WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:09.243
Wolisz ukąszenie jadowitego węża

00:00:09.243 --> 00:00:11.693
czy dotyk trującej żaby?

00:00:11.693 --> 00:00:12.563
Zaraz, zaraz,

00:00:12.563 --> 00:00:14.842
czym się różni trucizna od jadu?

00:00:15.942 --> 00:00:17.192
Powiedzmy, że masz pecha

00:00:17.192 --> 00:00:19.591
i ukąsił cię jadowity grzechotnik.

00:00:19.591 --> 00:00:21.256
Kąsając, wąż wstrzykuje ci jad

00:00:21.256 --> 00:00:22.869
z małych zgrubień za oczami

00:00:22.869 --> 00:00:25.213
kanalikami w zębach jadowych.

00:00:25.213 --> 00:00:26.554
Jad przedostaje się

00:00:26.554 --> 00:00:28.140
do całego ciała przez krwiobieg.

00:00:28.140 --> 00:00:30.637
Najczęściej jad węża zawiera neurotoksyny,

00:00:30.637 --> 00:00:32.728
białka zdolne do paskudnych rzeczy.

00:00:32.728 --> 00:00:35.441
Mogą wywołać spazmatyczne skurcze mięśni,

00:00:35.441 --> 00:00:37.067
pękanie komórek krwi,

00:00:37.067 --> 00:00:38.774
wreszcie paraliż.

00:00:38.774 --> 00:00:40.071
Ale można mieć szczęście!

00:00:40.071 --> 00:00:42.530
Wąż może uznać, że szkoda jadu.

00:00:42.530 --> 00:00:44.358
20 do 80% ukąszeń węża

00:00:44.358 --> 00:00:46.108
stanowią "suche ukąszenia".

00:00:46.108 --> 00:00:48.474
Wąż chce cię tylko ostrzec,

00:00:48.474 --> 00:00:49.943
ale nie zabić.

00:00:49.943 --> 00:00:53.448
Produkcja jadu 
pozbawia węża energii i zapasów,

00:00:53.448 --> 00:00:55.712
więc szkoda go na strzał ostrzegawczy.

00:00:55.712 --> 00:00:58.222
Przy truciźnie natomiast

00:00:58.222 --> 00:00:59.656
nie ma strzału ostrzegawczego.

00:00:59.656 --> 00:01:01.717
Podnosisz trującą żabę, 
złotego drzewołaza,

00:01:01.717 --> 00:01:03.368
żeby podziwiać piękne ubarwienie,

00:01:03.368 --> 00:01:06.888
i masz już śmiertelną truciznę na rękach.

00:01:06.888 --> 00:01:08.347
Trucizna wsiąka w skórę

00:01:08.347 --> 00:01:09.357
i wędruje przez krew,

00:01:09.357 --> 00:01:11.391
zaczyna ingerować w nerwy,

00:01:11.391 --> 00:01:13.606
nie pozwalając mięśniom kurczyć się.

00:01:13.606 --> 00:01:15.522
Jeśli trucizna żaby dosięgnie serca,

00:01:15.522 --> 00:01:18.025
może spowodować jego zatrzymanie.

00:01:18.025 --> 00:01:19.661
Różnica między jadem a trucizną

00:01:19.661 --> 00:01:21.806
polega wyłącznie na sposobie podania.

00:01:21.806 --> 00:01:24.932
Truciznę można wdychać, 
połknąć lub absorbować przez skórę.

00:01:24.932 --> 00:01:27.158
Jad musi być wstrzyknięty w ranę.

00:01:27.158 --> 00:01:29.165
Chemicznie i jad i trucizna

00:01:29.165 --> 00:01:30.775
uznawane są za toksyny,

00:01:30.775 --> 00:01:32.608
więc ukąszenie węża jest jadowite.

00:01:32.608 --> 00:01:35.942
Drzewołazy złociste są trujące.

00:01:35.942 --> 00:01:37.877
Pustelniki brunatne są jadowite.

00:01:37.877 --> 00:01:40.817
Ryby najeżkokształtne 
i skrzydlice są trujące.

00:01:40.817 --> 00:01:41.987
Niektóre związki

00:01:41.987 --> 00:01:43.577
u jednego zwierzęcia są trucizną,

00:01:43.577 --> 00:01:44.759
u innego jadem.

00:01:44.759 --> 00:01:46.439
Tetrodoksyna, substancja chemiczna

00:01:46.439 --> 00:01:48.724
1000 razy bardziej toksyczna od cyjanku,

00:01:48.724 --> 00:01:50.445
sprawia, że ryby najeżkokształtne

00:01:50.445 --> 00:01:51.524
są trujące.

00:01:51.524 --> 00:01:52.524
Można ją też znaleźć

00:01:52.524 --> 00:01:54.574
u śmiercionośnej ośmiornicy Hapalochlaena,

00:01:54.574 --> 00:01:56.933
w postaci jadu przenoszonego 
przez ukąszenie.

00:01:56.933 --> 00:01:59.731
Niektóre zwierzęta mogą być
zarówno trujące jak i jadowite.

00:01:59.731 --> 00:02:01.734
Weźmy azjatyckieg węża tygrysiego.

00:02:01.734 --> 00:02:03.570
Nie tylko ma jad w zębach jadowych,

00:02:03.570 --> 00:02:05.275
ale także przyswaja toksyny

00:02:05.275 --> 00:02:07.025
z trujących żab, którymi się żywi.

00:02:07.025 --> 00:02:08.576
Potem wydziela te toksyny

00:02:08.576 --> 00:02:10.524
ze specjalnych gruczołów na szyi,

00:02:10.524 --> 00:02:12.774
przez co jest również trujący.

00:02:12.774 --> 00:02:14.707
Naukowcy ciągle znajdują nowe zwierzęta,

00:02:14.707 --> 00:02:17.440
które posługują się toksynami
w dziwny i ciekawy sposób.

00:02:17.440 --> 00:02:18.753
Niedawno badacze odkryli

00:02:18.753 --> 00:02:20.796
pierwszego jadowitego skorupiaka.

00:02:20.796 --> 00:02:22.798
Na 70 000 gatunków skorupiaków

00:02:22.798 --> 00:02:25.864
tylko ten jeden mały 
łopatonóg jest jadowity.

00:02:25.864 --> 00:02:27.469
Xibalbanus tulumensis odkrył,

00:02:27.469 --> 00:02:29.300
jak stworzyć koktajl toksyn,

00:02:29.300 --> 00:02:32.025
który serwuje przez maleńkie zęby jadowe.

00:02:32.025 --> 00:02:34.438
Naukowcy nie są jeszcze pewni,
jak ten jad działa,

00:02:34.438 --> 00:02:36.774
ale chyba neurony mimowolnych ofiar

00:02:36.774 --> 00:02:39.482
po kolei padają,

00:02:39.482 --> 00:02:41.148
aż ofiara zostanie sparaliżowana.

00:02:41.148 --> 00:02:42.651
Wtedy wkracza mały łopatonóg

00:02:42.651 --> 00:02:44.858
rozpuszczając zewnętrzny szkielet ofiary

00:02:44.858 --> 00:02:46.775
i wysysając soki.

00:02:46.775 --> 00:02:49.943
Trucizna i jad nie zawsze są złe.

00:02:49.943 --> 00:02:51.442
Od tysięcy lat ludzkość szuka

00:02:51.442 --> 00:02:54.107
sposobu okiełznania toksycznych związków.

00:02:54.107 --> 00:02:55.913
Obecnie mamy różne lekarstwa,

00:02:55.913 --> 00:02:57.498
które pochodzą z toksyn.

00:02:57.498 --> 00:02:58.916
Truciznę ślimaków stożkowatych

00:02:58.916 --> 00:03:00.754
stosuje się jako środek przeciwbólowy.

00:03:00.754 --> 00:03:02.373
Wielu trujących roślin używa się

00:03:02.373 --> 00:03:05.117
do leczenia różnych schorzeń,
od malarii do arytmii serca.

00:03:05.117 --> 00:03:06.834
Może kiedyś jad skorpiona przyda się

00:03:06.834 --> 00:03:08.275
do leczenia chorób serca.

00:03:08.275 --> 00:03:11.386
Co robić przy ukąszeniu lub zatruciu?

00:03:11.386 --> 00:03:12.717
Nie próbuj niczego,

00:03:12.717 --> 00:03:14.766
co pokazują w internecie lub na filmach!

00:03:14.766 --> 00:03:16.745
Nie próbuj łapać ani zabijać zwierzęcia,

00:03:16.745 --> 00:03:17.626
które cię ugryzło.

00:03:17.626 --> 00:03:20.647
Na ranę nie stosuj 
opaski uciskowej ani noża.

00:03:20.647 --> 00:03:23.858
Najważniejsze: nie panikuj!

00:03:23.858 --> 00:03:26.819
Zachowaj spokój 
i poszukaj pomocy medycznej.

00:03:26.819 --> 00:03:28.921
Leczenie będzie zależało od gatunku,

00:03:28.921 --> 00:03:29.942
na jaki trafiłeś.

00:03:29.942 --> 00:03:32.006
A jeśli zapomnisz, czym się różni

00:03:32.006 --> 00:03:32.940
trucizna od jadu

00:03:32.940 --> 00:03:34.192
i powiesz paramedykom,

00:03:34.192 --> 00:03:35.942
że zostałeś zatruty przez żmiję,

00:03:35.942 --> 00:03:39.538
pewnie ci wybaczą i zajmą się tobą.