes

0:13:05.000,0:13:07.000
is nie dat hulle onwaar is nie,

0:13:07.000,0:13:09.000
maar dat hulle onvolledig is.

0:13:09.000,0:13:13.000
Hulle maak een storie die enigste storie.

0:13:13.000,0:13:15.000
Afrika is natuurlik ’n vasteland vol katastrofes:

0:13:15.000,0:13:19.000
Daar is grotes, soos die skokkende verkragtings in Kongo

0:13:19.000,0:13:21.000
en ontmoedigendes, soos die feit dat

0:13:21.000,0:13:26.000
5000 mense vir een vakante pos in Nigerië aansoek doen.

0:13:26.000,0:13:29.000
Maar daar is ander stories wat nie gaan oor katastrofes nie,

0:13:29.000,0:13:33.000
en dis baie belangrik, net so belangrik, om oor hulle te praat.

0:13:33.000,0:13:35.000
Ek't nog altyd gedink dis onmoontlik

0:13:35.000,0:13:38.000
om ordentlik aan ’n plek of persoon mee te doen

0:13:38.000,0:13:42.000
sonder om in al die stories van daardie plek of persoon te deel.

0:13:42.000,0:13:45.000
Die gevolg van die enkele storie

0:13:45.000,0:13:48.000
is dat dit mense van waardigheid beroof.

0:13:48.000,0:13:52.000
Dit maak ons erkenning van ons gelyke menslikheid moeilik.

0:13:52.000,0:13:55.000
Dit beklemtoon ons verskille

0:13:55.000,0:13:57.000
eerder as ons ooreenkomste.

0:13:57.000,0:13:59.000
So wat as ek voor my Meksikaanse toer

0:13:59.000,0:14:03.000
die immigrasie debat van albei kante gevolg het,

0:14:03.000,0:14:05.000
die Amerikaanse en die Meksikaanse?

0:14:05.000,0:14:09.000
Wat as my ma vir ons gesê het dat Fide se familie arm

0:14:09.000,0:14:11.000
én hardwerkend is?

0:14:11.000,0:14:13.000
Wat as ons ’n Afrika-televisienetwerk gehad het

0:14:13.000,0:14:17.000
wat uiteenlopende Afrikastories regoor die wêreld uitsaai?

0:14:17.000,0:14:19.000
Wat die Nigeriese skrywer Chinua Achebe

0:14:19.000,0:14:22.000
"’n balans van stories" noem.

0:14:22.000,0:14:25.000
Wat as my kamermaat kon weet van my Nigeriese uitgewer,

0:14:25.000,0:14:27.000
Mukta Bakaray,

0:14:27.000,0:14:29.000
’n merkwaardige man wat sy werk by ’n bank gelos het

0:14:29.000,0:14:32.000
om sy droom te volg en ’n uitgewery te begin?

0:14:32.000,0:14:36.000
Nou, die staande opvatting was dat Nigeriërs nie literatuur lees nie.

0:14:36.000,0:14:38.000
Hy't verskil. Hy't gedink

0:14:38.000,0:14:40.000
dat mense wat kon lees, sou lees,

0:14:40.000,0:14:44.000
as jy literatuur vir hulle bekostig- en beskikbaar gemaak het.

0:14:44.000,0:14:47.000
Kort daarna het hy my eerste roman uitgegee,

0:14:47.000,0:14:50.000
ek het na ’n TV-stasie in Lagos gegaan vir ’n onderhoud,

0:14:50.000,0:14:53.000
en ’n vrou wat as ’n bode daar gewerk het, het na my toe gekom en gesê:

0:14:53.000,0:14:56.000
"Ek het baie van jou roman gehou. Ek het nie van die einde gehou nie.

0:14:56.000,0:14:59.000
Jy moet nou ’n vervolgstuk skryf, en wat moet gebeur is ..."

0:14:59.000,0:15:02.000
(Gelag)

0:15:02.000,0:15:05.000
En sy't toe vir my vertel wat om in die vervolgstuk te skryf.

0:15:05.000,0:15:08.000
Ek was nie net bekoor nie, ek was ook diep geroer.

0:15:08.000,0:15:11.000
Hier was ’n vrou, een van baie gewone Nigeriërs, wat nie

0:15:11.000,0:15:14.000
veronderstel was om lesers te wees nie.

0:15:14.000,0:15:16.000
Sy het nie net die boek gelees nie, sy het dit ook aangeneem

0:15:16.000,0:15:19.000
en het geregverdig gevoel in

0:15:19.000,0:15:21.000
haar instruksies vir die vervolgstuk.

0:15:21.000,0:15:25.000
Nou, wat as my kamermaat kon weet van my vriendin Fumi Onda,

0:15:25.000,0:15:28.000
’n vreeslose vrou wat ’n TV-program in Lagos aanbied,

0:15:28.000,0:15:31.000
en vasberade is om die stories wat ons verkies om te vergeet, te vertel?

0:15:31.000,0:15:35.000
Wat as my kamermaat kon weet van die hartoperasie

0:15:35.000,0:15:38.000
wat verlede week in ’n hospitaal in Lagos uitgevoer is?

0:15:38.000,0:15:42.000
Wat as my kamermaat kon weet van hedendaagse Nigeriese musiek,

0:15:42.000,0:15:45.000
talentvolle mense wat sing in Engels en Pidgin,

0:15:45.000,0:15:47.000
en Igbo en Joroeba en Ijo,

0:15:47.000,0:15:51.000
terwyl hulle invloede van Jay-Z tot Fela

0:15:51.000,0:15:54.000
tot Bob Marley en hulle oupas meng.

0:15:54.000,0:15:56.000
Wat as my kamermaat kon weet van die vroulike prokureur

0:15:56.000,0:15:58.000
wat onlangs in Nigerië hof toe is om

0:15:58.000,0:16:00.000
’n belaglike wet te betwis wat vereis

0:16:00.000,0:16:03.000
dat vroue hulle mans se toestemming kry voor hulle

0:16:03.000,0:16:06.000
hul paspoorte hernu?

0:16:06.000,0:16:09.000
Was as my kamermaat kon weet van Nollywood,

0:16:09.000,0:16:13.000
vol innoverende mense wat films maak ten spyte van groot tegniese uitdagings,

0:16:13.000,0:16:15.000
films só gewild

0:16:15.000,0:16:17.000
dat hulle rêrig die beste voorbeeld

0:16:17.000,0:16:20.000
van Nigeriëriers wat verbruik wat hulle self skep, is?

0:16:20.000,0:16:23.000
Wat as my kamermaat kon weet van my ambisieuse haarvlegter,

0:16:23.000,0:16:27.000
wat pas haar eie besigheid vir die verkoop van haarverlengings begin het?

0:16:27.000,0:16:29.000
Of van die miljoene Nigeriërs wat

0:16:29.000,0:16:31.000
besighede begin wat soms misluk,

0:16:31.000,0:16:35.000
maar wat aanhou om hulle ambisie te kweek?

0:16:35.000,0:16:37.000
Elke keer wat ek tuis is word ek met die gewone

0:16:37.000,0:16:40.000
bronne van irritasie vir meeste Nigeriërs gekonfronteer:

0:16:40.000,0:16:43.000
ons mislukte infrastruktuur, ons mislukte regering,

0:16:43.000,0:16:46.000
maar ook die ongelooflike taaiheid van mense wat

0:16:46.000,0:16:49.000
floreer ten spyte van die regering,

0:16:49.000,0:16:51.000
eerder as gevolg daarvan.

0:16:51.000,0:16:54.000
Ek bied elke somer skryfwerkswinkels in Lagos aan,

0:16:54.000,0:16:57.000
en dis indrukwekkend om te sien hoeveel mense aansoek doen,

0:16:57.000,0:17:00.000
hoeveel mense gretig is om te skryf,

0:17:00.000,0:17:02.000
om stories te vertel.

0:17:02.000,0:17:05.000
Ek en my Nigeriese uitgewer het onlangs die Farafina Trust --

0:17:05.000,0:17:07.000
sonder winsbejag -- begin

0:17:07.000,0:17:10.000
en ons het groot drome van biblioteke bou

0:17:10.000,0:17:12.000
en bestaande biblioteke opknap

0:17:12.000,0:17:15.000
en boeke verskaf aan staatskole wat niks

0:17:15.000,0:17:17.000
in hulle biblioteke het nie,

0:17:17.000,0:17:19.000
en ook van baie, baie werkswinkels organiseer,

0:17:19.000,0:17:21.000
in lees en skryf,

0:17:21.000,0:17:24.000
vir al die mense wat gretig is om ons baie stories te vertel.

0:17:24.000,0:17:26.000
Stories maak saak.

0:17:26.000,0:17:28.000
Baie stories maak saak.

0:17:28.000,0:17:32.000
Stories is al gebruik om te ontvreem en te belaster,

0:17:32.000,0:17:36.000
maar stories kan ook gebruik word om te bemagtig en te vermenslik.

0:17:36.000,0:17:39.000
Stories kan ’n volk se waardigheid breek,

0:17:39.000,0:17:44.000
maar stories kan ook hulle gebreekte waardigheid heelmaak.

0:17:44.000,0:17:46.000
Die Amerikaanse skrywer Alice Walker het geskryf

0:17:46.000,0:17:48.000
van haar suiderlingfamilielede

0:17:48.000,0:17:50.000
wat na die Noorde getrek het.

0:17:50.000,0:17:52.000
Sy't hulle in ’n boek oor die suiderlinglewe

0:17:52.000,0:17:55.000
wat hulle agtergelaat het bekendgestel:

0:17:55.000,0:17:59.000
"Hulle't rondgesit, die boek self gelees,

0:17:59.000,0:18:05.000
geluister na hoe ek die boek lees, en ’n paradys van soorte is herwin."

0:18:05.000,0:18:08.000
Ek wil graag met hierdie gedagte afsluit:

0:18:08.000,0:18:11.000
Dat wanneer ons die enkele storie verwerp,

0:18:11.000,0:18:14.000
wanneer ons besef dat daar nooit ’n enkele storie

0:18:14.000,0:18:16.000
oor enige plek is nie,

0:18:16.000,0:18:18.000
herwin ons ’n soort paradys.

0:18:18.000,0:18:20.000
Dankie.

0:18:20.000,0:18:28.000
(Applous)