1
00:00:00,000 --> 00:00:09,243
Wolisz ukąszenie jadowitego węża

2
00:00:09,243 --> 00:00:11,693
czy dotyk trującej żaby?

3
00:00:11,693 --> 00:00:12,563
Zaraz, zaraz,

4
00:00:12,563 --> 00:00:14,842
czym się różni trucizna od jadu?

5
00:00:15,942 --> 00:00:17,192
Powiedzmy, że masz pecha

6
00:00:17,192 --> 00:00:19,591
i ukąsił cię jadowity grzechotnik.

7
00:00:19,591 --> 00:00:21,256
Kąsając, wąż wstrzykuje ci jad

8
00:00:21,256 --> 00:00:22,869
z małych zgrubień za oczami

9
00:00:22,869 --> 00:00:25,213
kanalikami w zębach jadowych.

10
00:00:25,213 --> 00:00:26,554
Jad przedostaje się

11
00:00:26,554 --> 00:00:28,140
do całego ciała przez krwiobieg.

12
00:00:28,140 --> 00:00:30,637
Najczęściej jad węża zawiera neurotoksyny,

13
00:00:30,637 --> 00:00:32,728
białka zdolne do paskudnych rzeczy.

14
00:00:32,728 --> 00:00:35,441
Mogą wywołać spazmatyczne skurcze mięśni,

15
00:00:35,441 --> 00:00:37,067
pękanie komórek krwi,

16
00:00:37,067 --> 00:00:38,774
wreszcie paraliż.

17
00:00:38,774 --> 00:00:40,071
Ale można mieć szczęście!

18
00:00:40,071 --> 00:00:42,530
Wąż może uznać, że szkoda jadu.

19
00:00:42,530 --> 00:00:44,358
20 do 80% ukąszeń węża

20
00:00:44,358 --> 00:00:46,108
stanowią "suche ukąszenia".

21
00:00:46,108 --> 00:00:48,474
Wąż chce cię tylko ostrzec,

22
00:00:48,474 --> 00:00:49,943
ale nie zabić.

23
00:00:49,943 --> 00:00:53,448
Produkcja jadu 
pozbawia węża energii i zapasów,

24
00:00:53,448 --> 00:00:55,712
więc szkoda go na strzał ostrzegawczy.

25
00:00:55,712 --> 00:00:58,222
Przy truciźnie natomiast

26
00:00:58,222 --> 00:00:59,656
nie ma strzału ostrzegawczego.

27
00:00:59,656 --> 00:01:01,717
Podnosisz trującą żabę, 
złotego drzewołaza,

28
00:01:01,717 --> 00:01:03,368
żeby podziwiać piękne ubarwienie,

29
00:01:03,368 --> 00:01:06,888
i masz już śmiertelną truciznę na rękach.

30
00:01:06,888 --> 00:01:08,347
Trucizna wsiąka w skórę

31
00:01:08,347 --> 00:01:09,357
i wędruje przez krew,

32
00:01:09,357 --> 00:01:11,391
zaczyna ingerować w nerwy,

33
00:01:11,391 --> 00:01:13,606
nie pozwalając mięśniom kurczyć się.

34
00:01:13,606 --> 00:01:15,522
Jeśli trucizna żaby dosięgnie serca,

35
00:01:15,522 --> 00:01:18,025
może spowodować jego zatrzymanie.

36
00:01:18,025 --> 00:01:19,661
Różnica między jadem a trucizną

37
00:01:19,661 --> 00:01:21,806
polega wyłącznie na sposobie podania.

38
00:01:21,806 --> 00:01:24,932
Truciznę można wdychać, 
połknąć lub absorbować przez skórę.

39
00:01:24,932 --> 00:01:27,158
Jad musi być wstrzyknięty w ranę.

40
00:01:27,158 --> 00:01:29,165
Chemicznie i jad i trucizna

41
00:01:29,165 --> 00:01:30,775
uznawane są za toksyny,

42
00:01:30,775 --> 00:01:32,608
więc ukąszenie węża jest jadowite.

43
00:01:32,608 --> 00:01:35,942
Drzewołazy złociste są trujące.

44
00:01:35,942 --> 00:01:37,877
Pustelniki brunatne są jadowite.

45
00:01:37,877 --> 00:01:40,817
Ryby najeżkokształtne 
i skrzydlice są trujące.

46
00:01:40,817 --> 00:01:41,987
Niektóre związki

47
00:01:41,987 --> 00:01:43,577
u jednego zwierzęcia są trucizną,

48
00:01:43,577 --> 00:01:44,759
u innego jadem.

49
00:01:44,759 --> 00:01:46,439
Tetrodoksyna, substancja chemiczna

50
00:01:46,439 --> 00:01:48,724
1000 razy bardziej toksyczna od cyjanku,

51
00:01:48,724 --> 00:01:50,445
sprawia, że ryby najeżkokształtne

52
00:01:50,445 --> 00:01:51,524
są trujące.

53
00:01:51,524 --> 00:01:52,524
Można ją też znaleźć

54
00:01:52,524 --> 00:01:54,574
u śmiercionośnej ośmiornicy Hapalochlaena,

55
00:01:54,574 --> 00:01:56,933
w postaci jadu przenoszonego 
przez ukąszenie.

56
00:01:56,933 --> 00:01:59,731
Niektóre zwierzęta mogą być
zarówno trujące jak i jadowite.

57
00:01:59,731 --> 00:02:01,734
Weźmy azjatyckieg węża tygrysiego.

58
00:02:01,734 --> 00:02:03,570
Nie tylko ma jad w zębach jadowych,

59
00:02:03,570 --> 00:02:05,275
ale także przyswaja toksyny

60
00:02:05,275 --> 00:02:07,025
z trujących żab, którymi się żywi.

61
00:02:07,025 --> 00:02:08,576
Potem wydziela te toksyny

62
00:02:08,576 --> 00:02:10,524
ze specjalnych gruczołów na szyi,

63
00:02:10,524 --> 00:02:12,774
przez co jest również trujący.

64
00:02:12,774 --> 00:02:14,707
Naukowcy ciągle znajdują nowe zwierzęta,

65
00:02:14,707 --> 00:02:17,440
które posługują się toksynami
w dziwny i ciekawy sposób.

66
00:02:17,440 --> 00:02:18,753
Niedawno badacze odkryli

67
00:02:18,753 --> 00:02:20,796
pierwszego jadowitego skorupiaka.

68
00:02:20,796 --> 00:02:22,798
Na 70 000 gatunków skorupiaków

69
00:02:22,798 --> 00:02:25,864
tylko ten jeden mały 
łopatonóg jest jadowity.

70
00:02:25,864 --> 00:02:27,469
Xibalbanus tulumensis odkrył,

71
00:02:27,469 --> 00:02:29,300
jak stworzyć koktajl toksyn,

72
00:02:29,300 --> 00:02:32,025
który serwuje przez maleńkie zęby jadowe.

73
00:02:32,025 --> 00:02:34,438
Naukowcy nie są jeszcze pewni,
jak ten jad działa,

74
00:02:34,438 --> 00:02:36,774
ale chyba neurony mimowolnych ofiar

75
00:02:36,774 --> 00:02:39,482
po kolei padają,

76
00:02:39,482 --> 00:02:41,148
aż ofiara zostanie sparaliżowana.

77
00:02:41,148 --> 00:02:42,651
Wtedy wkracza mały łopatonóg

78
00:02:42,651 --> 00:02:44,858
rozpuszczając zewnętrzny szkielet ofiary

79
00:02:44,858 --> 00:02:46,775
i wysysając soki.

80
00:02:46,775 --> 00:02:49,943
Trucizna i jad nie zawsze są złe.

81
00:02:49,943 --> 00:02:51,442
Od tysięcy lat ludzkość szuka

82
00:02:51,442 --> 00:02:54,107
sposobu okiełznania toksycznych związków.

83
00:02:54,107 --> 00:02:55,913
Obecnie mamy różne lekarstwa,

84
00:02:55,913 --> 00:02:57,498
które pochodzą z toksyn.

85
00:02:57,498 --> 00:02:58,916
Truciznę ślimaków stożkowatych

86
00:02:58,916 --> 00:03:00,754
stosuje się jako środek przeciwbólowy.

87
00:03:00,754 --> 00:03:02,373
Wielu trujących roślin używa się

88
00:03:02,373 --> 00:03:05,117
do leczenia różnych schorzeń,
od malarii do arytmii serca.

89
00:03:05,117 --> 00:03:06,834
Może kiedyś jad skorpiona przyda się

90
00:03:06,834 --> 00:03:08,275
do leczenia chorób serca.

91
00:03:08,275 --> 00:03:11,386
Co robić przy ukąszeniu lub zatruciu?

92
00:03:11,386 --> 00:03:12,717
Nie próbuj niczego,

93
00:03:12,717 --> 00:03:14,766
co pokazują w internecie lub na filmach!

94
00:03:14,766 --> 00:03:16,745
Nie próbuj łapać ani zabijać zwierzęcia,

95
00:03:16,745 --> 00:03:17,626
które cię ugryzło.

96
00:03:17,626 --> 00:03:20,647
Na ranę nie stosuj 
opaski uciskowej ani noża.

97
00:03:20,647 --> 00:03:23,858
Najważniejsze: nie panikuj!

98
00:03:23,858 --> 00:03:26,819
Zachowaj spokój 
i poszukaj pomocy medycznej.

99
00:03:26,819 --> 00:03:28,921
Leczenie będzie zależało od gatunku,

100
00:03:28,921 --> 00:03:29,942
na jaki trafiłeś.

101
00:03:29,942 --> 00:03:32,006
A jeśli zapomnisz, czym się różni

102
00:03:32,006 --> 00:03:32,940
trucizna od jadu

103
00:03:32,940 --> 00:03:34,192
i powiesz paramedykom,

104
00:03:34,192 --> 00:03:35,942
że zostałeś zatruty przez żmiję,

105
00:03:35,942 --> 00:03:39,538
pewnie ci wybaczą i zajmą się tobą.